بررسی شاخص انتشار و حساسیت بخش انرژی در اقتصاد ایران
بررسی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بخش انرژی
فصل پنجم، نتیجهگیری و پیشنهادها را دربرمیگیرد.
۱-۲ بیان مسئله
بخش انرژی در اقتصاد دو نقش اساسی را میتواند ایفا کند. از یک طرف تامینکننده نیازهای انرژی مصرفی بخش خانوارهاست که خانوارها از این انرژی به عنوان کالای مصرفی استفاده کرده، با مصرف انرژی رفاه اقتصادی لازم را کسب مینمایند و از طرفی دیگر تامینکننده انرژی به عنوان نهاده تولید برای زیربخشهای مختلف اقتصادی همچون کشاورزی، صنعت و خدمات است. اما نکته اساسی این است که بخش انرژی در عین حال که در زیربخشهای مختلف اقتصادی تاثیرگذار است و نهادههای انرژی زیربخشها را تامین میکند، از سایر زیربخشهای اقتصادی نیز تاثیر میپذیرد. سوال اساسی آن است میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری برای بخش انرژی در اقتصاد ایران چگونه است؟ پس دو مسئله اساسی مطرح است:
بخش انرژی چه ارتباطی با بخشهای پیشین و پسین خود دارد؟
بخش انرژی به چه میزان بر سایر بخشها تاثیر میگذارد و به چه میزان از سایر بخشها متاثر است؟
۱-۳ ضرورت و اهمیت تحقیق
بخش انرژی یکی از بخشهای سرمایهبر است و منابع قابل توجهی را در اقتصاد کشور به خود اختصاص میدهد. این منابع عظیم باید بتوانند تاثیرات توسعهای خود را بر کل اقتصاد و هر یک از زیربخشهای اقتصاد به جا گذارد. بخش انرژی برای این که بتواند با بهره گرفتن از تجهیز منابع، انرژی موردنیاز اقتصاد را تامین کند لازم است در ارتباط تنگاتنگی با سایر زیربخشهای تامینکننده نهادههای مورد نیاز این بخش (بخش انرژی) قرار گیرد. پس اثر ستاندهای که بخش انرژی در اقتصاد ایجاد میکند و محاسبه این که آن ستانده چه میزان بر روی سایر بخشها ستانده ایجاد میکند و مقایسه آن با کل ستانده اقتصاد از اهمیت پرداختن به موضوع است. این تحقیق از آن جهت اهمیت دارد که میتواند مشخص کند حرکت بخش انرژی مستلزم حرکت چه زیربخشهایی از اقتصاد است. روشن شدن این مسئله ما را در سیاستگذاری برای توسعه بخش انرژی آشنا خواهد کرد.
۱-۴ هدف تحقیق
محاسبه میزان ارتباطات پسین و پیشین بخش انرژی بر اساس تحلیلهای پیوندی
محاسبه میزان شدت تاثیرپذیری/ تاثیرگذاری بخش انرژی از/ بر سایر بخشها
۱-۵ سوال تحقیق
آیا تاثیرپذیری بخش انرژی از بخشهای دیگر بیشتر است یا تاثیرگذاری آن بر بخشهای دیگر؟
۱-۶ فرضیههای تحقیق
تاثیرگذاری بخش انرژی از تاثیرپذیری آن بیشتر است.
در میان بخشهای اقتصادی بخش انرژی بیشترین تاثیر را بر صنایع کانی غیرفلزی دارد.
۱-۷ روششناسی تحقیق
این تحقیق مبتنی بر تکنیکهای داده– ستانده و مدلهای متعددی که در تعیین ارتباطات پیشین و پسین زیربخشهای متعدد وجود دارد، ضرایب پیوندی پیشین و پسین را محاسبه و بر اساس ضرایب محاسبه شده میزان تاثیرپذیری و تاثیرگذاری بخش انرژی تحلیل میگردد.
فصل دوم
انرژی و اهمیت آن
انرژی و اهمیت آن
انرژی یکی از اساسیترین بخشهای جهان ماست. ما از انرژی برای انجام کارها استفاده میکنیم. انرژی به حرکت درآورنده وسایل نقلیه اعم از خودرو، قطار، هواپیما و همچنین موشکهاست. انرژی خانههای ما را گرم میکند، غذای ما را میپزد، موزیک مینوازد و تصاویر تلویزیون را به ما نشان میدهد. زمانی که غذا میخوریم، بدن ما غذا را به انرژی جهت انجام کار تبدیل میکند. هنگامی که میدویم یا راه میرویم، انرژی غذا را در بدن خود میسوزانیم. همچنین هنگامی که فکر میکنیم یا چیزی میخوانیم یا مینویسیم، کاری انجام میدهیم. خودروها، هواپیماها، قطارهای برقی، کشتیها و ماشینآلات نیز انرژی را به کار تبدیل میکنند. بنابراین انرژی را میتوان به « توانایی انجام کار » توصیف کرد. ( سازمان بهینه سازی مصرف سوخت ۱۳۸۲ )
با بررسی تاریخ تمدن و پیشرفت بشر ملاحظه میگردد، تمدن بشر در پرتو توانایی انسان در به کار گرفتن انرژی بوده است، قبل از انقلاب صنعتی، انرژی محدود به قدرت بازوی انسان و حیوانات بوده و در نتیجه قدرت جوامع بشری به تعداد جمعیت و افراد هر کشور وابسته بوده است. بعد از انقلاب صنعتی، مصنوعات اختراع شده، سطح استفاده از انرژی را بسیار گسترده نموده بطوریکه انقلاب صنعتی را دروازه ورود تمدن بشری به عصر تازهای میدانند. ( کریمی ۱۳۷۸ )
بعد از انقلاب صنعتی، مصنوعات اختراع شده نظیر اختراع ماشین بخار و استفاده از آن در به حرکت درآوردن قطارها و چرخ کارخانجات تاثیر بسزایی در رشد و توسعه اقتصادی کشورهای توسعهیافته کنونی داشته است. در ابتدا استفاده از ذغالسنگ و انرژی موجود در آن موجب به حرکت در آمدن توربینها و موتورهای بخار گردید اما اندک اندک جایگزینشدن سایر سوختهای فسیلی مثل نفت و گاز به عنوان انرژی برتر جای خود را در اقتصاد و صنعت پیدا نمود و هنوز هم به عنوان مهمترین و استراتژیترین منابع انرژی مورد توجه قرار دارند. ( نوشین ۱۳۷۱ )
ارزان بودن و قابلیت استفاده آسان و وسیع سوختهای فسیلی به شکل عمده نفت و گاز، هنوز جایگاه ویژهای به این منبع در دنیای کنونی داده است. ورود انرژی در مباحث اقتصادی تا قبل از دهه ۱۹۷۰ میلادی به شکل جدی مطرح نشده بود اما بعد از افزایش قیمت نفت خام و ظهور بحران در اقتصاد جهانی مسئله انرژی و کمیابی آن مطرح و به شدت مورد توجه اقتصاددانان خصوصاً کشورهای صنعتی واقع شد و انرژی نیز بویژه در مطالعات اقتصادی به عنوان یک منبع کمیاب مورد مطالعه علم اقتصاد قرار گرفت. ( احمدیان ۱۳۷۳ )
قبل از انقلاب صنعتی، کشاورزی بخش مسلط در اقتصاد بوده و حدود هشتاد درصد تولیدات به این بخش اختصاص یافته بود و در حقیقت زمین به عنوان عامل سرمایه و نیروی کار نقش اساسی را در تابع تولید ایفا میکردند اما بعد از انقلاب صنعتی و ورود مواد اولیه در فرایند تولید، این مواد نیز در توابع تولید جایگاه خویش را در منابع مختلف نظیر فولاد و نساجی پیدا نمود. ارزان بودن انرژی منجر به عدم توجه به این عامل مهم در تابع تولید گشته بود اما بعد از بحران سال ۱۹۷۰ و درک انرژی به عنوان منبع کمیاب و تداوم مطالعات در این زمینه، اقتصاد انرژی شکل گرفت. ( تیرل وال ۱۳۷۸ )
اقتصاد انرژی عمدتاً در منابع پایان پذیر مطرح بوده و مطالعات کنونی در زمینه استفاده بهینه انرژی، صرفهجویی انرژی، تقاضای انرژی، تولید و نظایر آن شامل میشود. اما انرژی از دو جنبه خاص اهمیت دارد. اولاً تامین کننده انرژی مصرفی خانوارهاست در این خصوص نیازمندیهای انرژی مصرفی خانوارها و چگونگی تنظیم مصارف انرژی خانوارها در تامین نیازهایشان مطرح است. ثانیاً در تحلیل انرژی به بررسی و تعیین میزان انرژی لازم برای تولید مواد اولیه، محصولات کارخانه و عرضه خدمات نیز مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرد. ( شکیبایی، ۱۳۷۸ )
از طرفی در یک ساختار اقتصادی اساساً پیوندهای اقتصادی در دو وجه تامین نهاده ( پیوندپسین[۳] ) و تولید محصول ( پیوند پیشین[۴] ) مشاهده میشود. بر این اساس نقش انرژی در تعیین سطح استفاده از انرژی در تولید کالاها، وابستگی میان بخشهای اقتصادی و سهم آنها در انرژی تجسم یافته در کالاها و خدمات در قالب تجزیه وتحلیل داده ـ ستانده (I-O) نیز از جایگاه خاصی برخوردار است.
بنابراین در این پایان نامه به بررسی جایگاه بخش انرژی در اقتصاد ایران با بهره گرفتن از تحلیلهای پیوندی پرداخته خواهد شد.
۲-۱ انواع منابع انرژی
منابع انرژی پایانپذیر و پایانناپذیر
به منظور شناخت و درک اهمیت بیشتر انرژی در اقتصاد مروری درباره شناخت منابع خواهیم داشت. به طور کلی منابع انرژی به دو صورت یافت میشود. انرژی به دو دسته منابع پایانپذیر مثل نفت و انرژی و منابع تجدیدپذیر مثل خورشید و منابع طبیعی تقسیم میشود:
منابع پایانپذیر (تمامشدنی)
منابع تجدیدپذیر
منابع پایانپذیر طی زمان دوباره به وجود نمیآیند و استفاده کنونی از یک واحد چنین منبعی از کاربرد آن در آینده جلوگیری میکند.
منابع تجدیدپذیر آن دسته از منابعی هستند که ذخایرشان افزایش و کاهش دارد. لذا منبع از بین نمیرود و البته تجدید منابع نیاز به زمان دارد و در این خصوص میتوان از درخت، جنگل، پرندگان و ماهیها نام برد.
در این خصوص ارتباط منابع و انرژی بصورت زیر است. (شکیبایی ۱۳۷۸)
الف) منابع پایانپذیر
منابع مولد انرژی
زغال سنگ
سوختهای فسیلی نفتخام
گاز طبیعی
منابع غیرمولد انرژی
سنگ آهن
منابع معدنی سنگ مس
اورانیوم
ب) منابع تجدیدپذیر
سفرهای زیارتی،
سفرهای تفریحی،
سفرهای فرهنگی- تاریخی،
سفرهای خرید(تورهای چمدانی)،
سفرهای طبیعتگرا(اکوتوریسم)که در اینجا فقط به تفسیر سفرهای طبیعتگرا میپردازیم.
۲-۲۵-۱- سفرهاى طبیعتگرا
اخیراً توجه زیادی به سفرهای طبیعتگرا در کشور ما شده است. چندین شرکت خدمات مسافرتی و جهانگردی در این زمینه در کشور ما به طور تخصصی فعالیت میکنند و برگزارکننده تورهای طبیعتگرای چندروزه و یا برای تعطیلات آخر هفته هستند که بیشتر طالبین آنها را جوانان تشکیل میدهند. در کشور ما اکوتوریسم شامل جاذبههای مختلفی مانند: کوهنوردی و غارگردی، طبیعتدرمانی، بیابانگردی، ورزشهای ساحلی و آبی، ورزشهای زمستانی، مردمشناسی، شکار و صید و دامنهنوردی میشود.
تعداد کمی از گردشگران خارجی طبیعتگرا که وارد کشور ما میشوند علاقمند به استفاده از تورهای بیابانگردی(کویر)، مردمشناسی، شکار و صید بودهاند.
گردشگران داخلی که از این تورهای طبیعتگرا استفاده میکنند، بیشتر برای استفاده از آب و هوا با هدف پزشکی و درمانی، استفاده از آبهای گرم معدنی، گذراندن دوران نقاهت، معالجه و مراقبتهای بهداشتی مسافرت میکنند. کشور ما به دلیل دارابودن منابع بسیار غنی در زمینه اکوتوریسم به دلیل فقدان تسهیلات مناسب اقامتی- پذیرایی، درمانی، حمل و نقل و همچنین کمبود شدید بازاریابی و تبلیغات لازم و فقدان سیستم نظارتی و مدیریتی کارا و مدبر، از پذیرش جهانگردان در این زمینه محروم مانده است.
۲-۲۵-۲- طبیعتگردى و راهنماى کویر
راهنمای طبیعتگردی علاوه بر ویژگیهای عمومی و اختصاصی باید شرایط زیر را نیز داشته باشد:
آشنایی به طریقه استفاده از نقشه و موقعیتیاب و یا از یک راهنمای مجرب حاصل میشود، به وسیله دستگاه موقعیتیاب و یک نقشه دقیق میتوانید در مسیر جادهها طبق طول و عرض جغرافیایی و چک کردن آن با موقعیتیاب حرکت کنید.
راهنما باید به موقعیت جغرافیایی منطقه- مسیر جادهها- محل چشمههای آب- عوارض طبیعی مانند: تپهها، کوهها، دریاچه نمک و فاصله بین آنها آگاه باشد.
تسلط بر زمینشناسی و جغرافیای منطقه- پستی و بلندیهایی که بر اثر سیل ایجاد میشود- برای راهنما اهمیت دارد. در نقاط پست ممکن است خاک به حدی گل شود که عبور وسیله نقلیه غیرممکن شود و یا در گل بماند.
تسلط به ترکیب شیمیایی خاک و ترکیب شیمیایی دریاچه، ویژگی دیگر راهنماست. این تسلط باعث آسودگی خاطر در مواقع حرکت روی سطح دریاچه میشود- در عمق ۵۰-۵ سانتیمتری زیر سطح دریاچه آب موجود است- و در سطح دریاچه لایهای از سولفات کلسیم ایجاد شده که میتوان با اتکا به آن بر روی آن ماشینسواری کرد. همچنین نوع عناصر در خاک در عبور از کویر مؤثر است. مثلاً سولفات سدیم که در خاک برخی مناطق کویر زیاد یافت میشود باعث پوکی خاک و گیر افتادن وسیله نقلیه میشود.
سگ راهنما باید ستارگان و موقعیت آنها در فصول مختلف سال آشنا باشد تا تشخیص جهت و مسیر حرکت در شب ممکن شود.
آشنایی با جانوران و خزندگان و حشرات کویر هم ویژگی مهم دیگر است(شتر، عقرب، سوسمارها، مار، مارمولک، روباه، خرگوش، موش، بز، میش، آهو و غیره).
آشنایی با نوع گیاهان و مناطق رویش آنها در کویر.
علاوه بر موارد فوق، بعضی تجربیات راهنما بسیار باارزش است مثل: طریقه بیرون آوردن وسیله نقلیه مانده در باتلاق دریاچه یا ماسه بادی یا پیداکردن راه در شبهای بدون ستاره از طریق هاله نور شهرهای مجاور کویر یا تهیه کرسی ساده در شبهای سرد زمستانی برای خواب(حیدری، ۱۳۸۹: ۱۵۲).
۲-۲۶- دستورالعملهاى ویژه برگزارکنندگان تور طبیعت
دستورالعملهای اکوتوریسم برای برگزارکنندگان تور طبیعت در سال ۱۹۹۳ توسط جامعه بینالملل اکوتوریسم به منظور ارائه استاندارد برای این بخش از گردشگری به چاپ رسید که شامل موارد زیر میباشد:
ایجاد آمادگى در گردشگران:
یکی از دلایلی که موجب میشود تا گردشگران به جای اینکه به تنهایی سفر کنند از تورها استفاده نمایند، استفاده از راهنمایان و کسب راهنمایی است.
به حداقل رساندن اثرات منفى بازدیدکنندگان بر منطقه:
جلوگیری از تخریب یا آسیب به محیط زیست و فرهنگ بومی به کمک ارائه اطلاعات و اتخاذ اقدامات اصلاحی. از برگزاری تور در مناطقی که مدیریت ضعیف داشته و بیش از ظرفیت بازدیدکننده دارد، اجتناب کنید.
ارائه آموزش:
دقت کنید که مدیران، کارکنان و کارمندان قراردادی در برنامههایی که باعث افزایش توانایی آنان در برقراری ارتباط با گردشگران و مدیریت آنها میشوند، شرکت کنند.
کمک به حفظ محیط زیست:
در برنامههای حفاظتی در مناطق مورد بازدید سرمایهگذاری کنید.
ایجاد اشتغال محلى قابل رقابت:
سعی کنید مردم بومی را برای انجام فعالیتهای تجاری به کار گیرید.
عرضه اقامتگاههاى دوستدار محیط زیست:
توجه کنید که ابزار و امکانات مورد استفاده در فرایند طبیعتگردی مخرب محیط زیست طبیعی و هدردهندهی منابع محلی نباشند. در طراحی ساختمانها، کوشش کنید در آنها فرصتهایی برای آموزش محیط زیست فراهم شود و تبادل آگاهانه با جوامع محلی رونق یابد(اپلرود، ۱۳۸۶: ۲۶).
۳-۱- روش تحقیق و مراحل آن
نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی با اهداف کاربردی میباشد؛ بدین معنا که از نتایج آن میتوان در ارائه راهکارها استفاده نمود. این نوع تحقیق بدنبال تجزیه و تحلیل و توصیف مطالب میباشد. وضع موجود مورد بررسی قرار میگیرد و ارتباط بین متغیرها سنجیده میشود؛ یعنی علاوه بر تصویرسازی از آنچه هست، به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسأله و ابعاد آن میپردازد. در واقع، موقعیت و وضعیت متغیرها دستکاری و کنترل نمیشود؛ بلکه صرفاً آنچه را وجود دارد مطالعه کرده و به توصیف و تشریح آن میپردازد(حافظ نیا، ۱۳۸۶، صص ۵۹-۶۰).
۳-۲- مراحل تحقیق
۳-۲-۱- مرحله جمع آوری تحقیق
اولین گام در راه دستیابی به اهداف تحقیق، جمع آوری اطلاعات و در یافتن واقعیتهاست. روشهای کسب اطلاع میتواند به صور گوناگونی باشد(آسایش و مشیری، ۱۳۸۴: ۱۴۲). روش گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانهای، اسنادی و میدانی میباشد.
۳-۲-۲- مرحله سازماندهی و طبقهبندی تحقیق
در این مرحله اطلاعاتی که از طریق مطالعات کتابخانهای و میدانی بدست آمده، جهت تسهیل در استفاده از پایاننامه در قالب جداول، نمودارها و نقشهها سازماندهی و طبقهبندی شده است.
۳-۲-۳- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات، ابتدا دادهها جمع آوری و طبقهبندی شده و سپس برای موضوع تحقیق، دادهها و مطالب طبقهبندی شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند. سپس راهکارها و پیشنهادات و اقدامات اجرایی در قالب نوشته، متن، جدول، نمودار و نقشه و عکس ارائه میگردند.
۳-۲-۴- جامعه آماری و حجم نمونه
جامعه آماری تحقیق کل گردشگرانی است که وارد شهرستان بندر انزلی شدهاند و نحوه انتخاب حجم نمونه با بهره گرفتن از جدول استاندارد مورگان ۳۸۴ نفر میباشد و به صورت تصادفی بوده است.
۳-۳- مواد
آزمون χ۲
برای آزمون آماری فرضیههای ارائه شده در فصل اول از آزمون آماری χ۲سخن گفته شده است که یکی از مهمترین آزمونهای ناپارامتریک است. اساس و پایه این آزمون بررسی فراوانی مشاهده شده که در طرحهای تحقیقاتی جمع و منطبق با فراوانی مورد انتظار است؛ یعنی میخواهیم بدانیم آیا بین فراوانی مشاهده شده و فراوانیهای مورد انتظار تفاوتی معنیدار وجود دارد یا آن که این تفاوت ناچیز و حاصل شانس است. در واقع، میخواهیم بدانیم که بین دو متغیر ارتباطی وجود دارد یا آن دو متغیر مستقل از هم میباشند. توزیع χ۲ را معمولاً وقتی بکار میبرند که دادههای جمع آوری شده به صورت فراوانی بوده و فرضیهها به صورت زیر خلاصه میشود که به چنین جدولی، جدول «توافقی» گویند. درحالت کلی جدول زیر راخواهیم داشت:
جدول۳-۱- جدول توافقی آزمون χ۲
شکل ۳-۴- SQUID
۳-۶- جریان جوزفسون در اتصالات پایه گرافن
القای خاصیت ابر رسانایی در گرافن، با قرار دادن یک الکترود ابررسانا بر روی گرافن از طریق اثر مجاورت امکان پذیر است که بیناکر برای اولین بار رسانندگی اتصالات نرمال-ابررسانا را بر پایه گرافن مورد مطالعه قرار داد]۷۹[. لازمه پیوند بین ابررسانایی و نسبیت استفاده از معادله دیراک-باگالیوباف-دی جنیس می باشد. چون گذار الکترونها در گرافن بوسیله معادله دیراک توصیف می شود و القای خاصیت ابررسانایی نیز در گرافن صورت می گیرد و در ناحیه ابررسانا به حل معادله باگالیوباف-دی جنیس نیاز داریم؛ چنین سیستمی باید با فرمالیسمی که از ترکیب معادلات دیراک کوانتوم نسبیتی و باگالیوباف-دی جنیس ابررسانایی حاصل می شود بررسی گردد.
با القای ابرسانایی در گرافن جفت شدگی های مختلف نیز در گرافن القا می شود. ساختار شش گوشی گرافن امکان القای خاصیت ابررسانایی تقارن های نوع s ، p ، d را فراهم می کند. بطوریکه دسته بندی کامل تقارن های جفت شدگی امکان پذیر در یک ساختار شش گوشی تا جفت شدگی نوع f توسط مازین و جانس ارائه گردیده است ]۸۰[.
اخیرا مباحث مربوط به ابررسانایی مانند جریان جوزفسون در چنین ساختارهای گرافنی بررسی شده است. نوعی از تونل زنی که شامل جفت های کوپر هم می شود، عامل اثر جوزفسون است که جریان جوزفسون ناشی از تونل زنی جفت های کوپر از میان لایه ای است که بین دو اتصال ابر رسانا قرار دارد. لایه اتصال می تواند فلز نرمال، عایق و یا فرومغناطیس باشد. اگر اتصالات بر پایه گرافن بدون گاف باشد، حامل های جریان جوزفسون یعنی جفت های کوپر بصورت فرمیونهای دیراک بدون جرم ظاهر می شوند و در گرافن گاف دار، بصورت فرمیونهای دیراک با جرم موثر غیر صفر (شبه ذرات دیراک – باگالیوباف).
ساختار دو پیوندگاه بر پایه گرافن، دارای طیف انرژی متفاوت با طیف گرافن معمول می باشد که در فصل چهارم بطور مفصل مورد بررسی قرار گرفته است.
۳-۷- جریان جوزفسون در اتصال SIS پایه گرافن
اثر جوزفسون در اتصالات مختلف پایه گرافنی شبیه پیوند معمول SNS می باشد. در سال ۲۰۰۷ جریان جوزفسون در اتصال SIS با سدهایی نازک به ضخامت d و عرض L و ولتاژ V0 محاسبه و بصورت عملکرد نوسانی برحسب d و پتانسیل الکترواستاتیک عایق(V0) بیان گردید که متفاوت با رفتار یکنواخت اتصالات معمول ابررسانا بدون پایه گرافن است]۸۹[. در اتصال SIS با پایه گرافن، با ته نشین شدن ابررسانای معمول بر روی لایه گرافن، گرافن نرمال به گرافن ابررسانا تبدیل می شود. حضور عایق نیز سبب می شود که محاسبات تابعی از ولتاژ ورودی نوسانی گردد.
شکل ۳-۵- نمایشی از پیوند ابررسانا – عایق – ابررسانا بر پایه گرافن
همانطور که از شکل پیداست، اتصال SIS در صفحه گرافنی با عرض لایه L در صفحه xy با ابرسانایی در محدوده - تا و از تا برای همه ۰ وجود دارد. عرض نمونه باید فرض شود که در مقایسه با همه مقیاسهای طول دیگر در ساختار خیلی بزرگ است. یک الکترود ابررسانا در ناحیه x و قرار می گیرد تا با اثر مجاورت این خاصیت را در گرافن القا نماید، این قسمت را ناحیه ابررسانا s می نامیم و ناحیه عایق از تا گسترده شده است. قسمت گرافن عایق همان عایق معمولی که گافی بین نوار رسانش و ظرفیت آن وجود دارد، نیست؛ بلکه به معنی همراه شدن یک گرافن نرمال با یک پتانسیل الکترواستاتیک است. الکترود ابررسانا روی لایه گرافن یک پتانسیل جفت شدگی غیر صفر را برای هر ناحیه ابررسانا القا می کند.
این اتصال SISتوصیف می شود بوسیله معادله دیراک-باگالیوباف-دی جنیس:
(۳-۶)
بطوریکه:
توابع موج که توصیف کننده شبه ذرات برای این سیستم هستند، حل های معادله dBG می باشند و تابع موج چهار مولفه ای است که اسپینورهای الکترون و حفره را توصیف می کند و E انرژی برانگیختگی نسبت به انرژی فرمی است. پتانسیل اکترواستاتیک می باشد و بسته به نوع اتصال تعیین می شود.
پتانسیل جفت شدگی است که حالتهای الکترون و حفره معکوس زمان یافته را باهم جفت می کند.
))(۳-۷)
بطوریکه دامنه و فازهای ابررسانایی ایجاد شده در نواحی و تابع پله ای واحد می باشد.
پتانسیل یک جابجایی نسبی از انرژی های فرمی را در سد و نواحی ابررسانا می دهد که بصورت زیر است:
(۳-۸)
که نواحی سد بوسیله ولتاژ ایجاد شده اند.
در ناحیه ابررسانا شبه ذرات ترکیبی از الکترونها و حفره ها هستند و در ناحیه عایق توابع موج الکترون و حفره در امتداد x ± حرکت می کنند (گذار در طول عایق توسط شبه ذرات اتفاق می افتد).
با پیدا کردن توابع موج مربوط به این نواحی و اعمال شرایط مرزی در محل اتصالات با محاسبات انجام شده ، جریان جوزفسون در یک اتصال /IG/SG SG از فرمول زیر محاسبه می شود:
(۳-۹) )
جریان بحرانی نیز توسط رابطه زیر تعریف می شود:
(۳-۱۰)
و نمودار آن در این اتصال SIS برحسب پارامتر شدت سد مطابق نموار (۳-۵) می باشد.
در این بررسی حالتهای حدی∞→ V0 و d→۰ را در نظر می گیریم، بنابراین یک پارامتر شدت سد بصورت معرفی
می شود.
Ic
شکل ۳-۱۰- نمودار جریان بحرانی در اتصال SIS پایه گرافن برحسب شدت پارامتر سد
Z
فصل چهارم: جریان جوزفسون در اتصالات پایه گرافن تحت کشش
۴-۱- گرافن تحت کشش[۱۳۵]
در فصل سوم، اتصالات پایه گرافن و همچنین جریانهای جوزفسون در آن بررسی گردید، در این فصل در اتصال مورد نظر گرافن تحت کشش قرار گرفته است که موجب تغییراتی در ساختار گرافن و نیز نتایج مربوطه گردیده است. در این فصل ابتدا گرافن تحت کشش و سپس جریانهای جوزفسون در اتصالات پایه گرافن در جفت شدگی های S و d مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.
بعلت شبکه لانه زنبوری گرافن، الکترونها در گرافن رفتاری مشابه با ذرات بدون جرم نسبیتی ویل – دیراک نشان می دهند که در آنها سرعت فرمی نقش سرعت نور را ایفا می کند که الکترونها در گرافن با سرعت ثابت برای تمامی زوایای برخورد () گسترش می یابد]۲۹ و ۳۰[.
طیف انرژی الکترونها در گرافن نیز با پراکندگی خطی می باشد که از طیف ذرات نسبیتی بدون جرم تبعیت می کنند]۲۹[.
اخیرا خواص الکترونیکی سیستم گرافن تغییر شکل یافته مورد بررسی قرار گرفته است]۹۰[. با تحت کشش قرار دادن گرافن، فرمیونها در آن بصورت نامتقارن عمل می کنند که باعث اختلاف سرعت فرمیونها در جهت موازی با کشش و عمود بر کشش خواهد شد. اعمال کشش در یک ورقه گرافن باعث تغییر شکل لانه زنبوری و ایجاد یک ساختار نامتقارن می گردد که الکترونها در یک زیر شبکه بطور نامتقارن برروی سه همسایه مجاور اثر می کند که نتیجه آن نامتقارن شدن ساختار نواری انرژی و وابسته شدن سرعت حامل ها به جهت شان می شود، تاثیر این سرعت وابسته به جهت موجب ایجاد خواص نامتقارن جدیدی می گردد]۹۱ و ۹۲[. بر خلاف الکترونهای موجود در سیستم گرافن تغییر شکل نیافته، الکترونهای موجود در این سیستم وقتی که داشته باشیم از خود نشان می دهند که تحت کنترل پراکندگی انرژی نامتقارن هستند () ]۹۰[.
حامل های سیستم گرافنی تحت کشش، در کشش های کمتر از مقدار بحرانی توسط هامیلتونی ویل – دیراک نامتقارن دوبعدی معرفی می شوند]۹۰[.
(۴-۱)
که و به شکل هندسی گرافن تغییر شکل یافته بستگی دارند.
برای ایجاد کشش در ساختار گرافن، ابتدا باید گرافن را برروی یک زیر لایه با قابلیت کشش بعنوان مثال صفحه شفاف و قابل انعطاف پلی اتیلن ترپتالات[۱۳۶] رشد داده و سپس با کشیدن ورقه در یک جهت خاص، کشش را به گرافن انتقال داد و گرافن کش دار را بدست آورد. با ایجاد کشش در صفحه گرافن می توان خصوصیات جدیدی نسبت به گرافن نرمال و بدون کشش در آن مشاهده نمود. اعمال کشش به گرافن تا مقداری امکان پذیر است که باعث تغییر ساختار متقارن این ماده نشود که این مقدار کشش حد بحرانی نام دارد. چون اعمال کشش در یک ورقه گرافن باعث تغییر شکل شبکه می شود، کاربرد کشش بطور دائم و وسیع در شبکه لانه زنبوری، ساختار آن را درهم می شکند و اگر کشش اعمالی را تا مقادیر بالاتر از حد کشش بحرانی افزایش دهیم، صفحه گرافن ساختار نامتقارن خود را بطور برگشت ناپذیری از دست می دهد، به همین علت بررسی گرافن تحت کشش باید تحت فشار زیر ۲۰% طراحی شود]۹۰ و ۹۳[.
برای بدست آورد گرافن کش دار با ساختار متقارن مورد نظر، کشش را می توان در دو جهت آرمچیر و زیگزاگ به صفحه گرافن اعمال کرد. با تحت کشش قرار دادن گرافن می توان آن را به یک نیمه رسانا تبدیل کرد، بدلیل اینکه ماده ای انعطاف پذیر است و می توان آن را تا حدود ۲۰% کشید. اگر به شبکه لانه زنبوری گرافن در امتداد سه جهت اصلی نیروهایی اعمال شود، یک گاف انرژی متناسب با شدت کشش در آن ایجاد می شود و گرافن را به یک نیمه رسانا خوب تبدیل می کند]۹۴[.
کشش می تواند بصورت عمودی یا طبیعی بر گرافن اعمال شود. کشش تک محوری به ساختار شش گوشی گرافن در دو جهت خاص آرمچیر و زیگزاگ می تواند بوسیله خم نمودن زیر لایه ها القا شود بطوریکه گرافن بدون لغزش امتداد یابد]۹۵[ و خصوصیات اپتیکی و الکترونیکی گرافن را تغییر دهد که در مواردی که گرافن بصورت تک محوری کشش یابد، ممکن است گرافن بدون گاف در کشش بحرانی به گرافن گاف دار تبدیل گردد]۹۶[. فاصله سطوح انرژی در گرافن ممکن است با اعمال فشار در راستای زیگزاگ باز شوند]۹۷[. که کاربرد فشار در جهت زیگزاگ نزدیک ، سبب سرعت نامتقارن بالایی برای فرمیونها می شود () بطوریکه ، اثر سرعت نامتقارن را افزایش می دهد.
اختلاف در باندهای انرژی نیز وابسته به جهت کشش های تک محوری می باشد بنابراین کشش تک محوری در جهت زیگزاگ گاف انرژی ممکن است بطور قابل ملاحظه ای باز شود و گرافن گاف دار گردد. علت ایجاد این گاف انرژی شکست تقارن ساختار گرافن نمی باشد، چون با افزایش کشش در جهت آرمچیر گاف در انرژی ایجاد نمی شود، پس با اعمال کشش تک محوری در طول جهت آرمچیر، گاف انرژی توسعه نمی یابد]۹۰ و ۹۶[. اثر سرعت نامتقارن هنگام کاربرد فشار در این جهت، مقدار بسیار کوچک را برای و نتجه می دهد.
۴-۲- فرمالیسم مسئله
تجزیه وتحلیل داده ها وتغییرات حادث شده در کاربری وپوشش اراضی |
تهیه نقشه پایداری وعدم پایداری کاربری های ۱۳۶۵تا۱۳۹۰ |
ماخذ:مطالعات نگارنده
۴-۲-۲- ارزیابی تغییرات کاربری با بهره گرفتن از تصاویر طبقه بندی شده
در این بخش نقشه های حاصل از طبقه بندی تصاویر سال های مورد بررسی برای پی بردن به تغییرات هر یک از کاربری ها به سایر کاربری ها در محدوده مورد مطالعه با بهره گرفتن از روش متعامد((crosstab با همدیگر مورد مقایسه قرار گرفتند. جدول شماره ۳ماتریس تغییرات کاربری و پوشش اراضی سال ۱۳۹۰نسبت به سال ۱۳۶۵ را نشان می دهد. همچنان که از جدول شماره ۳ معلوم است در طی این مدت در حدود ۳۴ درصد تغییرات کاربری در این منطقه روی داده است. با توجه به جدول شماره ۳ بیش ترین تغییرات کاربری ،در اراضی کشاورزی با۲/۶۸درصد و کمترین تغییرات در پهنه های ابی با۸/۰درصد صورت گرفته است.
جدول ۴-۳: نتایج حاصل از مقایسه کاربری اراضی سال های ۱۳۶۵ -۱۳۹۰ (هکتار)
در این جدول ردیف ها بیانگر کاربری سال۱۳۶۵وستون ها بیانگر کاربری سال۱۳۹۰می باشد
۴-۲-۳- تبدیل و تغییر کاربری ها به اراضی ساخته شده
در بحث کاربری اراضی برای باز سازی اراضی ساخته شده از سایر کاربری ها وپی بردن به مراحل رشد وگسترش فیزیکی شهر اردبیل نقشه مراحل رشد این شهر در مقطع زمانی ۱۳۶۵تا سال ۱۳۹۰تهیه گردید که در شکل شماره ۵نشان داده شده است. سپس برای نشان دادن تغییرات سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده با در نظر گرفتن مقطع زمانی مورد نظر دراین تحقیق نقشه های تغییرات کاربری به اراضی ساخته شده در مقاطع زمانی مورد بررسی تهیه گردید. اشکال شماره۸،۹،۱۰،۱۱و۱۲تغییر سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در چهارمرحله مختلف وشکل شماره۱۳ کل تغییرات کاربری ها به اراضی ساخته شده را طی دوره ۱۳۶۵-۱۳۹۰نشان می دهد. نتایج تغییرات کاربری اراضی نشان دهنده این است که در منطقه مورد مطالعه کاربری اراضی کشاورزی بیش ترین تبدیل به به کاربری اراضی ساخته شده را داشته ومهمترین عامل تغییر قیمت اراضی در شهر نوع کاربری است که اراضی با کاربری تجاری گرانترین اراضی بوده وبعد از ان اراضی با کاربری مسکونی قرار دارد.
نقشه ۴-۸:رشد اراضی ساخته شده از سال ۱۳۶۵ تا۱۳۹۰در منطقه مورد مطالعه
ماخذ: مطالعات نگارنده
نقشه ۴-۹- نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال۱۳۶۵
ماخذ: مطالعات نگارنده
نقشه ۴-۱۰- نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال۱۳۷۵
ماخذ: مطالعات نگارنده
نقشه ۴-۱۱-نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال۱۳۸۵
ماخذ: مطالعات نگارنده
نقشه ۴-۱۲-نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال۱۳۹۰
ماخذ: مطالعات نگارنده
۴-۲-۴- تحلیل پایداری و عدم پایداری (تغییرات )کاربری ها
از دیگر تحلیل های صورت گرفته در این ،تحلیل پایداری و یا عدم پایداری کاربری ها بوده که برای شناسایی مناطقی که در طول مدت مورد مطالعه، هیچ گونه تغییراتی نداشته و همچنین مشخص نمودن مناطق تغییر یافته در طول مدت مورد مطالعه است. که می تواند به منظور برنامه ریزی بهتر در راستای جلوگیری از تغییرات بیش تر کاربری ها مورد استفاده برنامه ریزان قرار بگیرد. طبق نتایج به دست امده جمعا۲/۱۷۹۶هکتار از کل پوشش اراضی مناطق هیچ تغییری نداشته ودر حدود۵۲۲۵هکتار از پوشش اراضی منطقه در طول مدت مورد مطالعه دچار تغییر کاربری شده اند. شکل شماره۱۳توزیع فضایی نقشه کاربری ها و ثبات کاربری ها را در دوره زمانی۱۳۶۵تا۱۳۹۰را نشان می دهد.
نقشه ۴-۱۳- نقشه پایداری و عدم پایداری کاربری ها از سال۱۳۶۵تا۱۳۹۰
ماخذ:مطالعات نگارنده
۴-۳- خدمات اجتماعی شهر اردبیل
تعریف خدمات اجتماعی: خدمات اجتماعی براساس ماهیت خود امروزی از زندگی شهری اند که شهروندان به تنهایی از عهده تامین انها برنمی ایند واز این رو نیاز به سازمان دهی دارند.(فصل نامه مدیریت شهری شماره۳،وزارت کشور،سازمان شهرداری ها،۱۳۷۹)
از آنجایی که خدمات شهری در شهر بیشتر است من دراین بخش به بررسی سه مورد ازان می پردازم که عبارتند از:۱- فضای سبز شهر اردبیل ۲- سازمان آتشنشانی اربیل ۳- سازمان جمع اوری و دفع زباله شهری اردبیل
۴-۳-۱- بررسی فضای سبزعمومی شهر اردبیل
اصطلاح فضای سبز، به وسیله برخی از دست اندرکاران برای مفهوم پوشش گیاهی شهرها به کار گرفته شده است. گاری مول (G.Moll, 1991) اصطلاح فضای سبز را برای پوشش سبز شهرها به کار می گیرد. پدر پارک داری ایران فضای سبز را به منطقه ای پوشیده از گیاه در داخل و اطراف شهرها می گوید که بیشتر دارای دو کارکرد مهم برای شهرها می باشند تعدیل دما و تلطیف هوا و زیبا آفرینی.
تقسیم بندی فضای سبز شهری
فضای سبز: پارکهای شهری، کمربندهای سبز، باغات، گردشگاه ها، پارک های جنگلی، باغ های گیاه شناسی
پارک های شهری: پارک در مقیاس واحد همسایگی، پارک در مقیاس محله، پارک در مقیاس ناحیه، پارک در مقیاس منطقه، پارک در مقیاس حوزه، پارک در مقایس شهر، پارک خطی
تعاریف متعددی برای فضای سبز شهری ارائه شده
- آن ب
خش از فضای سبز که در محدوده شهر طراحی و بناشده، فضای سبز شهری نامیده می شود.
- بخشی از سیما شهر که از انواع گیاهان تشکیل یافته است.
- فضای نسبتاً بزرگی، متشکل از گیاهان با ساختی جنگلی و برخوردار از بازدهی زیست محیطی و اکولوژیک معین و در خور شرایط زیست محیطی حاکم بر شهر
- بخشی از مناطقی که دارای گیاهان یا هر گونه سبزینگی اعم از درختان، درختچه ها، گل ها و چمن ها است.
اراضی اماکن مسکونی، تجاری و صنعتی، محل های کسب و پیشه و خدماتی است که دارای پوشش گیاهی چند ساله، دوساله، اعم از درخت، درختچه، نهال و گیاهان پوششی (گل، بوته و چمن) است و به منظور استفاد های سودمندانه یا زیبایی طبیعی و تلطیف هوا در محدوده و حریم شهر احداث شده است یا بطور طبیعی بوجود آمده باشد.
با توجه به تعاریف بررسی شده می توان دو بخش را برای فضای سبز در نظر گرفت اول مجموعه ای از پوشش سبزینه ای شامل درختان، درختچه ها، گل ها، بوته ها و چمن که مفهوم فضای سبز را از نظر فیزیونومی و شکل ظاهری القاء می کند. دوم: بر آوردن انتظارات و وظایفی شامل بهبود کیفیت زیست محیطی انسان، تأمین زیبایی و سایر نیازهای اکولوژیک که به عنوان هدف و وظیف در احداث فضای سبز مستتر می باشد.
در جامع ترین تعریف برای فضای سبز شهری را اینچنین می توان تعریف کرد:
منظم، قابل اعتماد، سخت کوش، خود تنظیم، وقت شناس، دقیق، تمیز، برانگیخته، خوداستقامت
به نقل از یخوابی (۱۳۸۹)
گستردگی پذیرش پنج فاکتور اصلی نظریه پنج عاملی شخصیت، که مدعی است پنج بعد اصلی شخصیت (روان رنجور خویی، برون گرایی، گشودگی به تجربه، موافق بودن، باوجدان بودن) برای قضاوت در مورد سازگاری و ثبات رفتاری، عاطفی و شناختی در نمونههای غیر بالینی، هم لازم و هم کافی است، اشاره به این دارد که دیگر ساز ههای ساختاری و شخص محور مانند راهبردهای یادگیری ممکن است به سادگی منعکس کننده ی تفاوتهای بارز فردی مورد بحث در مدل پنج عاملی باشد (کامورو و فورنهام[۷۴] ۲۰۰۸).
فورنهام و جکسون[۷۵] (۱۹۹۹) با یافتن همبستگی بین ویژگیهای شخصیتی و سبکهای یادگیری، آشکارا بیان نمودهاند که سبکهای یادگیری زیر مجموعه شخصیت هستند. آنها در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که بین سبکهای یادگیری و ویژگیهای شخصیتی رابطه وجود دارد، و بیان نموده اند که ویژگیهای شخصیتی ترجیحات شغلی افراد را توجیه میکند و سبکهای یادگیری نیز ترجیحات شغلی و تحصیلی افراد را پیش بینی میکند.
۲-۵- ارتباط بین مقیاسهای کلی آزمون نئو وعملکرد تحصیلی
۲-۵-۱- رابطه نوروزگرایی با پیشرفت تحصیلی:
نتیجه تحقیق لایدرا، پولمن وآلیک[۷۶] (۲۰۰۷) نشان دهنده رابطه منفی نوروز گرایی با پیشرفت تحصیلی است. افزون بر این، رگه نوروزگرایی بامتغیراضطراب امتحان رابطه مثبت معنادار دارد (زیدنر و میتیوز ۲۰۰۰نقل از پرموزیک و فورهام[۷۷] ۲۰۰۳). پرموزیک و فورهام (۲۰۰۳) بیان میکنند که پیش بینی پیشرفت و عملکرد تحصیلی از طریق نوروز گرایی حتی از امتحان نهایی ودیگر پیش بینی کنندهها نیز نیرومندتر است.
۲-۵-۲- رابطه برونگرایی با پیشرفت تحصیلی
نتیجه تحقیق پرموزیک و فورنهام (۲۰۰۳) بیانگر رابطه مثبت برونگرایی با پیشرفت تحصیلی است. پرموزیک، فورنهام، دیسو و هاون[۷۸] (۲۰۰۵) نیز عقیده دارند که دانش آموزان برونگرد در کارهای گروهی عملکرد بهتری دارند و ازآنها لذت میبرند. همچنین میتوز (۱۹۹۹نقل ازپرموزیک و دیگران ۲۰۰۵) عنوان میکنند که دانش آموزان برونگرا در امتحانهای شفاهی نمرههای بالایی کسب میکنند وبه هنگام قرار گرفتن در برابر دیگر دانش آموزان عملکرد مناسب (بدون اضطراب) دارند و به ایفای نقش میپردازند. ملیسا، سمپو و پانوئن[۷۹] (۲۰۰۷) نیز به رابطه منفی بین این دو متغیر اشاره دارد.
۲-۵-۳- رابطه انعطاف پذیری با پیشرفت تحصیلی
در این زمینه، کنراد[۸۰] (۲۰۰۶) وفارسیدس و وودفیلد[۸۱] (۲۰۰۳) بیان میکندکه رگه بازبودن نسبت به تجربه با موفقیت و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت دارد. دی فرویت۱۹۹۶نقل از دیست ۲۰۰۳) به این نتیجه رسیدند که رابطه گشودگی با پیشرفت تحصیلی به ویژه در دانش آموزان دختر مثبت است.
۲-۵-۴- رابطه مقبولیت با پیشرفت تحصیلی
لایدرا، پالمن والیک[۸۲] (۲۰۰۷) بیانگر رابطه مثبت رگه مقبولیت با پیشرفت تحصیلی است. پرموزیک وفورنهام (۲۰۰۳) نشان دادندکه بین رگه مقبولیت و غیبت در کلاس درس رابطه منفی وجود دارد وارتباط مقبولیت با رفتار مثبت در کلاس مستقیم (مثبت) است.
۲-۶- پیشینه تحقیق
واگرمن و فاندر[۸۳] (۲۰۰۷) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که رابطه مثبتی بین وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی وجود دارد.
پتسکا[۸۴] (۲۰۰۶) چهار دلیل را برای تبییین این رابطه مثبت ذکر میکند. ۱-این افراد وقت زیادی را صرف انجام تکالیف خود میکنند۲-اطلاعات بیشتری در مورد شغل آینده خود کسب میکنند. ۳-هدفهایی را برای خود تعیین میکنندو در جهت رسیدن به آنها پافشاری و تلاش زیاد از خود نشان میدهند. ۴-درهر زمینه ای همواره بیش از آنچه نیاز است تلاش میکنند.
یافتههای پژوهش ایزدی و رجبعلی (۱۳۸۶) نشان میدهد که هر یک از سبکهای یادگیری با ویژگی شخصیتی خاصی ارتباط دارد و این ارتباط و تناسب بین ویژگیهای شخصیتی و سبکهای یادگیری باعث میشود که یادگیرندگان بهتر مطالب درسی را بیاموزند و از خود و یادگیریشان احساس رضایت کنند و این خود موجب تشکیل یک خودپنداره مثبت در یادگیرندگان میشود. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیری در مورد رابطه سبکهای یادگیری و ویژگیهای شخصیتی با عملکرد تحصیلی به روش مرحله ای نشان داد که بهترین متغیرهای پیش بین برای عملکرد تحصیلی دانش آموزان از بین چهار سبک یادگیری و پنج ویژگی شخصیتی به ترتیب، ویژگی شخصیتی وجدانی بودن و سبکهای یادگیری مفهوم سازی انتزاعی و آزمایشگری فعال است.
کونارد (۲۰۰۶) خاطر نشان ساخت که ضرورت توجه به نقش صفات شخصیت در تبیین عملکرد تحصیلی افراد مطالعات فراوانی را به همراه داشته است. این در حالی است که پیش بینی عملکرد تحصیلی، یکی از موضوعات محوری مورد علاقه روان شناسی تربیتی است و در این راستا برغم وجود حجم کثیری از مطالعات درباره نقش آزمونهای هوش، تحقیقات - و توانایی در پیش بینی عملکرد تحصیلی اخیر تأکید کرده اند که عوامل شخصیتی به ویژه در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، در پیش بینی عملکرد تحصیلی نقش بسزایی ایفا میکنند. علاوه بر این، تعدادی از مطالعات نشان داده اند که رابطه بین هوش و عملکرد تحصیلی بویژه در محیطهای دانشگاهی، به مراتب کمتر از اندازه مورد انتظار است. بر این اساس، به نظر می رسد که با کاهش توان پیش بینی کننده اندازههای مربوط به تواناییهای شناختی در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، بر سهم متغیرهای شخصیتی افزوده گردد. نتایج مطالعات مختلف نشان داده است که از میان صفات شخصیت، گشودگی جستجوی احتمالی و ظرفیت مواجه شدن با پدیدههای ناآشنا) و وظیفه شناسی (سازماندهی، پشتکار و انگیزش در رفتار مبتنی بر هدف در روان شناسی تربیتی از جایگاه ویژه ای برخوردارند. اما صفات شخصیتی روان رنجورخویی، برون گرایی و خوشایندی به اندازه عاملهای پذیرش و وظیفه شناسی در پژوهشهای انجام شده بر روی عملکرد تحصیلی مورد توجه قرار نگرفته اند.
چامورو[۸۵] پرموزیک و فرنهام (۲۰۰۳) در بررسی رابطه بین صفات شخصیت و عملکرد تحصیلی در دو نمونه از دانشجویان انگلیسی نشان دادند که نمرات به دست آمده از صفات شخصیتی افراد در طول هفتههای اول سال تحصیلی با نتایج آزمون نهایی رابطه دارد. بر این اساس، آنها دریافتند که عاملهای شخصیتی ۱۰ تا ۱۷ درصد واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین میکند. دیست (۲۰۰۳) بیان کرد که روان رنجورخویی میتواند اثر مثبت یا منفی بر عملکرد تحصیلی به همراه داشته باشد.
ماتیوز و دورن[۸۶] (۱۹۹۵) در تبیین اثر دوگانه روان رنجورخویی بر پیشرفت تحصیلی بر سوگیری در استفاده از راهبردهای مقابله ای مبتنی بر هیجان و استفاده از راهبردهای مقابله ای مبتنی بر مسئله تأکید کردند.
مسگراو مارکوارت، براملی و دالی[۸۷] (۱۹۹۷) در مطالعه رابطه بین صفات شخصیت و پیشرفت تحصیلی، روابط مثبت و معناداری بین پیشرفت تحصیلی و عاملهای گشودگی، وظیفه شناسی و روان رنجورخویی یافتند.
اما نتایج مطالعه دفرویت و مرویلد[۸۸] (۱۹۹۶) از یک طرف بر رابطه منفی و معنادار بین روان رنجورخویی و عملکرد تحصیلی، و از طرف دیگر بر رابطه مثبت بین وظیفه شناسی و گشودگی با عملکرد تحصیلی تأکید کردند. نتایج مطالعات دیست و مک کینزی، نقل از دیست (۲۰۰۳)، نیز بر رابطه منفی روان رنجورخویی و عملکرد تحصیلی تأکید کرد.
ونکوسکی، نقل از دیست (۲۰۰۳)، همچنین از رابطه منفی بین عامل برون گرایی و پیشرفت تحصیلی خبر داد و در تبیین این یافته خاطر نشان کرد که برون گرایی فرد را علاقه مند به شرکت در فعالیتهای فوق برنامه میکند. یافته مطالعه ونکوسکی مبنی بر رابطه منفی بین برون گرایی و عملکرد تحصیلی به وسیله دیست تکرار گردید.
لایدرا، پولمن وآلیک (۲۰۰۷) گزارش کرده اند که پیشرفت تحصیلی با روا ن نژندی رابطه منفی ولی بامقبولیت رابطه مثبتی دارد. در پژوهش دیگر به رابطه مثبت بین پیشرفت تحصیلی و برونگرایی (چامورو-پرموزیک، فورنهام (۲۰۰۳)، وظیفه شناسی (واگرمن و فاندر ۲۰۰۷) گشودگی (کنارد ۲۰۰۶؛ فارسیدس و وودفیلد ۲۰۰۳) اشاره شده است. به نظر میرسد نقش ویژگیهای شخصیتی بررفتار و شناخت گاه مستقیم و بی واسطه است و گاه هم با اثر گذاری بر عوامل واسطه ای موجب بروز پیامدهای رفتاری شناختی میشود.
نتایج پژوهش آتش روز، پاکدامن و عسگری (۱۳۸۷) نشان دادند که پیشرفت تحصیلی با رگههای شخصیتی برونگرایی، مقبولیت و وظیفه شناسی یا مسئولیت پذیری همبستگی مثبت ولی با روان نژندی همبستگی منفی دارد.
همایونی (۲۰۱۱) در پژوهشی با عنوان رابطه ویژگیهای شخصیتی و هوش هیجانی در یادگیری ریاضی و زبان انگلیسی دانشجویان به این نتیجه رسید که یادگیری ریاضی و انگلیسی رابطه منفی با روان رنجوری و رابطه مثبت با سایر ویژگیهای شخصیتی دارد. همچنین رابطه مثبتی بین ویژگیهای شخصیتی و هوش هیجانی وجود دارد.
از نظرگلمن[۸۹] (۱۹۹۵) هوش هیجانی توانایی شناسایی احساسات و عواطف خود و دیگران است تا بتوانیم با به کارگیری آنها در محیط کار ارتباط مؤثری با دیگران داشته باشیم.
«یکی از ویژگیهای شخصیتی که روانشناسان از آن برای تبیین و تشریح عملکرد افراد استفاده نموده اند، انگیزه پیشرفت تحصیلی است که دربرگیرندهی الگویی از تدبیر اندیشی، اعمال و احساسهایی است که با تلاش برای دستیابی به نوعی برتری، سازگار با استانداردهای برتر درونی، مرتبط میباشد» (کالاهان، به نقل از طهوریان ۱۳۶۸، ۸۶).
منظریتوکّلی (۱۳۷۵) در تحقیقی که به بررسی رابطه انگیزه پیشرفت، هسته کنترل و پیشرفت تحصیلی پرداخت، نشان داد که بین انگیزه پیشرفت و موفقیت دانش آموزان رابطه مثبت معنیدار وجود دارد. در تحقیقی دیگر که زارعی (۱۳۸۰) به بررسی رابطه بین سبکهای اسنادی و انگیزه پیشرفت با پیشرفت تحصیلی پرداخت، بین انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معنیدار یافت.
نتایج بررسی تابع بردبار (۱۳۹۱) نشان داد که میان ویژگیهای شخصیت دانشجویان دورههای انلاین و سبکهای یادگیری با موفقیت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. نوروزگرایی و توافق پذیری از ابعاد شخصیت و سبک یادگیری همگرا از ابعاد سبکهای یادگیری توانسته اند در پیشبینی موفقیت تحصیلی دانشجویان این دورهها اثرگذار باشند.
وسترمن[۹۰] وهمکاران (۲۰۰۲) در بررسیهای خود دریافتند که صفات شخصیتی میتواند پیش بینی کننده قوی و معناداری برای عملکرد تحصیلی دانشجویان فارغ التحصیل در رشته مدیریت باشد.
در همین راستا چری و نورای[۹۱] (۱۹۹۳) روابط معناداری میان ویژگیهای شخصیت و عملکرد تحصیلی گزارش کردند.
برخی از محققان در حوزه شخصیت، معتقدند که دانش آموزان با وجدان به کسب نمرههای بالاتر و انجام دادن تکالیف فوق برنامه گرایش دارند (دیگمن[۹۲]، ۱۹۹۰).
یافتهها تحقیق جعفری نژادو همکاران (۱۳۹۱) نشان داد که رابطه بین ویژگی شخصیتی روان رنجوری با پیشرفت تحصیلی منفی، رابطه بین ویژگیهای شخصیتی برونگرایی، سازگاری، وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی مثبت و بین ویژگی شخصیتی گشودکی با پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره حاکی از آن بود که ویژگیهای شخصیتی وظیفه شناسی، روان رنجوری و برون گرایی توان پیش بینی پیشرفت تحصیلی را دارا می باشند. دانشجویانی که دارای ویژگیهای شخصیتی برونگرایی، سازگاری و وظیفه شناسی اند، پیشرفت تحصیلی بیشتری دارند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه پنج عاملی شخصیت نئو، پرسشنامه روشها و مهارتهای مطالعه، و برای متغیر پیشرفت تحصیلی، از معدل کل دانشجویان استفاده شده.
کامورو و فورنهام (۲۰۰۸) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تنها صفت بزرگ شخصیتی که با راهبردهای یادگیری همبستگی معنی داری دارد، صفت گشودگی به تجربه است که با راهبرد و انگیزه یادگیری عمیق، همبستگی مثبت و با راهبرد و انگیزه یادگیری سطحی، همبستگی منفی دارد.
در مقابل، پژوهشگرانی چون هیگوس و همکاران (۱۹۸۷) نتایج معناداری بین متغیرهای فوق نیافته اند (نقل از عبادی ۱۳۸۴).
نتایج تحقیق فخاری وهمکاران (۱۳۸۱) با عنوان بررسی ارتباط بین صفات شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نشان داد ارتباط واضح و مستقیمی بین ۵ شاخص شخصیتی عمده و عملکرد تحصیلی دانشجویان وجود ندارد.
پژوهش حکیمی (۱۳۸۹) به بررسی سبکهای شناختی وابسته و نابسته به زمینه و ویژگیهای شخصیتی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه تهران میپردازد. این پژوهش بر روی ۲۸۵ نفر از دانشجویان دانشکدههای اقتصاد و مدیریت دانشگاه تهران انجام شد (۱۹۱ نفر دختر و ۹۴ نفر پسر). جهت جمع آوری دادهها از آزمون اشکال نهفته گروهی ویتکین (۱۹۷۱) و پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت نئو استفاده شد. تحلیل نتایج پژوهش نشان داد که ویژگیهای شخصیتی (بجز عامل گشودگی به تجربه) و سبکهای شناختی با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار دارند. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که ویژگیهای شخصیتی سبکهای شناختی قادر به تبیین ۵۰% از تغییرات پیشرفت تحصیلی هستند. وظیفه شناسی با پیش بینی ۳۹% از واریانس پیشرفت تحصیلی قویترین پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی است. سهم سبکهای شناختی نیز در تعیین تغییرات پیشرفت تحصیلی ۱٫ ۲% معنادار است. بر اساس یافته پژوهش هیچ تفاوت معناداری در سبکهای شناختی، ویژگیهای شخصیتی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان وجود ندارد.
قلندری (۱۳۹۱) به منظور بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان، ۳۰۰ نفر از دانش آموزان پسر سوم دبیرستان شهر زنجان را که در سال تحصیلی ۹۰ - ۱۳۸۹ مشغول به تحصیل بودند، از طریق نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و برای سنجش ویژگیهای شخصیتی از پرسشنامه شخصیتی NEO مک کری و کاستا و برای سنجش عملکرد تحصیلی از معدل نمرات پایان ترم درسی دانش آموزان در سال تحصیلی ۹۰/۸۹ استفاده کرد. نتایج نشان داد که: بین ویژگیهای شخصیت و عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد و ویژگیهای شخصیت (مسئولیت پذیری، انعطاف پذیری، روان نژندی و برونگرایی) میتواند ۵۰ درصد عملکرد تحصیلی را تبیین کند.
نتایج تحقیق اشرف آبادی و کریمی (۱۳۹۲)، که به بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان میپردازد جامعه آماری آن کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه رازی کرمانشاه (دانشکدههای فنی مهندسی و علوم اجتماعی) در سال تحصیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۱ میباشد. نمونه ای متشکل از ۲۰۰ آزمودنی انتخاب، و فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عاملی شخصیتی نئو اجرا شد. برای متغیر عملکرد تحصیلی دانشجویان، معدل آنها از طریق دانشگاه مورد مطالعه، جمع آوری شد. نتایج همبستگی نشان داد که پیشرفت تحصیلی با روانرنجوری همبستگی منفی معنادار، و باسازگاری و وظیفه شناسی همبستگی مثبت و معنادار دارد. نتایج رگرسیون مشخص کرد که ویژگیهای شخصیتی وظیفه شناسی، روانرنجوری و برونگرایی پیش بینی کنندههای معدل (پیشرفت تحصیلی) میباشند که در مجموع توانستند ۵۴/۰ واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین میکنند.
شکری وهمکاران (۱۳۸۶) درپژوهش خود به منظور بررسی رابطه بین صفات شخصیت، استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی در دانشجویان، نمونه ای متشکل از ۴۱۹ دانشجو (۱۶۶ پسر و ۲۵۳ دختر) فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عاملی و پرسشنامه استرس دوران دانشجویی را تکمیل کردند.. نتایج ماتریس همبستگی بین متغیرها نشان داد که بین عاملهای وظیفه شناسی، برون گرایی، پذیرش و سازگاری با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنادار، و بین عاملهای روان نژند خویی با عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. نتایج، همچنین نشان داد که بین استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. عاملهای برونگرایی و وظیفه شناسی با استرس تحصیلی رابطه منفی و معنادار و با عامل روان نژند خویی رابطه مثبت و معنادار نشان داد. نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که صفات شخصیتی برون گرایی و روان نژند خویی هر کدام به ترتیب ۵% و ۳% از واریانس استرس تحصیلی را تبیین کردند. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی در پیش بینی عملکرد تحصیلی نشان داد که عاملهای شخصیتی وظیفه شناسی و روان نژند خویی و متغیر استرس تحصیلی هر کدام به ترتیب ۱۲%، ۱۰%، ۶% از واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین کردند.
تحقیق مقیمیان و کریمی (۱۳۹۱)، با عنوان ارتباط صفات شخصیت و انگیزش تحصیلی در دانشجویان پرستاری نشان داد انگیزش تحصیلی با صفت وظیفه شناسی (۲۳۴/۰=p؛ ۰۰۰/۰ r=) و برونگرایی (۰۰۱/۰r=؛ ۲۰۲/۰p=) همبستگی مستقیم و با صفت روان رنجور خویی همبستگی معکوس (۲۱۹/۰p=؛ ۰۰۰/۰ r=) دارد. بین انگیزش تحصیلی و صفت پذیرش و سازگاری رابطه معنی داری مشاهده نشد. یافتهها این مطالعه نشان داد برخی از صفات شخصیت تبیین کننده انگیزش پیشرفت تحصیلی در دانشجویان پرستاری می باشند.
انگیزش تحصیلی تنها پیامد هوش فردی یا امکانات سخت افزاری موجود در محیط نیست، بلکه جنبههای روان شناختی افراد مانند صفات شخصیت و سبکهای یادگیری نیز نقش مهمی دارند (بیزاتو وهمکاران ۲۰۰۰).