• • تفاوت بین تخش عمومی و بخش خصوصی، به عبارتی متغیرهایی ( شاخص هایی) که در بخش خصوصی از کارایی بالایی برخوردار می باشند، برای بخش عمومی یا ناکارآمد هستند یا کافی نمی باشند، مثلا در بخش عمومی یکی از عوامل موثر محیط سیاسی و اقتصادی می باشد.

• نقش نگرش مدیریت در استفاده از فناوری اطلاعات

بدین ترتیب آنها در مدل تیوریکی خود چهار معادله را به صورت زیر مطرح کردند:

• ساختار : تابعی از ( محیط درونی ، محیط بیرونی، محیط وظیفه ای، پذیرش IT)

• نگرشهای مدیریت: تابعی از ( اهدافمدیریت برای IT، محیط بیرونی، نگرشهای مدیریت، ساختار)

بنابراین با توجه به مدلی که در فوق آورده شده است این معادلات ماهیت همزمانی مدل را نشان می دهد. به عبارت دیگر یک متغیر در یک معادله متغیر مستقل و در معادله دیگر متغیر وابسته می باشد. ( هنیتز^[۲۲] و همکاران، ۲۰۰۰)
۳-۴-۲ دیگر تحقیقات:
الف) تحقیقات خارجی:

• در زمینه فناوری اطلاعات و اثر آن بر سازمان، پژوهشی توسط دو پژوهشگر اسپانیایی انجام شده است که در آن به اثر فناوری اطلاعات بر بهره وری شرکتهای اسپانیایی پرداخته شده است. نتایج این پژوهش آشکار ساخت که حساسیت بهره وری نیروی کار برای تغییرات در شدت و میزان سرمایه فناوری، مثبت و معنی دار است. اما نتایج این پژوهش همچنین پیشنهاد می کند، درست است که در دوره هایی بهره وری نیروی کار افزایش یافته و اما این اثر به طور قابل توجهی ناشی از سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات نیست. (باسکو، ۲۰۰۹)

• در سال ۲۰۰۶ در ایالات متحده پژوهشی در زمینه بررسی اثر فناوری اطلاعات روی عملکرد مالی شرکتهایی که عملکرد متنوعی دارند، پرداخته شده است. در این پژوهش بیان شده که بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمانهایی که فعالیت متنوعی دارند، اثراتی بر کارآیی و اثربخشی دارد اما این اثرات قابل توجه نیست و عوامل دیگری نیز دخیل هستند. (شاین^[۲۳]، ۲۰۰۶)

• دو پژوهشگر ژاپنی پژوهشی در زمینه بررسی رابطه بین فناوری اطلاعات و رشد بهره وری از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۵ را انجام داده اند. این پژوهش در پاسخ به این سوال که آیا فناوری اطلاعات بهره وری را افزایش می دهد؟ اینطور نتیجه گرفته اند که بخش اعظم رشد بهره وری بعد از سال ۲۰۰۰ میلادی ناشی از بکارگیری فناوری اطلاعات بوده است. (فوکی، ۲۰۰۹)

ب) تحقیقات داخلی:
در پایان نامه تاثیر فناوری اطلاعات بر ساختار سازمانی که توسط کاظم مهرابی در دانشگاه علامه انجام شده است به این نتیجه رسیده است که:

• بین ابعاد ساختار سازمانی و استفاده از IT رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد.

۲٫با بالارفتن سطح IT در سازمان تمرکز هم زیاد می شود که ساختار سازمانی مسطح می شود.

• باافزایش سطح استفاده از IT میزان رسمیت در سازمان کاهش می یابد.

در پایان نامه ای در خصوص رابطه فرهنگ سازمانی با میزان بکارگیری سیستم های اطلاعاتی که توسط حبیب کمرخانی در دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده است، به این نتیجه رسیده است که در فرهنگ مشارکتی میزان بکارگیری IS از همه بالاتر است و در فرهنگ سلسله مراتبی از همه پایین تر است. در فرهنگ ایدئولوزیک میزان بکارگیری سیستم های اطلاعاتی، برخلاف تصور و پیش بینی تحقق پایین بود و حتی پایین تر از میزان بکارگیری IS در فرهنگ عقلایی بود.
پایان نامه ای با عنوان بررسی رابطه فناوری اطلاعات و شاخص های فرهنگ سازمانی از دیدگاه مدل رابینز که توسط حسین سلیمی ترکمانی انجام شده است به این نتایج دست یافت که بین شاخص های مربوط به IT و فرهنگ سازمانی نشانه این است که بین ضریب هبستگی های حاصله بیشترین ضریب مربوط به توجه مدیریت و کارآیی است.
۴-۴-۲ مدل مفهومی تحقیق:
چندین مدل ارزیابی موفقیت فناوری اطلاعاتی و تعمیم آنها ، در برخی اطلاعات پایه و اولیه مطرح شده اند. دو منبع اندازه گیری موفقیت فناوری اطلاعات رضایت کاربر و پذیرش تکنولوژی اطلاعات است.مطالعات متعددی بر روی ارزیابی فناوری اطلاعات انجام شده است که از جمله ی انان می توان به مطالعات زیر اشاره کرد:

• مطالعات دلون و مک لین (۲۰۰۳)

• سدون و کیو(۱۹۹۴)

• تری و استدینگ ۲۰۰۰

• دیویس و همکاران۱۹۸۹

دو مدل سدون وکیو و مدل مک لین و دلون مهمترین مدلهای ارزیابی موفقیت فناوری اطلاعات هستند که آنها را به اختصار معرفی میکنیم.
مدل تری و استدینگ
در این مطالعه از رویکرد قضایای کوچک استفاده شده است این متد برای سازمانی با اندازه متوسط و بزرگ که مرزهای مشخص و مسیولیتهای مشخص دارند، استفاده می گردند یا سازمانهایی که به تازگی یک برنامه کاربردی تجارت الکترونیکی را استفاده یا بهنگام نموده اند. (Silverman, 2000)
موفقیت سیستم
رضایت کاربر
اثرات سازمانی
مشارکت کاربر سیستم
مشارکت کاربر داخلی
اثرات سیستم
محدودیت منابع
۵-۲: مدل تری و استدینگ(Silverman, 2000)
مدل ارزیابی فناوری اطلاعات سدون وکیو

پردهی شرمی به رخسار سکوت افکنده ام / برفکن این پرده را تا قصه پردازش کنم
خفته دارد دل به هر تاری نوایی نا شناس / زخمهی غم گر زنی سازی نوا سازش کنم
چون غباری نرم، دل دارد غمی غم خوار کو؟ / کاشنای این سبک خیز سبک تازش کنم
من سر انگشت طلایی رنگ خورشیدم تو شب / زلف پر پیچ و خمت کو تا ز هم بازش کنم
( مجموعهی اشعار، مرمر، خورشید و شب، صفحه ۲۹۵ )
واژه هایی چون « زلف پر پیچ و خم، بوسه زدن، نازکردن با گونه، با سر انگشت شتاب گشودن، آبستن، پردهی شرم و خفتن » عبارات و الفاظ مهرورزی های زنانه در شعر است. نگاه غالب در این غزل عاطفی و مطابق عباراتی است که در این خصوص بدان پرداختیم. آن جا که می گوید:
قصهی رسواییم چون صبح عالمگیر شد / کی توانم همچو شب آبستن رازش کنم
شیوهی بیان ِغزل مردانه می شود چه این که عشق زنانه از پردهی راز گونهی خود برون افتاده و سر به رسوایی نهاده است این بیت یادآور آن مصرع معروف حافظ است که می گوید: « نهان کی ماند آن رازی کزو سازند محفل ها»^۹. به طور کلی زن در این غزل آرزو های خود را بر می شمرد و به دنبال یار در جستجوست تا بدان ها جامهی عمل بپوشاند.
تشبیه ‘’ رسوایی'’ در عشق به صبح، که قابل رؤیت برای همگان است. تشبیه ‘’ رازداری و سّر نگه داری شب'’ به آبستی و در نهان داشتن و مخفی نگه داشتن، تشبیه ” سکوت'’ به رخسار و بر افکندن پرده ای از آزرم بر آن، تشبیه ‘’ دل'’ به سازی چون تار که در خود نوا های خفته دارد و تشبیه ‘’ غم'’ به زخمه ای که بر تار زنند برای استخراج نوا از آن، و باز تشبیه ‘’ غم'’ به غبار نرم، و آوردن دو واژهی ‘’ سبک خیز'’ و ‘’سبک تاز'’ که هر دو استعاره از غبارند و در پایان تشبیه شاعر خود را به سر انگشت طلائی خورشید در درخشندگی و تلألؤ و زلف یار به شب در تیرگی و سیاهی و ایجاد یک تناسب معنایی که خورشید گره از زلف شب می گشاید تصاویر پرداخته شده با فنون بیانی در این غزل است.

غزل « دیوانگی » را می خوانیم:
دیوانگی
یا رب مرا یاری بده، تا خوب آزارش کنم / هجرش دهم زجرش دهم، خوارش کنم زارش کنم
از بوسه های آتشین، وز خنده های دلنشین / صد شعله در جانش زنم، صد فتنه در کارش کنم
در پیش چشمش ساغری، گیرم ز دست دلبری / از رشک، آزارش دهم، وز غصه بیمارش کنم
بندی به پایش افکنم، گویم خداوندش منم / چون بنده در سودای زر، کالای بازارش کنم
گوید مَیفزا قهر خود، گویم بکاهم مهر خود / گوید که کمتر کن جفا، گویم که بسیارش کنم
هر شامگه در خانه یی، چابک تر از پروانه ای / رقصم بر بیگانه ای، وز خویش بیزارش کنم
چون بینم آن شیدای من، فارغ شد از سودای من / منزل کنم در کوی او، باشد که دیدارش کنم
گیسوی خود افشان کنم، جادوی خود گریان کنم / با گونه گون سوگند ها، بار دگر یارش کنم
چون یار شد بار، دگر کوشم به آزار دگر / تا این دل دیوانه را، راضی ز آزارش کنم
( مجموعهی اشعار، مرمر، دیوانگی، صفحه ۳۰۰ )
در این غزل ضمن اشاره به دلبری های زنانه به نوعی وجود مکانیسم دفاعی در مسیر عشق ورزی نیز می توان اشاره کرد. پاره ای از زنان به اعتبار مثال هایی که در متون روانشناسی در این خصوص آورده اند علاقه مند به آزار شخصی هستند که به آن ها اظهارعشق می کند و این مکانیسم دفاعی محصول سرخوردگی ها و حقارت های ایام کودکی است که در بزرگسالی این گونه جلوه گر است. زن خشم های فروخوردهی ایام کودکی را در مواجه با سخت گیری های مردانهی پدر یا برادر و پس از تحمل حقارت ها و احساس بی ارزشی و بی کفایتی حاصل از آن در بزرگسالی به این طریق جبران می کند و از این راه برای خود تشخص قائل می شود یعنی التماس ها و درخواست های مکرر از سوی فردی که به او اظهار عشق می کند باعث می شود وی احساس بزرگی و ارزشمندی کند و این کار لذت ارزشمند بودن را برای او در پی دارد. روانشناسان به این لذت « لذت سادیسمی » می گویند. چندان که شاعر نیز نام این غزل را « دیوانگی » نهاده است.
برای روشن تر شدن موضوع مورد بحث خوانندگان می توانند به کتاب « هنرعاشقی » نوشتهی اسکات پک و ترجمهی زهرا ادهمی صفحات ۱۵۷ تا ۱۵۹ مراجعه کنند و نمونهی چنین زنی را در چند صفحه مورد مطالعه قرار دهند.
” تشبیه بوسه به آتش و شعله زدن با آن به جان معشوق، استفاده از خنده برای ایجاد فتنه در دل یار، دلبری در میان اغیار جهت ایجاد رشک در دل یار به قصد آزار او و بیمار کردنش ” همه خصوصیاتی است که مبین دلبری های زنانه است و چنین عباراتی در اشعار مردان نمی توان یافت. همچنین در ادامهی آزار یار بر شمردن اقداماتی که موجب بریدگی مهر گردد و باز دلبری کردن در پیش او تصاویر زنانهی موجود در این غزل است که در عشق ورزی های مردانه رفتارهای این چنینی وجود ندارد و بیش تر مطالبهی وصالی است که دغدغه ای در پی نداشته باشد.
به مرور غزل « دیشب » بپردازیم:
دیشب
عشقش ز جان تیرهی من سر کشیده بود / در سنگلاخ خاطر من گل دمیده بود
چون سبز جامه، غنچه صفت، پیکر مرا / از چشمها نهفته و در بر کشیده بود
ای باغبان عشق! تو تا با خبر شدی / لب هاش از لبم گل صد بوسه چیده بود
عشقم هزار پردهی پرهیز سوخته / شوقم هزار جامهی تقوا دریده بود
بر لوح سادهی دل دیر آشنای من / رنگ هزار باغ و بهار آفریده بود
جانم همه شرار و به پیکر نشسته گرم / خونم همه شراب و به رگ ها دویده بود
می سوخت شمع عشق به فانوس چشم من / وان روشنی به خلوتم از نور دیده بود
از بوسه وا گرفت و هم از بوسه باز داد / جان را که دور از او به لبانم رسیده بود
( مجموعهی اشعار، مرمر، دیشب، صفحه ۳۴۹ )
تشبیه خاطر به سنگلاخ درضمختی و سختی، تشبیه معشوق به جامهی سبز و پیکر خود به غنچه، تشبیه بوسه به گل و چیدن آن از لب، تشبیه دل به روح در سادگی، تشبیه جان به شرار در بر افروختگی، تشبیه خون به شراب در سرخی، تشبیه عشق به شمع و چشم به فانوس و حسن تعلیل در بیان'’ روشنی خلوت از نور دیده که در شمع عشق می سوزد. با بوسه جان گرفتن و باز پس دادن به اعتبار این که جان در ایام فراق به لب آمده و با نخستین بوسه بر می آید و بار دیگر با بوسهی دیگر باز می گردد، تصاویر ترسیم شدهی این غزل است.
باید گفت، این غزل نیز ضمن بیان احساسات و عواطف دور از غرایز جسمانی نیست و در پاره ای ابیات اشاره هایی در این خصوص رفته است. سیمین در شعر « نازک تن » این گونه می سراید:
نازک تن
با این که از صفا چو بهاری نشسته ام / پنهان ز چشم ها به کناری نشسته ام
تا شهسوار من رسد و خیزم از پیش / در پیش راه او چو غباری نشسته ام
نازک تنم، ولی نه چو گل های بامداد / گرد غمم، به چهرهی یاری نشسته ام
گر خوب و گر نه خوب، نوازشگرم تویی / چون نغمهی نهفته به تاری نشسته ام
اشک سیاه شکوه ز شب های دوریم / بر نوک کلک نامه نگاری نشسته ام
در چشم تو سیاهی بخت من اوفتاد / در پیش روی آینه داری نشسته ام
با خون دل خیال ترا نقش می کنم / تا باور آیدت که به کاری نشسته ام
( مجموعهی اشعار، مرمر، نازک تن، صفحه ۳۵۳ )
تشبیه خود شاعر به بهار در مصفـّا بودن، آوردن واژه « شهسوار» در بیت دوم این نکته را مستلزم توضیح می کند که اگر چه مجید نفیسی در کولی واره ها به این واژه اشاره کرده است و آن را به آمدن منجی و مهدی موعود تأویل کرده است ولی در نگاهی عوامانه این « شهسوار» را می توان همان شاهزادهی سپید اسب خیالات زنانه نیز متصور شد که در پیش راه او مانند غباری نشسته است و نمی توان نادیده گرفت که از این شاهزادهی سوار بر اسب سپید جز نجات و خوشبختی توقع دیگری نمی رود؛ تشبیه وجود خود به غباری که بر چهرهی یاری نشسته، و نیز به نغمه ای که در تار نهفته مانده است، تشبیه خود به اشک سیاه شکوه که در شب های فراق جاری شده و مبدل شدن آن به جوهری که بر نوک کلک نامه نگاری نشسته است در سیاهی و تیرگی، تشبیه سیاهی چشم یار به سیاهی بخت خود و حسن تعلیل این که سیاهی بخت من است که بر دیدهی یار افتاده است، تشبیه یار به آینه ای که انعکاس سیاهی بخت او را در دیدهی می نگارد. نقش کردن تصویر یار به خون دل، همه و همه مبین تصاویر بیانی مطرح شده در این ابیات هستند.
سیمین بهبهانی در شعر « ای مرد » زنی را به تصویر می کشد که خویشتن خویش را به تعریف نشسته است. فی الواقع شاعر خصوصیات زن بودن را در این غزل خود به تصویر می کشد و توفیقات مرد را در گرو یاوری زن بیان می دارد:
ای مرد
ای مرد! یار بوده ام و یاورت شدم / شیرین نگار بوده و شیرین ترت شدم

متغیرهای مدیریتی (توانایی مدیریت زمان، خود نظم دهی)، چه مقدار از تغییرات میزان موفقیت دانشجو را در آموزش الکترونیکی تبیین می­ کنند؟
دانشجویان چه دلایلی را برای موفقیت و عدم موفقیت خود بیان می‌کنند؟

۱-۵ اهداف تحقیق
هدف کلی این پژوهش شناسایی عوامل پیش ­بینی کننده میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی و شناسایی مدل مبتنی بر هوش مصنوعی برای عوامل پیش بینی کننده است.
اهداف جزئی زیر برای رسیدن به این هدف پژوهش دنبال می­ شود:
شناسایی نقش متغیرهای دموگرافیک در تبیین میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی نقش متغیرهای مربوط به پیشینه تحصیلی در تبیین میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی نقش متغیرهای اجتماعی- اقتصادی در تبیین میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی نقش متغیرهای روانی- فنی در تبیین میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی نقش متغیرهای رسانه­ای در تبیین میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی نقش متغیرهای مربوط به تجارب یادگیری الکترونیکی در تبیین میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی نقش متغیرهای مدیریتی در تبیین میزان موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی علل موفقیت و عدم موفقیت دانشجویان در آموزش الکترونیکی.
شناسایی مدل مناسب هوش مصنوعی برای پیش ­بینی موفقیت دانشجویان الکترونیکی.
آزمون مدل بدست آمده برای موفقیت تحصیلی دانشجوی الکترونیکی با بهره گرفتن از داده‌های تجربی.
۱-۶ تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی
۱-۶-۱ تعاریف مفهومی
یادگیری الکترونیکی: آموزشی است که از طریق کامپیوتر و تکنولوژی­های وابسته به آن مانند لوح فشرده، اینترنت و اینترانت و … ارائه می­ شود (کلارک و مایر^[۲۶]،۲۰۰۳)
هوش مصنوعی: فرایندهای کامپیوتری که سعی دارند فرایند تفکر انسان را تقلید نمایند، این فرایندها با فعالیت­هایی که نیاز به استفاده از هوش دارند در ارتباط هستند (غضنفری و کاظمی، ۱۳۸۲)
مرکز کنترل^[۲۷]: برداشت فرد از این امر که دستاوردهای فرد ناشی از رفتار خود فرد بوده تا سایر عوامل و افراد (روتر^[۲۸]، ۱۹۶۶ به نقل از لوی، ۲۰۰۷).
اطمینان رایانه ای^[۲۹]: سطح اطمینان فرد در مواجه با رایانه و انجام کارهایی که با رایانه سرکار دارد (اسبوم^[۳۰]، ۲۰۰۱ به نقل از هلدر^[۳۱]،۲۰۰۷).
استقلال در یادگیری^[۳۲]: توانایی پذیرش مسئولیت یادگیری توسط خود فرد (لیتل^[۳۳]،۲۰۰۷).
خودگردانی در یادگیری: یادگیری مستقل و اثربخش تحصیلی که شامل فراشناخت، انگیزش درونی و اقدام راهبردی می­ شود (زیمرمن^[۳۴]، ۲۰۰۲).
اعتیاد اینترنتی^[۳۵]: وابستگی روانی به اینترنت، صرف نظر از نوع کاری که انجام می‌شود (کندل^[۳۶]،۱۹۹۸).
۱-۶-۲ تعاریف عملیاتی
۱) جنس: مذکر، مؤنث
۲) سن: سنین تقویمی
۳) وضعیت تأهل: متأهل و مجرد
۴) وضعیت سکونت: تهران، شهرستان­های تهران، سایر شهرستان­های ایران
۵) فاصله بین دوره قبل با دوره الکترونیکی: برای دانشجویان کارشناسی حد فاصل سن پذیرش از ۱۸ سال و برای دانشجویان کارشناسی ارشد عبارت است از حد فاصل سن پذیرش از ۲۳ سال.
۶) معدل دوره تحصیلی قبل: برای دانشجویان کارشناسی معدل دیپلم و برای دانشجویان کارشناسی ارشد معدل کارشناسی
۷) معدل اولین ترم تحصیل: معدل اولین ترم تحصیل به روش الکترونیکی.
۸) اشتغال: اشتغال یا عدم اشتغال دانشجو در حین تحصیل
۹) نوع دسترسی به اینترنت: خط اینترنت Dial up در مقابل ADSL
۱۰) تأمین کننده هزینه تحصیل: خود دانشجو، خانواده، مشارکتی بین خود و خانواده، سایرین
۱۱) عادت به یادگیری الکترونیکی: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به عادت به یادگیری الکترونیکی در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۲) مرکز کنترل: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به مرکز کنترل در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۳) اطمینان رایانه­ای: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به اطمینان رایانه­ای در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۴) مدیریت زمان: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به مدیریت زمان در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۵) خود نظم­دهی: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به خود نظم­دهی در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۶) استقلال در یادگیری: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به استقلال یادگیری در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۷) اضطراب امتحان: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به اضطراب امتحان در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۸) رضایت تحصیلی: امتیاز کسب شده در سؤالات مربوط به رضایت تحصیلی در پرسشنامه محقق ساخته.
۱۹) دانشجوی ناموفق: دانشجویانی را شامل می­شوند که دارای میانگین پایین­تر از ۱۲ است.
۲۰) میزان موفقیت: معدل کل دانشجو طی سنوات تحصیل الکترونیکی
۲۱) آموزش الکترونیکی: نوعی از آموزش که در مرکز آموزش­های الکترونیکی دانشگاه علم و صنعت ایران جریان دارد.
۲۲) مدل هوشمند: مدلی بر گرفته از مدل­های پیش ­بینی کننده در هوش مصنوعی است. به عنوان نمونه می‌توان به شبکه عصبی مصنوعی اشاره کرد.
۱-۷ خلاصه فصل
آموزش الکترونیکی به طور روز افزونی سیستم­های آموزشی به ویژه آموزش عالی کشورهای جهان را تحت تأثیر خود قرار داده است. امروزه کمتر دانشگاهی را می­توان یافت که خدمات آموزش الکترونیکی را به عنوان یک گزینه آموزشی یا مکمل آموزش­های خود قرار نداده باشد. سرآمد نمونه دانشگاه­هایی که آموزش­های کاملاً الکترونیکی ارائه می­ کند دانشگاه برخط Phoenix است که به گزارش وب سایت این دانشگاه در سال ۲۰۱۲ بالغ بر ۳۰۰ هزار دانشجو در دوره های رسمی، غیر رسمی و کوتاه مدت از خدمات آموزش الکترونیکی این دانشگاه بهره برده­اند. علاوه بر این نمونه، دانشگاه­هایی که آموزش الکترونیکی را به عنوان مکمل آموزش­های خود ارائه می­ کنند، بسیار فراوان هستند. در ایران نیز از اوایل دهه ۸۰ دانشگاه­ های زیادی وارد این حوزه شدند که امروزه تعداد آن‌ها به بیش از ۲۰ دانشگاه و موسسه آموزش عالی رسیده است. قریب به دو دهه از آموزش الکترونیکی در جهان و یک دهه در آموزش عالی ایران می­گذرد. یکی از چالش­های اساسی و مشترک ایران و جهان بالا بودن ریزش، مشروطی و افت تحصیلی دانشجویان است. در این فصل به عنوان نمونه، آماری از میزان افت تحصیلی دانشجویان الکترونیکی ارائه شد. در چند نمونه گزارش شده بازه­ای بین ۱۸% تا ۵۴% افت قابل مشاهده است. بالا بودن افت تحصیلی در کشورهایی که خود بهترین بسترهای فناوری را دارند، به عنوان یک مسئله بنیادی توجه پژوهشگران زیادی را به خود جلب کرده است. مسئله‌ای که محور اصلی پژوهش حاضر را شکل می­دهد.
با توجه به پیچیده بودن عوامل مرتبط با افت تحصیلی دانشجویان به ویژه در آموزش­های الکترونیکی، پژوهش حاضر بر اساس پیشینه پژوهش­ها مهم‌ترین عوامل را شناسایی و در صدد است میزان ارتباط آن‌ها را با موفقیت تحصیلی دانشجو به ویژه قدرت پیش ­بینی متغیرها را شناسایی کند. شناسایی عوامل پیش­بین موفقیت دانشجو از جهات مختلف ضروری بوده و بر اهمیت این پژوهش می­افزاید که مهم‌ترین مزیّت آن برای دانشجو است. اگر دانشجوی الکترونیکی بتواند پس از یک ترم کسب تجربه در آموزش الکترونیکی وضعیت خود را پیش ­بینی کند، می ­تواند در مورد ادامه تحصیل به این روش آگاهانه تصمیم گیری نماید. شناسایی دانشجویان در معرض خطر ریزش می‌تواند زمینه­ای فراهم آورد تا دانشجو یا موسسه ارائه­دهنده خدمات آموزش الکترونیکی با تدارک اقدامات پیشگیرانه، موفقیت دانشجویان الکترونیکی را تضمین کند.
فصل دوّم (مرور مطالعاتی)
۲-۱ یادگیری الکترونیکی
به عنوان شروع بحث، مقدمه­ای بر یادگیری الکترونیکی، آموزش‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات و اصطلاحات رایج در این حوزه ضروری است. در ادامه جایگاه آموزش الکترونیکی در میان سایر انواع آموزش­های مبتنی بر فناوری تشریح شده و همچنین اصطلاحاتی چون آموزش مبتنی بر وب؛ آموزش مبتنی بر رایانه و آموزش مبتنی بر اینترنت از یکدیگر تفکیک خواهد شد.

۱۳۸۴

۱۸۵۴۷۱۱

۱۳۷۱

۶۴۵۰۲

۱۳۸۵

۲۲۶۰۵۳۰

۱۳۷۲

۱۰۰۱۲۴

۱۳۸۶

۲۸۹۰۳۴۷

براساس آمارهای جدول فوق، درسال ۱۳۶۹ تولید ناخالص داخلی نسبت به سال ۱۳۶۸،
دولت‌های مختلف و میزان کارآمدی مدیریت اقتصادی، این اثرگذاری دچار نوسان گردیده و در نتیجه، نرخ رشد اقتصادی در برخی دوره‌های افزایش درآمد نفت (بعد از پیروزی انقلاب اسلامی) چندان مطلوب نبوده است:
اگرچه درآمد نجومی حاصل از فروش نفت درسالهای ۱۳۵۲ و ۱۳۵۳ باعث رشد اقتصادی چشمگیر ۴۳درصدی در سال ۱۳۵۳ و مازاد بودجه بی‌سابقه دومیلیارد دلاری گردید.^[۱۷۳] اما در دوره بعد از انقلاب اسلامی در برخی مقاطع نرخ رشد اقتصادی همزمان با افزایش درآمد نفت افزایش نیافته است. در طول برنامه سوم توسعه جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۳-۱۳۷۹) میزان رشد تولید ناخالص داخلی معادل ۶/۱درصد و نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص کل، ۸/۵درصد بو
مقابل ۵/۲درصد) بخشی از این عملکرد ضعیف به شکل غیرقابل اجتناب، ناشی از جنگ عراق در دهه ۱۹۸۰ بوده است^[۱۷۴]». و بخشی دیگر ناشی از نحوه مدیریت اقتصادی است. این وضعیت، مؤید جهانشمول ‌نبودن نظریه نفرین منابع و نقش توأمان ساختار و کارگزار در فرایند توسعه است. درمجموع، علی‌رغم اینکه در برخی دوره ها، افزایش درآمد نفت رشد اقتصادی را به همراه نداشته است اما با توجه به سهم عمده نفت در درآمد دولت و درآمدهای ارزی، همین میزان از رشد اقتصادی که حاصل گردیده نیز در سایه نفت و درآمدهای آن بوجود آمده است.
هزینه‌های سرسام‌آور جنگ تحمیلی و برنامه‌های اقتصادی غیرمولد ازجمله برنامه‌های عدالت - محور دهه‌ های ۱۳۶۰ و ۱۳۸۰ اگرچه درآمارهای رشد اقتصادی از دید پژوهشگران پنهان می‌ماند، اما باید توجه داشت که درصورت فقدان درآمد نفت و باوجود این دسته از هزینه‌ها، میزان رشد اقتصادی، به مراتب از آنچه در آمارها آمده است، کمتر می‌شد. بنابراین یکی از آثار نفت درروند توسعه، تأمین سرمایه اولیه برای تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه، رشد اقتصادی و … بوده است. و درصورتی که از این امکان بالقوه استفاده بهینه به عمل می‌آمد، نفت می‌توانست در توسعه اقتصادی، نقشی به مرتب موثرتر ایفا نماید.

نفت، سرمایه ی اصلی برنامه‌های توسعه
یکی از کارکردهای درآمد نفت، تأمین سرمایه ی لازم برای اجرای برنامه‌های توسعه بوده است. اهمیت این کارکرد هنگامی بهتر نمایان می‌شود که نقش و جایگاه برنامه‌ریزی در فرایند توسعه کشور را مدنظر قرار دهیم؛ هنگامی که کشورهای موسوم به توسعه‌یافته فرایند توسعه و پیشرفت را آغاز کردند، نه رقیب نیرومند و توسعه یافته ای داشتند و نه نیازمند برنامه‌ریزی بودند. جهان غرب در یک پروسه تدریجی و موزون به وضعیتی دست یافت که بعدها آنرا توسعه‌یافتگی نامیدند. اما اکنون کشوری مانند ایران باید ضمن رقابت با کشورهای توسعه‌یافته و اقتصاد پیشرفتۀ جهانی، با سرعت در مسیر توسعه حرکت کند. زیرا قافله توسعه برای رسیدن کشورهایی نظیر ایران، روند حرکت خود را متوقف نمی‌کند. بنابراین بهترین شیوه برای رسیدن به توسعه در شرایط فعلی، برنامه‌ریزی است.
در ایران برنامه‌ریزی برای توسعه زمانی آغاز شد که درآمدهای نفت نسبت به رقم‌های ناچیز دوره قاجار و سلطنت پهلوی اول، بهبود نسبی یافته بود(اواخر دهه ی ۱۳۲۰) اگرچه درست در میانۀ اولین برنامۀ عمرانی به دلیل اختلاف ایران و انگلستان درآمد نفت قطع شد اما روی هم رفته، نفت بیشترین سهم را در تأمین بودجه مورد نیاز برنامه‌های توسعه داشته است لذا علی‌رغم نوساناتی که بواسطه تغییر قیمت نفت در سیر اجرایی این برنامه‌ها بوجود آمد، موفقیت نسبی برنامه‌های توسعه مرهون درآمد نفت بوده است. باید توجه داشت که برنامه‌های توسعه (دوره پهلوی و جمهوری اسلامی) علاوه بر شاخص‌های اقتصادی، به امور مختلف اجتماعی و فرهنگی نیز پرداخته‌اند. اگرچه نقش نفت در تغییر هریک از شاخص‌‌های اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی بطور جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. اما باتوجه به اهمیت اهداف اقتصادی در برنامه‌های توسعه، بررسی نقش کلی نفت در برنامه‌ها در فصل توسعه اقتصادی گنجانده شده است. در این قسمت بطور خلاصه به بررسی نقش درآمدهای نفتی در تأمین مخارج و هزینه‌های برنامه‌های توسعه می‌پردازیم:
اولین برنامه توسعه در اواخر دهه ۱۳۲۰ تصویب گردید. در سال ۱۳۲۵، یک هیأت برنامه‌ریزی تشکیل شد و به سرعت کار تدوین برنامه عمرانی را آغاز کرد. برای تأمین هزینه‌های مالی آن یک وام ۲۵۰ میلیون دلاری از بانک بین‌المللی توسعه و ترمیم درخواست شد و برای تشریح برنامه فوق‌الذکر، شرکت آمریکایی “موریسون- نودبن” به عنوان مشاور به کار گرفته شد. اما عملاً وامی از سوی بانک جهانی اعطا نشد و بانک ملی ایران نیز تنها توانست بخش کوچکی از وام پیش‌بینی شده را پرداخت کند. بنابراین، درآمد نفت مهم‌ترین منبع تأمین مالی برنامه عمرانی شد که آن هم پس از ملی شدن در سال ۱۳۳۰ قطع شد. گرچه در سال ۱۳۳۳ دوباره کسب درآمدهای نفتی از سرگرفته شد اما توقف فروش نفت در دوره مصدق، اهداف اصلی آن برنامه را با مشکل مواجه ساخت^[۱۷۵]و بخش هایی از برنامۀ اول توسعه اجرا نگردید.
علی‌رغم بروز بحران در روند صادرات نفت و تحریم نفتی ایران، این ماده ی طبیعی بیشترین سهم را در تأمین هزینه‌های اجرای برنامه اول توسعه داشته است. دوره برنامه، هفت‌سال(سال های ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۴) بود و دو سال از این دوره همزمان با دولت دکتر مصدق بود که بواسطه ملی‌شدن صنعت نفت با تحریم انگلستان مواجه شد. در این دو سال مدل اقتصاد بدون نفت اجرا گردید، با این حال سهم نفت در این برنامه چشمگیر بود. رقم پیش‌بینی شده برای درآمد نفت ۱/۳۷ درصد از کل درآمد برنامه هفت‌ساله بود اما ازآنجا که سهم بخش‌هایی مانند وام خارجی (۹/۳۱درصد) و وام بانک ملی (۴/۲۱درصد) محقق نگردید، عملاً سهم نفت افزایش یافت. این برنامه بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی را هدف قرار داده بود، بویژه امور اجتماعی که در این برنامه ۵/۲۸ درصد از هزینه‌ها را به خود اختصاص می داد، بعد از آن، توسعه کشاورزی با ۲۵درصد، در ردیف دوم قرار داشت و امور زیربنایی مانند راهسازی، ساختمان‌سازی و گسترش بنادر و فرودگاه‌ها نیز ۸/۲۳درصد از هزینه‌های برنامه را جذب می‌کرد.
در برنامه دوم توسعه سهم نفت افزایش یافت بطوری که تقریباً همه منابع مالی این برنامه را نفت تأمین می‌کرد.^[۱۷۶]این افزایش ناشی از تغییر شرایط سیاسی کشور و هماهنگی خریداران نفت با دولت های بعد از کودتای ۲۸ مرداد بود. برنامه دوم توسعه (۴۱-۱۳۳۴) زمانی اجرا شد که کنسرسیوم بین‌المللی، استخراج و صدور نفت را برعهده داشت،‌ دوره تحریم‌های نفتی به پایان رسیده بود و شاه به تدریج پایه‌های دیکتاتوری را در کشور استحکام می بخشید. در مدت اجرای برنامه دوم اگرچه قیمت نفت جهش شدیدی نداشت اما میزان تولید به سرعت افزایش ‌یافت بطوری که در سال ۱۳۳۴ (سال آغاز برنامه) میزان تولید ۳۳۰هزار بشکه در روز بود اما در سال ۱۳۳۹ به بیش از ۳ برابر یعنی ۰۰۰/۰۶۰/۱ بشکه در روز رسید.^[۱۷۷] افزایش میزان تولید، افزایش درآمدهای نفتی را به دنبال داشت،‌ در نتیجه درآمدهای نفت از ۳۴میلیون دلار در سال ۱۹۵۴-۱۹۵۵ (۱۳۳۳) به ۳۵۸ میلیون دلار درسال ۱۹۶۰/۱۹۶۱(۱۳۳۹) رسید، اما هزینه طرح توسعه و بودجه‌های نظامی سالانه که در سال ۱۹۵۰ بیش از دوبرابر افزایش یافته بود، دولت را مجبور کرد تا به پرداخت کسری درآمد و وام‌های سنگین تکیه کند. بیشتر پول‌های اضافی نفت به طور مستقیم در طرح توسعه ۷ساله صرف شد، و در آخرین سال، یعنی ۱۹۶۲ درآمد نفت تقریباً ۹۴ درصد از هزینه‌های طرح را پرداخت کرد.^[۱۷۸]
اهمیت و نقش نفت در برنامه‌های توسعه و نقش درآمدهای نفتی در هریک از بخش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور به میزان سهمی است که این بخش‌ها در برنامه‌های توسعه داشته‌اند. در برنامه دوم که ۷۵میلیارد ریال صرف هزینه‌های آن شد، ارتباطات و مخابرات ۸/۳۹درصد، کشاورزی و آبیاری ۱/۳۱درصد، امور اجتماعی ۳/۱۷درصد و صنایع و معادن ۸/۱۱درصد از هزینه را به خود اختصاص داده بودند.^[۱۷۹] لذا رشد زیرساخت‌های مخابراتی، مکانیزه شدن کشاورزی، بهبود شاخص‌های اجتماعی و تأسیس صنایع جدید که در چارچوب برنامۀ دوم حاصل گردید، مرهون درآمدنفت بود.
سومین برنامه توسعه، که مدت آن پنج سال بود، در سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۶ اجرا شد. هزینه اجرای این برنامه ۶/۲۰۴ میلیارد ریال بود که به شرح زیر توزیع می‌شد: کشاورزی و آبیاری ۱/۲۳درصد، ارتباطات و مخابرات ۳/۲۶ درصد، صنعت و معدن ۴/۸ درصد، سوخت و نیرو ۶/۱۵درصد و امور اجتماعی ۶/۲۶درصد.^[۱۸۰]در برنامه سوم برای اولین بار (پس از برنامه‌های اول و دوم) سهم کشاورزی کاهش یافته بود. این برنامه به سمت توسعه زیرساخت‌های اقتصادی مانند مخابرات و توسعه اجتماعی گرایش داشت و محور آن برنامه‌های کوتاه‌مدت بود. درآمد برنامه سوم از محل فروش نفت، اوراق قرضه، وام های داخلی و خارجی و سایر درآمدها به شرح جدول زیر تأمین می‌‌شد
جدول شماره۸
درآمد پیش‌بینی شده و درآمد انجام شده (واقعی) در برنامه سوم (۴۶-۱۳۴۱) به میلیارد ریال^[۱۸۱]

تجدیدنظر (۱۳۴۳)

درصد

تجدید نظر(۱۳۴۴)

درصد

واقعی

درصد

درآمد نفت

• بعد تحریک هوشی در رهبری تحول گرا باعث افزایش اثر بخشی ارتباطات سازمانی می‌شود.

• بعد ملاحظات شخصی در رهبری تحول گرا باعث افزایش اثر بخشی ارتباطات سازمانی می‌شود.

۵٫بعد ارتباطی و اطلاعاتی در رهبری تحول گرا باعث افزایش اثر بخشی ارتباطات سازمانی می‌شود.

۱-۶-تعاریف اصطلاحات ومتغییرها

۱-۶-۱-تعریف نظری

رهبری تحول آفرین: رهبری تحول آفرین، بخشی از پارادایم جدید رهبری است و بیانگر فرآیندی است که افراد را متحول و متغیر می‌کند و با ارزش‌ها، خصیصه‌های اخلاقی و اهداف بلند مدت در ارتباط است(دورتی^[۹] ۱۹۸۵). ارزیابی محرک‌های مؤثر بر زیر دستان، ارضای نیازهای آنها و رفتار کردن با آنها به عنوان افرادی کامل از جمله کاربردهای این نوع رهبری است (نروس^[۱۰]، ۲۰۰۱)رهبران تحول آفرین بینشی را به پیروان القاء می‌کنند که پیروان را الهام می‌بخشد و آنها را بر می‌انگیزد تا به چیزهایی فوق العاده یا فراتر از انتظار دست پیدا کنند و مهمتر اینکه آن را به عنوان دیدگاه و آرمان خودشان پذیرفته و درک کنند (آویلیو^[۱۱] ،۲۰۰۲) .رهبری تحول آفرین برای عملی شدن به چهار مؤلفه یا عامل که به عنوان عناصر تشکیل دهنده این نظریه نیز شناخته شده‌اند، نیاز دارد (گلمن، ۱۹۹۸) این عوامل عبارتند از:

۱ ـ ملاحظات فردی^[۱۲]: رهبر به عنوان یک مربی و تعلیم دهنده با پیروان و زیر مجموعه خود رفتار می‌کند، آنها را توسعه می‌بخشد.
۲ ـ ترغیب ذهنی^[۱۳]: رهبر فضای فکر کردن را تشویق می‌کند و افراد را قبل از هر اقدام به تفکر و استدلال
وا می‌دارد.
۳ ـ انگیزش الهام بخش^[۱۴]: رهبر در زیر مجموعه ایجاد امید می‌کند، چشم انداز آتی را روشن و دست یافتنی معرفی کرده و افراد را ترغیب می‌کند که انتظارات خود را بالا ببرند.
۴ ـ نفوذ آرمانی^۱: رهبر از خود فداکاری نشان می‌دهد، پذیرا و مسئول اقدامات خویش است، افراد را در خوشی‌ها و عزت‌مند‌ی‌ها سهیم می‌سازد و در عمل نشان می‌دهد که نقش تعیین کننده دارد.
از جمله ویژگی‌های رهبران تحول آفرین اعتماد به نفس، مثبت اندیشی، اعتقاد راسخ، داشتن انتظارات بالا و ایجاد اعتماد در زیر دستان به توانایی خود در رسیدن به اهدافی است که دستیابی به رسالت سازمان‌ها به آنها کمک می‌کند و محرک ارتقای آگاهی پیروان نسبت به مسائل و حل مجدد آنهاست (باس،۱۹۹۴) شکل شماره یک مؤلفه‌های اصلی تشکیل دهنده رهبری تحول آفرین را نشان می‌دهد.
ارتباطات سازمانی^:ارتباطات در سازمان موجد قدرت و وسیله ای برای به کارگرفتن بهینه اختیارات قانونی و اداری و اعمال آن در طول سلسله مراتب سازمانی می باشد. ارتباطات اغلب به صورت موازی ودر کنار مجاری اختیارات رسمی قرار داد و عامل تسهیل جریان کار در سازمان می باشد و ادامه فعالیتها به گونه ای مثبت و مفید،بدون وجود شبکه‌های ارتباطی کارآمد، امکان چندانی ندارد. (فخیمی،۱۳۷۹).
اثر بخشی ارتباطات : دراینجا منظور از اثر بخشی میزان یا درجه ای است که یک سازمان هدفهایش را تحقق بخشد .اثر بخشی ارتباطات میان فردی شامل دو بعد اساسی است اول،بعد عمل گرایانه^[۱۵]۵ که در اینجا اثر بخشی ارتباطات متوجه دستاورد و موفقیت رسیدن به اهداف و خواسته های گیرنده یا فرستنده پیام است. دوم،بعد خشنودی شخص است که دراین مورد،اثر بخشی کنش ارتباطی، به لذت و شعفی که از آن برای دست اندر کاران ارتباط حاصل می شود، مرتبط می شود. (فرهنگی،۱۳۷۳).

۱-۶-۲- تعاریف عملیاتی متغییرهای پژوهش

سبک رهبری تحول آفرین: با توجه به سؤالات در پرسشنامه سبک رهبری که در پیوست آمده امتیاز سبک رهبری تحول آفرین مدیران سنجیده می‌شود که این امتیاز می‌تواند بین عدد صفر تا ۵۰ باشد.داده هایی که از طریق جواب به سوالات به ترتیب شماره های ذیل به دست می آید.
جدول ۱-۱- سوالات پرسشنامه مدیرت تحول آفرین

رهبری تحول گرا
تعداد پرسش

نفوذ مطلوب
۴

تحریک هوشی
۴

انگیزش الهام بخش
۴

ملاحظات شخصی
۴

ارتباطات واطلاعات
۴

جدول:۲-۱ تعریف عملیاتی اثر یخشی ارتباطات سازمانی