۲- هر کس با علم و عمد وسایل ارتکاب جرم را تهیه کند و یا طریق ارتکاب آن را با علم به قصد مرتکب ارائه دهد .
۳- هرکس عالما” ، عامدا” وقوع جرم را تسهیل کند .”
ماده ۷۲۶ قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات که در حال حاضر نسخ گردیده است[۹۳] در مقام بیان میزان مجازات معاون اظهار می داشت “هرکس در جرایم تعزیری معاونت نماید حسب مورد به حداقل مجازات مقرر در قانون برای همان جرم محکوم می شود.”
۲-۲-۳- مجازات معاونت در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲:
ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲: در صورتی که در شرع یا قانون مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:
الف) در جرایمی که مجازات قانونی آن ها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه
ب) در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش
پ) در جرایمی که مجازات قانونی آن ها شلاق حدی است سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش
ت) در جرایم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی
تبصره ۱- در مورد بند (ت) این ماده مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است مگر در مورد مصادره اموال و انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است.
تبصره ۲- در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجرا نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند (ت) این ماده اعمال می شود.
بنابرین در نظام کیفری کشورمان ،مجازات معاون از سه حالت خارج نیست ؛
-مجازات معاون در شرع
_مجازات معاون در قانون
مجازات معاون به استناد ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی[۹۴]
با توجه به صدور ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی برای مجازات معاون به ترتیب ذیل باید عمل نمود:
۱-۲-۲-۳- مواردی که برای معاون در شرع یا قوانین خاص دیگر مجازات تعین شده باشد:
با عنایت به صدور ماده مذبور اگر در شرع برای معاونت مجازاتی تعیین شده باشد همان مجازات اعمال می شود که با توجه به اصول جزایی قابل تأمل است چرا که تفاسیر گوناگون از شرع که بعضاً با اختلاف نظر علما و مراجع گرانقدر مواجه می‌باشد و از طرفی اعمال سلایق شخصی قضات آزادی های افراد را در معرض مخاطره قرار می‌دهد و از قرار گرفتن در مسیر عدالت قضایی محروم می‌سازد.
لذا به نظر می‌رسد در این خصوص تعیین تمام مصادیق معاونت که در شرع انور اشاره شد به همراه مجازات مربوطه در قانون ضروری می‌باشد.
با توجه به صدر ماده ۱۲۷ چنانچه مجازات معاون در شرع مشخص شده باشد نوبت به اعمال سایر مجازات ها نمی رسد و مجازات مذکور اجرا می شود. در باب مجازات شرعی معاون چندین مورد وجود دارد که به شرح ذیل به بررسی آن ها می پردازیم.
۱-۱-۲-۲-۳ امساک در قتل
یکی از انواع معاونت در جرم که مجازات آن در شرع مشخص گردیده امساک در قتل می‌باشد. امساک به معنی نگهداشتن مجنی علیه می‌باشد تا قاتل قادر به کشتن وی باشد. بنابرین در مورد فردی که اقدام به نگهداشتن دیگری نماید تا توسط شخص ثالثی کشته شود در فقه از او به ممسک تعبیر می شود[۹۵].
مراد از نگه داشتن، معنی عرفی آن است که شامل گرفتن با دست، پیچیدن با طناب ، محبوس ساختن در اتاق و نظایر آن می شود[۹۶]. در صورتی که معاون مجنی علیه را نگهدارد تا قاتل به راحتی با اعمال خود او را به قتل برساند محکوم به حبس ابد می‌گردد[۹۷]. لازم به توضیح است که هر چند واژه ی امساک به معنی نگه داشتن است لیکن اختصاصی به بستن دست مقتول ندارد بلکه اگر به هر شیوه ای مانع فرار مجنی علیه از جنایت گردد و او را جهت قتل توقیف یا محبوس نماید و بدین طریق شرایط قتل وی را مهیا سازد ظاهراًً مشمول مجازات ممسک خواهد شد.فقهاعمدتا در بحث امساک ،نگه داشتن با دست را امساک دانسته اند[۹۸].
نکته مهم دیگر که باید به آن اشاره شود بحث عنصر روانی می‌باشد. معاون جرم برای اینکه به مجازات فرد ممسک عقوبت شود باید مقتول را به قصد کشته شدن نگه دارد و در غیر این صورت این مجازات درباره وی اجرا نخواهد شد. به عنوان مثال چنانچه فردی مجنی علیه را به این هدف که جانی وی را مورد ضرب و جرح قرار دهد نگه دارد لیکن جانی بر خلاف توافق اقدام به قتل مجنی علیه نماید فرد معاون به عنوان ممسک مجازات نخواهد شد.برخی به رغم صراحت قانون مبنی بر خروج مواردی که مجازات معاون در شرع مقدر است ،از حکم ماده ۱۲۷ تعیین کیفر معاونت در قتل ،به وسیله قانون‌گذار را ،مانع جواز رجوع به منابع شرعی در موارد خاص دانسته اند،در حالی که استثناء مذکور بر تخصیص مقررات عام و مطلق قانونی در این باره به وسیله احکام خاص شرعی دلالت دارد. بعلاوه این نحو از تفسیر که مستلزم عمل به خلاف شرع است ضمن آنکه منهی اصل چهار قانون اساسی و غفلت از موازین وقیودی است که در مقام تفسیر باید لحاظ شود، موجب مهمل شمردن بیان قانون‌گذار در این خصوص است.بنابرین هرگاه در منابع شرعی مجازات خاصی برای معاونت در قتل مقرر شده است همان اجرامی گردد[۹۹].
حضرت امام در تحریر الوسیله می فرمایند”منظور از نگهداشتن هر فعلی است که مقتول به سبب آن امکان خروج از سلطه جانی را نیافته و قاتل به راحتی بتواند به کمک ممسک ، وی را به قتل برساند. پس اگر وی تخلص نیابد مشمول حکم خواهد بود. مضافا اینکه امساک مقتول در حال قتل، بنا بر ادله ضروری نبوده بلکه اگر مجنی علیه را تا آمدن جانی نگه دارد و بعد از رسیدن قاتل وی را رها سازد ،به نحوی که دیگر امکان گریز نباشد و کشته شود ،ممسک محکوم به حبس ابد است و همین طور است که وی را در اتاقی محبوس سازد تا قاتل آماده شود[۱۰۰].
سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا مجازات ممسک از باب حق الناس می‌باشد یا حق الله ؟یعنی چنانچه اولیا دم رضایت دهند آیا این امر تاثری در سقوط سقوط مجازت دارد یا خیر؟ با عنایت به ظاهر روایات و فتاوا به نظر می‌رسد که جزء حق الناس باشد زیرا اصل بزه قتل جزء حق الناس می‌باشد حال چگونه امساک (که نوعی معاونت در قتل می‌باشد )و از بزه قتل سبک تر می‌باشد جزء حق الناس نباشد؟در این خصوص امام خمینی (ره)می فرمایند “مجازات معاون نیز مانند کیفر مرتب اصلی ، حق الناس بوده…بنابرین با گذشت اولیادم رها شده و تعقیب متوقف می‌گردد[۱۰۱].
۲-۱-۲-۲-۳ دیده بان
یکی دیگر از موارد معاونت در جرم که مجازات آن در شرع انور مشخص شده بحث دیده بانی در قتل عمد می‌باشد. بدین معنی که فردی اقدام به نگهبانی نماید و مراقب اوضاع و احوال باشد تا فرد قاتل به سهولت نسبت به قتل مجنی علیه اقدام نماید. مجازات چنین فردی کور شدن چشم وی می‌باشد.
فرم در حال بارگذاری ...