این نوع اعمال مجرمانه که ماهیتاً در جرایم کلاسیک نیز وجود دارد با توسعه و پیشرفت فناوری رایانه و اینترنت وارد این رسانه جمعی شده است و از لحاظ گستردگی و وسعت در زمینه پخش و توزیع، در نوع خود بی نظیر می باشد. باید گفت هرزه نگاری در فضای سایبر از سه جنبه، تهدیدی جدی برای کودکان محسوب می شود: اول این که امکان دارد کودکان به هرزه نگاری وقیحانه در اینترنت دسترسی پیدا کنند، دوم اینکه هرزه نگارها، هرزه نگاری کودکان را راه آسانی برای فروش محصولات خود یافته اند و همین امر سبب شده سوء استفاده جنسی از کودکان تا این حد رواج یابد، سومین و جدی ترین خطر برای کودکان، آن است که افراد خطرناک دیگر می توانند از طریق اینترنت و به واسطه مکاتبه، پست الکترونیک یا گپ زدن قربانیان خود را جذب کنند و آنان را در دنیای واقعی به دام بیندازند.
این فصل خود به دو مبحث، تـحت عنوان بررسی فقـهی جرم هرزه نگاری و همچنین بزه دیدگان جـرم هرزه نگاری تقسیم شد که در ذیل به توضیح آن پرداخته شد.
مبحث اول : بررسی فقهی و حقوقی جرم هرزه نگاری
هرزه نگاری یکی از مصادیق جرایم رایانه ای است که در مفهوم عام به معنای محتویاتی است که عمدتاً به قصد تحریک جنسی ارائه می شود. تولید، انتشار، توزیع و معامله محتویات مستهجن یا مبتذل، آشکارترین مصداق های هرزه نگاری هستند.
با توجه به شیوع رفتارهایی که پیش از این مطرح شد در فضای مجازی و لزوم صیانت اجتـماع در برابر اینگونه ناهنجاری ها، قانون جرایم رایانه ای پس از سال ها بحث و بررسی در سال ۱۳۸۸ و در ۵۶ ماده به تصویب رسید که ماده ۱۴ آن به موضوع هرزه نگاری اختصاص دارد.
با توجه به اهمیت این موضوع، این مبحث به بررسی دیدگاه فقه نسبت به جرم هرزه نگاری و تشریح ارکان تشکیل دهنده جرم هرزه نگاری به طور مفصل در ذیل می پردازد.
گفتار اول : دیدگاه فقه نسبت به جرم هرزه نگاری
به اعتقاد مشهور فقیهان، هر شخصی که مرتکب فعل حرامی شود و یا واجبی را ترک نماید، مستحق مجازات
تعزیری است.[۱۰۳]
با توجه به این مقدمه، چنانچه ثابت شود هرزه نگاری عملی حرام است مطابق مبنای مشهور جعل مجازات تعزیری برای مرتکب آن دارای وجاهت و تأییدشرعی خواهد بود.
در زمینه حرمت هرزه نگاری می توان به امور چندی از قبیل ، حرمت اشاعۀ فحشا، حرمت افشای سرّ و اعانۀ بر اثم استدلال کرد.
-
- اشاعۀ فحشا : قرآن کریم در سوره مبارکه نور آیه ۱۹ در مورد افرادی که قصد اشاعه فحشا و مـنکرات را
در بین مؤمنان دارند، می فرماید: « همانا کسانی که تمایل به اشاعه فحشا در بین مؤمنان دارند، عذاب دردناکی برای آنها در دنیا و آخرت خواهد بود»[۱۰۴]
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است[۱۰۵]: « پیامبر گرامی اسلام فرمودند: شخصی که امر منکری را فاش می‌سازد، همانند شخصی است که آن را آغاز کرده باشد».[۱۰۶]
در روایت دیگری نیز آمده است:[۱۰۷] « شخصی که امر منکری را در مورد شخصی بشنود و آن را فاش سازد، همانند مرتکب آن عمل خواهد بود.»[۱۰۸] به نمایش در آوردن تصاویر عریان و نیمه عریان و یا نمایش اعمال جنسی، از مصادیق بار آیه و روایات مذکور بوده و عملی حرام و تعزیر آور خواهد بود.
-
- اعانه بر اثم : انتشار تصاویر و فیلم های مبتذل و مستهجن، موجب گرفتار شدن دیگران در منجلاب گناه و
فساد شده و از این جهت مصداق اعانه بر اثم است که به عملی حرام و منهی عنه است و مطابق مبنای مشهور، مرتکب مستوجب تعزیر است.
علاوه بر آن، انتشار تصاویر افراد در مواردی موجب سوء استفاده سود جویان از صاحبان تصاویر و استثمار جنسی آنها می شود. از این رو مقدمه عمـل حرام است. حال اگر پذیرفته شود مقدمه حرام، حرام است، هرزه نگاری را نیز می توان عملی حرام ومستوجب تعزیر دانست.
مقدمه حرام گاه به صورتى است که انجام دادن آن با انجام ندادن حرام ملازمه دارد وبه تعبیر دیگر، مقدمه از اسباب تولیدیه و علت تامه فعل حرام است؛ به گونه اى که پس از ارتکاب مقدمه، حرام نیز در خارج محقق می شود.[۱۰۹]
-
- افشای سرّ : برخی از مصادیق هرزه نگاری که نوعاً مربوط به فیلم های خانوادگی و روابط جنسی مشروع ( روابط زناشویی) می باشد، مسئول ادله حرمت افشای سرّ است، حتی نمایش تصاویر و فیلم های متضمن امور جنسی که به صورت مخفیانه از اعمال نامشروع و ارتباطات خلاف شرع و قانون می باشد نیز مشمول ادلۀ حرمت افشای اسرار بوده و عملی حرام خواهد بود.
عـلاوه بر ادلۀ مزبور ممکـن است عمل مرتکـب هرزه نگاری مشمول عناوین محرم دیگری همـچون ایذای
مؤمن نیز قرار گیرد، زیرا به نمایش گذاردن تصاویر افراد بدون رضایت آنها، موجب آزار و اذیت آنان شده و گاه موجب فرو پاشیدن خانوادۀ آنها و از هستی ساقط شدن آنان می گردد. نمونه های فراوانی وجود دارد که افراد با اغــراض مختلف تصـاویر دیـگران را از طریق فضای مجـازی در معـــرض دید قرار داده و موجب
آشفتگی خاطر آنها می گردند.[۱۱۰]
همچنین با توجه به فتاوی جماعتی از فقها در حرمت « تشبیب » ، به طریق اولویت می توان حرمت برخی از مصادیق هرزه نگاری را به دست آورد ، زیرا زمانی که تشبیب و یا به عبارت دیگر بیان محاسن و زیبایی های زنان مؤمن حرام باشد ، به طریق اولی نمایش تصاویر آنها که به موجب هدایت فساق به سوی صاحبان تصاویر و هتک حرمت آنان می شود ، دارای حرمت و منع شرعی خواهد بود.[۱۱۱]
نکته قابل ذکر اینجا این است که هرچند فتاوی فقها مستقیماً به تصاویررایانه ای اشاره ندارد، ولی باید گفت که موارد مذکوردر روزنامه یا تلویزیون موضوعیت ندارد بلکه آنچه ملاک حرمت است مبتذل و مستهجن بودن تصاویر است ، به هر طریقی که ارائه می شود ؛ چه از طریق اینترنت و چه از طریق رسانه های دیگر.
نکته دیگر اینکه ممکن است این تصور ایجاد شود که که هرزه نگاری افراد کافر به دلیل عدم تقیدشان به چنین مسایلی موجب حرمت نشود، ولی باید گفت که آنچه ملاک حرمت قرار گرفته است موضوع افراد نیست، بلکه ملاک جریحه دار کردن عفت و اخلاق عمومی است که هرزه نگاری غیر مسلمان هم نوعاً همان خصلتی را دارد که هرزه نگاری افراد دیگر دارد. نکتۀ بعدی که در بحث فقهی هرزه نگاری باید به آن توجه کرد این است که هرزه نگاری ، ممکن است عفت و اخلاق عمومی را جریحه دار نکند و از این جهت مورد حرمت واقع نشود، ولی از جهات دیگری در مورد تحریم واقع شود. مثل اینکه تصویر یک شخص را با مونتاژ که حاکی از عمل جنسی او به شخص دیگر باشد نشان دهد و یا تصویر او را در کنار یک خانمی که نمایان گر ارتباط نامشروع باشد، به معرض نمایش قرار دهد. در این موارد عمل چنین فردی (صرف نظر از اینکه اخلاق عمومـی راجریحه دار کرده با خیر) از جــهت نسبت دادن عـمل نامـشروع به شخــص، حـرام
می باشد. همچنین در مواردی باید بین رضایت و عدم رضایت افراد موضوع هرزه نگاری تفاوت گذاشت.
در مواردی که فرد اغوا می شود و تصویرش موضوع هرزه نگاری قرار می گیرد و خود رضایت به این کار ندارد، ازجهت جریحه دار کردن حیثیت و آبروی افراد از موارد تحریم می باشد، ولی اگر شخص موضوع هرزه نگاری با رضـایت خود را در معـرض چنین عمـلی قرار بدهد، عـمل خود آن شـخص مسـاعدت در
ارتکاب فعل حرام می باشد و چنین شخصی را نیز می توان قابل مجازات دانست .[۱۱۲]
در پایان یادآور می شود ضرورت نمایش تصاویر در موارد خاصی مانند امورپزشکی و آموزشی نمی تواند حرمت هرزه نگاری را به صورت مطلق بردارد، بلکه در این گونه موارد، که برای توضیح بیماری های خاص و یا آموزش امور مهم وحیاتی، نمایش تصاویر برهنه و یا قسمت هایی از اعضای بدن و مانند آن ضـرورت داشته باشد، نباید هویت صاحب تصویر مشخص گردد تا از ایذای او و ایجادمفسده جلوگیری شود.[۱۱۳]
گفتار دوم : تشریح ارکان تشکیل دهنده جرم هرزه نگاری
الف) عنصر قانونی :
احکام قانونی هرزه نگاری، متعدد و پراکنده اند. درمقام تبیین متون قانونی مرتبط با هرزه نگاری،تحلیل دو مواد سند بین المللی ضروری است .نخست ماده ۳۴ کنوانسیون حقوق کودک و دیگری شق “ج” از بند ۱ ماده ۳ پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک؛ که کشورهای عضو را به جرم انگاری هرزه نگاری کودک و سایر رفتارهای مرتبط با آن الزام نموده است. کشور ایران به هر دو سند پیوسته است.براین اساس حکم موضوع این مواد تکلیفی قانونی برای قانونگذار ایران محسوب می شود.
مواد مربوط به تعیین عنوان مجرمانه و مجازات های مرتبط با هرزه نگاری در نظام حقوق کنونی ایران به شرح زیر است.
ماده ی ۸۶۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ (ماده ۶۴۰ ق. م. ا سابق )و مواد۹۶۵ و ۹۶۶ این قانون (مواد ۷۴۲ و۷۴۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۵/۳/۱۳۸۸)
مواد ۳ ، ۵ ، ۸ و ۱۰ قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امورسمعی و بصری فــعالیت های غیرمجاز
می نمایند، مصوب۱۶/۱۰/۱۳۸۶
ماده ی۲۸قانون مطبوعات، مصوب ۲۲/۱۲/ ۱۳۶۴
مقررات و ضوابط شبکه های اطلاع رسانی رایانه ای مصوب ۱۳۸۰ ، شورای عالی انقلاب فرهنگی.[۱۱۴]
فرم در حال بارگذاری ...
