وبلاگ

نمودار (۳-۷): نمودار پراکنش شاخص بهای عمده­فروشی سوختهای معدنی و شدت انرژی منبع: محاسبات تحقیق ۳-۷- رشد اقتصادی و شدت انرژی نمودار (۳-۷) به بررسی رابطه‌ی بین تولید سرانه و شدت انرژی طی سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۰ پرداخته است که در آن شدت انرژی به عنوان متغیر وابسته و شاخص تولید سرانه به عنوان متغیر توضیحی در نظر گرفته شده است. با فرض ثبات تأثیر سایر متغیرها، رابطه‌ای ضعیف و مثبتی بین تولید سرانه و شدت انرژی برقرار است. نمودار (۳-۸): نمودار پراکنش تولید سرانه و شدت انرژی منبع: محاسبات تحقیق ۳-۸- جمع­بندی در این فصل ابتدا روند متغیرهای شدت انرژی، کارایی انرژی، جهانی شدن، قیمت حامل­های انرژی و رشد اقتصادی در ایران مورد بررسی قرار گرفت. بررسی روند این متغیرها حاکی از آن است که این متغیرها با نوساناتی همراه بوده ­اند. شدت انرژی طی دوره (۱۳۹۰-۱۳۵۸) دارای روند صعودی و کارایی انرژی روند نزولی بوده ­اند. علت نوسانات را می‌توان به عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از قبیل: همچون جنگ تحمیلی، تغییرات قیمت نفت و سیاست‌های اقتصادی نسبت داد. پس از بررسی روند متغیرها، با بهره گرفتن از نمودار پراکنش رابطه‌ی بین متغیرهای کارایی انرژی، جهانی شدن و قیمت حامل های انرژی با شدت انرژی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسیها نشان داد که با فرض ثابت بودن سایر عوامل موثر، بین کارایی انرژی و شدت انرژی رابطه منفی برقرار است. همچنین رابطه‌ی بین جهانی شدن و شدت انرژی رابطه‌ی ضعیف و مثبت است و این در حالی است که رابطه مثبت بین قیمت حامل های انرژی و رشد اقتصادی با شدت انرژی مثبت ارزیابی شد. فصل چهارم: روش‌شناسی تحقیق ۴-۱- مقدمه این فصل به روش­شناسی تحقیق اختصاص یافته است. بدین صورت که ابتدا مدل، نمونه‌ی آماری و منابع آماری داده‌های جمع‌ آوری شده بیان شده است. سپس روش تخمین به اختصار توضیح داده شده و بخش پایانی نیز به نحوه‌ی برآورد مدل با این روش و معرفی آزمون‌های مربوطه اختصاص دارد. ۴-۲- مدل تحقیق هدف اصلی این مطالعه، بررسی جهانی­شدن بر روی شدت انرژی است. در این راستا از چارچوب الگوی مورد بررسی در مطالعه‌ی برنستین[۵۸] (۲۰۰۳) استفاده می‌شود. مدل به صورت زیر می‌باشد: (۴-۱) در عبارت فوق L بیانگر لگاریتم متغیرها، t بیانگر واحد زمان است و متغیرها شامل: : شدت انرژی : شاخص جهانی­شدن : شاخص کارایی انرژی : قیمت حامل­های انرژی تولید ناخالص داخلی سرانه معرف عبارت اخلال تصادفی است. تعریف عملیاتی و منبع آماری متغیرهای معادله‌ی (۴-۱) به شرح ذیل است: شدت انرژی[۵۹]: یکی از مهمترین پارامترهای اقتصاد انرژی بوده و نشان دهنده میزان انرژی مصرف شده جهت تولید ناخالص داخلی یک کشور می باشد. به عبارتی میزان مصرف انرژی به ازای هر واحد از تولید کالاها و خدمات را شدت مصرف انرژی و یا به طور خلاصه، شدت انرژی می نامند. شاخص شدت انرژی بر حسب بشکه معادل نفت خام به میلیون ریال می باشد. (منبع داده‌ها: ترازنامه انرژی). کارایی انرژی[۶۰]: شاخص کارایی انرژی از تقسیم ارزش تولید ناخالص داخلی کشور به مصرف نهایی انرژی به دست می ­آید و یکی از مهم­ترین ابزارهای سنجش کیفیت مصرف انرژی در هر کشور است. میزان تولید کالاها و خدمات به ازای مصرف هر واحد انرژی را کارایی انرژی می­نامند. واحدهای متفاوتی برای اندازه ­گیری کارایی انرژی وجود دارد. در این مطالعه هزار ریال به ازای هر بشکه نفت خام ، معیار محاسبات می­باشد. (منبع داده ­ها: ترازنامه انرژی) جهانی­شدن[۶۱]: داده ­های آماری مربوط به متغیر جهانی­شدن از شاخص جهانی­شدن (KOF)، (دیرهر۲۰۱۴)[۶۲] اقتباس شده است که این شاخص ۲۰۷ کشور را از ۳ منظر جهانی­شدن اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در بازه زمانی (۲۰۱۱-۱۹۷۰) مورد بررسی و رتبه ­بندی قرار داده است. جهانی­شدن اقتصاد، یکپارچگی اقتصادی را براساس شاخص­ های: تجارت، سرمایه ­گذاری­مستقیم خارجی و پرتفوی، پرداخت درآمد به اتباع خارجی، متوسط نرخ تعرفه، مالیات بر تجارت بین ­المللی و محدودیت­های حساب سرمایه به صورت کمی بیان می کند. قیمت حامل­های انرژی[۶۳] : از شاخص بهای عمده فروشی سوختهای معدنی و فراورده­های آن به عنوان شاخص قیمت حامل­ها انرژی استفاده می­ شود. شاخص عمده فروشی، معیار سنجش تغییرات متوسط قیمت کالاها در بازارهای عمده­فروشی نسبت به سال پایه، شاخص بهای عمده­فروشی کالاها نامیده می­ شود. این شاخص برای اندازه ­گیری تغییرات سطح عمومی قیمت­ها محاسبه می­ شود و نموداری از تغییرات قیمت­ها در سطح تولیدکننده و عرضه­کننده دست اول است. رشد اقتصادی[۶۴] : رشد اقتصادی، دلالت بر افزایش تولید یا درآمد سرانه دارد. اگر تولید کالاها یا خدمات به هر وسیله ممکن در یک کشور افزایش پیدا کند، می‌توان گفت که در آن کشور، رشد اقتصادی اتفاق افتاده‌است. ما از تولید ناخالص داخلی سرانه به عنوان شاخص رشد اقتصادی استفاده می­کنیم. لازم به ذکر است، میزان تولید ناخالص داخلی یکی از مهمترین شاخص­ های عملکرد اقتصادی است، چرا که این شاخص اندازه اقتصاد یک کشور و ظرفیت­های تولیدی آن را نشان می­دهد. تولید ناخالص داخلی، بنا به تعریف، ارزش مجموع کالاها و خدماتی است که طی یک سال در یک کشور تولید می­ شود. البته باید توجه داشت که میزان رفاه و برخورداری مردم یک کشور، صرفا به واسطه تولید ناخالص داخلی تعیین نمی­ شود، بلکه شاخص بهتر، تولید ناخالص داخلی سرانه که میزان تولید به وسیله هر نفر را به صورت سرانه نشان می­دهد. در واقع رفاه مردم یک کشور متاثر از تولید ناخالص داخلی و میزان جمعیت آن کشور است که در تولید ناخالص داخلی سرانه منعکس می­ شود. دوره‌ی زمانی این پژوهش ۱۳۹۰-۱۳۵۸ و نمونه‌ی آماری مورد بررسی کشور، ایران است. کلیه تجزیه و تحلیل اطلاعات و تخمین مدل با بهره گرفتن از تکنیک‎‌های اقتصادسنجی سری زمانی و نیز به کمک نرم‌افزارهای Microfit4 و Eviews7 صورت می‌گیرد. ۴-۳- معرفی روش تحقیق در الگوهای پویا، جهت از بین بردن تورش ناشی از حجم کم نمونه، وقفه‌هایی از متغیر وابسته در مدل در نظر گرفته می‌شود که هرچه مقدار وقفه‎‌ها بیشتر باشد، ضرایب تورش کمتری خواهند داشت. یکی از الگوهایی که در این زمینه به کار می‌رود، الگوی [۶۵]ARDL می‌باشد که محقق را در رسیدن به اهداف فوق کمک می‌کند. در این مطالعه، برای انجام آزمون هم‌انباشتگی و تخمین مدل از الگوی خودرگرسیونی با وقفه‌های گسترده (ARDL) استفاده شده است. دلیل این انتخاب، مزیت‌هایی است که این روش نسبت به سایر روش‌های مشابه مانند انگل-گرنجر (۱۹۷۸) و جوهانسون-جوسیلیوس (۱۹۹۰) داشته و لذا به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش ARDL به دلیل در نظر گرفتن واکنش‌های پویای کوتاه مدت موجود میان متغیرها، برآورد بدون تورشی از ضرایب بلندمدت بدست می‌دهد و بر خلاف سایر روش‌ها، حتی در نمونه‌های کوچک هم نتایج قابل اعتمادی ارائه می‌کند. علاوه بر این در روش ARDL بر خلاف سایر روش‌های هم‌انباشتگی، نیازی به یکسان بودن درجه‌ی همجمعی متغیرهای موجود در مدل نیست و تنها در صورتی که متغیرهای الگو (۲)I نباشند، امکان تخمین و استخراج رابطه‌ی بلندمدت با متغیرهای تحقیق با درجه‌ی هم­جمعی I(0) و (۱)I وجود دارد. روش ARDL علاوه بر برآورد روابط بلندمدت امکان برآورد روابط پویا و کوتاه‌مدت و سرعت تعدیل عدم تعادل کوتاه‌مدت را فراهم می‌سازد. ۴-۳-۱- روش ARDL وجود هم‌انباشتگی بین متغیرهای یک مدل اقتصادی نه تنها نشان‌دهنده‌ی وجود رابطه‌ی تعادلی بلندمدت بین متغیرهای آن مدل است، بلکه به این مفهوم است که می‌توان مدل مورد نظر را به روش OLS برآورد نمود. اما زمانی که حجم نمونه‌ی مورد بررسی کوچک باشد، استفاده از روش OLS باعث خواهد شد که برآوردهای بدست آمده تورش‌دار باشند و در نتیجه استنتاجات آماری که بر اساس آن‌ها انجام می‌گیرد، بی‌اعتبار خواهد بود. برای رفع این مشکل معمولاً از الگوهای پویا که تغییرات کوتاه‌مدت را نیز دربرمی‌گیرند استفاده می‌شود. مدل ARDL پویایی‌های کوتاه‌مدت را در خود گنجانده و در نتیجه موجب می‌شود تا ضرایب الگو با دقت بیشتری برآورد شوند. اگر رابطه‌ی زیر نشان‌دهنده‌ی یک رابطه‌ی بلندمدت بین دو متغیر X و Y باشد: (۴-۳) ساده‌ترین رابطه‌ی پویا که برای رابطه‌ی فوق می‌توان نوشت به صورت زیر است: (۴-۴) در صورتی که از طرفین معادله‌ی فوق، مقادیر و را کم کرده و رابطه‌ی بدست آمده را مرتب کنیم، خواهیم داشت: (۴-۵) حال اگر طرفین را بر تقسیم نماییم، به رابطه‌ی زیر خواهیم رسید: (۴-۶) β نشان‌دهنده‌ی رابطه‌ی بلندمدت X و Y با در نظر گرفتن پویایی‌های کوتاه‌مدت است. با افزایش تعداد وقفه‌های متغیرهای موجود در مدل میزان تورش برآوردها کاهش می‌یابد. ولی تعیین تعداد وقفه‌ها در مدل ARDL از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هر چه تعداد وقفه‌ها بیشتر باشد، نتایج بدست آمده مطمئن‌تر خواهد بود؛ اما در نمونه‌های کوچک وجود وقفه‌های زیاد باعث از دست رفتن درجه‌ی آزادی می‌شود. لذا باید در انتخاب حداکثر وقفه‌ی موجود در مدل نهایت دقت را نمود. بر این اساس می‌توان رابطه‌ی پویا را با تعداد وقفه‌های بیشتر به صورت زیر نوشت: (۴-۷) معادله‌ی (۴-۷) به الگوی خود توضیح با وقفه‌های گسترده ARDL مشهور است. در این معادله برداری از متغیرهایی همچون عرض از مبدأ، متغیرهای مجازی، روند زمانی یا متغیرهای برون‌زا با وقفه‌های ثابت است (نوفرستی، ۱۳۷۸، صص ۹۶-۹۱). یک الگوی خود رگرسیونی با وقفه‌های گسترده، به طور کلی به صورت نشان داده می‌شود که اگر متغیر وابسته و متغیر توضیحی باشد، مدل ARDL به صورت زیر خواهد بود: (۴-۸)