وبلاگ

 

• • • 1. 1. شکر گزاری در عهد عتیق

       

       

   

   

 

نویسندگان عهد عتیق از سه کلمه برای دعوت قوم به شکر و سپاس خدا استفاده کرده ­اند: ۱)کلمه Barak (که معمولاً برکت ترجمه می­ شود)، ۲) کلمه Halal (که از کلمه هللویاه به معنی «خدا را حمد گویید» ریشه می­گیرد) و ۳)کلمه Yadah (که اغلب شکرگزاری ترجمه می­ شود) (محمدیان، ۱۳۸۱: ۴۱۲).

عهد عتیق، اغلب قوم خدا را به شکرگزاری در مقابل او تشویق می­نماید. شکرگزاری از خداوند در این کتاب از اهمیت والایی برخوردار است. سرود خواندن، وسیله ابراز محبت و شکرگزاری در قوم بنی­اسرائیل بود. اولین سرود کتاب مقدس که پس از عبور قوم از دریای سرخ سراییده شد اساساً یک سرود پرستشی و همراه با شکرگزاری خدا بود: «خداوند قوت‌ و تسبیح‌ من‌ است‌. و او نجات‌ من‌ گردیده‌ است‌. این‌ خدای‌ من‌ است‌، پس‌ او را تمجید می‌کنم‌. خدای‌ پدر من‌ است‌، پس‌ او را متعال‌ می‌خوانم‌. » (خروج۱۵: ۲). سرود دبوره به صورت خاصی قوم خود را به سپاس خداوند دعوت می­ کند (داوران۵: ۹) اشتیاق داود برای شکرگزاری از خداوند در سراسر زندگی او (مزامیر۹: ۱-۲؛ ۱۸: ۳؛ ۲۲: ۲۳؛ ۵۲: ۹؛ ۱۰۸: ۱؛ ۳: ۱۴۵) ثبت شده است. سایر نویسندگان مزامیر نیز قوم خدا را به شکرگزاری دعوت کرده ­اند (مزامیر۳۳: ۱-۲؛ ۴۷: ۶-۷؛ ۷۵: ۹؛ ۹۶: ۱-۴؛ ۱۰۰: ۱۵۰). انبیا کتاب مقدس نیز، به قوم خود دستور دادند تا خدا را شکر و سپاس گویند: «ای‌ شما که‌ به‌ دریا فرود می‌روید، و ای‌آنچه‌ در آن‌ است‌! ای‌ جزیره‌ها و ساکنان‌ آنها سرود نو را به‌ خداوند و ستایش‌ وی‌ را از اقصای‌ زمین‌ بسرایید! صحرا و شهرهایش‌ و قریه‌هایی‌ که‌ اهل‌ قیدار در آنها ساکن‌ باشند آواز خود را بلند نمایند و ساکنان‌ سالع‌ ترنّم‌ نموده‌، از قله‌ کوهها نعره‌ زنند! برای‌ خداوند جلال‌ را توصیف‌ نمایند و تسبیح‌ او را در جزیره‌ها بخوانند!» (اشعیا۴۲: ۱۰ – ۱۲) و (ر.ک: ارمیا۲۰: ۱۳؛ اشعیا۱۲: ۱؛ ۲۵: ۱؛ ارمیا۳۳: ۹).
در میان اسرائیلیان قدیم، مرسوم بود که: عید «برکات» را جشن بگیرند تا بدین سان مراتب سپاسگزاری خود را نسبت به خدا برای تمام نعمت­های وی ابراز دارند. هدف اساسی خادمین خدا، از برگزاری این عید، قدرانی از عطایای الهی و تکریم خاطره این عطایا همراه با حسّ قدردانی، شکرگزاری و اظهار امتنان می­باشد و به وسیله همین شکرگزاری مداوم است که انسان کار آفریدگار را بازشناخته و مرتب قدرانی خود را بیان نموده و به همین نام تمام آفرینش جلال او را به وی «برمی­گرداند» (محمدیان، ۱۳۸۱: ۴۲۴).
شکرگزاری در عهدعتیق عبارت از اقرار آشکار به اعمال کاملاً قطعی الهی. ستایش خدا به معنی آشکارساختن شکوه اوست؛ شکرگزاری او به معنای اعلام و شهادت به کارهای عجیبی است که خداوند به انجام می­رساند. شکرگزاری همچون طنین مکاشفه است در قلب آدمی. از این رو اغلب تداعی کننده­ ذکر جماعت عادلان یا قوم است که برای شنیدن جمع می­شوند (مزامیر۳۵: ۱۸؛ ۵۷: ۱۰؛ ۱۰۹: ۳۰)، و دعوت به پیوستن با آن (مزامیر ۹۲: ۲-۴؛ ۱۰۵: ۱-۲) (لیون دوفر الیسوعی، ۱۹۸۶، ص۱۴۰۱).
در عهدعتیق آمده است که: قوم اسرائیل اگر می­خواهندخدا را شکر و سپاس گوید، از وقت و توانشان مایه بگذارند و هدایا و قربانی­های خود را شخصاً و با دست خود به حضور او بیاورند: «و خداوند موسی‌ را خطاب‌ کرده‌، گفت‌: «بنی‌اسرائیل‌ را خطاب‌ کرده‌، بگو: هر که‌ ذبیحه‌ سلامتی‌ خود را برای‌ خداوند بگذراند، قربانی‌ خود را از ذبیحه‌ سلامتی‌ خود نزد خداوند بیاورد. » (لاویان ۷: ۲۸-۲۹). در این کتاب مقدس قربانی­ها دو هدف اصلی را دنبال می­ کند: اول اینکه این هدایا نشان­دهنده ستایش و سپاس به درگاه خدا و اخلاص و ارادت نسبت به اوست، و دیگر اینکه کفاره­ای است برای زدودن گناهان و خطاهای مردم: «و قربانی‌ سوختنی‌ و ذبایح‌ سلامتی‌ بدهند تا برای‌ ایشان‌ کفّاره‌ بشود. » (حزقیال۴۵: ۱۵)، «هدیه‌ای‌ برای‌ خداوند آورده‌ایم‌، از زیورهای‌ طلا و خلخالها و دست‌بندها و انگشترها و گوشواره‌ها و گردن‌بندها تا برای‌ جانهای‌ ما به‌ حضور خداوندکفاره‌ شود. » (اعداد۳۱: ۴۸-۵۰). از این طریق است که افراد به تاوان گناه پی می­برند زیرا درمی­یابند که از آمرزیدن گناهان خود عاجزند. مطابق شریعت خدا، جان موجودی باید در ازای رهایی موجودی دیگر فدا شود. در نظام عهد عتیق جان حیوانی فدا می­شد تا انسان نجات یابد؛ اما این کار صرفاً جنبه­ موقتی داشت تا زمانی که عیسی با مرگ خود برای همیشه تاوان گناه تمام ابنای بشر را بپردازد.
از منظر عهد عتیق، حمد و شکرگزاری باید پیوسته بخشی از زندگی باشد، نه اینکه فقط در اعیاد مذهبی و گاه به گاه صورت گیرد و در این صورت است که انسان خواهد آموخت که برکات خدا حق مسلم ایشان و بدهی خدا به آنان نیست. از این رو، داود بعضی از لاویان^[۷] را تعیین کرده بود تا به طور دائمی حمد و ثنا به حضور خدا تقدیم کنند: «و بعضی‌ از لاویان‌ را برای‌ خدمتگزاری‌ پیش‌ تابوت‌ خداوند تعیین‌ نمود تا یهُوَه‌ خدای‌ اسرائیل‌ را ذکر نمایند و شکر گویند و تسبیح‌ خوانند. » (اول تواریخ ۱۶: ۴)، «خداوند را حمد گفتن نیکو است و به نام تو تسبیح خواندن، ای حضرت اعلی. بامدادان رحمت تو را اعلام نمودن و در هر شب امانت تو را. » (مزامیر۹۲: ۱-۲).
انسان با این تشکر مداوم پیوند متحد کننده­ خلقت و خالق را باز شناخته، مراتب قدردانی خود را ابراز می­دارد و به وسیله همین یادآوری حق شناسانه، محبتی را که بین آفریدگار و خلقتش وجود دارد محفوظ می­دارد تا از این طریق هماهنگی عالم را استوار سازد (محمدیان، ۱۳۸۱: ۴۲۴).
این مفهوم از چنان اهمیتی برخوردار است که کتاب مقدس از همه موجودات عالم خلقت در خواسته کرده است تا خداوند شکرگزاری نمایند. از فرشتگان، کودکان، بزرگسالان، همه اقوام ملت­ها، تمامی موجودات جاندار و بی­جان. در ذیل نمونه ­ای از این شکرگزاری­ها توسط موجودات مختلف مشاهده می­ شود.

 

• فرشتگان: حمد خدا یکی از کارهای اصلی فرشتگان است: «خداوند را متبارک خوانید، ای فرشتگان او که در قوّت زورآورید و کلام او را به جا می‌آورید و آواز کلام او را گوش می‌گیرید!» (مزامیر۱۰۳: ۲۰)، «ای همه فرشتگانش او را تسبیح بخوانید. » (مزامیر۱۴۸: ۲).

 

• کودکان: شیرخوارگان زبان به ستایش خدا می­ گشایند و دشمنان را سرافکنده می­نمایند: «عیسی بدیشان گفت، بلی مگر نخوانده‌اید این که از دهان کودکان و شیرخوارگان حمد را مهیّا ساختی؟» (متی۲۱: ۱۶)، «از زبان کودکان و شیرخوارگان به‌سبب خصمانت قوّت را بنا نهادی تا دشمن و انتقام گیرنده را ساکت گردانی. » (مزامیر۸: ۲).

 

• بزرگسالان و تمامی افراد : «ای مقدّسان خداوند او را بسرایید و به ذکر قدوسیّت او حمد گویید!» (مزامیر۳۰: ۴)، «نام خداوند را تسبیح بخوانید! ای بندگان خداوند تسبیح بخوانید! ای شما که در خانه خداوند میایستید، در صحنهای خانه خدای ما. » (مزامیر۱۳۵: ۱-۲)، «ای خاندان اسرائیل، خداوند را متبارک خوانید. ای خاندان هارون، خداوند را متبارک خوانید. ای خاندان لاوی، خداوند را متبارک خوانید. ای ترسندگان خداوند، خداوند را متبارک خوانید. » (مزامیر۱۳۵: ۱۹-۲۱)، «ای جوانان و دوشیزگان نیز و پیران و اطفال … نام خداوند را تسبیح بخوانند» (مزامیر۱۴۸: ۱۲-۱۳).

 

• تمام ملت­ها: خداوند تمامی ملل را به حمد و ستایش خود دعوت می­ کند: «ای خدا قومها تو را حمد گویند. جمیع قومها تو را حمد گویند. امّت‌ها شادی و ترنم خواهند نمود زیرا قومها را به انصاف حکم خواهی نمود و امّت‌های جهان را هدایت خواهی کرد، ای خدا قومها تو را حمد گویند. جمیع قومها تو را حمد گویند. » (مزامیر۶۷: ۳-۵)، «ای جمیع امّت‌ها خداوند را حمد گویید و ای تمامی قومها او را مدح نمایید. » (رومیان۱۵: ۱۱) و (مزامیر۱۱۷: ۱؛ ۱۴۸: ۱۱-۱۳؛ اشعیا۴۲: ۱۰-۱۲).

 

• موجودات زنده: هر موجود زنده­ای دعوت شده است تا خداوند را حمد و سپاس گوید: «هرکه روح دارد، خداوند را تسبیح بخواند. » (مزامیر۱۵۰: ۶)، «ای وحوش و جمیع بهایم و حشرات و مرغان بالدار … نام خداوند را تسبیح بخوانند، زیرا نام او تنها متعال است و جلال او فوق زمین و آسمان. » (مزامیر۱۴۸: ۱-۱۳)، «آسمان و زمین او را تسبیح بخوانند. آبها نیز و آنچه در آنها می‌جنبد. » (مزامیر۶۹: ۳۴).

 

• موجودات بی­جان: خداوند به موجودات بی­جان نیز دستور داده است تا او را سپاس گویند، موجوداتی نظیر: خورشید، ماه و ستارگان: «ای آفتاب و ماه او را تسبیح بخوانید. ای همه ستارگان نور او را تسبیح بخوانید. ای فلک‌الافلاک‌ او را تسبیح بخوانید، و ای آبهایی که فوق آسمانهایید. » (مزامیر۱۴۸: ۳-۴)، «آسمانْ جلال خدا را بیان می‌کند و فلکْ از عمل دستهایش خبر می‌دهد. روز سخن می‌راند تا روز و شب معرفت را اعلان می‌کند تا شب. » (مزامیر۱۹: ۱-۲)؛ رعد و برق، تگرگ، برف و باد: «ای آتش و تگرگ وبرف و مه و باد تند که فرمان او را به جا می‌آورید. » (مزامیر۱۴۸: ۸)؛ کوهستان­ها، تپه­ها، رودخانه­ها و دریاها: «دریا و پری آن بخروشد! ربع مسکون و ساکنان آن! نهرها دستک بزنند! و کوه‌ها با هم ترنّم نمایند. به حضور خداوند زیرا به داوری جهان می‌آید. » (مزامیر۹۸: ۷-۹؛ ۱۴۸: ۹)، «ای‌ آسمانها ترنّم‌ نمایید زیرا که‌ خداوند این‌ را کرده‌ است‌! و ای‌ اسفلهای‌ زمین‌! فریاد برآورید و ای‌ کوهها و جنگلها و هر درختی‌ که‌ در آنها باشد بسرایید! زیرا خداوند یعقوب‌ را فدیه‌ کرده‌ است‌ و خویشتن‌ را در اسرائیل‌ تمجید خواهد نمود. » (اشعیا۴۴: ۲۳)؛ درختان: «ای کوه‌ها و تمام تلّها و درختان میوه‌دار و همه سروهای آزاد. » (مزامیر۱۴۸: ۹)، «کوهها و تلّها در حضور شما به‌ شادی‌ ترنّم‌ خواهند نمود و جمیع‌ درختان‌ صحرا دستک‌ خواهند زد. » (اشعیا۵۵: ۱۲).

 

 

 

•  

 

 

 

• • • • • 1. 1. شیوه ­های شکرگزاری خدا در عهد عتیق

           

           

       

       

   

   

 

 

 

• در اجتماعات پرستشی: حمد و سپاس خدا یک اصل مهم در اجتماع­های پرستشی قوم خدا است: «به دروازه‌های او با حمد بیایید و به صحنهای او با تسبیح! او را حمد گویید و نام او را متبارک خوانید!» (مزامیر۱۰۰: ۴)؛ این مزمور توصیه می­ کند که نیکویی و وفاداری خدا را به یاد داشته و با چنین حالتی با شکرگزاری و حمد، خدا را پرستش کرد، «خداوند را به تمامی دل حمد خواهم گفت، در مجلس راستان و در جماعت. » (مزامیر۱۱۱: ۱) و (مزامیر۱۰۶: ۱؛ ۱۱۳: ۱؛ ۱۱۷).

 

• تقدیم هدایا: تقدیم هدایایی از وجود و وقت و اموال خود انسان به خداوند، یکی دیگر از طرق شکرگزاری از خدا است: «حال‌ خویشتن‌ را برای‌ خداوند تقدیس‌ نمودید. پس‌ نزدیک‌ آمده‌، قربانی‌ها و ذبایح‌ تشکر به‌ خانه­ی خداوند بیاورید. » (اول تواریخ۲۹: ۳۱).

 

• خواندن مزامیر و سرودهای روحانی: عهدعتیق تشویق می­ کند که فقط برای خداوند سرود خوانده شود: «زمین خداوند را بسرایید! خداوند را بسرایید و نام او را متبارک خوانید! روز به روز نجات او را اعلام نمایید. در میان امّت‌ها جلال او را ذکر کنید و کارهای عجیب او را در جمیع قومها. زیرا خداوند عظیم است و بی‌نهایت حمید. و او مهیب است بر جمیع خدایان. » (مزامیر۹۶: ۱-۴؛ ۹۵: ۱؛ ۹۸: ۵-۶؛ ۱۰۰: ۱-۲؛ اول تواریخ۱۶: ۲۳).

 

• وسایل مختلف موسیقی: از دیدگاه کتاب مقدس، از وسایل مختلفی برای شکرگزاری خداوند می­توان استفاده کرد، نظیر:

 

 

 

• بوق و شیپور و کرنا: «او[خداوند] را به آواز کَرِنّا تسبیح بخوانید. او را با بربط و عود تسبیح بخوانید. » (مزامیر۱۵۰: ۳)، «تمامی اسرائیل‌ تابوت‌ عهد خداوند را به‌ آواز شادمانی‌ و آواز بوق‌ و کرّنا و سنج‌ و عود و بربط‌ می‌نواختند. » (اول تواریخ۱۵: ۲۸).

 

• سازهای بادی مانند فلوت: «او[خداوند] را با دف و رقص تسبیح بخوانید. او را با ذوات اوتار و نی تسبیح بخوانید. » (مزامیر۱۵۰: ۴؛ اول سموئیل۱۰: ۵).