صفات عامل وظیفه شناسی

۱- کفایت: یعنی شایستگی و قابلیت افراد نسبت به مسائل زندگی

۲- وظیفه شناسی: یعنی احساس مسئولیت داشتن

۳- نظم و ترتیب: به هماهنگی و برنامه ریزی درست در زندگی اشاره می‌کند.

۴- خویشتن داری: توانایی کنترل رفتارهای تکانشی

۵- تلاش برای موفقیت: به انگیزه پیشرفت بالا برای موفق شدن و پیروز شدن اشاره می‌کند.

عامل توافق (A)

این عامل میزان اعتماد، همکاری، هم حسی و توافق با دیگران را می سنجد. افرادی که در این عامل نمره بالایی کسب می‌کنند به دیگران اعتماد دارند و حس همکاری در آن ها زیاد است. و افرادی که نمره پایینی در این عامل به دست می آورند نسبت به دیگران بدبین و بی اعتماد هستند و با دیگران هیچگونه توافق و همکاری ندارند.

صفات عامل توافق

۱- اعتماد: به تکیه کردن و واگذاری کارها به دیگران اشاره می‌کند.

۲- رک گویی: صداقت و بی ریایی را شامل می شود.

۳- نوع دوستی: یعنی توجه زیادی به دیگران داشتن و میل مساعدت به آن ها

۴- همنوایی: فرد با دیگران همنوایی می‌کند و به دیگران احترام می‌گذارد.

۵- تواضع: فروتن و بدون غرور بودن.

۶- دلرحمی: افراد نسبت به دیگران گرایش داشته و تصمیم آن ها از روی احساسات می‌باشد.

مک کری و کاستا (۱۹۹۶)، اساساً پنج عامل را به عنوان تمایلاتی مبنایی که زمینه زیستی دارد، معرفی کرده‌اند، یعنی تفاوت های رفتاری مربوط به پنج عامل به ژن ها، ساختار مغز و مانند آن برمی گردد. این تمایلات اساسی، آمادگی های عمل و احساس به نحوی خاص است و به طور مستقیم تحت تاثیر محیط قرار ندارد. با توجه به شواهد مربوط به ارثی بودن تمایلات اساسی، و مطالعاتی که در سایر فرهنگ ها و انواع موجودات شده است، مک کری و کاستا معتقدند که شخصیت از یک رسش درونی منشاء می‌گیرد. این تمایلات در طول زندگی فرد، بر ویژگی های مربوط به سازگاری که شامل نگرش ها، اهداف شخصی، باورهای خودکارآمدی، صفت سازگاری و انطباق و هم عوامل محیطی بیرون از فرد (مثل فرصت ها، هنجارها و محرومیت ها)، انتخاب ها و تصمیم هایی را که فرد در زندگی اتخاذ می‌کند، تحت تأثیر قرار می‌دهند، و در زندگی نامه واقعی وی منعکس می‌شوند، که رفتار فرد را شکل می‌دهند. این عوامل همچنین در خود پنداره فرد، یعنی جایی که وی به ساختن داستان زندگی و باورهای خود می پردازد نیز اثر گذارند (جان و همکاران، ۲۰۰۸).

جدول ۱-۱- با ذکر چند مثال از ارتباط بین تمایلات اساسی با ویژگی های سازگاری و زندگی نامه واقعی درک مطالب ذکر شده را روشن تر می کند. جدول شامل سه ستون می‌باشد، که ستون اول مربوط به تمایلات اساسی است (پنج عامل بزرگ شخصیت)، در ابتدای هر عامل نمره ایی قرار دارد که نشان دهنده نمره فرد در آن عامل می‌باشد. مثلاً A4 یعنی فرد در عامل توافق نمره ۴ گرفته است. بعد از آن توضیحی ‌در مورد صفت مربوطه در همان ستون ارائه می‌گردد. در ستون دوم که مربوط به ویژگی های سازگاری است، تلاش ها و نگرش های فرد در ارتباط با آن صفت مورد توجه قرار می‌گیرد. در ستون آخر، زندگی نامه واقعی فرد، با ذکر نام مراجعه کننده (آزمودنی) و در داخل پرانتز بالا یا پایین بودن نمره فرد در آن عامل ذکر می‌گردد. و متعاقب آن واکنش‌های عاطفی و رفتاری آزمودنی بیان می‌گردد (جان و همکاران، ۲۰۰۸).

جدول ۱-۲ مثال هایی از الگوی نظری پنج عامل بزرگ (جان و همکاران، ۲۰۰۸)

تمایلات اساسی

ویژگی های سازگاری

زندگی نامه واقعی

روان رنجورخویی:

N3: افسردگی (تمایل برای احساس غمگینی، ناامیدی و احساس گناه)

عزت نفس پایین، غیرمنطقی، باورهای کمال گرایانه و نگرش های بدبینانه

بتی (خیلی زیاد N3) احساس گناه ‌در مورد پایین بودن اعتبار شغلی خودش (بروهل، ۲۰۰۲)

برون گرایی:

E2: اجتماعی بودن (یک میل برای شرکت در فعالیت‌های اجتماعی)

مهارت‌های اجتماعی، دوستان فراوان شرکت در تیم های ورزشی، عضو باشگاه، علاقمند به سفر

روزیو (خیلی کم E2) پاریس را فقط برای حومه شهر ترک می‌کند (مک کری، ۱۹۹۶)

گشودگی:

O4: فعال (نیاز مبرم برای تنوع، تازگی و تغییرات)

علاقمند به سفر، داشتن علائق متفاوت

اکرمن (زیاد O4) گشت های دریایی به قطب جنوب (مک کری، ۱۹۹۴)

توافق:

A4: فروتن (رضایت فروتنانه به دیگران در پی تعارضات بین فردی)

نگرش های بخشندگی، اعتماد به همکاری و تشریک مساعی

آزمودنی ۳ (خیلی کم A4) در هنگام دعوا با شوهرش چیزهایی به سمتش پرتاب می کرد (مک کری، ۱۹۹۲)

وظیفه شناسی:

C4: انجام دادن کارها با کوشش (احساسی قوی برای انجام دادن هدف و داشتن سطوح آرزوهای بالا)

مهارت های رهبری، برنامه های دراز مدت، شبکه حمایتی سازمانی

نیکسون (خیلی زیاد C4) تلاش برای ریاست (کاستا و مک کری، ۲۰۰۵)

ثبات و تغییر در شخصیت

آیا سطوح کلی پنج عامل شخصیت در خلال بزرگسالی ثابت است یا این که تغییراتی کلی با توجه به سن در آن ها به وجود می‌آید؟ بعضی از تحقیقات اولیه در آمریکا نشان می‌دهد که تاثیرات سن اگرچه کم، ولی معنی دار است. به خصوص، نمرات بزرگسالان مسن تر به طور معنی داری در روان رنجورخویی، برون گرایی، و گشودگی پایین تر و در توافق و وظیفه شناسی بالاتر از بزرگسالان و جوانان بزرگسال اوایل سنین بیست سالگی است (کاستا و مک کری، ۱۹۹۴؛ به نقل از گوهری، ۱۳۹۳). معمولا نوجوانان ظاهراً در معرض اضطراب بیشتری قرار دارند و نگران مورد قبول قرار گرفتن و عزت نفس خود هستند (یعنی نمره بالا در عامل روان رنجورخویی)، وقت بیشتری را صرف مکالمات تلفنی و فعالیت های اجتماعی با دوستان می‌کنند (نمره بالا در عامل برون گرایی)، نسبت به انواع تجارب و تجربه گری پذیراتر هستند (نمره بالا در عامل توافق)، و در عین حال، نسبت به بعضی از افراد به طور خاص و جامعه به طور اعم متوقع و منتقدند (نمره پایین در عامل توافق) و در مقایسه با آنچه از آن ها انتظار می رود، کمتر مسئولیت پذیر و جدی هستند (نمره پایین در عامل وظیفه شناسی). لذا طبیعی است که از جوانان خشمگین صحبت شود تا از میانسالان خشمگین و یا پدربزرگ های خشمگین (جان و پروین، ۲۰۰۱، ترجمه جوادی و کدیور، ۱۳۸۱).

شفافیت ویژگی هایی چون وضوح، مسئولیت پذیری، دقت، قابلیت دسترسی و صداقت را به همراه می آورد و موضوع بسیار مهمی در تمام بخش های دولت، صنعت و بازار است. با قرار گرفتن و مقایسه سازمان ها و جوامع در سطح بین‌المللی، جوامع به سمت پیچیده تر شدن سوق پیدا کردند؛ مناطق محلی، منطقه ای و جهانی شکل گرفتند که در واقع به طور مستقل نسبت به یکدیگر عمل نمی کنند، ‌بنابرین‏ فرآیندهای یکپارچه سازی و هماهنگ سازی در بحث حکومت جهانی مطرح شد، که شفافیت به عنوان یکی از اصول مهم و حیاتی حکمرانی خوب، عامل این هماهنگی و یکپارچگی شناخته شد(Weber, 2010: 121).

۲-۲-۱-۱٫ انواع شفافیت

شفافیت از منظرهای متفاوتی دسته بندی گردیده است، به یکی از انواع دسته بندی آن به صورت ذیل اشاره شده است:

• • شفافیت رویه ای؛ شامل قوانین و روش ها در بخش عملیاتی سازمان ها است. این قواعد باید به وضوح و بدون ابهام بیان شوند و به صورت عمومی افشا گردند. باید مراحل قانون گذاری برای عموم مردم در دسترس و قابل فهم باشد، که اصل پیگیری مراحل قانونی توسط مردم، از جنبه‌های مهم شفافیت است.

• • شفافیت تصمیم گیری ؛ مکانیسم های سیاسی را قابل دسترس قرار دهند و تبیین ها و توضیحات مستدل برای تصمیم گیری را فراهم نمایند که اینگونه همراه با موشکافی دقیق عمومی، اعتبار رسمی و مشروعیت دولت تقویت می شود.

• شفافیت محتوایی؛ در این نوع از شفافیت باید مواد قوانین مورد نظر را از قوانین و مقررات و استانداردها استخراج نمایند و از تصمیم گیری های خودسرانه و تبعیض آمیز اجتناب کنند و همچنین قوانین کلی و اساسی که مشمول عقلانیت و عدالت هستند، مورد استفاده قرار دهند(Weber, 2010: 122).

۲-۲-۱-۲٫ انواع جهت گیری های شفافیت

شفافیت در سازمان جهت گیری هایی دارد، که در ذیل به چند مورد آن اشاره شده است:

• • شفافیت رو به بالا یا سلسله مراتبی: ‌به این معنا که شفافیت در سطوح بالا و در بین مدیران رده بالا وجود دارد.

• • شفافیت رو به پایین یا دموکراتیک: ‌به این معنا که شفافیت اطلاعات بین سطوح پایین و زیر دستان نیز وجود دارد و مسئولان و مدیران پاسخگو هستند.

• • شفافیت رو به بیرون: اطلاعات مورد نیاز سازمان، توسط عوامل خارج از سازمان به دست می‌آید و این نیازمند توانایی نظارت و بررسی رفتار سازمان های هم ردیف و رقبا است تا بتوان اطلاعات آنان را استخراج کرد، اینگونه سازمان نسبت به اطلاعات سایر سازمان ها، آگاه می‌شوند.

• شفافیت رو به درون، بدان معنا است که افرادی که خارج از سازمان هستند، موقعیت هایی از آنچه در داخل سازمان اتفاق می افتد را مشاهده کنند و به گونه ای آزادی اطلاعات وجود داشته باشد. بین شفافیت رو به بالا و پایین اشتراکاتی وجود دارد، شفافیت تسهیل انطباق، اثربخشی و توانایی ارزیابی را در هر دو این موارد ایجاد می‌کند.

با توجه ‌به این یافته ها، شفافیت به یک مسئله کلیدی در سازمان های دولتی و شرکت های خصوصی، در سطوح ملی و بین‌المللی مبدل گردیده است. تشویق و درک حق دسترسی به اطلاعات را می توان سرآغاز این تحولات دانست و این امر مورد اهمیت است، زیرا یکی از جنبه‌های حقوق انسانی، آزادی در دسترسی به اطلاعات شناخته شده است. بهبود شفافیت به اهدافی که اطلاعات دنبال می نمایند، بستگی دارد و همچنین شفاف سازی هایی که در تصمیمات و استراتژی های سازمان ها به تصویب می‌رسد، به نسبت ظرفیت و انگیزه دریافت کنندگان اطلاعات، پیشرفت می‌کند(Weber, 2010: 123).

۲-۲-۱-۳٫ شفافیت در بعد جهانی

شفافیت در حال تبدیل شدن به موضوع به طور فزاینده مهمی در بازارهای بین‌المللی می‌باشد. بهبود شفافیت با توجه به سبک مدیریت و مواضع حکمرانی خوب در تصمیم گیری ها مورد اهمیت است. شفافیت در سازمان تجارت جهانی^[۷]، صندوق بین‌المللی پول/بانک جهانی^[۸] و همچنین اتحادیه اروپا^[۹] بررسی می شود.

• شفافیت در چارچوپ سازمان تجارت جهانی

در این سازمان، به طور کلی شفافیت در چارچوب مقررات پذیرفته شده است و آن را به شیوه ای دوگانه تعریف می‌کنند، شفافیت را به عنوان یک وظیفه عمومی می دانند و از سوی دیگر کاربرد آن را در ارتباط با انتشار و مدیریت قوانین تجارت می دانند که نیازمند انتشار سریع و به موقع قوانین و مقررات توسط قوه قضایی می‌باشد. هدف از تعیین مقررات برای شفافیت، دستیابی به درجه ای بالاتر از دقت، قابلیت پیش‌بینی و دستیابی به اطلاعات است. شفاف سازی اطلاعات با نقاط ارتباطی، توسعه قوانین و مقررات داخلی، برنامه ریزی و اجرای اقدامات نظارتی و در نهایت روش های صدور مجوز مرتبط است. به لطف قابل پیش‌بینی بودن روابط تجاری کشورها، شفافیت در کشورهای عضو WTO تسهیل می‌گردد به عبارت دیگر وجود قابلیت پیش‌بینی روابط بین‌المللی، درجه شفافیت را افزایش می‌دهد. ‌بنابرین‏ وجود مقررات برای شفافیت، نیاز اصلی برای جذب سرمایه گذاری و ترویج رشد اقتصادی است و همچنین نابرابری های بین شرکت های بزرگ و کوچک، به دلیل عدم دسترسی به منابع لازم اطلاعاتی، توسط شفاف سازی کاهش می‌یابد. با توجه به تجارب به دست آمده از سازمان تجارت جهانی می توان ‌به این نتیجه رسید که اهمیت دادن به قوانین شفافیت در WTO در جهت رو برو شدن با عدم قطعیت در فرآیندهای کسب و کار و بهبود اساسی همکاری ها، اثرگذار و پراهمیت است.

• شفافیت در چارچوب صندوق بین‌المللی پول/بانک جهانی

عنصر شفافیت از جنبه‌های مهم در امور نظارتی حکومت و سیاست های عمومی منطقه ای به ویژه در بخش های بانکی می‌باشد. رویکرد بین‌المللی ‌در مورد شفافیت را می توان در این عبارت یافت” اقدامات و شیوه های بهینه ناشی از شفافیت در سیاست های پولی و مالی” که توسط صندوق بین‌المللی پول با همکاری با بانک بین‌المللی و چند مشاور در سال ۱۹۹۹ توسعه و تدوین یافته است. که در نتیجه، مزایا اصلی شفافیت در سیاست های پولی و مالی را ‌به این صورت برجسته نموده اند:

الف) هرچه شفافیت بیشتر باشد، مسئولیت پذیری از جانب سیاستگذاران افزایش می‌یابد.

ب) با توجه به قابلیت های پیش‌بینی که در شفاف سازی وجود دارد، ترویج و پرورش سیاست های پولی و مالی افزایش می‌یابد.

ج) به موجب افزایش اطلاعات در دسترس که هماهنگی های سیاست پولی و مالی را فراهم می آورد، بهره برداری از بازارهای مالی بیشتر می شود.

د) علاوه بر این موارد، انتشار تجزیه و تحلیل پیش‌بینی های بانک مرکزی و سازمان های مالی(انتشار اطلاعات)، در کارکنان ایجاد انگیزه می کند که فعالیت های خود را با کیفیت بالا و متناسب انجام دهند.

• شفافیت در چارچوب اتحادیه اروپا

شفافیت همواره از جنبه‌های مهم چارچوب های قانونی در بازارهای اروپایی به خصوص در زمینه بازارهای مالی است. مقدمه “دستورالعمل شفافیت” با هدف معرفی ابزار نظارتی و تنظیم کننده شفافیت در اتحادیه اروپا ‌به این صورت آورده شده است:

۱-۲-۱- مثالهایی از شرط فاسخ:

امروزه اکثر قراردادهایی که بین اشخاص حقیقی و حقوقی و سازمان ها و نهادها منعقد می‌گردد، ثمن به صورت نقد و اقساط و یا مؤجل می‌باشد. درج شرط فاسخ در ضمن این گونه قرارداد ها که ثمن به صورت اقساط می‌باشد، جهت تحکیم قرارداد و ضمانت اجرای تعهدات قراردادی رواج پیدا ‌کرده‌است.

در ذیل مثالهایی از شرط فاسخ، در قالب عقد بیع، اجاره و سایر عقود بیان می نماییم تا مفهوم شرط فاسخ مشخص گردد.

شخصی در قالب عقد بیع اتومبیل، خانه، مزرعه یا زمین خود را می فروشد و بخشی از ثمن معامله را به صورت مؤجل و طی چند فقره چک با تاریخ های معین دریافت می‌کند. طرفین در ضمن عقد با تراضی و توافق یکدیگر شرط می نمایند، در صورتی که یکی از چک ها منجر به صدور گواهی عدم پرداخت از ناحیه بانک محال علیه گردد، قرارداد منحل و منفسخ گردد.

طرفین عقد اجاره، در ضمن عقد اجاره به شرط تملیک یک خانه یا یک اتومبیل، با توافق یکدیگر شرط می نمایند، در صورتی که مستأجر در تاریخ های معین، چند قسط از اقساط اجاره بها را به صورت متوالی یا متناوب پرداخت ننماید، عقد خود به خود منحل و منفسخ گردد.

در قراردادهای اجاره اراضی دولتی یا فروش آن ها (به صورت اقساط) شرط می شود، در صورت واگذاری به غیر یا بلاکشت گذاشتن زمین یا عدم پرداخت به موقع اقساط، قرارداد منفسخ باشد.

برای فروش سهام شرکت های بزرگ از طریق بورس اوراق بهادار شرط می شود، در صورت عدم پرداخت یک سوم از ثمن معامله به صورت نقد در مدت ۱۰ الی ۳۰ روز پس از معامله، معامله منفسخ باشد.

قراردادهایی که ناشی از مزایده کالا می‌باشد، در ضمن آن ها شرط می شود تا مدت معین می بایست مبلغ کالا و هزینه ها نقداً پرداخت گردد و در غیر این صورت معامله منفسخ می‌گردد.

بانک ها و مؤسسه‌ های مالی، در قراردادهای فروش اقساطی، قرض الحسنه و جعاله، شرط می نمایند که در صورت تأخیر در پرداخت هر قسط بیش از ده روز یا عدم انجام تعهدات مندرج در قرارداد موجب حال شدن کلیه مطالبات و منفسخ شدن قرارداد می‌گردد.

در شرایط عمومی مربوط به بیمه بدنه اتومبیل، آئین نامه شمارۀ ۵۳ مصوبۀ شورای عالی بیمه، قسمت الف از ماده ۱۹ و تبصره های آن آمده است؛ موضوع بیمه موقعی به کلی از بین رفته تلقی خواهد شد که حداکثر ۶۰ روز پس از سرقت پیدا نشود یا به علت حوادث مشمول بیمه به نحوی آسیب ببیند که مجموع هزینه های نجات از ۷۵ درصد قیمت آن در روز حادثه بیشتر باشد. اگر بیمه گر خسارت کلی پرداخت کرد قرارداد بیمه خاتمه می‌یابد و چنانچه مدت قرارداد بیمه بیش از یک سال باشد حق بیمه سال‌های بعد به بیمه گذار مسترد می شود. در اینجا بیمه گر در قرارداد بیمه متعهد شده که در صورت بروز حادثه، خسارات وارده را جبران نماید. و شرط می‌کند که اگر خسارت کلی پرداخت کرد قرارداد بیمه خاتمه و منحل می‌گردد.

مثال‌های فراوانی از درج شرط فاسخ در ضمن قراردادها وجود دارد؛ مثل، قراردادهای واگذاری زمین یا خانه دولتی به شرط نداشتن زمین یا خانه، فروش اقساطی کالا، اجاره عادی، قراردادهای متنوع بیع کالا، لیزینگ خودرو و … .

۲- اصطلاح شرط فاسخ در حقوق کشورهای اروپایی و عربی

شرط فاسخ، با واژه های مختلف و احکام متفاوت یا یکسان در حقوق برخی کشورهای ‌اروپایی‌ و عربی وجود دارد. واژه شرط فاسخ در برخی از این کشورها به شرح ذیل می‌باشد؛

در حقوق فرانسه، شرط فاسخ معادل «condition resolutoire» و به معنای شرط باطل کننده، شرط مبطل و شرط فسخ کننده می‌باشد. ^[۴۶]

در آثار برخی از حقوق ‌دانان نیز، شرط فاسخ معادل «condition resolutoire» به کار رفته است؛ که به معنای تعلیق فاسخ و تعلیق انحلال عقد می‌باشد.^[۴۷]

شرط فاسخ در حقوق انگلیس، معادل واژه های، «Condition subsequent»^[۴۸] یعنی شرط متأخر و

«resolutory condition»^[۴۹] به معنای شرط فاسخ و «dissolving condition»^[۵۰] یعنی شرط انحلال.

شرط فاسخ در حقوقی برخی از کشورهای عربی معادل واژه هایی همچون، «الشرط الفاسخ»، «الأجل الفاسخ»، «الشرط الغاء» و «فسخ اتفاقی» می‌باشد.^[۵۱]

گفتار دوم: مبانی و ادله صحت شرط فاسخ

طرح موضوع: در این گفتار، مبانی و ادله صحت شرط فاسخ در، قرآن، فقه، احادیث و روایات، حقوق موضوعه، دکترین حقوقی، رویه قضایی، عرف، حقوق کشورهای خارجی و استفتاء از علما و مراجع، به صورت جداگانه بررسی خواهد شد.

۱- مبانی و ادله صحت شرط فاسخ در قرآن

قرآن، کتاب آسمانی و معجزه پیامبر گرامی اسلام (ص)، سرشار از قوانین، پندها، و تمام مسائلی که انسان به آن احتیاج دارد می‌باشد. در حقوق ایران بسیاری از قوانین موضوعه از جمله، قوانین جزائی و مدنی، از قرآن کریم گرفته شده است.

در قرآن کریم برخی از آیات، پایبند بودن به عهد و پیمان منعقد شده را بیان کرده‌اند و تراضی و توافق را بالاتر از الزامات دیگر معرفی می نمایند. همچنین، برخی از آیات شکستن عهد و پیمان را مورد نکوهش قرار داده و ضمانت اجرای شدیدی برای آن بیان ‌کرده‌است. با بهره گرفتن از مفهوم این آیات، می توان صحت شرط فاسخ را استنباط کرد.^[۵۲]

آیات ذیل، نمونه ای از آیاتی هستند که به عهد و پیمان و تراضی اشاره کرده‌اند و به عنوان مبانی اصل آزادی قراردادها در حقوق اسلامی از آن ها نام برده می شود.

۱-۱- «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ»^[۵۳]

«اى کسانى که ایمان آورده اید به پیمان ها و قراردادها[ى خود] وفا کنید.»

واژه های «أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ» در این آیه بسیار مهم هستند و تفسیر و فهم دقیق آیه وابسته به آن ها‌ است و در بسیاری از آیات قرآن این واژه های تکرار شده اند.

این آیه از دلایل مهم و مورد استناد فقها و حقوق ‌دانان است. و مبنای برخی از قواعد فقهی و حقوقی، از جمله، «اصل حاکمیت اراده و آزادی قراردادها» می‌باشد.

اهمیت وفای به عهد و پیمان و قراردادها آنقدر مهم است که، یکی از اهداف اصلی سوره مائده دعوت به وفای به عهد و پیمان های درست می‌باشد. بر همین اساس، سورۀ مائده با توصیه به عهد و پیمان آغاز می شود.

۱-۶-۲ حساسیت پردازش حسی:

آرون و آرون (۱۹۹۷، ص ۳۴۵) از حساسیت پردازش حسی به عنوان ساختاری که گرایش به پردازش انواع مختلفی از اطلاعاتی که از اهمیت بیشتری نسبت به سایر اطلاعات دریافت شده از محیط برخوردار هستند، یاد می‌کنند. حساسیت پردازش حسی شامل سه بعد یا مؤلفه «سهولت تحریک^[۳۷]»، «حساسیت زیبایی شناختی^[۳۸]» و «آستانه حسی پایین^[۳۹]» می‌باشد که هر یک از این ابعاد ارتباط های متفاوتی با سایر متغیرهای دیگر ‌در روان شناسی دارند، که سهولت تحریک به احساس پاسخ نسبت به خواسته ها و نیازها اشاره دارد، اما حساسیت زیبایی شناختی به آگاهی از تجارب زیباییشناختی و آستانه حسی پایین به حساسیت افراد نسبت به محرک های ناخوشایند اشاره دارند (آرون و آرون ،۱۹۹۷، ص ۳۴۵).

همچنین حساسیت پردازش حسی اشاره دارد؛ به شناسایی و پاسخ افراد به تعداد معدودی از محرک های موجود در محیط می‌باشد. حساسیت پردازشحسی توضیحات قابل ملاحضه ای را در رابطه با ویژگی های شخصیتی افراد و سلامت روانی آن ها بیان می‌دارد. از اظهارات مربوط به حساسیت پردازش حسی معمولاً برای بیان کردن تفاوت های فردی در حالت های مختلف پردازش حسی استفاده می شود (آرون و آرون ،۱۹۹۷، ص ۳۴۵).

۱-۶-۳ راهبردهای تنظیم شناختی هیجان :

راهبردهای تنظیم شناختی هیجان ، به نحوه تفکر افراد پس از بروز یک تجربه منفی یا واقعه آسیب زا برای آن ها اطلاق می‌گردد (گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۳؛ ص۴۰۳). گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۳) نه راهبرد شناختی را در تنظیم هیجانات معرفی کرده‌اند: چهار راهبرد منفی تنظیم شناختی هیجان شامل نشخوارگری، ملامت خویش، فاجعه سازی وملامت دیگران، و پنج راهبرد مثبت شامل پذیرش، تمرکز مجدد مثبت، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی ، ارزیابی مجدد مثبت، دیدگاه پذیری (گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۳،ص۴۰۳).

۱-۶-۴ آسیب پرهیزی :

کلونینجر معتقد است که سامانه های سرشتی در مغز دارای سازمان یافتگی کارکری متشکل از سامانه های متفاوت و مستقل از یکدیگر برای فعال سازی، تداوم و بازداری رفتار در ‌پاسخ‌گویی‌ به ‌گروه‌های معینی از محرک هاست. کلونینجر چهار بعد برای سرشت معرفی ‌کرده‌است : نوجویی، آسیب پرهیزی، پاداش وابستگی و پشتکار (ابوالقاسمی، رفیعی و نریمانی ۱۳۹۰؛ ص ۱۱۹). سرشت به عنوان مجموعه ای ارثی از واکنش های خودکار به محرک هیجانی تعریف شده است که از قوانین شرطی سازی مشارکتی^[۴۰] یا یادگیری رویه ای^[۴۱] تبعیت می‌کند(اتلت^[۴۲]، جورجن^[۴۳]، ۲۰۰۸؛ ص ۲۶۵). سرشت اساس وراثتی هیجان‌ها و یادگیری های است که ازطریق رفتارهای هیجانی و خودکار کسب می شود وبه عنوان عادت های قابل مشاهده در اوایل زندگی فرد دیده می شود و تقریباَ در تمام طول زندگی ثابت می ماند(ابوالقاسمی، رفیعی و نریمانی، ۱۳۹۰؛ ص۱۱۹).

منش به عنوان هدف ها و ارزش های داوطلبانه ما که بر اساس تجربه و یادگیری بینش آفرین^[۴۴] هستند تعریف شده است(اتلت و همکاران،۲۰۰۸،ص ۲۶۵).منش شامل دریافت های منطقی درباره خود و دیگران و دنیا‌ است و بیشتر ویژگی های را شامل می شود که تحت تأثیر عوامل محیطی در ساختار شخصیتی فرد پدید می‌آید(ابوالقاسمی و همکاران،۱۳۹۰). کلونینجر سه بعد را برای منش در نظر گرفته است: خود- راهبری ، همکاری و خود- فراروی (ابوالقاسمی و همکاران،۱۳۹۰،ص ۱۱۹).

۱-۷تعاریف عملیاتی

۱-۷-۱ اضطراب سلامت:

در این پژوهشاضطراب سلامت، یعنی نمره حاصل ‌ازپاسخ شخص به سؤالاتنسخه کوتاه پرسشنامه اضطراب سلامت SHAI))مشتمل بر ۱۸ سؤال می‌باشد، که در حقیقتفرم بلند این پرسشنامه اولین بار توسط سالکووسکیس و وارویک در سال (۱۹۸۶) ساخته شده است که تقریبأ بر اساس مدل شناختی اضطراب سلامتی و خود بیمارپنداری تدوین شده است.فرم کوتاه این پرسشنامه که در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفت شامل ۱۸ آیتم است که هر آیتم چهار گزینه دارد و هر گزینه شامل توصیف فرد از مؤلفه های سلامتی و بیماری به صورت یک جمله خبری است انتخاب می‌کند. نمره گذاری هر آیتم از ۰تا۳ است و نمره ی بالا در آن نشانه اضطراب سلامتی بالا می‌باشد(سالکووسکیس و وارویک، ۲۰۰۲،ص ۵۳).

اضطراب سلامتی شامل چهار مؤلفه عاطفی، شناختی، رفتاری و ادراکی می‌باشد. مؤلفه عاطفی شامل نگرانی درباره سلامتی می‌باشد. مؤلفه شناختی به اعتقاد قوی مبنی بر بیمار بودن بر خلاف شواهد پزشکی محدود می شود. مؤلفه رفتاری، رفتارهای اطمینان جویی به منظور کاهش ترس از بیماری را در بر می‌گیرد و مؤلفه ادراکی شامل اشتغال ذهنی به علایم و احساس های بدنی می‌باشد (لانگلی^[۴۵]، ۲۰۰۵،ص ۳).

۱-۷-۲حساسیت پردازش حسی:

در پژوهش حاضر حساسیت پرداش حسییعنی نمرات حاصل از مقیاس شخص با حساسیت بالا می‌باشد، که در حقیقت این پرسشنامه توسط آرون و آرون (۱۹۹۷،) ساخته شده است و مشتمل بر ۲۷ سؤال خود گزارشی است که واکنش پذیری روان شناختی نسبت به محرک های محیطی را مورد سنجش قرار می‌دهد. این آزمون مشتمل بر ۳ خرده مقیاس سهولت تحریک (۱۲ آیتم)، حساسیت زیبایی شناختی (۷ آیتم)، آستانه ی حسی پایین (۶ آیتم)، است. آزمودنی به سؤالات این مقیاس در یک مقیاس ۷ نقطه ای از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم پاسخ می‌دهد(آرون و آرون، ۱۹۹۷، ص ۳۴۵).

۱-۷-۳ راهبردهای تنظیم شناختی هیجان:

در این پژوهش راهبردهای تنظیم شناختی هیجان بر اساس عملکرد فرد در پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان (CERQ) که توسط گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۳) تدوین شده است، سنجیده می‌شود. این پرسشنامه دارای ۹ زیر مقیاس و ۳۶ ماده می‌باشد. زیر مقیاس‌های این پرسشنامه ملامت خود، ملامت دیگران، پذیرش،نشخوارگری، تمرکز مجدد مثبت،تمرکز مجدد بر برنامه ریزی، ارزیابی مجدد مثبت، دیدگاه پذیری و فاجعه سازی هستند. هریک از زیر مقیاس‌های این پرسشنامه ۴گزینه دارد. پاسخ های این پرسشنامه در یک پیوستاراز ۱ تا ۵ درجه ای ( همیشه ، اغلب اوقات ، معمولا ، گاهی ، هرگز ) نمره گذاری می شوندو نمرات هر یک از مؤلفه‌ها با جمع نمرات سوال‌های مربوط به آن انجام می‌شود(گارنفسکی و همکاران،۲۰۰۳،ص ۴۰۳).

۱-۷-۴ آسیب پرهیزی:

پرسشنامه سرشت و منش(TCI) دارای چهار مقیاس سرشت ((نوجویی))،((آسیب پرهیزی))،((پاداش-وابستگی)) و ((پشتکار)) و سه مقیاس منش ((خود-راهبری))،((همکاری)) و ((خود-فراروی)) است. پرسشنامه سرشت و منش دارای ۱۲۵عبارت است که هر عبارت باید به صورت ((صحیح)) یا ((غلط)) پاسخ دهد. به هر کدام از سؤال ها یک نمره تعلق می‌گیرد و نمره هر یک از ابعاد، از مجموع نمرهای زیر مقیاس های آن بعد به دست می‌آید. این پرسشنامه برای بعد سرشت دارای ۶۰ سؤال ؛((نوجویی))(۲۰) سؤال، ((آسیب پرهیزی))(۲۰) سؤال، ((پاداش-وابستگی))(۱۵) سؤال و ((پشتکار))(۵) سؤال و بعد منش ۶۵ سؤال، ((خود-راهبری)) (۲۵) سؤال، ((همکاری)) (۲۵) سؤال و ((خود-فراروی)) (۱۵) سؤال دارد. در پژوهش حاضر از ۲۰ سؤال مربوط به مقیاس آسیب پرهیزی برای سنجش این متغیر استفاده شده است(ابوالقاسمی و همکاران، ۱۳۹۰؛ص ۱۱۹).

فصل اول:

کلیات پژوهش

فصل دوم:

مبانی نظری و پیشینه پژوهشی

۲-۱- مقدمه

هدف نخستین حاکمیت شرکتی عبارت از حمایت سرمایه ­گذاران، ایجاد ارزش براقویت ساختاار حاکمیت شرکتی در شرکت­های سهامی محسوب می­ شود.

هدف نخستین حاکمیت شرکتی عبارت از حمایت سرمایه گذاران ، ایجاد ارزش برای سهای سهام‌داران، حفظ و بازسازی اعتماد ذینفعان و پاسداری و مراقبت از بازار سرما سرمایه یه محسوب می­ شود (مدرکیان ۱۳۹۰، ۱۱).

بررسی تعاریف، مفاهیم و دیدگاه­ های مراجع حرفه­ای و صاحب­نظران، حکایت از آن دارد که هدف نهایی راهبری شرکتی دستیابی به چهار مورد زیر است (حساس یگانه۱۳۸۷، ۳۵):

• • ‌پاسخ‌گویی‌

• • شفافیت

• • عدالت و

• رعایت حقوق ذینفعان

۲-۳- تعاریف حاکمیت شرکتی

اصطلاح حاکمیت شرکتی به معنای هدایت کردن است و قبل از آن برای هدایت کشتی به کار می رفته است. معادل­های دیگر آن عبارت است از: راهبری شرکتی، راهبری سهامی، اداره سازمانی و راهبری شرکتی. هیچ تعریف مورد توافق ‌در مورد راهبری شرکتی وجود ندارد. تفاوت‌های چشمگیری در تعریف راهبری شرکتی ‌بر اساس وضعیت فرهنگی، اقتصادی و سایر موارد، در هر کشور دیده می شود (بدری ۱۳۸۱، ۹).

تعاریف ارائه شده برای راهبری شرکتی متنوع است. عمده­ترین عامل متمایز کننده این تعاریف را ‌می‌توان پهنه یا گستره شمول راهبری شرکتی دانست. ازیک منظر می توان این نظام را رابطه “مدیران “با “سهام‌داران” دانست که مبنای نظری آن ” تئوری نمایندگی۲” در شکل محدود خود است. در آن سوی این طیف و در نگرشی وسیع، راهبری شرکتی رابطه شرکت با تمام ذینفعان خود را بر ‌می‌گیرد که پشتوانه نظری آن را ‌می‌توان “تئوری ذینفع” دانست. سایر تعاریف و نگرش­ها به راهبری شرکتی داخل طیفی که نگاه حداقلی و حداکثری آن تبیین شد قرار ‌می‌گیرد.

تعاریفی که ذیلا” ارائه می­ شود ‌گزیده‌ای از نگرش­های مختلف به حاکمیت شرکتی را نشان می­دهد.

“راهبری شرکتی، شیوه های به کار گرفته شده توسط مدیران شرکت با هدف تعیین استراتژیهایی است که موجب دستیابی شرکت به اهداف تعیین شده، کنترل ریسک و مصرف بهینه منابع می شود. “

فدراسیون بین‌المللی حسابداران۲۰۰۴:

“راهبری شرکتی سیستمی است که شرکت ها را هدایت و کنترل می‌کند. تمرکز اصلی بر ایفای وظیفه مدیران ارشد سازمانی در رعایت اصول شفافیت، درستکاری و ‌پاسخ‌گویی‌ است.”

گزارش کادبری ۱۹۹۲:

“راهبری شرکتی، فرایند نظارت و کنترل عملکرد مدیران شرکت است به گونه ای که متضمن منافع سهام‌داران باشد.”

پارکینسون ۱۹۹۴:

“راهبری شرکتی به دنبال ارتقاء انصاف، شفافیت و ‌پاسخ‌گویی‌ در شرکت های عام است.”

گرین اسپن(رئیسپیشین فدرال رزو آمریکا ۲۰۰۲):

“هدف بنیادی در راهبری شرکتی افزایش ثروت سهام‌داران در بلند مدت است، به گونه ای که منافع سایر ذینفعان نیز رعایت گردد.”

بورس اوراق بهادار هندوستان:

“راهبری شرکتی برای برقراری تعادل بین اهداف اقتصادی و اجتماعی ونیز اهداف فردی و عمومی است. حاکمیت شرکتی موجبات استفاده مؤثر ازمنابع و الزام به ‌پاسخ‌گویی‌ را فراهم می‌سازد. هدف اصلی آن است که منافع شرکت، افراد (ذینفع) و جامعه تا حد ممکن به هم نزدیک شوند.

بانک جهانی۲۰۰۱:

“راهبری شرکتی شامل مجموعه روابط بین مدیران اجرائی ، اعضای هیات مدیره، سهام‌داران و سایر ذینفعان شرکت است. همچنین ساختاری برای تدوین اهداف شرکت و راه های دستیابی به اهداف و نیز چگونگی ارزیابی و نظارت بر عملکرد را شامل می شود.”

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ۲۰۰۴:

“راهبری شرکتی، رابطه بین سهام‌داران و شرکت است و سیستمی است که سهام‌داران به کمک آن، مدیران را به بهترین عملکرد تشویق می‌کنند.”

کتابچه راهبری شرکتی بریتانیا۱۹۹۶:

“راهبری شرکتی در تعریف محدود، رابطه شرکت با سهامدارانش و در تعریف گسترده رابطه شرکت با اجتماع است.”

فاینانشال تایمز۱۹۹۹:

سالمون و همکارانش در سال ۲۰۰۰ یک تحقیق گسترده را انجام دادند. در این تحقیق که از سرمایه گذاران بزرگ نهادی انگلستان انجام شد، میزان اجماع پاسخ دهندگان درمورد برداشت آن ها از راهبری شرکتی مورد بررسی قرار گرفت. جدول زیر نتایج این پیمایش را نشان می­دهد (بدری ۱۳۸۱، ۹ و ۱۰).

در یک نگاه اجمالی ‌می‌توان وظایف سامانه حاکمیت شرکتی را در بندهای ذیل عنوان نمود: (مدرکیان ۱۳۹۰، ۱۳)

1. 1. نظارت

1. 1. مدیریت

1. 1. رعایت قوانین و مقررات

1. 1. حسابرسی داخلی

1. 1. مشاوره

1. 1. حسابرسی خارجی

1. ارتباط با ذینفعان

۲-۴- سازو کارهای مؤثر بر راهبری شرکتی

پژوهش­های انجام شده حاکی از آن است که، دستیابی به اهداف راهبری شرکتی با سازوکارهای برون و درون سازمانی زیر تحقق می‌یابد. به عبارت دیگر سازو کارهای راهبری شرکتی بر دو نوع است (حساس یگانه ۲۴،۱۳۸۷):

• • سازو کارهای برون سازمانی

• سازو کارهای درون سازمانی

۲-۴-۱ سازوکارهای برون سازمانی

این سازوکارها عمدتاً شامل موارد زیر است:

• • نظارت قانونی: شامل تدوین، تصویب و استقرار قوانین نظارتی مناسب

• • نظام حقوقی: قوانین موجود در یک کشور می ­تواند اثر زیادی بر حمایت از سرمایه ­گذاران داشته و تعیین کننده نوع حاکمیت شرکت­ها در یک کشور باشد.در عمل، مطالعاتی که شواهدی از یک کشور خاص ارائه می‌کنند، محدوده کمی برای مطالعه روی اثرات سیستم حقوقی در نظر می­ گیرند، زیرا تمام شرکت­های موجود در نمونه تحت تاثیر یک سیستم حقوقی قرار دارند.

• • کارایی بازر سرمایه: شامل گسترش بازار سرمایه و تقویت کارایی آن.

• • نظارت سهام داران عمده:احترام به حقوق اقلیت و مجاز بودن نظارت اقلیت بر فعالیت شرکت

• • نظارت سهام داران نهادی: تشویق و گسترش سرمایه ­گذاران نهادی

• • نظارت سهام داران اقلیت: احترام به حقوق اقلیت و مجازبودن نظارت اقلیت بر فعالیت­های شرکت.

• • الزامی کردن حسابرسی مستقل: با توجه به نقش بر جسته نظارتی آن ها.

• فعالیت مؤسسات رتبه بندی: ایجاد تسهیلات برای فعالیت مؤسسات رتبه بندی.

۲-۴-۲ سازوکارهای درون سازمانی

این سازوکارها نیز عمدتاًً شامل موارد زیر هستند:

• • هیات مدیره: انتخاب و استقرار هیات مدیره توانمند، خوشنام و بی طرف

• • مدیریت اجرایی: تقسیم مسئولیت ها بین مدیریت اجرایی

• • مدیریت غیر اجرایی: ایجاد کمیته­ های هیات مدیره از مدیران مستقل و غیر اجرایی (کمیته حسابرسی، حقوق و غیره).