الف- مواد خام: شامل کالاها و موادی است که هنوز وارد فرایند تولید نشده‌اند. اما نهایتاً به صورت بخشی از محصول تولید شده در خواهند آمد.
ب- موجودی کالای در جریان ساخت
شامل واحدهای موجود در فرایند تولید است که برای تکمیل شدن هنوز باید کارهایی روی آن صورت گیرد. بهای تمام شده موجودی کالای در جریان ساخت معمولا شامل بهای تمام شده مواد اولیه به کار رفته در محصول نیمه ساخت، دستمزدی که برای تکمیل محصول مستقیما جذب می‌شود و علاوه براین شامل سربار تولید قبل از تعیین مبلغ موجودی کالا در جریان ساخت می‌باشد.
ج- موجودی کالای ساخته شده
شامل واحدهایی است که تکمیل شده‌اند و در پایان دوره حسابداری،در انتظار فروش به سر می‌برند بهای تمام شده کالای ساخته شده شامل بهای تمام شده مواد اولیه و دستمزدی که مستقیما به محصول تکمیل شده قابل ردیابی است. به علاوه این بها شامل سربار تولید متحمله طی فرایند تولید نیز می‌باشد.
۲-۳-۴-جمع هزینه های مربوط به موجودی‌ها
تصمیم گیری درباره موجودی‌ها، تحت تاثیر هزینه های سفارش، نگهداری و فقدان موجودی‌های کافی قرار می‌گیرد. هریک از این هزینه ها با ذکر مثال‌هایی در زیر تشریح می‌گردد.
هزینه سفارش موجودی‌ها شامل اقلام زیر است.
هزینه به دست آوردن فهرست‌ها قیمت‌ها و آخرین قیمت‌های فروشندگان
هزینه تهیه و به تصویب رسانیدن سفارش خرید
هزینه فعالیت‌های دریافت و مقابله کالای تحویلی با سفارش
هزینه نگهداری موجودی‌ها شامل اقلام زیر است:
هزینه تامین مالی وجوه صرف شده در موجودی‌ها
هزینه های سوخت، روشنایی و استهلاک تسهیلات انبار
هزینه جابجا کردن موجودی‌ها
هزینه بیمه موجودی‌ها
هزینه فاسد شدن، نابابی و از بین رفتن موجودی‌ها
هزینه های پرسنلی انبار
هزینه فقدان موجودی‌های کافی شامل موارد زیر است:
هزینه فرصت از دست رفته ناشی از فروش‌های از دست رفته
هزینه اجرای عملیات تولیدی با کارآئی کم
هزینه جایگزینی مواد اولیه بالنسبه گران
هزینه جرائم ناشی از عدم اجرای به موقع قراردادها
از میان هزینه های سه گانه مشروح بالا، هزینه های سفارش و نگهداری موجودی‌ها، در محاسبه با صرفه‌ترین مقدار سفارش و هزینه فقدان موجودی‌های کافی در تعیین حد تجدید سفارش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با صرفه‌ترین مقدار سفارش[۷۴] که با اختصار EOQ نامیده می‌شود، مقدار سفارش یک قلم معین از موجودی‌ها است که موجب تحمل کمترین هزینه در طول دوره مالی می‌گردد. همان گونه که قبلا گفته شد، هزینه هایی که برای تعیین با صرفه‌ترین مقدار سفارش مد نظر قرار می‌گیرد هزینه سفارش و هزینه نگهداری است. با صرفه‌ترین مقدار سفارش، برای هر یک از اقلام موجودی به طور جداگانه و با توجه به پارامترهای مربوط محاسبه می‌شود.
با صرفه‌ترین مقدار سفارش برای یک قلم معین از موجودی‌ها هنگامی به دست می‌آید که مجموع هزینه های دو گانه مشروح بالا، حداقل گردد. این حداقل نیز مقارن با مقداری از سفارش است که در آن، جمع هزینه سفارش مساوی جمع هزینه نگهداری باشد.
هنگامی که مقدار کالا در هر بار سفارش کم باشد، جمع هزینه سفارش در یک دوره مالی در سطحی نسبتاً بالا قرار می‌گیرد زیرا تعداد دفعات سفارش زیاد می‌شود. اما از آنجایی که اقلام نگهداری شده به عنوان موجودی به طور متوسط کم است، جمع هزینه نگهداری نیز بالنسبه کم خواهد شد. بر عکس، هنگامی که مقدار کالا در هر بار سفارش زیاد است، جمع هزینه سفارش کم و جمع هزینه نگهداری زیاد خواهد گردید. منحنی مجموع هزینه های سفارش و نگهداری، در نقطه تقاطع منحنی‌های جمع هزینه سفارش و جمع هزینه نگهداری، حداقل است که معرف نقطه با صرفه‌ترین مقدار سفارش یا EQO است. کلیه مقادیر واقع در طرفین این نقطه (EQO)، موجب تحمل مجموع هزینه بیشتری می‌گردد.
برای یافتن نقطه EQO چند روش وجود دارد. روش اول آزمون خطا[۷۵] است که در آن ابتدا مجموع هزینه ها در مقادیر مختلف سفارش محاسبه و سپس به طور تقریبی مقدار EQO که کمترین مجموع هزینه را داشته باشد انتخاب می‌گردد. این روش وقت گیر است و از دقت کافی نیز برخوردار نیست. روش دوم، انعکاس منحنی‌های هزینه سفارش و هزینه نگهداری در یک نمودار و یافتن نقطه حداقل جمع هزینه به طور نظری است. علی‌رغم کمکی که این گونه نمودارها به درک مفاهیم مدل می‌کند، اما روشی عملی و دقیق محسوب نمی‌شود.
روش سوم، روش ریاضی و دقیق EQO نام دارد. طرز محاسبه با صرفه‌ترین مقدار سفارش و پارامترهای این مدل به شرح زیر است:
A، مقدار مورد نیاز یک قلم کالای معین در طول دوره مالی؛
P، هزینه یک بار سفارش؛
U، بهای تمام شده یک واحد کالا؛
I، هزینه نگهداری که به شکل درصدی از بهای تمام شده یک واحد کالا بیان می‌گردد؛
TC، مجموع هزینه های سفارش و نگهداری کالا؛
Q، با صرفه‌ترین مقدار سفارش یا EQO.
چنانچه مشتق اول تابع محاسبه و مساوی صفر قرار داده شود، نقطه می نیمم یا حداقل مجموع هزینه ها به دست می‌آید. ضمناً چون مشتق دوم تابع مذبور مثبت است، مسلم می‌شود که نقطه به دست آمده می نیمم است:
UIQ2=2AP
مدل به دست آمده بالا، یک معادله ریاضی است که رابطه بین هزینه سفارش، هزینه نگهداری و مقدار سفارش را بیان می‌کند. این مدل بر چند فرض مهم به شرح زیر، مبتنی است:
۱٫ تقاضا برای کالای مورد بررسی معلوم و مقدار آن در طول دوره مالی ثابت است.
۲٫ هزینه های سفارش و نگهداری اقلام کالا نیز معلوم و در طول دوره مالی ثابت است.
۳٫ ظرفیت تولید یا نگهداری موجودی‌ها نامحدود است.
علی‌رغم مفروضات محدود کننده بالا، مدل EQO اطلاعات مفیدی را برای طرح ریزی موجودی‌ها و تصمیم گیری در مورد سفارش‌ها فراهم می‌کند.
۲-۳-۵- مدیریت به موقع موجودی‌ها
فرم در حال بارگذاری ...
