وبلاگ

۳-۲-۷-۱- اشتغال
ایجاد درآمد و اشتغال برای ساکنان محلی در عرضه فضا برای استفاده گردشگران یکی از آثار گردشگری است ( .(Briedenhann, 2004, 7در جمعیت ۱۰ ساله و بالاتر شهرستان بندرانزلی در سال ۱۳۴۵، از نظر اقتصادی ۹/۷۲ درصد مردان فعال و ۱/۲۷ درصد غیرفعال بودند. جمعیت غیرفعال مردان شامل ۷/۲۲ درصد محصلین و ۴/۴ درصد بازنشستگان و از کارافتادگان و افراد دیگر بودند. و زنان از نظر اقتصادی ۲/۱۹ درصد زنان فعال (این نسبت برای زنان در کل کشور ۱۲ درصد براورد شده بود «سال ۱۳۴۵») و ۸/۸۰ درصد بقیه از نظر اقتصادی غیرفعال بودند.

از کل جمعیت فعال در شهرستان ۷/۸۶ درصد شاغل، ۵/۶ درصد بیکار در جستجوی کار و ۸/۶ درصد بیکار فصلی بودند. و از کل جمعیت مشغول به کار در این شهرستان ۲/۲۰ درصد در امور کشاورزی و مشاغل مربوط به آن و ۵/۴۰ درصد در تولیدات صنعتی و معادن و حمل ونقل و مشاغل مربوط به آن و ۳/۳۹ درصد بقیه در سایر مشاغل به کار اشتغال داشتند.
در سال ۱۳۵۵ از ۵۶۷۸۱۰ نفر جمعیت ۱۰ساله و بیشتر این شهرستان ۲/۴۱ درصد راجمعیت فعال از نظر اقتصادی تشکیل می دادند، که این نسبت برای مردان ۲/۶۵ درصد و برای زنان ۱/۱۶ درصد بوده. از تعداد ۱۸۷۵۵ نفر شاغلان این شهرستان، ۷/۱۳ درصد در بخش کشاورزی، ۵/۲۴ درصد در بخش صنعت و ۰/۶۱ درصد در بخش خدمات فعالیت داشتند.
در سال ۱۳۶۵ افراد شاغل و افرادی که بیکار و جویای کار بوده اند جمعا” ۹/۴۲ درصد جمعیت ۱۰ساله و بیشتر را تشکیل می داده اند. که ۶/۱۴ درصد را کشاورزان، دامداران و …..، ۵/۳۰ درصد را کارگران مشاغل تولیدی و امور حمل ونقل و ۰/۱۴ درصد را کارکنان مشاغل علمی، فنی و تخصصی تشکیل می داده اند.
در سال ۱۳۷۵ افراد شاغل و بیکار جویای کار در مجموع ۵۵/۳۶ درصد از جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر را تشکیل می داده اند که ۸۷/۱۴ درصد را کارکنان ماهر کشاورزی و ۸۱۰/۱۶ درصد را صنعتگران و ۷۱/۹ درصد را متخصصان تشکیل می داده اند.در سال ۱۳۸۵ جمعیت فعال (افراد شاغل و بیکار) ۸۴/۴۰ درصد از جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر شهرستان را تشکیل می داده اند. این نسبت برای مردان ۷۴/۶۵ درصد و برای زنان ۰۳/۱۵ درصد بوده است. که ۲۷/۱۰ درصد در بخش کشاورزی، ۲۴/۲۵ درصد در بخش صنعت و ۷۳/۶۲ درصد در بخش خدمات به کار اشتغال داشته اند.
جدول ۳-۹- فعالیت افراد ۱۰ ساله و بیشتر بر حسب جنس(۱۳۸۵-۱۳۴۵)

مأخذ: مرکز آمار ایران سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان بندرانزلی
نمودار۳-۱۱- فعالیت افراد ۱۰ ساله و بیشتر بر حسب جنس(۱۳۸۵-۱۳۴۵)
جدول۳-۱۰- جمعیت ۱۰ساله و بیشتربر حسب وضعیت شاغل و بیکار‹‹مرد››(۱۳۸۵-۱۳۴۵)

سود
($)

۱۰^۶×۹۹۳۰/۲

۱۰^۶×۹۸۴۸/۱

۱۰^۵×۵۱۱۸/۷

۱۰^۴×۷۰۹۴/۸

۱۰^۳×۶۲۵۳/۱

شکل (۴-۱۷): نتایج شبیه سازی حالت مبنا (در حضور عدم قطعیت قیمت و S=0.02) با در نظر گرفتن بازار رزرو. الف) میانگین تولید DG برای بازار ب) میانگین وضعیت شارژ و دشارژ دستگاه ذخیره ساز الکتروشیمیایی ج) میانگین وضعیت بار قطع شده در زمان های مختلف د) میانگین پیشنهاد برای بازار انرژی ه) میانگین پیشنهاد برای بازار رزرو و) میانگین مقدار سود در هر ساعت ز) میانگین مقدار ظرفیت باقیمانده ذخیره ساز

۴-۴-۳ سناریوهای ششم الی نهم (با حضور عدم قطعیت در قیمت انرژی و پیش بینی بار)
مشابه با نتایج حاصل از بازار انرژی در این حالت نیز با اعمال عدم قطعیت تقاضا در کنار عدم قطعیت قیمت، مقادیر پارامترهای موجود در مساله کاهش می یابد؛ چنانچه در شکل (۴-۱۸) مشاهده می شود. همچنین نتایج شبیه سازی ها برای S=0.10,S=0.05 و S=0.15 به ترتیب در شکلهای (پیوست (۱-۱۰)) الی (پیوست (۱-۱۲)) موجود می باشد.
جدول (۴-۶): سود انتظاری VPP در بازار رزرو در شرایط عدم قطعیت تقاضا

شماره ی سناریو

۶

۷

۸

۹

سود($)

۱۰^۶×۹۸۰۸/۱

۱۰^۵×۰۰۷۶/۳

۱۰^۴×۶۶۴۳/۵

۱۰^۳×۰۰۹۳/۱

شکل (۴-۱۸): نتایج شبیه سازی حالت مبنا (در حضور عدم قطعیت قیمت و تقاضا و S=0.02) با در نظر گرفتن بازار رزرو. الف) میانگین تولید DG برای بازار ب) میانگین وضعیت شارژ و دشارژ دستگاه ذخیره ساز الکتروشیمیایی ج) میانگین وضعیت بار قطع شده در زمان های مختلف د) میانگین پیشنهاد برای بازار انرژی ه) میانگین پیشنهاد برای بازار رزرو و) میانگین مقدار سود در هر ساعت ز) میانگین مقدار ظرفیت باقیمانده ذخیره ساز
۴-۴-۴ نتایج شبیه سازی نسبت انحراف معیار به میانگین جهت متوقف سازی مونت کارلو)
مشابه حالت قبل در شکل (۴-۱۹) نسبت میانگین به انحراف معیار دو پارامتر شاخص (سود و پیشنهاد مناقصه (خرید و فروش انرژی)) در سناریوی اول رسم شده است. نتایج شبیه سازیها برای سناریوهای دوم تا نهم به ترتیب در شکلهای (پیوست (۱-۱۳)) الی (پیوست (۱-۱۹)) موجود است.
شکل (۴-۱۹): نسبت انحراف معیار به میانگین با در نظر گرفتن عدم قطعیت قیمت و (S=0.02) با در نظر گرفتن بازار رزرو. الف) نسبت انحراف معیار به میانگین سود در ساعت ۱۷ با در نظر گرفتن عدم قطعیت قیمت به ازای انحراف معیار ۰۲/۰ ب) نسبت انحراف معیار به میانگین خرید و فروش انرژی با اعمال عدم قطعیت قیمت به ازای انحراف معیار ۰۲/۰ در دوره ی زمانی ۲۴ساعته
۴-۵ مطالعه ی موردی دوم(نیروگاه مجازی ۲)
در این بخش، شبکه ی جدیدی در نظر گرفته می شود.این شبکه بر اساس شبکه ی قبلی به همراه اضافه نمودن ۴ واحد جدید می باشد. این ۴ واحد شامل ۱ واحد تولیدکننده توان سنتی(P1)، ۱ واحد تولید کننده ی حرارت(T1) و ۲ واحد تولید همزمان (CHP) می باشند (O1,H1,O2,H2)که در شکل (۴-۲۰) نشان داده شده است.
شکل (۴-۲۰): دیاگرام تک خطی نیروگاه مجازی۲
تابع هدف و قیود ۴ واحد به صورت زیر می باشد:
C1(P1)=5*P1
C1(O1,H1)= 650+4.5*O1+0.0345*O1^2+0.0042*H1+0.0003*H1^2+0.000031*O1*H1
C2(O2,H2)=250+6*O2+0.0435*O2^2+0.0006*H2+0.00027*H2^2+0.000011*O2*H2

گسترش بی رویه استفاده از اتومبیل در شهرها و پیامدهای ناشی از آن، چون آلودگی صوتی و هوا، محدودیت منابع انرژی و از بین رفتن کالبد شهرها توجه برنامه ریزان شهری و حمل و نقل را بیش از پیش به گزینه دیگر حمل و نقل غیرموتوری(دوچرخه سواری و پیاده روی) معطوف کرده است. در این میان تردد دوچرخه و برنامه ریزی برای آن، گزینه ای است که مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است و از ابعاد مختلف زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، آرام سازی ترافیک و سلامت جسمی و روحی شهروندان حایز اهمیت است (صادقی،۱۳۸۴).

دوچرخه وسیله ی نقلیه ای سبک است و دارای ۲ چرخ که به کمک نیروی عضلات پا حرکت می کند و دارای انواع مختلفی است. این وسیله نقش غیر قابل انکاری در توسعه فعالیت های گردشگری، افزایش ارزش زمین، اشغال کمتر فضای شهری، جذب صنایع، افزایش اشتغال و تجارت محلی را ایفا می کند (خادم الحسینی و همکاران،۱۳۸۹).
ارزان بودن نسبی آن سبب می شود که غالب افراد جامعه بتوانند آن را تهیه کنند. دوچرخه از نظر مصرف انرژی با صرفه ترین وسیله نقلیه است. انرژی ای که انسان برای راندن آن طی مسافتی تقریباً معادل ۴۰۰ کیلومتر صرف می کند فقط برابر با انرژی یک لیتر بنزین است(حاتمی نژاد و اشرفی،۱۳۸۸).
گزارش شده است که مطبوع ترین و در دسترس ترین شکل از فعالیت ورزشی، دوچرخه سواری است که خطر مرگ و میر، خطر حمله قلبی و مقدار کلسترول را کاهش و سبب افزایش عملکرد قلب وعروق می شود(برون^[۱] و همکاران، ۲۰۰۹). استفاده از دوچرخه، فعالیت ورزشی را وارد به امور عادی روزانه کرده و همچنین می تواند به کاهش ازدحام اتومبیل ها، ترافیک و کاهش آلودگی صوتی کمک کند (سو^[۲] و همکاران،۲۰۱۰). به علاوه فواید دیگری مانند اثر مثبت در فعل و انفعالات اجتماعی، اخلاق و اعتماد به نفس، سطوح افسردگی و استرس در اثر استفاده از دوچرخه مشخص شده است(برون و همکاران،۲۰۰۹). به طور کلی دوچرخه سواری فواید اجتماعی، محیطی، انرژی، فردی و اقتصادی به واسطه کاهش استفاده از وسایل موتوری را دارد و سبب تندرستی در استفاده کنندگان می شود(پارکینا و میرز^[۳]،۲۰۱۰). در حالیکه در مقابل استفاده از وسایل موتوری تاثیر مهمی در تغییرات آب و هوایی، آلودگی هوای محل، آسیب یا مرگ پیاده روها، کاهش فعالیت ورزشی و چاقی را دارد(مایباچ^[۴] و همکاران،۲۰۰۹).
با توجه به اینکه سبک زندگی مردم به طرف سبک زندگی غیر فعال شتابی تند گرفته و پیامد های ناشی از آن از جمله چاقی، اضافه وزن و…. است. حمل و نقل فعال یک روش مناسب برای جدایی از این نوع سبک زندگی است . حمل و نقل فعال شامل دوچرخه سواری و پیاده روی است که افراد را درگیر می سازد تا از انرژی خودشان در انتقال از یک مکان به مکان دیگر استفاده کنند (استینبچ^[۵] و همکاران،۲۰۱۱).
سیستم تردد با دوچرخه در سه دهه ی اخیر به طور جدی در کشورهای اروپایی، ایالات متحده و برخی از کشورهای آسیایی وارد سیستم حمل و نقل درون شهری گردیده است و جای خود را در این سیستم تثبیت کرده است. اما در کشور مان با وجود مشکلات ناشی از ازدیاد وسایل نقلیه موتوری خصوصا، در شهرهای بزرگ عملا توجهی به برنامه ریزی تردد دوچرخه نشده است(صادقی،۱۳۸۴).
تحقیقات در ایالات متحده نشان می دهد تعداد کل سفرهای دوچرخه در ایالات متحده از سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۰۹ چندین برابر شده و از طرفی سهم دوچرخه سواری در کل سفرها به دو برابر رسیده است(رایبارزیک و چانگشان^[۶]،۲۰۱۰).
در بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله هلند با فراهم آوردن امکانات و دسترسی رایگان و ارزان قیمت دوچرخه ،سیستم های حمل و نقل را با سیستم دوچرخه سواری گره زده اند.این عوامل منجر به کاهش استفاده از خودرو در سفرهای کوتاه، کاهش ترافیک، کاهش آلودگی صوتی و آلودگی هوا خواهد شد (پایگاه اطلاعاتی سیتی بایک ایران).
در کشور استرالیا زیر ساخت های دوچرخه سواری، ایمنی و ترافیک، تراکم جمعیت،مالکیت خودرو، ترافیک جاده، برنامه های تبلیغاتی و آموزشی، توپوگرافی و آب و هوا برای گسترش دوچرخه سواری مورد بررسی قرار گرفته است. برنامه ریزی دولت استرالیا با توجه به این نتایج ، باعث افزایش چشمگیر استفاده از دوچرخه برای سفرهای کاری و تفریحی در شهرهای ملبورن و سیدنی از سال (۲۰۰۱تا۲۰۰۹)گردید(پوچر، جررارد و گرویس^[۷]،۲۰۱۱).
اما در ایران شهر اصفهان به عنوان یکی از مهمترین کلان شهرهای کشور جهت توسعه حمل ونقل غیر موتوری در تیرماه ۱۳۸۸ اولین ایستگاه دوچرخه را در هسته ی مرکز شهر راه اندازی نموده و خدمات آن به صورت رایگان در اختیار شهروندان قرار گرفت. در حال حاضر اصفهان با داشتن ۱۵ ایستگاه دوچرخه در هسته مرکزی شهر از جمله شهرهای پیشرو در زمینه توسعه حمل و نقل موتوری به شمار می آید(کلینی،۱۳۸۹). به غیر از اصفهان تلاش هایی در تهران و جزیره کیش و چند شهر دیگر ایران انجام شده است(پایگاه اطلاعاتی سیتی بایک ،نصیری،۱۳۸۵).
عواملی درانجام دوچرخه سواری تاثیر گذار است ، از جمله می توان به عوامل فرهنگی ، ایمنی ، تجهیزاتی و زیر ساختی، اقتصادی ، آب و هوایی ، فردی ، ساختار ترافیک ، موانع طبیعی ، موانع مصنوعی اشاره کرد(حاتمی نژاد و اشرفی،۱۳۸۸). با توجه به پراکندگی این عوامل ، بومن^[۸] و همکاران (۲۰۰۸) عوامل موثر در دوچرخه سواری را به ۵ مورد تقسیم کردند: عوامل شخصی،عوامل اجتماعی و فرهنگی،عوامل محیطی،عوامل ایمنی وعوامل سیاستی و مقرراتی.
با توجه به تعدد عوامل یاد شده و میزان تاثیرگذاری متفاوت آنها در جوامع مختلف این تحقیق بر آن است تا عوامل موثر بر دوچرخه سواری و میزان تاثیر هر کدام از عوامل را در شهر کرمان مورد بررسی قرار دهد.
۱-۲)تعریف مسئله
در شهرسازی مدرن برنامه ریزی برای ماشین مقدم بر برنامه ریزی برای انسان گردیده است و ماشین که باید ابزاری باشد تا زندگی انسان مدرن را تسهیل بخشد آنچنان حضور خود را در زندگی انسان ها فراگیر کرده است که انسان را به خدمت خود درآورده است و شهر به جای اینکه محل آرامش و زندگی باشد توسط ماشین تسخیر شده است(صادقی،۱۳۸۴).
در حقیقت با افزایش سطوح آلودگی هوا و بی نظمی های فراوان انجام شده توسط وسایل موتوری، دوچرخه سواری به طور گسترده یا متوسط در شهرهای جهان به عنوان یک پیشنهاد مناسب برای رفت و آمد شهری ملاحظه شده است (باچیری^[۹] و همکاران،۲۰۱۰).
تاکید بر حمل و نقل موتوری اثرات زیان بار و گاه جبران ناپذیری بر شهرها و زندگی انسان گذاشته است و افزایش روزافزون آن این مساله را تا حد یک بحران به پیش می برد(صادقی،۱۳۸۴).
نگرانی ها در مورد ترافیک ، تغییرات آب و هوایی و بیماریهای ناشی از سبک زندگی غیر متحرک منجر به این شده که تلاش هایی در تشویق به انجام دوچرخه سواری انجام شود(لارسن و ال قنیدی^[۱۰]،۲۰۱۱). سرمایه گذاری اصلی انجام شده در تعدادی از مراکز شهری اولویت در ساخت حمل و نقل غیر موتوری است و سیاست های عمومی برپایه استفاده از دوچرخه سواری اجرای موفقیت آمیزی در شهرهای بی شماری در اروپا و آمریکا داشته است(باچیری و همکاران،۲۰۱۰).
این در حالی است که هم اکنون در کشور ما دوچرخه سواری به عنوان وسیله حمل و نقل شهری وجهه اجتماعی نسبتاً پایینی دارد(حاتمی نژاد و اشرفی،۱۳۸۸).در ایران ظاهراً استفاده غیر تفریحی از این وسیله نقلیه نیز کاهش یافته است . بر خلاف گذشته های نه چندان دور حضور کارمندان در محل کار خود به وسیله دوچرخه کمتر مشاهده می شود که نشانگر یک تغییر منفی در استفاده از آن است(زیوی،۱۳۸۷).
بیشتر افراد ذکر کردند فاکتورهایی از جمله: ایمنی عبور و مرور، عدم رعایت مقررات توسط ماشین ها، سنگینی عبور و مرور، آلودگی هوا، آب و هوای بد، نداشتن شایستگی کافی و رفتار اجتماعی در انجام دوچرخه سواری آنان تاثیر می گذارد(گاتراسلبن و اپلیتون^[۱۱]،۲۰۰۷). پوچر، بوهلر و سینن^[۱۲] (۲۰۱۱) دریافتند که عوامل زیرساختی، برنامه های ترویج و افزایش ایمنی دوچرخه از قبیل: گسترش و بهبود خطوط دوچرخه، مسیر ترافیک آرام، یکپارچه سازی حمل و نقل دوچرخه، اشتراک گذاری دوچرخه، برنامه های آموزشی و رویدادهای تبلیغاتی سبب افزایش دوچرخه سواری می شود. تحقیقات دیگری عامل های اصلی توسعه دوچرخه سواری را مورد بحث قرار دادند مانند اینکه وجود خطر ( موانع ایمنی ) در دوچرخه سواری مانع گسترش درک آن شده است (پارکینا و میرز^[۱۳]،۲۰۱۰). بسیاری از خانواده ها ذکر کردند که دوست دارند که فرزندانشان دوچرخه سواری کنند ولی آنها معمولاً از انجام این کار جلوگیری می کنند زیرا آنها احساس می کنند این کار خطرناک است(چیریستای^[۱۴] و همکاران،۲۰۱۱). ایمنی حمل و نقل نگرانی است که به عنوان یک عامل بزرگ و اصلی برای دوچرخه سواری در کشورهایی با راه های غیر استاندارد مخصوص دوچرخه سواری مشخص شده است(جرارد و همکاران^[۱۵]،۲۰۰۸).
بهبود زیر ساخت های دوچرخه سواری در شکل مسیرهای ویژه ی دوچرخه و مسیرهای خط کشی شده برای افزایش دوچرخه سواری میان گروه های مختلف جمعیت اهمیت زیادی دارد . تدارک امکانات دوچرخه سواری در خیابان های اصلی ، اغلب راهبردی مهم برای تقویت ایمنی دوچرخه و مسافرت با دوچرخه قلمداد می شود که سبب افزایش دوچرخه سواری می شود(حاتمی نژاد و اشرفی،۱۳۸۸). در میان برنامه ریزان شهری ، متخصصان حمل و نقل و دفاتر تندرستی عمومی پذیرفته شده که تسهیلات دوچرخه سواری مولفه کلیدی در تشویق کردن به دوچرخه سواری و سبک زندگی فعال است . هر چند شناخت کمی درباره اینکه چه انواعی از تسهیلات می تواند بهترین اهداف را بدست آورد وجود دارد(لارسن و ال قنیدی،۲۰۱۱).
در کشور ما عامل فرهنگی نیز از عوامل مهم و تاثیر گذار در استفاده از دوچرخه به شمار می آید .از طرف دیگر نصف کشور ما را خانم ها تشکیل می دهند که از دوچرخه استفاده نمی کنند این در حالی است که استفاده دوچرخه برای خانم ها هیچ منع قانونی ندارد(حاتمی نژاد و اشرفی،۱۳۸۸). برای ترغیب و افزایش دوچرخه سواری یک تغییر فرهنگی مورد نیاز است (گاتراسلبن و اپلیتون،۲۰۰۷).
همان طور که مشخص است تحقیقات مختلف عوامل موثر متفاوتی را در توسعه دوچرخه سواری نام برده اند.
بومن و همکاران (۲۰۰۸) اعلام کرد که عواملی چون ،تبلیغات و برنامه های رسانه ای، برنامه های تغییر رفتار، برنامه های آموزشی دوچرخه سواری، رویدادهای دوچرخه سواری، طراحی مناسب و جذاب شهری دوچرخه سواری، توسعه زیرساخت های دوچرخه سواری و سرمایه گذاری های دولتی از عوامل موثر بر توسعه دوچرخه سواری است.
مای باچ و همکاران تعداد پارکینگ های دوچرخه،پارکینگ ماشین ها،محدود کردن سرعت اتومبیل ها (عوامل سیاستی و مقرراتی) را از عوامل مهم در توسعه دوچرخه سواری نام برده است. در حالی که پوچر و همکاران ۲۰۱۰ زیرساخت های دوچرخه سواری، عوامل مرتبط با پارکینگ دوچرخه،مسیرهای دوچرخه سواری (عوامل محیطی) را از عوامل موثرتر در توسعه دوچرخه سواری نام برد.
در کشور ایران نیز تحقیقات عوامل متفاوتی را نشان می دهد.حاتمی نژاد عوامل اجتماعی-فرهنگی ومحیطی را از عوامل موثر بر توسعه دوچرخه سواری در شهر بناب برشمرد(حاتمی نژاد و اشرفی،۱۳۸۸). احمدی نژاد ترکیبی از عوامل محیطی،ایمنی و سیاستی ومقرراتی را از عوامل موثر بر توسعه دوچرخه سواری در ایران نام برد(احمدی نژاد و عبدالمنافی،۱۳۸۶).
در بسیاری از شهرهای کشور، علیرغم وجود فرهنگ دوچرخه سواری در گذشته و شرایط محیطی مناسب، این شیوه جابجایی شهری مورد کم توجهی قرار گرفته است. گسترش دوچرخه سواری مستلزم رفع موانع توسعه آن است. این موانع عمدتاً شامل مسائل فرهنگی، کمبود تسهیلات دوچرخه سواری و ملاحظات اقتصادی است. طراحی و ارائه یک الگوی شبکه حمل و نقل دوچرخه بر اساس معیارها و پارامترهای مؤثر در تسهیلات دوچرخه سواری یکی از اقدامات زیربنایی است که در جهت توسعه و گسترش حمل و نقل دوچرخه نسبت به سایر روش های متداول حمل و نقلی است(صادقی،۱۳۸۴).
تحقیقات نشان می دهد که مروری جامع بر عوامل موثر در استفاده از دوچرخه جهت حمل و نقل شهری انجام نشده است و اکثر تحقیقات مقدار کمی عامل را لیست کرده اند. این در حالی است که هنوز مقدار تاثیر هر عامل در استفاده از دوچرخه آشکار نشده است(هینن^[۱۶] و همکاران،۲۰۱۰). لذا سوال اصلی در این تحقیق این است که در شهر کرمان عوامل موثر بر توسعه دوچرخه سواری چه می باشد؟ و اولویت بندی این عوامل چگونه است؟
۱-۳)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
روند فزاینده کاربرد اتومبیل شخصی در بسیاری از کشورها مسایل و معضلات اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی زیادی را در پی داشته است و گسترش حمل و نقل عمومی و سایر شیوه های غیرموتوری به عنوان راه حل اساسی شناسایی شده اند.گرچه گسترش کاربرد حمل و نقل عمومی یک اقدام ارزشمند است ولی ممکن است دستیابی به آن در هر سطح دل خواه توسعه اقتصادی امکان پذیر نباشد. بسیاری از کشورهای در حال توسعه قادر به تامین حمل و نقل عمومی مناسب برای اکثریت مردم خود نیستند در حالی که می توانند در حمل و نقل دوچرخه سرمایه گذاری نمایند(خادم الحسینی و همکاران،۱۳۸۹).
با اینکه تقریبا اکثر شهرهای بزرگ جهان از جمله کلان شهرهای ما، در ترافیک انبوه، سرو صدا و آلودگی هوا گرفتار شده اند راه حل پایداری برای این معضل اندیشیده نشده است. ریچاردمو^[۱۷] , رئیس بنیاد ملی حفاظت تاریخ امریکا می گوید احداث جاده بیشتر برای تسهیل عبور و مرور تا حدی مانند آن است که برای درمان شخص چاق کمربند او را شل کنیم. استفاده از دوچرخه به عنوان ایده آل ترین پادرزهر آلودگی هوا در کانون توجه بسیاری از ساکنان شهرهای بزرگ دنیا قرار گرفته است(زیوی،۱۳۸۷).
مزایای منحصر بفرد دوچرخه به عنوان یک وسیله حمل و نقل شهری، امروزه در بسیاری از شهرهای دنیا شناخته شده است. این وسیله نقلیه سالم، مفید و با صرفه در سفرهای کوتاه و متوسط شهری به عنوان یک جایگزین برای اتومبیل سواری مطرح شده است(صادقی،۱۳۸۴).
انجام دوچرخه سواری دارای مصرف انرژی اندکی است و موجب سلامتی برای استفاده کنندگان از آن می شود و خسارتی نیز به جا نمی گذارد(گاتراسلبن و آپلتون،۲۰۰۷؛ پارکینا و میرز،۲۰۱۰). امروزه چاقی به یک مشکل جهانی تبدیل شده است و نرخ شیوع آن سیر صعودی دارد و نتایج نشان می دهد که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد(کلانتری و همکاران،۱۳۸۹). این بیماری علاوه بر اینکه زندگی شخصی فرد را دچار اختلال می کند، از لحاظ مالی نیز هزینه زیادی جهت درمان آن بر دوش خانواده ها و دولت قرار می دهد(سادیک و مارتین^[۱۸]،۲۰۰۶).
بوشهری ومجد (۱۳۸۸) در تحقیق خود مزایای دوچرخه سواری را به این صورت نام می برد:سرعت نسبتا بالادر ساعات شلوغی،نیاز به فضای کمتر،هزینه تملک و نگهداری ناچیز ،هزینه احداث راه و پارکینگ ارزان تر نسبت به حمل ونقل ماشینی،آلودگی کمتر هوا،صرفه جویی در مصرف انرژی،ایمنی بیشتر برای افراد پیاده و سلامتی بیشتر.
به طور کلی دلایل زیر برای افزایش استفاده از دوچرخه و اهمیت رونق گرفتن آن ضروری است:
آزادی؛ دوچرخه سواری یک حس آزادی می دهد که نشستن در ماشین هرگز این حس را نمی دهد .
جابجایی سریعتر؛ در بسیاری از شهرهای پر تردد,دوچرخه می تواند سریعترین روش حمل و نقل باشد .
صرفه جویی پول؛ دوچرخه سواری می تواند صرفه جویی قابل توجهی در هزینه بنزین باشد .
کم کردن وزن؛ دوچرخه سواری روش عالی جهت کم کردن وزن است.
مزایای سلامتی؛ دوچرخه سواری برای قلب مفید ومی تواند بروز بیماری های قلبی را کاهش دهد .
رهایی از استرس؛ دوچرخه سواری یک روش مقتدر در کم کردن استرس است و ذهن مردم را از مشکلات زیاد پاک می کند .
دوچرخه سواری تساوی گراست؛ بزرگترین همسطح کننده اجتماعیست . توانگر یا مستمند ، هرکسی می تواند از دوچرخه سواری لذت ببرد .
کاهش گرمای جهانی
تصادفات کمتر
مفرح (هیجانی ) بودن آن(پایگاه اطلاعاتی دوچرخه سواری کشور انگلستان).
لذا با توجه به عوامل موثر متفاوت بر دوچرخه سواری جا دارد که این عوامل شناسایی و اولویت بندی شود تا مسئولین بتوانند با برنامه ریزی و پیاده سازی عوامل موثرتر زمینه دوچرخه سواری در شهر کرمان انجام شود. رونق گرفتن دوچرخه سواری سبب بدست آوردن فواید فراوان ذکر شده دوچرخه سواری، در شهر کرمان می شود.
امید است که نتایج این تحقیق در اختیار برنامه ریزان توسعه شهری برای برنامه ریزی توسعه دوچرخه سواری قرار گیرد. همچنین نتایج این تحقیق می تواند در اختیار علاقه مندان به استفاده از دوچرخه قرار گیرد تا با درک و آگاهی بیشتری به این حرکت روی بیاورند.
۱-۴) اهداف تحقیق
۱-۴-۱) هدف کلی
هدف کلی این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر توسعه دوچرخه سواری در شهر کرمان است.
۱-۴-۲) اهداف اختصاصی
شناسایی و دسته بندی عوامل موثر بر توسعه دوچرخه سواری در شهر کرمان
اولویت بندی عوامل موثر در توسعه دوچرخه سواری در شهر کرمان
بررسی تاثیر عوامل شناسایی شده بر توسعه دوچرخه سواری در شهر کرمان
۱-۵) فرضیه تحقیق.
بین عوامل شناسایی شده بر توسعه دوچرخه سواری در شهر کرمان اختلاف معناداری وجود دارد.
۱-۶) محدوده تحقیق

اجرای تصمیمات با هماهنگی، مشارکت و حمایتِ کارکنان؛
از معاونان و مدیران خوش فکر، صالح و حقگو استفاده شود و مقامات خیانت کار و متقلب، برکنار و مجازات شوند. با این کار از مدیران سودجو و یا کم توان در سازمان استفاده نمی شود و مدیران سازمان در جهت بهبود وضعیت سازمانی و کاهش مشکلات سازمان کارکنان گام برمی دارند .در مجموع، نظام گزینش عادلانه و در پی آن شایسته سالاری در سازمان ایجاد می شود و انگیزش در کارکنان افزایش می یابد (همان منبع).
از اشتباهات سَهوی کارکنان چشم پوشی شود. با این کار، امید در کارکنان زنده، و کینه ها و دشمنی ها از دلِ کارکنان برطرف می شود و کارکنان، خود را به سازمان مدیون می دانند و نهایت تلاش خود را برای سازمان مبذول می دارند. در مجموع، نظام انضباط عادلانه و در پی آن اصلاح رفتار و تولیدِ عملِ صالح در سازمان ایجاد می شود و تعهد و رفتارهای فوق فعال سازمانی در کارکنان افزایش می یابد (همان منبع).

به طبقات پایین کارکنان توجه، و در دادن حقوقشان شکیبایی شود. با این کار طبقات پایین همواره خود را مدیون سازمان می دانند و کدورت های قبلی ناشی از حقوق از دست رفته ی گذشته از دل آنان دور می شود و مجدّانه در جهت اهداف سازمان تلاش می کنند. در مجموع، نظام حقوق و دستمزد عادلانه در سازمان ایجاد، و در پی آن حقوق کارکنان در سازمان پرداخت می گردد و روابط آسیب دیده، ترمیم می شود و رضایت شغلی، هویت سازمانی و عملکرد در کارکنان افزایش می یابد (همان منبع).
ب-۳) در مورد اجرای عدالت مراوده ای (تعاملی) پیشنهاد می گردد:
مدیران باید توجه داشته باشند که یکی از مهمترین عوامل جهت افزایش عدالت تعاملی، دادن ِبازخورد به کارکنان است و بهترین زمان برای دادن بازخورد به کارکنان، هنگام ارزیابی عملکرد آنها است .به مدیران پیشنهاد می شود با توجه کافی به عملکرد کارکنان، جلوگیری از تعصّبات شخصی، استفاده ی سازگار از معیارهای تصمیم گیری، دادن بازخوردِ به موقع و توجیه تصمیمات، داشتن اعتماد و احترام هنگام برخورد با زیردستان و رعایت جنبه هایی از فراگرد ارتباطات از قبیل ادب، صداقت و احترام، گام های مؤثری را در جهت رواج عدالت تعاملی در سازمان بردارند (مشیری و همکاران، ۱۳۹۲: ۱۸۵).
پیشنهاد می شود به منظور ارتقاء عدالت تعاملی در سازمان، مهارت های ارتباطی مدیران از طریق آموزش ارتقاء یابد.
همچنین پیشنهاد می شود مدیرانِ سطوح مختلف سازمان، موارد زیر را در برخورد با کارکنان رعایت کنند:
توجه به استعدادهای کارکنان در تقسیمِ مسئولیت های شغلی؛
رعایت صداقت و احترام در برخورد با کارکنان؛
توجه بیشتر به تأمین نیازهای شخصی کارکنان؛
احترام به حقوق و تکالیف کارکنان در تصمیم گیری ها؛
گفتگو با کارکنان در خصوص پیامدهای تصمیم گیری ها؛
توجیه کافی کارکنان در خصوص تصمیم گیری ها؛
ارائه ی توضیحات قابل قبول در خصوص تصمیم گیری ها؛
ارائه ی توضیحات واضح و صریح در خصوص تصمیم گیری ها؛
برقراری ارتباط و همکاریِ اثربخش بین واحدها و قسمت های مختلف با بکارگیری فنونّ کار گروهی، افزایش مشارکت کارکنان از طریق مشورت با کارکنان در تصمیمات مربوط به آنها و حوزه ی تخصصی شان، اجرای طرح ارائه ی پیشنهادات، برگزاری جلسات و بحث های درون گروهی با مشارکتِ کارکنان.
همچنین برای نیل به اهداف عالی سازمان پیشنهاداتی به مدیران و سرپرستان واحدهای سازمانی ارائه می شود:
سوق دادن سازمان به سوی بستر سازی ایجاد سازمان های مشارکتی و عدالت محور؛
درک و تمجید از کارِ خوب کارکنان به وسیله ی مدیران و دادن بازخورهای مناسب در مورد عملکرد؛
ایجاد نظام پیشنهادها در سازمان در راستای مشارکت بیشتر کارکنان و ادای احترام به آنان؛
برگزاری کارگاه ها و جلسه های مشاوره های شغلی در مورد کارکنان ناخشنود در سازمان و ایجاد ارتباط نزدیک مدیران با کارکنان؛
اجرای برنامه های تشویقی فردی و گروهی کارکنان مشتری مدار؛
اقدام به اصلاح بعضی از آئین نامه ها و دستورالعمل های تشویقی بر مبنای رعایت عدالت سازمانی (فانی، دانایی فرد و زکیانی، ۱۳۹۲: ۱۴۵).
ج) در خصوص ارتقاء بهره وری نیروی انسانی و ابعاد آن پیشنهاد می گردد:
انسان محور بهره وری است و کلیه ی سازمان ها با هر نوع مأموریتی که دارند باید بیشترین سرمایه، دقّت و برنامه را به پرورش انسان از ابعاد مختلف اختصاص دهند، به گونه ای که انسانِ سازمانی در ابعاد مختلف آمادگی ایجاد، پرورش و کاربردی کردن بهره وری فردی، گروهی و سازمانی را دارا باشد (لمبرت، ۲۰۰۳: ۱۶۱).
از آنجائی که منابع انسانی مهم ترین عامل در بهبود بهره وری هر سازمان بشمار می روند؛ با بکارگیری نکات زیر می توان زمینه ی ارتقای بهره وری آنها را مهیا ساخت:
ج-۱) توانائی
با توجه به اهمیت توانمندیِ کارکنان در انجام بهینه ی کار و تأثیر آن بر عملکرد فردی و سازمانی و با توجه به وضعیت توانایی کارکنان در سازمان، به منظور غنی سازی سازمان از لحاظ توانمندی کارکنان، علاوه بر استخدام افرادی با رشته ی تحصیلی و تجربه ی کاری مرتبط و با استعداد و علاقه مند به شغلِ مورد نظر، می توان از طریق دوره های کارآموزی، آموزش، دوره های آموزش رسمی، ارجاع مجدّد وظایف و مسئولیتهای مشخص سطح سازمان را در این بُعد ارتقاء داد (عباس پور و باروتیان، ۱۳۸۹: ۲۹-۲۸). همچنین به منظور بالا بردن توانِ کارِ کارکنان و بالغ ساختنِ ایشان در حوزه های کاریِ مرتبط، باید آنها را در فرایند آموزش های رسمی، غیر رسمی، تخصصی و حرفه ای وارد نمود.
ج-۲) وضوح
از طریق روشن نمودن اهمیت، اهداف شغل و همچنین آموزشِ روش های بهینه ی انجام آن، می توان میزان وضوح شغل را برای کارکنان افزایش داد. علاوه بر این وجود اطلاعات مورد نیاز و کافی برای انجام شغل به صورت اثربخش، موجب ادراک واضح فرد از نقش شده و در نتیجه باعث ایجاد رضایت شغلی و افزایش نوآوری در کار و در نهایت به عملکرد سازمانی بالا و مطلوب منجر می شود (عباس پور و باروتیان، ۱۳۸۹: ۲۹-۲۸).
متناسب کردن شرح شغل و شرایط احراز شغل برای هر یک از کارکنان، احساس ارزشمند بودن وظایف کاری آنان و در نتیجه حمایت سازمانی از ایشان می تواند در بهبود بهره وری نیروی انسانی مؤثر باشد.
به انتظاراتی که افراد از نقش خود و نیز پُست سازمانی خویش دارند، توجه شود. همچنین به انتظارات نقش توجه گردد. مثلاً تدابیری اندیشیده شود که افراد را با نقش های مورد تصدی در سازمان خود انطباق دهند و نه اینکه نقش های مورد تصدی را با افراد و خلق و خوی آنها برابر کنند. در چنین صورتی افراد برای نقش و جایگاهی که نقش سازمانی آنها دارد، ارزش قائل شده و بر آن اساس تلاش می نمایند تا انتظارات نقشِ سازمانی را برآورده کنند.
ج-۳) حمایت سازمانی
تعهد و حمایت مدیریت ارشد از برنامه های عملیاتیِ بهبود و افزایش بهره وری.
اقداماتی همچون مشارکت در تصمیم گیری، عدالت در پرداختها، پیشرفت، ترفیع و ارتقاء، آزادی عمل در کار و امنیت شغلی با حمایت سازمانی ادراک شده پیوند خورده اند و باعث می شود کارکنان مطمئن شوند که سازمان با قاطعیت از آنها حمایت خواهد نمود. حمایت سازمانی ادراک شده، در تحقق اهداف سازمان نقش بسزایی ایفا می نماید (عباس پور و باروتیان، ۱۳۸۹: ۲۹-۲۸).
ج-۴) انگیزه
پیشنهاد می گردد به کمک راههائی که می توان در کارکنان ایجادِ انگیزه نمود همچون تفویض اختیار، تشویق کارکنان به یافتن راه حل مشکلات خویش و غنی تر نمودن شغلِ آنها و این قبیل مسائل، سطوح انگیزشی بالا در کارکنان ایجاد نمود تا بدین ترتیب در عین اینکه امید به بهبود راندمان کار و افزایش رضایت مندی بیشتر و بیشتر می شود، بهره وری نیز به تبع داشتن کارکنانی با انگیزه ی بالا در سطح بالائی باشد.
پیشنهاد می شود برنامه هاى انگیزشى، بخشى از برنامه هاى مدیریتى باشد. به طورى که کارکنان در هر یک از وجوه ابعاد زندگى کار، آن را احساس کنند.
جهت ارائه ی ایده هاى جدید، افراد تشویق و ترغیب شوند (شریف زاده و محمدی مقدم، ۱۳۸۸: ۱۶).
با وجود اینکه مشوّق تنها شاخصی است که در سطح بالا قرار دارد ولی کمتر از نیمی از افراد در این سطح جا گرفته اند. با توجه به این نکته که انگیزش انرژی بخش، هدایت کننده و حفظ کننده رفتار انسانی تعریف می شود و یکی از اساسی ترین مسئولیتهای هر مدیری، ایجاد انگیزه در سطوح بالا، در کارکنان، جهت انجام وظایفِ استخدامی سازمانی است، بنابراین سازمان می تواند ضمن انجام اقداماتی مانند طراحی شغل، هدف گذاری، توانمند سازی انجام کار و برقراری سیستم پاداش، به افزایش انگیزه ی کارکنان کمک نماید (عباس پور و باروتیان، ۱۳۸۹: ۲۹-۲۸).
ج-۵) ارزیابی (بازخورد عملکرد):
بازخورد عملکرد برای بهبود عملکرد سازمان و کارکنان مفید و لازم است و نقش مهمی در رشد نگرش ها و رفتارهای کارکنان ایفا می نماید. بنابراین می توان با افزایش بازخورد مؤثر، نسبت به نتایج واکنشهای کاری کارکنان و ارتقاء آن به سطح بالا در بهبود عملکرد سازمانی و فردی اقدام نمود (همان منبع).
توجه به سیستم صحیح ارزیابی عملکرد با تأکید بر شفافیت معیارهای سنجش عملکرد در کارکنان، احساس عدالت در سازمان را بیدار می کند که این به نوبه ی خود می تواند انگیزه ای برای فعالیت بهتر و بیشتر در راستای اهداف سازمانی گردد (سبک رو و همکاران، ۱۳۸۹: ۱۹۹).
مدیرانِ سازمان با اطمینان از منصفانه بودن تصمیمات و قضاوتی که در مورد کارکنان دارند و عادلانه تر کردن رویه ها و شیوه های مورد استفاده در سازمان و اعمال اقدامات تنبیهی در مورد کارکنان خاطی می توانند میزان بهره مندی از این مؤلفه را در جهت بهبود عملکرد سازمانی افزایش دهند (عباس پور و باروتیان، ۱۳۸۹: ۲۹-۲۸).
به عبارتی می توان گفت به جز عوامل اصلی مؤثر، عواملی خارج از کنترل مدیر و سازمان نیز بر عملکرد اثر می گذارند که ممکن تأثیرات متفاوتی بر آن داشته باشند. با شناخت و کنترل این عوامل می توان از آنها به نفع سازمان و عملکرد آن استفاده نمود (عباس پور و باروتیان، ۱۳۸۹: ۲۹-۲۸).

۲-۳-۵-دوستان

انسان بنابرآنکه موجودی اجتماعی است به تنهایی نمیتواند در راه کمال قدم بردارد بدین جهت در طول دوران زندگی خود همواره نیازمند رفیقی دلسوز، صمیمی، سالم و شایسته است. فیلزم على الإنسان أن یختار من یصادقه أو یصاحبه، سواء کان فی سفر أو حضر.^[۱۰۶]
قابل ذکر است که لازمۀ زندگى اجتماعى وجود دوستى امین، مهربان، دلسوز و با وفاست، نه این که انسان با هر فردى دست رفاقت دهد؛ چرا که انسان مدنیّ بطبع است و از افعال واخلاق دوستش تأثیر می‌پذیرد اگر با فاسدِ فاجر هم صحبت شود دین و دنیایش فاسد میشود اما برعکس ممکن است او که عمری فاسد بوده به سبب مصاحبت با افراد صالح، پرهیزگار و سعادتمند شود. رسول خدا «ص» میفرماید: «الْمَرْءُ عَلَى دِینِ خَلِیلِهِ وَ قَرِینِهِ؛ انسان همکیش و هم مذهب دوست و رفیق خویش است.»^[۱۰۷]

۲-۳-۵-۱-همنشین و پایه گذاری اخلاق

عدم برخورداری از دوسـت شایستـه نه تنها انسان را از کمالات و نعماتی محروم میکند، که از فضیلتهای عادی چون نماز، روزه و… هم بی نصیب میماند. نتیجتاَ هم در دنیا محروم است و هم در آخرت دچار خسران و عذاب می‌شود. این فرد زمانی احساس پشیمانی میکند که بدبختی دامانش را فرا گرفته است؛ و آرزو میکند ای کاش با چنین شخص فاسدی طرح دوستی نریخته بودم.
«یا وَیلَتی لَیتَنی لَم أَتَخِذ فُلاناً خَلیلاً؛^[۱۰۸]وای بر من ای کاش فلان مرد پلید و گناهکار را به دوستی نمی‌گرفتم و به مصاحبت او تن نمی‌دادم».
«وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِى اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا* یَا وَیْلَتَى‏ لَیْتَنِى لَمْ أَتَّخِذْ فُلَاناً خَلِیلًا؛ لَقَدْ أَضَلَّنِى عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِى وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا»^[۱۰۹]؛
و به خاطر بیاور روزى را که ظالم دست خویش را از شدّت حسرت به دندان مى‏گزد و مى‏گوید: «اى کاش با رسول خدا راهى برگزیده بودم! اى واى بر من کاش فلان شخص گمراه را دوست خود انتخاب نکرده بودم. او مرا از یاد (حق) گمراه ساخت، بعد از آنکه یاد حق به سراغ من آمده بود و شیطان همیشه خوارکننده انسان بوده است».
تأثیرپذیرى انسان از همنشین و دوست تا حدّى است که از حضرت سلیمان «علیه السّلام» چنین نقل شده:
لاتَحکُمُوا على رَجُلٍ بِشَیْ‏ءٍ حتّى تَنْظُروا إلى مَن یُصاحِبُ، فإنّما یُعرَفُ الرَّجُلُ بِأشکالِهِ وَ أقرانِهِ، وَ یُنسَبُ الى أصحابِهِ؛ درباره کسى قضاوت نکنید تا آنگاه که ببینید با چه کسى دوستى مى‏کند، چرا که انسان به وسیلۀ دوستان و یاران و رفقایش شناخته مى‏شود^[۱۱۰]
چه تعداد جوانانی که از روی غفلت با کسانی رفاقت کردند که به علت بی عفتی، قماربازی، اعتیاد، دزدی و… درس ناپاکی فرا گرفتند و برای لذت بیشتر عیاش و خوش گذران شدند و برای لحظه ای مستی هزاران گناه خانمان سوز را مرتکب شدند وسرانجام از سعادت وسلامت بی نصیب ماندند. «صُحْبَهُ الْاشْرارِ تَکْسِبُ الشَرَّ کَالرِّیحِ اذا مَرَّ بِالنَّتِنِ حَمَلَتْ نَتِناً؛ همنشینى با بدان باعث آلودگى انسان مى‏شود، همان‏گونه که نسیم دلنواز اگر از روى مزبله‏ها و مکانهاى بدبو عبور کند، بدبو مى‏شود».^[۱۱۱]

۲-۳-۶- تهاجم فرهنگی

مجموعه دستاوردهای مادی و معنوی بشر در طول تاریخ را فرهنگ می‌نامند. تبادل فرهنگی ملت‌ها نیز که در طول تاریخ در بستری طبیعی ادامه داشته برای تازه‌ماندن معارف و حیات فرهنگی بشر امری ضروری است و جامعه‌ی انسانی را در مسیر سعادت واقعی به پیش می‌برد؛ اما آنچه امروزه مشکل‌ساز شده «تهاجم فرهنگی» یا غلبه‌ی یک فرهنگ بر سایر فرهنگ‌هاست که نمونه‌ی بارز آن، روند روبه گسترش تسلط فرهنگ غرب بر سایر فرهنگ‌ها، به ویژه فرهنگ اسلامی، در یکصد سال اخیر است.^[۱۱۲]

۲-۳-۶-۱-تهاجم فرهنگی شیبخون ناگهانی دشمن

تهاجم فرهنگی در اینجا به معنای هجمۀ بی امان اعتقادی دشمنان غربی به سمت جوانان مسلمان است. دشمن در تهاجم و شبیخون فرهنگی می‏خواهد ما از اسلحه خود غافل باشیم: «وَدَّ الَّذینَ کَفَروا لَو تَغفُلونَ عَن اَسلِحَتِکُم واَمتِعَتِکُم فَیَمیلونَ عَلَیکُم مَیلَهً وحِدَه»^[۱۱۳] تا ناگهان حمله کند و همه چیز را به غارت برد.^[۱۱۴] زیرا در این جنگ نابرابر دشمن تمام تکنولوژی و امکانات خود را به کار گرفته تا هجوم وحمله ای به وسعت همۀ قلب های دین باور، ارزشها و آرمانهای یک جامعه را هدف تیر های زهرآلود خود قرار دهد. در این میان هدف، چیزی جز بی دین کردن جوانان نیست. جوانان متدینی که در هشت سال جنگ، جبهه را جز میدان عبادت خود نمیدیدند.
در تهاجم فرهنگی مسئله آمدن بیگانه به داخل خاک مطرح نیست؛ بلکه سخن از بیگانگی فرد از خویشتن و از درون پوسیدن است.^[۱۱۵]
امام خمینی «ره» فرمود: ما از حصر اقتصادی نمیترسیم آن چیزی که مارا میترساند وابستگی فرهنگی است. استقلال و موجودیت هر جامعهای استقلال فرهنگی آن است ساده اندیشی است که گمان شود با وابستگی فرهنگی، استقلال در ابعاد دیگر یا یکی از آنها امکان پذیر است. بیجهت ومن باب اتفّاق نیست که هدف اصلی استعمارگران که در رأس تمام اهداف آنان است، حمله به فرهنگ جوامع زیر سلطه است^[۱۱۶]
قطعاً تهاجم فرهنگی خطرش از تهاجم سیاسی و نظامی افزونتر است؛ زیرا تهاجم نظامی یک جنگ رودرو است؛ اما تهاجم فرهنگی جنگی پنهان و خاموش است.

۲-۳-۶-۲-ابزار و وسایل تهاجم فرهنگی

درتهاجم فرهنگی، دشمن مجهز به ابزارهایی میباشد که به راحتی قادر است ارزشهای والای انسانی را از افراد جامعه بگیرد و یا آنها را کمرنگ ‏کند و یا جایگاهشان را با ضدارزشها، معاوضه نماید او در این سلطه فرهنگی از انبوه مغالطات و حجم وسیع تبلیغات، به نحو کاملی بهره می‏جوید^[۱۱۷]
بنابراین همانطور که دشمن در جنگ نظامی از ابزاری برای پیشبرد اهدافش استفاده میکند، در جنگ نرم هم همینگونه است؛ با این تفاوت که قدرت سلاح های بکار رفته در جنگ نرم نسبت به جنگ نظامی، چند برابر است.
از جمله ابزارهای تهاجم فرهنگی رسانه‌ها می‌باشند.

۲-۳-۶-۳-رسانه ابزار تهاجم فرهنگی

امروزه رسانه ها دنیا را در احاطۀ خود درآوردهاند. مطبوعات و رسانه‏هاى‏ تصویرى در تحریک مسایل جنسى، مخصوصاً در میان قشر جوان نقش پررنگی ایفا میکند. افراد سودجو و گروه‏هایى که از این راه درآمدهای کلان و نامشروع به جیب میزنند، اقدام به انتشار مفتضح‏ترین فیلم‏ها، عکس‏ها، رمان‏ها و داستان‏هاى عشقى کثیف مى‏کنند و در شرایطى که امواج رسانه‏ها به راحتی از هر نقطه ای به نقطه دیگر قابل انتقال میباشد، کنترل آنها کار آسانى نیست؛ ولى به هرحال اگر این امر کاملاً، امکان‏پذیر نباشد، به طور ناقص امکان‏پذیر است که غفلت از آن، موجب گرفتارى‏هاى فراوان اخلاقى و اجتماعى است.^[۱۱۸]

۲-۳-۶-۳-۱-تلویزیون و رادیو

لوازمی همچون رادیو و تلویزیون از جمله وسایل عمومی تعلیم و تربیت بشمار میروند. این وسایل همانگونه که میتوانند در تهذیب نفوس و رشد و کمال یک ملت مؤثر باشند، میتوانند با پرورش برنامه های ضد اخلاقی مروج انحراف و فساد باشند.
رهبر معظم انقلاب در جمع رسانه در رابطه با اهمیت نقش آن در پرورش فضایل اخلاقی یا ترویج فساد میگوید:
«در صدا و سیما نه وسیله‌یى صرفاً براى سرگرمى یا خبررسانى – که مدرسه‌یى عمومى براى همه‌ى قشرها در سراسر کشور است و برنامه‌هایى که از آن پخش مى‌شود چه مثبت و چه منفى، آثارى عمیق در روحیه و فکر و رفتار و فرهنگ و بینش مخاطبان خود بر جاى مى‌گذارد. وظیفه‌ى گردانندگان این رسانه‌ى سراسرى از این رو بسیار خطیر و سنگین است. اندکى غفلت از گردش امور و بى‌توجهى به تصمیم‌گیری‏ها و برنامه‌ریزی‏ها در آن، گاه آثار بى‌جبرانى بر جاى مى‌گذارد. پخش برنامه‌هاى هنرى و فیلم‏ها و گزارش‏هایى که جوانان و کودکان را به رفتار سالم و اندیشه‌ى درست رهنمون مى‌شود و دین‏دارى و تعهد و انضباط و محبت و تعاون و حضور در صحنه‌هاى انقلابى و سیاسى را به آنان مى‌آموزد و عشق به فرهنگ و میهن و مردم خویش را در آنان پدید مى‌آورد، کارى درخشان و حسنه‌یى ماندگار است و کشور را در برابر امواج تهاجم فکرى و فرهنگى و تبلیغاتى بیمه مى‌کند.»^[۱۱۹]

۲-۳-۶-۳-۲- ماهواره

ماهواره غولی که ابر قدرتهای غربی به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف خود، جامعۀ ما را تهدید میکنند. این ابزار تا به امروز توانسته تأثیرات سویی برای جامعۀ ما بخصوص بر روی جوانان داشته باشد؛ لذا این وسیلۀ ویرانگر با پخش برنامههای مخرب باعث متلاشى ساختن خانواده‏ها، دزدی، سرقت، فحشا، خود فروشی، همجنس بازی و…شده است^[۱۲۰] و افکار باطل و عقاید فاسد خود را در تمامی امور معنوی و امور سیاسی که منافی با انقلاب اسلامی ایران است، بر جوانان انتقال داده و میدهد.^[۱۲۱]
شناخت این دهکده و راه مقابله با آثار آن از ضروریات فورى و حتمى حوزه‌ها و پاسداران ایمان و شریعت است. اگر امروز دستگاه اجتهاد براى پاسخ به این پرسشها آماده نشود، مغزهاى دهکده جهانى ‌پرسشها را جهت خواهند داد و ذهن جوانان این را به تسخیر خود در خواهند آورد.^[۱۲۲]

۲-۳-۶-۳-۳- اینترنت

عصر ما، عصر الکترونیک و فضای مجازی است. از جمله ابزار در این فضا اینترنت است؛ که سازندگانش با وجود این وسیله آنقدر توانایی و قدرت دارند که با ورود به هر خانهای، جوانانش را تحت سیطره و تسلط خود درآورند؛ بگونه ای که جوانان تمام زندگی خود را بر مبنای اراده و تصمیم گردانندگان این وسیله قرار دادهاند؛ البته گردانندگان این رسانه با اختصاص هشتاد درصد از برنامه‌ها به خود توانسته اند براحتی جای خود را باز کنند.^[۱۲۳]
ماهواره، اینترنت حتی تلوزیون و رادیو با پخش برنامههای ضد اسلامی از جمله آسیب‌های فرهنگی ای که میتواند به همراه داشته باشد گسستن ارتباط خانوادگیست حضرت علی «علیه السّلام» در یکى از فقرات دعای کمیل مى‏فرماید:
اللهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى‏تَهْتِکُ الْعِصَمَ؛ بارخدایا! آن گناهانى که باعث قطع پیوندها شده را بر من ببخش». اگر در خانه‏اى گناه نگاه به عکس‏هاى مستهجن، استفاده نامشروع از ماهواره‏، تماشاى فیلم‏ها و برنامه‏هاى خلاف عفّت آن و فیلم‏هاى زشت و کثیف ویدیویى رواج پیدا کند، این گناهان باعث پاره شدن رشته‏هاى ارتباط خانوادگى مى‏گردد و نتیجه آن سرد شدن روابط زناشویى، طلاق و بچّه‏هاى طلاق خواهد بود؛ و همین طلاقها سبب شده تا جوانان با دیدن فضای ناآرام و تنشزای خانواده، پناهگاه امن و راحت را در فضایی غیر از خانه آن هم کنار رفقایی ناسالم و فاسد تجربه کنند؛ و برای فراموش کردن مشکلات و سختیهای ناشی از جدایی والدین، رو به هر نوع مواد مخدّر و مشروبات الکلی، دزدی و… بدهند و اینها همه ثمرهای جز دینگریزی نخواهد داشت.

۲-۳-۷-فقر اقتصادی

از جمله عواملی که میتواند در دینگریزی جوانان نقش بسزایی داشته باشد، فقر و نداری است. امام علی علیه‌السَّلام میفرماید: «أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَهَ: آگاه باشید که از جمله بلایا فقر و ناداری است».^[۱۲۴]
رفاه و امکانات مادی به گونهای با حیات معنوی و انجام مناسک دینی ارتباطی تنگاتنگ دارد.
«فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَیْتِ. الَّذِی أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ آمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ».^[۱۲۵]
بنابر این آیات پی می‌بریم که جامعه برای بقای خود نیازمند دو چیز اساسی است: یکی سامان اقتصادی و نبود فقر و دیگر وجود امنیت؛ به همین علت اسلام در صدد است تا مشکل فقر را حل کند؛ زیرا این معضل اجتماعی خود مسبب مشکلات و خطرات فراوانی از جمله قتل، سرقت، رواج فحشا و… است و آن امنیتی که جوان در پرتو آن می‌توانست به آن رشد و کمال برسد، به مخاطره خواهد انداخت. وگرنه بدون آسایش اقتصادی چگونه می‌خواهیم از جوانانمان انتظار عمل به احکام و تکالیف دینی را داشته باشیم.^[۱۲۶]

۲-۳-۷-۱- ارتباط مال با دین داری

دین براى ساختن انسان و پرداختن جامعه انسانى آمده است. زمانی انسان مالک نیازمندیهای خود در زندگی شود از پرداختن به آنچه ملازم فقر و مسکنت است خودداری خواهد کرد؛ و فرصت‌ها ایجاد میشوند تا جوانان خود را ازنظر ایمان و عقیده بسازند؛ زیرا به فرموده پیامبر «ص»:: … فلو لا الخبز ما صلّینا و لا صمنا و لا أدّینا فرائض ربّنا عزّ و جلّ؛ … اگر نان نبود،نه نماز مى‏خواندیم و نه روزه مى‏گرفتیم و نه واجبات پروردگار بزرگ را ادا مى‏کردیم»^[۱۲۷] ‌آرى، جوانان در حالت فقر، بسیارى از شایستگی‌هاى خویش را از دست مى‏دهند و به پرتگاهها سقوط مى‏کنند؛ ازاین‌روی جوان زمانى در اعتقاد خود مى‏تواند استوار باشد و فشارهای ناشی از تهیدستى نتواند آنان را از دین و پرداختن به آن و عمل کردن به احکام و آداب آن باز دارد؛ که کارشان به جایى نرسد که بیشتر اوقات در اندیشه معاش بوده و در پى یافتن راهى براى رفع نیازمندی‌ها تلاش کند و هیچ فرصتى براى فکر کردن درباره چیزهاى دیگر پیدا نکند، حتى اگر تلاش معاش حیثیّت فردى و خانوادگى و اجتماعى و دینى ایشان را نیز بر باد دهد.^[۱۲۸]

۲-۳-۷-۲-پیامد زیانبار فقر

یکی از مهم‌ترین پیامدهای فقر به گفتۀ فقهای امامیه، جانب نفسی آن است. وقتی جوان در تنگنای زندگی قرار می‌گیرد و نمی‌تواند امورات خود را بگذراند و خود را در بین اجتماعی ای می‌بیند که همه طبعشان متمایل به جمع آوری ثروت شده و از رحمت و بخشش بدورند، در انجام وظائف دینی خود سست می‌شود؛ بنابر سخنی که حضرت علی «علیه السّلام» به فرزند خود امام حسن «علیهالسّلام» می‌فرماید:… یا بنی الفقیر حقیر لا یسمع کلامه و لا یعرف مقامه، لو کان الفقیر صادقاً یسمونه کاذباً و لو کان زاهداً یسمونه جاهلًا …؛^[۱۲۹] ای فرزندم فقیر حقیر است و کلامش شنیده نمی‌شود، مقامش شناخته نمی‌شود، اگر چنانچه راست گفتار باشد او را دروغگو می‌خوانند و اگر زاهد باشد جاهل می‌نامندش. جای تعجب نیست که او با این دیدگاه از دین اسلام دلزده و تبدیل به فردی دینگریز شود. اینجاست که روابط انسانی همچون: شفقت، رحمت، عاطفه و… رنگ می‌بازد؛ و جوان ما به دنبال رسیدن به رفاه به دنبال اهداف شوم دشمنان غربی جزو گروهکهای منافقین و یا گروه داعش که با بی رحمی تمام به کشتار دسته جمعی زنان و کودکان و انسان های غیر نظامی پرداخته، روی می‌آورند.
پیامبر ـ صلی الله علیه واله و سلم ـ می‌فرماید: «کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْرا: فقر نزدیک است که به کفر انجامد.»^[۱۳۰]

۲-۳-۸-لقمۀ حرام و آثار آن

از جمله امور فطری و غریزی که از نیازهای اساسی بشر محسوب می‌شود غذا است. آنچه در این میان از اهمیت برخوردار است چگونگی رسیدن به غذاست؛ زیرا غذا در روحیات و اخلاقیات فرد تأثیر گذار است.
آنان که بردگان شهوت می‌باشند برای رسیدن به خواهش های پلید خود مانعی بر سر راه خود احساس نمیکنند و همواره در معرض تباهی و سقوط می‌باشند. اینان برای ارضای غرایض خود به هر ظلم و جنایتی دست خواهند زد.
اسلام به خوردن روزی حلال وپرهیز از حرام تأکید ورزیده است. «یا أَیُّهَا النّاسُ کُلُوا مِمّا فِی الْأَرْضِ حَلالًا طَیِّباً»^[۱۳۱]
لذا فقهای امامیه آنچه به عنوان محرمات اجتناب از آن ضرورت دارد ذکر نمودند و بر هر جوان مکلفی واجب است به این احکام رجوع کند. صاحب جواهر در اهمیت این موضوع می‌گوید: از موارد مهم برای انسان شناخت احکام اطعمه و اشربه می‌باشد. به اعتبار اینکه خداوند او را پیکر آفریده است، نمی تواند از خوردن و نوشیدن بی نیاز باشد.^[۱۳۲] خداوند می‌گوید: «وَ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا یَأْکُلُونَ الطَّعامَ؛^[۱۳۳] آنان را جسدی که غذا نخورد قرار ندادیم.»
از عوامل مادی برای تولید ثروت، اشتغال و کسب است؛ لذا اسلام کسب حلال را واجب و از حرام آن نهی نموده است.
لذا فقه امامیه جوانان را از مکاسب حرامی چون: ربا، قمار، احتکار و…نهی کرده چراکه لقمۀ حرام مانع رسیدن آنان به مسیر تعالى و تکامل و تحقق ارزشهاى اصیل انسانی می‌شود.^[۱۳۴]