وبلاگ

ارائه آموزش فناوری
ارائه خدمات مشاوره‏ای نیروی انسانی
تدوین و حمایت از قوانین و مقررات
حمایت و مشاوره در تأمین مالی نوآورانه شرکت‏ها
انجام مذاکرات مربوط به قراردادهای فناوری
در شکل زیر، فرایند کلی انتقال فناوری در نهاد انتقال و مبادله فناوری شانگهای نشان داده می‏شود. این فرایند شامل خدمات اصلی، پشتیبانی و کنترلی است. خدمات مذکور نه‌تنها به مشتریان و اعضای داخلی، بلکه به سایر کشورها نیز ارائه می‏شود. بدین‌صورت بخش بین‏المللی انتقال فناوری این نهاد، واسطه‏ای میان شرکت‏ها، مؤسسات تحقیقاتی و سرمایه‏گذاران خارجی و داخلی از یک طرف و پروژه‏ها و فناوری‏ها از طرف دیگر است. این واسطه‏گری از پیشنهاد بسته‏های فناوری، ارزیابی آن‌ها، پیدا کردن شرکای تجاری تا انجام مذاکرات عقد قرارداد مربوط به انتقال فناوری و یا گرفتن محصول جدید ادامه می‏یابد.
شکل۲-۲: نمودار گردش کار فرایند انتقال فناوری در نهاد انتقال و مبادله فناوری شانگهای (رمضانی، ۱۳۹۱)
شبکه داخلی نهاد انتقال و مبادله فناوری شانگهای به‌صورت سلسله مراتبی در سه سطح اصلی شکل‌گرفته است. این سطوح عبارتند از: پایگاه‏های انتقال فناوری در سطح ایالت، مراکز خدماتی انتقال فناوری در سطح مناطق، اعضا در سطح شهر و حومه. این شبکه ارتباط خوبی با سایر ایالت‏ها و مناطق در چین برقرار کرده است. به‌گونه‌ای که در حال حاضر نقش اصلی و پیشرو را در فن‏بازار چین ایفا می‏کند. همچنین به منظور اطلاع ‏رسانی و مبادله فناوری با کشورهای دیگر، ارتباط گسترده‏ای در سطح بین‏المللی با بیش از ۱۲۷ شریک تجاری در ۲۰ کشور و منطقه دنیا دارد. این شرکای تجاری شامل سازمان‏های دولتی، واحدهای تحقیق و توسعه، سازمان‏های انتقال فناوری و شرکت‏های فراملیتی است.
فن‏بازار شانگهای، به‌عنوان سازمانی غیرانتفاعی و مرکز اطلاعات و ارتباطات منطقه، به نمایندگی از دولت محلی، ارتباطاتی در سطح دولت‏ها با سایر کشورها، ایالت‏ها، مناطق و دولت‏های محلی برقرار می‏کند. این ارتباطات با هدف انتقال فناوری، ارتقاء پروژه‏های بزرگ و همچنین پشتیبانی از قوانین و مقررات مربوطه است. برخی از وظایفی که فن‏بازار شانگهای با بهره‏گیری از این ارتباطات در سطح بین‏المللی بر عهده گرفته است، عبارتند از:
سازمان‏دهی انجمن‏های بین‏المللی فناوری
تدوین راهنمای سرمایه‏گذاری‏های فراملی
ارائه و دریافت اطلاعات جامع پروژه‏های بزرگ عمومی
سازمان‏دهی سایر فعالیت‏های مربوط به ارتباطات بین‏المللی
شرکت‏ها، مؤسسات و مراکز تحقیق و توسعه خارجی می‏توانند به عضویت این نهاد درآیند. اصلی‏ترین مزیت عضویت در این نهاد، گشوده شدن درهای بازار چین بر روی سرمایه‏گذاران و متقاضیان عرضه و دریافت فناوری است (رمضانی، ۱۳۹۱).
در سال ۲۰۰۷، فن‏بازارشانگهای با بهره گرفتن از تجربه اتحادیه اروپا اقدام به ایجاد مرکز رله نوآوری شانگهای^[۴۶] کرد و نقش پیشتاز را در ایجاد مرکز رله نوآوری چین ایفا نمود (STTE, n.d.).
ز) مرکز انتقال فناوری آسیا و اقیانوسیه (APCTT)^[47]
مرکز انتقال فناوری آسیا و اقیانوسیه، زیر نظر «کمیسیون اجتماعی و اقتصادی ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه^[۴۸]» معروف به اسکاپ فعالیت می‏کند. این مرکز در سال ۱۹۷۷ در بنگلور تأسیس و در سال ۱۹۹۳ در دهلی‏نو مستقر شد. مرکز از تسهیلات و امکانات دولت هند و سایر حامیان بین‏المللی استفاده می‏کند. هدف اصلی این مرکز، تبدیل شدن به مرکز اصلی انتقال فناوری در منطقه آسیا و اقیانوسیه است. اهدافی که بدین منظور دنبال می‏شوند عبارتند از:

افزایش همکاری‏های مبتنی بر فناوری، پیمان راهبردی و مشارکت
اجرای پروژه‏های توسعه‏ای برای ایجاد محیط مناسب انتقال فناوری
توسعه، جذب و تطبیق فناوری با روش‏های کارآمد
بومی‏سازی فناوری‏های انتقال‏یافته
دسترسی به مهارت‏ها، منابع مالی، بازار و محیط نوآورانه
توسعه انتقال فناوری در منطقه
تسهیل واردات/ صادرات و بهره‏برداری از فناوری‏های سازگار با محیط‌زیست به/ از کشورهای عضو
تشویق مشارکت بیشتر زنان در زمینه فناوری
کمک به اعضا از طریق تقویت توانایی‏های آن‌ها در توسعه و مدیریت سیستم‏های ملی نوآوری؛ توسعه، انتقال، تطابق و پیاده‏سازی فناوری؛ بهبود شرایط انتقال فناوری؛ شناسایی و ترویج توسعه و انتقال فناوری‏های مناسب منطقه.
فعالیت‏ها و خدمات مرکز انتقال فناوری آسیا و اقیانوسیه به‌منظور ظرفیت‏سازی، ارتقاء، مدیریت و ایجاد شبکه زیرمنطقه‏ای و منطقه‏ای انجام می‏شود. این فعالیت‏ها بر چهار حوزه تمرکز دارند: انتقال فناوری؛ مدیریت نوآوری؛ فناوری اطلاعات؛ و توسعه کارآفرینی مبتنی بر فناوری (APCTT, 2013).
خدمات مرکز مذکور به گروه‏هایی که برای توسعه و رونق هر چه بیشتر اقتصادی، فناوری و اجتماعی منطقه آسیا و اقیانوسیه تلاش دارند، تعلق می‏گیرد. این گروه‏ها عبارتند از: بنگاه‏های کوچک و متوسط آسیا-اقیانوسیه؛ مشتری‏ها، صاحبان کسب‌وکارها و کارمندان؛ کارآفرینان نوپا؛ محققان و اعضای هیأت علمی؛ و کارمندان سازمان‏های دولتی.
آن‌گونه که سایت مرکز انتقال فناوری آسیا و اقیانوسیه نشان می‌دهد، فعالیت‌های این مرکز بر سه حوزه اصلی متمرکز است که عبارتند از: علم، فناوری و نوآوری؛ انتقال فناوری؛ و هوشمندی (اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی) فناوری. با توجه به هدف این تحقیق، مورد دوم یعنی انتقال فناوری در قسمت بعدی این نوشتار بررسی می‌شود (APCTT, 2013).
ه ) بازار فناوری
مرکز انتقال فناوری آسیا و اقیانوسیه، انتقال فناوری در منطقه آسیا و اقیانوسیه را از طریق برنامه‏ها و شبکه‏های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات و خدمات مشاوره‏ای ترویج می‏کند. این مرکز بر تسهیل همکاری‏های کسب‏و‏کار بین شرکت‏های کوچک و متوسط و ترغیب همکاری‌های مبتنی بر فناوری متمرکز است و در همین راستا نسبت به ایجاد یک شبکه اینترنتی به نام “فناوری برای شرکت‏های کوچک و متوسط”^[۴۹] اقدام کرده است (APCTT, 2013).
این سایت اینترنتی یک سازوکار برخط یا بهنگام برای تسهیل خدمات انتقال فناوری به‌ویژه برای شرکت‏های کوچک و متوسط در منطقه آسیا و اقیانوسیه است که شامل پایگاه داده‏های مربوط به عرضه و تقاضای فناوری و همچنین تأمین‌کنندگان و جویندگان فناوری به تفکیک بخش‏های مختلف می‏باشد. این سایت از نام تجاری یا برند “بازار فناوری” استفاده می‏کند که اساساً به معنای یک بازار مجازی برای خریداران و فروشندگان فناوری است تا بتوانند با یکدیگر به مذاکره و چانه‏زنی درباره عرضه و تقاضای فناوری بپردازند. هدف غایی، کمک به رشد شرکت‏های کوچک و متوسط از طریق فراهم آوردن امکان همکاری فناورانه سودمند در منطقه آسیا و اقیانوسیه است (Technology Market, 2007).
دکتر راماناتان، مدیر مرکز و کارشناس مناسبات اقتصادی درباره ویژگی‌های سایت می‏نویسد:
اولاً، این سایت موضوعات کلیدی مورد توجه شرکت‏های کوچک و متوسط را مدّ نظر قرارداده و مثلاً امکان دستیابی ساده‏تر به اطلاعات لازم برای دسترسی به جدیدترین فناوری‏ها را در منطقه آسیا و اقیانوسیه فراهم می‏کند؛
ثانیاً، این سایت دارای یک پایگاه اطلاعات از داده‏های مربوط به عرضه و تقاضای فناوری و همچنین تأمین‌کنندگان و جویندگان فناوری به تفکیک بخش‏های مختلف در منطقه آسیا و اقیانوسیه و سایر مناطق جهان می‌باشد؛ و
ثالثاً، این سایت اخبار و اطلاعات رویدادهای فناوری در چندین کشور را با هدف تسهیل همکاری بین شرکت‌های فناوری محور در منطقه آسیا و اقیانوسیه ارائه می کند (Ramanathan, k., 2013)
۹-۶-۲ مطالعات تطبیقی فن‏بازار دفاعی در جهان
الف) فن‏بازار دفاعی
نهاد “فن‏بازار دفاعی” در کشورهای مختلف دنیا با عناوین مختلف و با کارکردهای اشاره شده در بخش­های قبلی در سازمان‌های دفاعی فعالیت می­نماید. فن‏بازارهای دفاعی به‏صورت اختصاصی و یا حتی بین‏المللی، ملی، بخشی بوده و با هدف تسهیل، تسریع، و روان‌سازی تجارت فناوری با ویژگی‌ها و محدودیت‌های دفاعی شکل می‌گیرند. این نهادها انواع خدمات مشاوره‌ای لازم را به خریداران و فروشندگان فناوری در بخش دفاعی ارائه می‌دهند. عوامل اصلی در شکل‌گیری فن‏بازارهای دفاعی عبارتند از:
۱. استفادۀ حداکثر از مزایای گوناگون فناوری‌های که منشأ خارجی یا داخلی دارند.
۲. جلوگیری از رکود و افول فناوری در سازمان / شرکت‌های مختلف دفاعی
۳. کمک به شناسنامه‌دار کردن فناوری‌های موجود دفاعی کشور و ارزیابی تخصصیِ کیفیت و کارایی آن‌ها توسط کارشناسانِ خبره. بدین‌وسیله اعتماد خریداران به فناوری‌های ملی افزایش می‌یابد.
۴. ایجاد یک منبع درآمد جدید و منفعت­زا برای سازمان‌ها / شرکت‌های تولیدکننده فناوری در بخش‌های دفاعی.
۵. تشویق سازمان‌ها / شرکت‌های دفاعی به شفاف‌سازی و اعلام “نیازهای فناورانه ” خود؛ که انگیزه دانشگاه‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی را برای سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری‌های جدید تقویت می‌کند (شرکت‌های که به‌عنوان خریدار فناوری در فن‏بازارها حضور می‌یابند، باید نیازهای خود را به‌صورت مدون و شفاف اعلام نمایند).
۶. جلوگیری از دوباره‌کاری‌ها و موازی کارهای تحقیقاتی در یک صنعت یا یک بخش دفاعی. در سال‌های اخیر، فن‏بازارهای دفاعی در کشورهای مختلف در قالب‌های نهادی متفاوت پدید آمده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به فن‏بازار دفاعی آمریکا، اروپا، ژاپن، چین و هنگ‏کنگ اشاره نمود. (Us GAO, 2011; Rendon, 2010)
ب) مطالعات تطبیقی
اونجو و همکاران در سال ۲۰۰۳، به شاخص‌ها و پارامترهای مؤثر بر فن‏بازار دفاعی ترکیه پرداخته‌اند و نقاط ضعف اساسی زیر را در خصوص فن‏بازار دفاعی ترکیه یافته‌اند: عملکرد ضعیف فروشنده‌ها، کیفیت پایین فناوری‌ها، مشکلات تحویل فناوری‌ها، افزایش غیرمعقول قیمت فروشنده‌ها، ایجاد یا خواسته‌های زیاد برای تغییر در فناوری‌ها و محصولات، تغییرات در سیاست‌های فروش و ظرفیت کارخانه‌ها، مشکلات و سیاست‌های بین‌المللی حاکم بر یک حوزه فناوری خاص، سیاست‌ها و ویژگی‌های صنایع دفاعی درگیر فن‏بازار، نیروی انسانی متخصص، تجهیزات مختلف مورد نیاز، فناوری‌های مکمل. البته بعضی از عوامل زیر را نیز در این خصوص مؤثر دانسته‌اند: استراتژی‌های توسعه صنعتی و بازرگانی حاکم بر کشور و مخصوصاً بخش دفاع، سیاست‌های کلان دفاعی در انتقال یا خرید یا فروش فناوری، شرایط اقتصادی و سیاست‌های مربوطه در بخش‌های دفاعی و ملی. (Öncü et al, 2003)
وزارت دفاع آمریکا در ژانویه سال ۲۰۱۵ در گزارشی به بررسی ویژگی‌های فن‏بازار دفاعی آمریکا پرداخته‌اند و موارد زیر را مطرح نموده است: تحلیل‌های هزینه و فایده و امکان‌سنجی‌های لازم، در نظر گرفتن موضوعات فناورانه­ و ویژگی‌های مربوط، اندازه و حجم قرارداد (هزینه و تعداد)، فرصت‌های مشارکت یا همکاری مشترک، ارزش‌گذاری تجهیزات عمومی و تخصصی، قابلیت‌های پایه و ویژگی‌های سازمانی صنعت، تحقیقات بازار مناسب و میزان عرضه و تقاضا و سیاست‌ها و ویژگی‌های حاکم در آن، برنامه‌های انتقال فناوری و نقشه‌های راه، وضوح شرایط خرید، تحویل و فسخ، برنامه‌ریزی‌های مهندسی سیستم‌ها، ارزیابی ریسک فناوری‌ها، برنامه‌ها و سیاست‌های تست و ارزیابی فناوری‌ها، نیازمندی‌ها و الزامات به‌کارگیری فناوری. (DOD, 2015)
کوین پلپیتر در سال ۲۰۱۴ در گزارشی به بررسی و ارزیابی ویژگی‌های فن‏بازار دفاعی چین پرداخته است. او در این گزارش ضمن بررسی شرایط حاکم بر فضاهای فن‏بازار چین بیان داشته‌ که معماری فن‏بازار دفاعی چین در حال تکامل بوده و سازمانی برای آن ایجاد شده است. تعدادی از برنامه‌های که ممکن است نقش اساسی در توسعه فن‏بازار دفاعی چین داشته باشد، در نظر گرفته‌شده و به آن، بودجه و شرایط خاصی تعلق گرفته است. هدف چین از ارائه چنین برنامه‌های توسعه و تقویت فضای فن‏بازار دفاعی در تعامل با فن‏بازار ملی هم‌عرض آن می‌باشد. این فن­بازار ویژگی‌های اساسی زیر را دارا می­باشد: داشتن برنامه‌های تحقیق و توسعه منظم و همچنین برنامه‌های حمایت‌های مالی، دستورالعمل، معماری و سیاست‌های یکپارچه و روشن در فضای فن‏بازار، مشخص بودن ویژگی‌های فناوری‌ها و قابلیت‌های سازمانی، مشخص بودن ویژگی‌ها و شرایط تست، تحویل و به‌کارگیری فناوری‌ها، شرایط و ویژگی‌های منابع انسانی، امور مالی و آموزش معین، خدمات پس از فروش، کانال‌های رسمی و غیررسمی خریدوفروش، شرایط پایا و مطمئن. سوابق تحقیقاتی فن‏بازار دفاعی چین حاکی از آن است که درک و آگاهی لازم از سیستم‌های فن‏بازار، دیدگاه‏های متناسب در مبادلات ملی و بین‌المللی، ساختارها و نهادهای تصمیم گیر و فرآیندها، در اسناد سیاستی منعکس و تلاش برای نگاشت نهادی مناسب آن در نظر گرفته شده است. (Pollpeter, 2014)
کایا و همکاران در سال ۲۰۰۳، به بررسی فاکتورهای تحقیق و توسعه و ارتباط آن با فن‏بازار دفاعی در کشورهای مطرح آسیایی (کره، ژاپن ، ترکیه، …) پرداخته‌اند. برخی مؤلفه­ های فن‏بازار دفاعی عبارتند از : میزان عرضه و تقاضای فناوری، مکانیسم‌ها و ساختارهای رسمی و غیررسمی موجود در فن‏بازار دفاعی و ملی و میزان تأثیر آن‌ها بر همدیگر، پارامترها و فاکتورهای فنی، سیاست‌های فناوری حاکم بر دفاع و کشور، شفافیت دستورالعمل‌های موجود در فن‏بازار، شرایط و نحوه دسترسی به مواد اولیه موردنیاز، شرایط و تجهیزات تحقیق و توسعه، دیدگاه مدیران ارشد و میزان فنی بودن آن‌ها، شرایط و اثرات محیطی و سیاسی. (Kaya et al , 2004)
والش در گزارشی در سال ۲۰۱۴، به بررسی فن‏بازار دفاعی چین پرداخته است: فرآیندها در میان جوامع دفاعی چین، از جمله مقامات، صنعت، محققان، مهندسان شفاف و روشن است. استانداردهای دفاعی و الزامات فرآیندهای فن‏بازار دفاعی چین، بیشتر مبتنی بر قدرت تصمیم‌گیری در سطوح کاری مختلف کاملاً مشخص و واضح است. آموزش در بخش فن‏بازار دفاعی، با هدف افزایش توان مدیریت فن­بازار کارایی بالایی داشته است. نظامات اطلاعاتی یکپارچه در حوزه فن‏بازار دفاعی از جمله بانک ثبت مقالات علمی، فنی، اختراعات و پتنت‏ها و به اشتراک­گذاری و افزایش همکاری‌های متقابل بخش‌های دفاعی و ملی و مسیر مشخص تجاری یا کاربردی شدن از جمله مشخصات آن می­باشد. (Walsh, 2014)
شوارتز در سال ۲۰۰۷ و مایر در سال ۲۰۰۹، به بررسی مشخصات فن‏بازار دفاعی در آمریکا و اروپا پرداخته‌اند، فن‏بازار دفاعی در نهادهای نظامی دارای مسائل خاص خود و متمایز از شرکت‌های تجاری می‌باشد. به‌طور خاص، وزارت دفاع آمریکا و اروپا، دارای شرایط و ویژگی‌های برای مثال در بخش تدارکات، اندازه و حجم بازار، اهمیت و ویژگی‌های فناوری و سازمان‌های خریدار و فروشنده، استراتژی مؤثر بر تبادلات فناوری و سطح تعهدات جهانی است. فن‏بازار دفاعی آمریکا و اروپا، با چالش‌های تعاملی مختلفی مانند عدم هماهنگی‌های مختلف در چشم‌اندازها، اهداف و ارزش‌ها برخوردار بوده است. طیف متنوعی از سهام‏داران در فرایند خریدوفروش درصدد هستند تا ضمن برآورده ساختن مسائل ناشی از دغدغه­ های زیست‌محیطی، خواسته­ های خود را تحمیل نمایند. وزارت دفاع برای یکپارچه‌سازی نظام‏های اکتساب و ساختارهای فن‏بازار دفاعی، نیازمند یک شبکه بزرگ و پیچیده متشکل از لایه‌های چندگانه و مرتبط، پاسخگو به ذائقه­های مختلف سازمان‌های درگیر و ایجاد محصولات جدید به‌منظور حفظ برتری فناورانه می‌باشد(Schwartz, 2007. Meyer, 2009). سیاست‏های اجرایی در این راستا عبارت است از: