علامه طباطبایی در ذیل این آیه مبارکه این چنین آورده اند: در آنچه خدا به تو عطا کرده از مال دنیا، خانه آخرت را بطلب، و با آن آخرت خود را تعمیر کن، به اینکه آن مال را در راه خدا انفاق نموده، و در راه رضاى او صرف کنى.
یعنى آن مقدار رزقى را که خدا برایت مقدر کرده ترک مکن، (و آن را براى بعد از خودت به جاى مگذار)، بلکه در آن براى آخرت عمل کن، چون حقیقت بهره و نصیب هر کس از دنیا همان چیزى است که براى آخرت انجام داده باشد، چون آن چیزى که برایش مىماند همان عمل است.[۲۳۶]
امام خمینی در تبیین این دو دنیا می نویسد:
«جناب محقق خبیر و محدث بی نظیر مولانا مجلسی –علیه الرحمه- می فرماید: بدان آنچه از مجموع آیات و اخبار ظاهر می شود به حسب فهم ما، این است که دنیای مذمومه مرکب است از یک اموری که انسان را باز دارد از اطاعت خدا و دوستی او و تحصیل آخرت. پس دنیا و آخرت با هم متقابلند. هرچه باعث رضای خدای سبحان و قرب او شود، آخرت است، اگر چه به حسب ظاهر از دنیا باشد. مثل تحارات و زراعات و صناعاتی که مقصود از آنها معیشت عیال باشد برای اطاعت امر خدا، و صرف کردن آنها در مصارف خیریه ، و اعانت کردن به محتاجان ، وصدقات وبازایستادن سؤال از مردم، و غیر آن،واینها همه از آخرت است، گرچه مردم آن را از دنیا دانند. و ریاضات مبتدعه و اعمال ربانیه ، گرچه تزهد و انواع مشقت باشد، از دنیاست، زیرا که باعث دوری از خدا شود و قرب به سوی او نیاورد.مثل اعمال کفار و مخالفان.
بنابراین همه رفتارهای ما در دنیا می تواند شکل آخرتی داشته باشد یعنی بگونه ای انجام بگیرد که برای آخرت مفید باشد ومی تواند بگونه ای انجام گیرد که برای آخرت ضرر داشته باشد.
به عبارتی در این دنیاست که باید کاشت و در آن دنیاست که باید برداشت کرد
:«الدنیا مزرعه الآخره[۲۳۷]» در این دنیا باید بکاریم و در آن دنیا باید درو کنیم و برداریم.
بعنوان مثال اگر کسی قصد سفر به مشهد مقدس را دارد باید به دنبال تهیه وسیله ای راه وار باشد تا با آن به هدف واقعی، یعنی زیارت مرقد مطهر ثامن الأئمه نائل شود.
همانگونه که بدون وسیله نمی توان به مشهد رسید دنیا هم برای رسیدن به هدف نهایی زندگی (آخرت و لقاء الله) اهمیت دارد و بدون آن، انسان به هدف اصلی زندگی خود دست نخواهد یافت.
امیرمؤمنان به این نکته اشاره کرده و فرموده اند:
«الدُّنْیَا خُلِقَتْ لِغَیْرِهَا وَ لَمْ تُخْلَقْ لِنَفْسِهَا[۲۳۸] ؛ دنیا برای غیر خودش آفریده شده و برای خودش آفریده نشده است.»(مقصود از آفرینش دنیا چیز دیگری است نه اینکه خودش مقصود و هدف باشد)
قرآن و دنیا:
از نظر قرآن ، زندگی این دنیا همانند زندگی و دوران جنینی است که یک دوران تکاملی برای زندگی دیگر است. همانگونه که اگر کودکی سالم متولد نشود، نمی تواند به زندگی دنیوی بپردازد و از آن بهره ببرد، انسان نیز برای رسیدن به خوش بختی واقعی و مطابق با فطرت خود باید به دنیای دیگر با سلامتی کامل گام نهد. سلامتی انسان دردنیای باقی از نظر قرآن ، ایمان و عمل صالح است و به این وسیله است که می تواند در سرای باقی به سعادت مندی کامل دست یابد[۲۳۹]:
«مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثىَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَوهً طَیِّبَهً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یعْمَلُونَ[۲۴۰]»؛ هر کس کار شایستهاى انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالى که مؤمن است، او را به حیاتى پاک زنده مىداریم و پاداش آنها را به بهترین اعمالى که انجام مىدادند، خواهیم داد.
بنابراین حجت های الهی یکسری کارکردهای دنیوی در زندگی به همراه داشتند و ارشادات و راهنمایی هایی را که مربوط به زندگی دنیوی است نیز انجام میدادند و می توانیم بگوییم که معمول انسانها اگر از لحاظ دنیایی فکرشان به آرامش اولیه ای نرسد نمی توانند به آرامی در فضای دینی حرکت کنند و بر همین اساس حجت های الهی به زندگی دنیایی انسان ها نیز نظر خاصی داشتند).
فصل سوم:
جایگاه حجت خدا در شئون زندگی انسان
۳-۱٫ وظایف حجت های الهی
۳-۲٫ تقسیم وظایف به مقطعی و دائمی
۳-۳٫ آثار کارکردهای حجت های الهی در زندگی انسان
بخش اول
وظایف حجت های الهی
مقدمه
خداوند تبارک و تعالی دین را برای انسان فرستاده است و خداوند با نگرش جامعی که دارد همه ابعاد وجودی انسان را درنظر گرفته و در مرحله بعد دین را برای رشد و تعالی انسان فرستاده است.
با دقت بیشتر متوجه می شویم که کل مسائل دینی در سه حیطه می باشد؛ بنابراین می توانیم بگوئیم که خداوند تبارک و تعالی سه ساحت برای انسان تعریف کرده و انسان را اینگونه درنظر گرفته است.
با درنظر گرفتن کارکردهای حجت های الهی در زندگی انسان، متوجه می شویم که حجت های الهی در سه فضای عقاید و معارف، فقه و رفتار، تزکیه و اخلاق، در حوزه زندگی انسان فعالیت می کنند. و ایشان علاوه بر توضیحاتی که با زبان و سخن خودشان به مردم یادآور می شوند، با عمل و کردار خودشان نیز این اطلاعات را به مردم منتقل می کنند.
ما نیز در این پایان نامه سعی داریم که وظایف حجت های الهی و کارکردهای ایشان را در سه حیطه عقاید و معارف، فقه و رفتار و تزکیه و اخلاق، تقسیم بندی کرده و توضیحاتی پیرامون آنها بیان کنیم.
وظایف حجت های الهی در حوزه عقاید و معارف
از وظایف حجت های الهی در اختیار گذاشتن عقاید دینی به مردم است که این کار به دو صورت هدایت لفظی و هدایت رفتاری انجام گرفته است.
وظیفه اصلی حجت های الهی این است که انسان ها را راهنمایی کرده تا بتوانند زندگی صحیحی در دنیا داشته باشند و براساس این زندگی سعادتمندانه دنیایی، سعادت آخرتی آنان را نیز تنظیم کنند.
بنابراین برای آنکه انسان بتواند یک زندگی سعادتمندانه ای در دنیا داشته باشد، باید رفتارهای صحیحی انجام دهد و لازمه رفتارهای صحیح، بینش ها و باورهای درست می باشد. بنابراین یکی از حوزه های فعالیت انبیاء تصحیح و تعمیق بینش ها و باورهای مردم می باشد.
انبیاء و اوصیاء و در یک کلام، حجت های الهی برای انتقال اطلاعات و عقاید و معارف به مردم و پیاده شدن این اطلاعات در زندگی مردم، از چندین قالب در حوزه عقایدی و معارفی استفاده می کنند که عبارت است از : هدایت، انذار و تبشیر، تعلیم کتاب و حکمت به انسان ها.
در ذیل هرکدام از وظایف توضیحاتی بیان شده است.
۳-۱-۱-۱٫ هدایت
نخستین مرحله و اولین قدم در رشد و تکامل انسان، شناخت مسیر تکامل و راههایی است که به قله تربیت و اوج کمال منتهی می گردد. راههایی که مربی، متربی خویش را به منظور پیمودن آن رهنمون می شود.
اساسا شناخت مقصود و مسیر، نه فقط در امر تربیت ضروری است، که در هر اقدام و حرکتی امری بایسته است ، چرا که گفته اند: قدم بی هدف، از پای لنگ عاجزتر است.
وجود الگوهای برتر و کامل تر در اختیار تربیت یافتگان مکاتب دینی، یکی از اساسی ترین علل و عواملی است که با جرأت می توان گفت، در امر هدایت و تربیت بشر، نقش اول را به عهده دارد.
در همین راستا، یکی از جنبه های ضرورت و نقش بارز الگوها در امور تربیتی ، رهنمونی و روشنگری مسیر و شناساندن مقصد رشد و تکامل آدمیان است.
هرگز عقل انسان برای تأمین ضرورت هدایت وی مستقل نبوده ، در بسیاری از مسایل نارساست؛
«رُّسُلًا مُّبَشرِِّینَ وَ مُنذِرِینَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلىَ اللَّهِ حُجَّهُ بَعْدَ الرُّسُل[۲۴۱]؛ پیامبرانى که بشارتدهنده و بیمدهنده بودند، تا بعد از این پیامبران، حجتى براى مردم بر خدا باقى نماند،(و بر همه اتمام حجت شود).»«اگر عقل در همه علوم نظری و عملی مستقل و در تهیه قانون حیات بخش او بس بود، حجت خداوند بدون اعزام و ارسال پیامبران و انزال کتابهای آسمانی تام بود؛ لیکن قرآن حجت را بدون رسالت تمام نمی شمارد، بلکه مردم را دارای حق احتجاج بر خدا می داند. پس عقل انسان مستقل و کافی است، گرچه لازم است.
در هدایت انسان، عقل چون چراغ و وحی مانند راه است که با نور عقل ضرورت وحی و راه آن شناخته می شود.[۲۴۲]»
هدایت و راهیابی از طریق الگوها
خدای تبارک و تعالی که «رب العالمین» ومربی همگان است، پس از خلقت سنجیده و حساب شده انسانها و خلایق دیگر، همه را مشمول هدایت و راهنمایی خویش قرار داده و این را در میان انسانها به واسطه انبیا و اولیای خود صورت بخشیده است. انبیاء و پیامبران الهی با مأموریت هدایت و تربیت انسانها مبعوث شده اند تا آنان را بسوی خیر و سعادت، هدایت کرده و به اخلاق وصفات پسندیده و نیکو متخلق سازند. هر پیامبر، با تربیت مداوم پیروانش تا اندازه ای به این مقصود نایل گشته است، هرچند بسیاری از انسانها خود را از این تربیت و هدایت محروم ساخته و خفاش وار از نور هدایت اعراض نموده اند.
فرم در حال بارگذاری ...