وبلاگ

بیماری به صورت همه‌گیر پس از آن در آرژانتین، استرالیا، برزیل، عمان، عربستان سعودی، جزیره‌ی ریونیون، ایالات متحده‌ی آمریکا و اروگوئه رخ داده است (گراهام و همکاران، ۲۰۰۴). بیش از هر محصولی از مرکبات، این بیماری دارای اثرات مضر بر لیمو ترش می‌باشد (آنینیموس، ۲۰۰۰).
با وجود اعمال قوانین قرنطینه‌ای در برخی کشورها به منظور جلوگیری از انتشار این بیماری، همانطور که در کشور ما به‏عنوان یک بیماری قرنطینه‌ای داخلی عنوان می‌گردد، ولیکن این بیماری همچنان در حال انتشار می‌باشد (اسکولتیس، ۱۹۸۷ و گوتو، ۲۰۰۰). هم اکنون به لحاظ جغرافیایی بیش از ۳۰ کشور جهان از مناطق مختلف آسیا، اقیانوس آرام، مجمع الجزایر هند، آمریکای جنوبی و جنوب شرقی آمریکا درگیر با خسارات مربوط به این بیماری می‌باشند.
این بیماری به لحاظ اقتصادی با اثرات مختلفی که بر میوه و شاخ و برگ درختان مرکبات دارد، مانع از محصول‌دهی مطلوب و مناسب آن با توجیه اقتصادی می‌شود (گوتو، ۱۹۹۲). در سراسر جهان، سالانه میلیون‌ها دلار صرف مبارزه با این بیماری می‌شود که طی آن میلیون‌ها درخت نیز نابود خواهند شد. به طور مثال در فلوریدا طی دو مرحله در حد فاصل سال‌های ۱۹۳۳-۱۹۱۵ و همچنین ۱۹۸۵-۱۹۸۴ بالغ بر ۲۰ میلیون اصل درخت با هزینه‌ای بالغ بر ۲۵ میلیون دلار در راستای مبارزه با این بیماری از بین برده شد (اسکولتیس و همکاران، ۱۹۸۷).
عامل بیماری
Xanthomonas citri pv. citri به‏عنوان عامل بیماری شانکر باکتریایی مرکبات دارای ۳ پاتوار و مشتمل بر ۵ تیپ می‌باشد (استال و سیمور، ۱۹۸۳). citri، aurantifolia و citromelo سه پاتوار مربوط به این باکتری در قالب تیپ‌های A، B، C، D و E می‌باشند (گابریل، ۲۰۰۱). پاتوار citri و تیپ A آن دارای بیشترین دامنه‌ی میزبانی و اثر تخریبی برروی مرکبات است (واترین و همکاران، ۲۰۰۰). در آخرین دسته‌بندی صورت‌گرفته، این سه پاتوار به سطح گونه ارتقا پیدا کرده و نام آنها به ترتیب Xanthomonus citri pv.citri، X. fuscans pv. aurentifolii و X. alfalfa pv.citromelo تغییر یافته است (اسچاد، ۲۰۰۴).
در میان این تنوع، سویه‌های جدیدی معروف به A^* و A^W نیز شناسایی شده‌اند (ورنیر و همکاران، ۱۹۹۸و گراهام، ۲۰۰۱ و برونینگ و گابریل، ۲۰۰۳). سویه‌های A^* در جنوب غرب آسیا (ایران) شناسایی گردیده‏اند و از طرفی سویه‏ی A^w در ناحیه‏ای از آمریکا مشاهده شده است ولیکن این دو از نظر بیماریزایی رفتاری شبیه به هم را دارند (علیزاده و رحیمیان، ۱۳۶۹ و سون وهمکاران، ۱۹۸۹ و گابریل، ۲۰۰۰).
دامنه‌ی میزبانی سویه‌های A^* و A^W محدود به لیموترش است اما، دلیل این محدودیت میزبانی مشخص نیست. مطالعات نشان می‌دهد که پراکنش فرم A^* محدود به هند، کشورهای جنوب شرق آسیا و حوزه‌ی خلیج فارس، از جمله ایران می‌گردد. تفاوت بین سویه‌ها در نوع میزبان و پراکنش جغرافیایی آنها می‌باشد. تمام کولتیوارهای مرکبات مستعد بیماری شانکر هستند ولی از بین آنها لیمومکزیکی، لیموشیرین و گریپ‌فروت از بقیه حساس‌ترهستند (گتوالد و همکاران، ۲۰۰۲ وآشا و همکاران، ۲۰۰۳).
اعضای خانواده‌ی زانتوموناس در ارتباط با گیاه و وابسته به میزبان اختصاصی خویش می‌باشند و دارای دامنه‌ی میزبانی بسیار وسیعی هستند به طوری‌ که قابلیت آلودگی ۲۴۰ جنس گیاهی در قالب ۶۸ خانواده را دارا می‏باشند (هاوارد، ۱۹۹۳). اختصاصیت در نوع میزبان در این خانواده‌ی باکتریایی بسیار بالا می‌باشد به گونه‌ای که در برخی موارد محدود به گونه‌ای در جنس خاصی از گیاهان می‌شود (آشا و همکاران، ۲۰۰۳)، که این مهم به واسطه‌ی ۱۴۰ پاتوار مختلف از این باکتری امکان‌پذیر می‏شود (هاوارد، ۱۹۹۳).
باکتری جنس Xanthomonas گرم منفی، میله‌ای شکل، دارای تاژک قطبی^[۲۵]، قادر به تولید رنگدانه‌ی انحصاری زانتومونادین^[۲۶]، رشد هوازی، عدم احیای نیترات به نیتریت، اکسیداز منفی و فاقد گرانول‌های پلی‌هیدروکسی بوتارات در سلول است (آشا و همکاران، ۲۰۰۳). کلونی‌های این باکتری به رنگ زرد و لعابی بوده و اندازه‌ی سلول‌های آن در ابعاد ۶/۰-۲/۰ در ۹/۲۰-۸/۰ میکرومتر بوده و حداقل و حداکثر رشد آن بین ^ºC5 و ^ºC32-28 می‌باشد و برای رشد به فاکتورهای رشدی چون متیونین^۲، گلوتامیک اسید^۳ و نیکوتینیک اسید^۴ و یا ترکیب هرسه نیازمند است (حسن‌زاده، ۱۳۸۴).

جدول۱-۱- بیماریزایی فرم‏های مختلف شانکر روی چهار گونه از مرکبات(اقتباس از برونینگ و گابریل، ۲۰۰۳).