تعاریف عملیاتی
روش ماتریکس : در این پژوهش، روش ماتریکس پس از اجرای پیش ازآزمون در ۸ جلسه یک و نیم ساعته برای گروه آزمایش اجرا خواهد شد. منظور از روش ماتریکس، فرایند مشاوره ای با عناوین آشنایی و سنجش،کلیات رفتارهای پرخطر و مختص به معتادان، انواع شروع کننده های درونی و بیرونی، وسوسه جنسی،کار و بهبودی، شرم و گناه، تعریف معنویت، روابط جنسی اعتیادگونه و سنجش پایانی است که به صورت گروهی اجرا شد(نجفی، بیگدلی، دهشیری، رحمتیان و طباطبایی، ۱۳۹۱).
رفتارهای پرخطر جنسی: در این پژوهش، رفتارپرخطرجنسی توسط پرسشنامه رفتارهای پرخطرجنسی(زارعی، خاکباز وکرمی، ۱۳۸۹) سنجیده شد.
فصل دوم
پیشینه پژوهش
پیش درآمد
پژوهش های فراونی در زمینه رفتارهای پرخطرصورت گرفته است و رفتارهای پرخطرجنسی در معتادان از مواردی است که کمتر به آن پرداخته شده است در این فصل به مرور برخی از پژوهش‌های پیشین در این مورد اشاره خواهیم کرد.
رفتارهای پرخطرمهمترین عامل به خطرافتادن سلامت جامعه اند. امروزه شیوع رفتارهای پرخطر بخصوص درنوجوانان و جوانان به یکی از مهمترین وگسترده ترین دل نگرانیهای جوامع بشری تبدیل شده و علی‌رغم فعالیتهای سه دهه گذشته فقرهای مخاطره آمیز درسطح جهان دارای رشد تصاعدی بوده است. مصرف موادمخدر، خشونت و رفتارهای جنسی عامل بسیاری از مرگ و میرهای سنین نوجوانی و اوایل بزرگسالی است(لیندبرگ[۱۶]، بوگسس و ویلیامز[۱۷]، ۲۰۰۰). بسیاری از رفتارهای پرخطرجنسی از قبیل سیگار، الکل، موادمخدر و روابط جنسی نامطمئن درسنین قبل از ۱۸سالگی اتفاق می افتد(برگمن و اسکات[۱۸]، ۲۰۰۱).
رفتارهای پر خطر عبارتند از رفتارهایی که اثرات نامطلوبی بر رشد همه جانبه و سلامتی نوجوانان دارد.که می‌تواند مانع موفقیتها و رشد آتی آن ها گردد. این رفتارها(مانند دعوا کردن) می‌تواند منجر به صدمات فیزیکی شده و یا رفتارهایی که اثرات منفی فزاینده( مانند سوء مصرف مواد) دارند را شامل گردد. رفتارهایی پر خطر می‌تواند یا ایجاد مانع برای تجربیات شاخص گروه همسالان، اثرات نامطلوبی روی معتادان بر جا گذارد( گازمن[۱۹]، ۲۰۰۷) .
انواع و شیوع رفتارهای پر خطر
از میان رفتار های پر خطر چندین نوع خاص به دلیل شیوع شان در نوجوانان امروز، مورد توجه متخصصین می‌باشد . بسیاری از این رفتارهای منجر به آمار بالای مرگ و جراحت در میان نوجوانان گردیده و یا اثرات منفی روی جامعه دارند که در ادامه به برخی از آن ها اشاره خواهد شد( گازمن، ۲۰۰۷) .
رفتارهای خود آسیب رسان ، خشونت و خود کشی
در میان نوجوانان، خود آسیب رسان ترین رفتارها مربوط به رانندگی است. گرفتن گواهینامه یکی از هیجان انگیزترین آرزوهای دوره نوجوانی است اما متأسفانه تصادفات رانندگی یکی از دلایل فوت نوجوانان را در بر می‌گیرد. بسیاری از صدمات و جراحت ها با نبستن کمربند ایمنی تشدید شده( و منجر به مرگ می شود) . تقریبا ۳۰ % نوجوانان ایالات متحده اظهار می دارند که به ندرت از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند یا اینکه هرگز استفاده نمی کنند. ترکیب مصرف الکل و رانندگی نیز در مرگ نوجوانان در اثر تصادفات رانندگی سهم عمده ای دارد. حدود ۱۰ % نوجوانان ایالات متحده اظهار می دارند که پس از نوشیدن الکل اقدام به رانندگی کرده‌اند و ۳۶ % در حین رانندگی اقدام به نوشیدن الکل کرده‌اند. خبر خوب آن است که شیوع رفتارهای پر خطر مرتبط با رانندگی در طی چهار سال گذشته کاهش قابل ملاحظه ای داشته است. با وجود این رفتارهای پر خطر مربوط به رانندگی یک مشکل جدی در طول دوران نوجوانی است(پینکرتون وآبرامسون[۲۰]، ۲۰۰۵ ) .
درگیری فیزیکی و پرخاشگری، گروه دیگری از رفتارهای خودآسیب رسان را تشکیل می‌دهند. این گروه از رفتارها پس از تصادفات رانندگی دومین عاملی است که منجر به مرگ افراد بین سنین ۳۴ – ۱۵ سال می شود. ۳۶ % از نوجوانان ایالات متحده اظهار می‌کنند که در طی یکسال گذشته درگیری فیزیکی داشته اند(پسران ۴۳% و دختران ۲۸% ) به طور مشابه هم پسران و هم دختران گزارش کرده‌اند سلاح گرم یا سرد حمل می‌کنند ( ۱۹% ). با وجود این تفاوت معناداری بین حمل سلاح توسط پسران (۲۹%) و دختران (۷%) وجود دارد (پینکرتون وآبرامسون، ۲۰۰۵) .
نهایتاًً خودکشی یکی از پر خطرترین رفتارها در میان نوجوانان امروز است. نزدیک به ۱۷% (تقریبا از هر ۵ نوجوان یک نفر) از نوجوانان در ایالات متحده اقدام به خودکشی داشته اند و ۱۳% به طور واقعی افکار خودکشی داشته اند. در میان نوجوانان ایالات متحده هر ساله ۴/۸% اقدام به خودکشی گزارش می شود. در حال حاضر خودکشی سومین عامل مرگ و میر در میان نوجونان سنین ۱۵ – ۲۴ سال می‌باشد که۸۶% از این مرگ و میرها به پسران و۱۴% به دختران اختصاص دارد(گازمن[۲۱]،۲۰۰۷)
مصرف سیگار
با اینکه در همه جوامع سعی می شود میزان مصرف سیگار را پائین بیاورند، به نظر می‌رسد که برای رسیدن به این هدف مشکلات زیادی وجود دارد. تحقیق درباره نوجوانان ۱۹-۱۱ ساله نشان میدهد که ۱۶% آن ها رسماً سیگاری هستند و ترک این عادت نیز به نظر دشوار می‌رسد تحقیقی که در سال ۱۹۹۵ انجام شده است، نشان میدهد که ۲۵% از نوجوانان ایالات کبک کانادا سیگار می کشند که ۱۵ % آن ها بین سنین ۱۴-۱۲ سال و ۳۸ % از آن ها بین سنین۱۸-۱۵ سال قرار دارند(صرامی، قربانی و مینویی،۱۳۹۲).
سوء مصرف مواد
سوء مصرف مواد گروه دیگری از رفتارهایی است که صدمات طولانی مدت و فوری را در بر می‌گیرد. نوشیدن الکل و سوء مصرف مواد با تصادفات رانندگی، خشونت، درگیری فیزیکی، روابط و تعاملات اجتماعی مشکل ساز و بیماری‌های مختلف در ارتباط هستند. بیش از ۴۳% نوجوانان ایالات متحده گزارش کرده‌اند که الکل می نوشند و ۲۶% از آن ها پذیرفته اند که زیاد می نوشند. تقریبا ۲۳% از نوجوانان سیگار می شکند و از این میان ۴/۹% سیگاری هستند( ۲۰ تا۳۰ روز در ماه سیگار می کشند). مانند رفتارهای خود آسیب رسان، شیوع مصرف الکل و سیگار در طی چهار سال گذشته کاهش یافته اما با وجود این خطرات جدی برای سلامتی نوجوانان در پی دارد. مصرف داروهای غیر قانونی به دلیل تأثیرات جسمانی منفی که روی مصرف کنندگان دارد هم از نظر سلامت فردی و هم سلامت اجتماعی نگران کننده است. تأثیرات استفاده از داروهای غیر مجاز به صدمات مغزی و لطمه به اندام‌های بدنی محدود نمی شود بلکه با رفتارهای پر خطر جنسی و خشونت و رانندگی بی مهابا ارتباط نزدیک پیدا می‌کند. برآوردهای اخیر در ایالات متحده نشان میدهد که ۲۶ % از نوجوانان حشیش مصرف می‌کنند و حدود ۱۰ % قبل از ۱۳ سالگی ازآن استفاده کرده‌اند. در سال‌های اخیرمصرف متامفتامین ها منجر به نگرانی جدی در ایالات متحده آمریکا شده است. قیمت پایین دارو و دسترس پذیری آسان نوجوانان به این مواد سهم قابل توجهی در شیوع سریع آن داشته است. اثرات بلند مدت، کوتاه مدت و حاد متامفتامین ها، آن ها را جزء ده نگرانی اول بسیاری از متخصصین و سیاست گزاران ساخته است. امروزه تقریبا ۳% از نوجوانان پایه هشتم و پیش از ۴% از نوجوانان پایه های دهم و دوازدهم اقدام به استفاده ازمتامفتامین ها را گزارش کرده‌اند(گازمن[۲۲]، ۲۰۰۷) .
مصرف الکل
