ارتباط با عامل

پایین

بالا

تغییرپذیری پاسخ

کم – متوسط

بالا

اختصاصی بودن نسبت به استرس زاها

کم – متوسط

متوسط- بالا

ارتباط اکولوژیک

بالا

پایین

در پایش زیستی اندیکاتورها، از گونه ها یا جوامع اندیکاتور استفاده می شود. از گیاهان آبزی مشخصی هم برای تعیین آلوده کننده هایی نظر مواد غذایی استفاده می شود.

برخی از ارگانیزم ها نشان دهنده تغییرات بیوشیمیایی، ژنتیک، مورفولوژیک و ‏فیزیولوژیک با استرس زاهای محیطی هستند. حضور یا عدم حضور یک گونه اندیکاتور منعکس کننده شرایط زیست محیطی است. عدم حضور یک گونه می تواند دلیلی غیر از آلودگی داشته باشد که منجر به غیبت گونه شده باشد(طعمه خواری، رقابت یا موانع جغرافیایی که از وجود گونه در آن محل جلوگیری می کنند). غیبت چندین گونه از راسته های مختلف که دارای بردباری مشابهی هستند و ‏قبلاً در آن محل بوده اند نشانه بارزتری از آلودگی است تا غیبت یک گونه خاص. ضرورت دارد که بدانیم چه گونه ای باید در یک محل یا اکوسیستم موجود باشد. هر یک از بیواندیکاتورها، اعم از گیاه یا جانور دارای مزایا و‏ معایب خاص خودشان هستند.
‏فیلترکننده هایی نظر دو کفه ای ها (کلم، ماسل) فلزات را در آبشش و سایر بافت هایشان تجمع می دهند. ماسل آبی (Mytilus edulis‏) گونه ای است که در ‏آب های ایالات متحده و سطح بین المللی برای نظارت بر تغییرات سطح آلودگی مورد استفاده قرار می گیرد. (جدول ۱-۵) علوفه های دریایی (نظیرFucus spp. ‏) فلزات را در خود تجمع می دهد. از مقایسه بافت های قدیمی با ‏بافت های جدید در همان جلبک می توان برای تعیین تاریخچه آلوده کننده ها در یک سطح استفاده کرد. فلزات و ارگانوکلرینها در ماهیان باله دار (Finfish‏) و گونه های غیر مهاجر نظیر اردک ماهی، باس دهان گشاد، تجمع یافته و می توانند نشانه صحیحی از آلودگی های جیوه و ارگانوکلره در یک پیکره آبی باشند(اسماعیلی ساری، ۱۳۸۱).
جدول ۱-۵: نمونه هایی از میزان فلزات توسط ارگانیزم های مختلف (اسماعیلی ساری، ۱۳۸۱).

اندیکاتور

تجمع

نوع آلودگی

بارناکل ها

بسیار زیاد

Zn

نرم تنان دو کفه ای

بسیار زیاد

Cu, Fe, Mn

نرم تنان شکم پا

بسیار زیاد

Zn, Cu

ایزوپودها و آمفی پودها

با توجه به اینکه در این تحقیق در نظر است با بهره گرفتن از ماتریس حسابداری اجتماعی به بررسی تحقیق پرداخته شود و این کار برای اقتصاد ایران برای سال ۱۳۷۸ که آخرین ماتریس حسابداری اجتماعی می باشد که توسط بانک مرکز آمار ایران منتشر شده است، زمان تحقیق مربوط به گذشته است، بنابراین رسش این تحقیق تاریخی می باشد

۴-۳ فن و تکنیک تحقیق
عبارت است از ابزار و وسایلی که به­واسطه آن به­توان با توجه به طرح تحقیق و روش تحقیق مطالعات مورذ نیاز تحقیق را جمع­آوری کرد در این مطالعه نحوه جمع آوری و دستیابی به آمار و اطلاعات برای بخش نظری این تحقیق از منابع مستند و روشهایی چون مطالعات کتابخانه ای، جستجو در سایتهای مختلف نظیر گوگل^[۳۰]، اسپرینگر^[۳۱]، الزویر^[۳۲] و پایگاه های مختلفی نظیر بانک سریهای اقتصادی بانک مرکزی ایران^[۳۳]، گمرک جمهوری اسلامی ایران، صندوق بین المللی پول^[۳۴] و نرم افزار داده های اقتصادی شاخصهای توسعه جهانی و همچنین استفاده از ماتریس حسابداری اجتماعی سال ۱۳۷۸ می باشد.
۵-۳ طرح تحقیق
عبارت است از تعیین چهارچوب مشخصی که بر اساس آن چگونگی پرداختن به موضوع تحقیق معلوم شود به­عبارت دیگر وقتی پژوهشگر مشخص کرد که موضوع تحقیق دارای چه روشی است آنگاه باید بداند که با چه الگویی می­بایست عمل کند که تا در آن بتوتند موضوع تحقیق خود را بررسی کند به­دان جهت که این مطالعه بررسی اثر ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد خانوار شهری و روستایی با بهره گرفتن از ماتریس حسابداری اجتماعی برای سال ۱۳۷۸ است لذا به­ طور کلی طرح تحقیق دارای مطالعه توصیفی – تحلیلی می باشد.
۶-۳ اعتبار و روایی تحقیق
اعتبار به میزان شناخت و دقت شاخص ها و معیارهایی که برای سنجش پدیده ها بکار می رود گفته می شود. ذکر دو دیدگاه در مباحث اعتبار ضروری است:
الف- اعتبار درونی: به اعتباری گفته می‌شود که به این سؤال پاسخ می‌دهد، آیا نتایج حاصل از تحقیق می‌تواند پاسخگوی سؤال‌ها و فرض‌های بیان شده در موضوع باشد؟
ب – اعتبار بیرونی: این اعتبار به اعتبار خارجی معروف است و قابلیت تعمیم نتایج را بررسی می‌کند تا به این سوال پاسخ دهد، آیا نتایج تحقیق را می توان به گروهی بزرگتر یا مشابه تعمیم داد؟
باتوجه به نتایجی که بعداً به­دست خواهیم آورد، این تحقیق از اعتبار درونی برخوردار است و از انجا که مطالعه سایر متون تحقیقاتی نشان می دهد نتایج تحقیق را می توان به گروه‌ها و کشور‌های مشابه تعمیم داد لذا تحقیق از اعتبار بیرونی نیز برخوردار می باشد.
روایی از واژه روا به معنای جایز و درست گرفته شده است و به معنای صحیح و درست بودن است مقصود آن است که به­وسیله اندازه ­گیری بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد شناخت و سنجش روایی در تحلیل محتوای تحقیق و سایر اسناد حائز اهمیت است این شاخص بیان می­دارد آیا ابزار سنجش دارای ویژگی تکرارپذیری خواهد بود؟ محقق در ارزیابی یک پدیده اجتماعی یا اقتصادی با تکرار عملیات تحقیق می ­تواند به نتایج مشابه برسد به شرطی که اگر با همان شرایط، نتایج مشابهی به­دست آمد تحقیق از روایی کامل برخوردار است اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه ­گیری­های نامناسب و ناکافی می ­تواند هر پژوهش علمی را بی­ارزش و ناروا سازد. از بررسی مطالعات در مورد این موضوع می­توان دریافت این تحقیق از روایی برخوردار است.
۷-۳ پایایی
به این معنی است که آزمون با چه دقت و صراحتی صفت مورد نظر را اندازه ­گیری می­ کند و نتایج حاصل از اندازه ­گیری تا چه میزان ثبات و پایایی دارد به­ طور کلی پایایی شرح روایی است یعنی هرچه بر میزان پایایی یک موضوع اضافه شود به همان نسبت به روایی افزوده خواهد شد.
روش به­کار رفته در این تحقیق، تجزیه و تحلیل ضرایب متغیرهای اقتصادی مدل(ماتریس حسابداری اجتماعی) است. برای این منظور از نرم افزار اکسل جهت انجام محاسبات استفاده خواهد شد. با توجه به اینکه دوره زمانی تحقیق بعد از انقلاب اسلامی ایران می­باشد، این مطالعه می تواند در ابعاد مختلف از نظر زمانی (به دلیل برخورداری از مشاهدات طولانی) قابل اعتماد باشد.
۸-۳ جامعه آماری
جامعه اماری در این تحقیق کل اقتصاد ایران می باشد. اطلاعات وآمارهای مورد نیاز برای سال ۱۳۷۸ مورد استفاده قرار می گیرد.
۹-۳ طرح تحلیلی تحقیق
با توجه به اینکه هدف تحقیق بررسی رابطه بین ارزش افزوده بخش کشاورزی و توزیع درآمد خانوارهای شهری و روستایی ایران با بهره گرفتن از ماتریس حسابداری اجتماعی است، مدل تحلیلی تحقیق به صورت زیر ارائه می شود.
نمودار (۱-۳): مدل مفهومی تحقیق
۱-۹-۳ ساختار اصلی ماتریس حسابداری اجتماعی
ماتریس حسابداری اجتماعی، یک نوع سیستم حسابداری است که در آن جریان­های درآمد و هزینه میان نهادها و بخش­های مختلف اقتصاد در قالب سطرها و ستون­های یک ماتریس نشان داده می­ شود. در این ماتریس هر حساب کلان اقتصادی توسط یک ستون که نشان­دهنده پرداخت­ها و یک سطر که نشان­دهنده دریافت­های آن حساب می­باشد منعکس می­گردد. به­عبارت دیگر این سیستم حسابداری در قالب یک ماتریس مربع با سطرها و ستون­هایی تهیه می­گردد که هر یک از سطرها و ستون­ها از یک سو اطلاعاتی در مورد تولید و درآمد ایجاد شده توسط گروه­ ها و نهادهای مختلف ارائه نموده و از سوی دیگر آمارهای مربوط به هزینه­ های صورت گرفته توسط این نهادها را نشان می­ دهند. بنابراین دریافت­های هر نهاد به­عنوان درآمد در سطرهای ماتریس و پرداخت­های صورت گرفته توسط هر نهاد نیز به­عنوان هزینه در ستون­های آن نشان داده می­ شود.در این ماتریس کل دریافت­ها و پرداخت­ها و در نتیجه مجموع سطرها و ستون­ها برای هر حساب با هم برابر بوده و این برابری برای کل دریافت­ها و پرداخت­های هر نهاد نیز باید برقرار باشد. انتخاب تعداد سطرها و ستون­های این ماتریس با توجه به ماهیت و شرایط اقتصادی هر کشور و نیز با در نظر گرفتن اهداف تهیه این ماتریس قابل انعطاف بوده و این عوامل به ترتیب درجه تفکیک­پذیری و نیز تعداد سطر و ستون­های ماتریس را تعیین می­ کنند. چنان­که اشاره گردید، هر یک از سطرها و ستون­های ماتریس حسابداری اجتماعی نشنه­گر حساب­های مختلف در سیستم اقتصادی است و ارقام مربوط به آن­ها نیز به نوبه خود ارزش مبادلات انجام شده میان این حساب­ها را در یک کشور و در یک دوره زمانی معین نمایش می­دهد. برای هر حساب مشخص و درنتیجه هر جفت سطر و ستون معین، اقلام وارد شده در سطرها نشانه­گر دریافت­ها و یا درآمدهای آن حساب و اقلام ستون متناظر با این سطرها نیز میزان پرداختی­ها و هزینه­ های مربوط به آن حساب را نشان می­دهد. به­ طور کلی در هر سیستم اقتصادی، کلیه درآمدها باید با هزینه­ های متناظر خود برابر بوده و این برابری برای کلیه سطرها و ستون­های متناظر در ماتریس حسابداری اجتماعی نیز باید برقرار باشد. بنابراین به­عنوان مثال رقمی که در سطر i و ستون j این ماتریس قرار داد نشان­دهنده هزینه­ های پرداختی حساب jام است که توسط حساب iام دریافت شده است. بر اساس این جدول، ماتریس حسابداری اجتماعی را می­توان به­ طور کلی برحسب حساب­های درون­زا ^[۳۵]و برون­زا^[۳۶] نشان داد. حساب­های درون­زا حساب­هایی هستند که درآمد آنها در چارچوب ارتباطات در نظر گرفته شده در مدل تعیین می­ شود، در صورتی که درآمد حساب­های برون­زا در خارج از این چارچوب تعیین می­گردد. در حالت استاندارد، حساب­های تولید، حساب عوامل تولید و حساب نهادها (شامل خانوارها و شرکت­ها) حساب­های اصلی درون­زای ماتریس حسابداری اجتماعی را تشکیل می­ دهند و سایر حساب­ها که شامل حساب­های دولت، سرمایه و دنیای خارج می­باشند، به­عنوان حساب­های برون­زا در نظر گرفته می­شوند.
۲-۹-۳ روابط اساسی مورد نیاز برای تجزیه و تحلیل
در جدول داده – ستانده برای بدست اوردن معکوس ماتریس لئونتیف که از رابطه  بدست می آید، از محاسبه ماتریس ضرایب فنی (ماتریس A) شروع می شود. این ماتریس در جدول داده – ستانده نوع اول فقط داد و ستد بین بخشهای اقتصادی را شامل می شود که در قسمت درونزای جدول واقع است. اما تجزیه و تحلیل ماتریس حسابداری اجتماعی مستلزم بدست آوردن ماتریس A_n است که علاوه بر داد و ستد بین بخشهای اقتصادی شامل حسابهایی نظیر حساب عوامل تولید، خانوارها و سایر موسسات می باشد. از آنجایی که ماتریس حسابداری اجتماعی تعمیم یافته داده – ستاده است روابط مشابه داده - ستانده و ماتریس حسابداری اجتماعی در قالب روابط اساسی داده – ستانده آورده شده است. با توجه به موضوع تحقیق که بررسی رابطه بین ارزش افزوده بخش کشاورزی و توزیع درآمد خانوارهای شهری و روستایی ایران با بهره گرفتن از ماتریس حسابداری اجتماعی است، تجزیه و تحلیل روابط مورد نیاز این تحقیق، ابتدا نمای کلی ماتریس حسابداری اجتماعی و روابط موجود در این جدول آورده شده است و سپس روابط مورد نیاز این تحقیق بسط داده می شوند.
جدول (۱-۳) ساختار کلی الگوی ماتریس حسابداری اجتماعی

المللی و وجود دولت های مستقل و حاکمیت مطلق دولت ها عامل های اصلی جنگ و خونریزی در سطح بین المللی هستند به همین دلیل هر حرکتی را که باعث تضعیف حاکمیت مطلق دولت ها و وفاداری های ملی می شد و مرزهای جغرافیایی را کم رنگ می ساخت مطلوب می دانستند.
در رابطه با همگرایی می توان به دو مورد زیر اشاره کرد: یکی اینکه در نظریه های مربوط به همگرایی توجه به اصل حاکمیت ضروری است، زیرا ممکن است در یک سلسله گروه بندی های منطقه ای و جهانی خدشه ای بر هویت دولت ها وارد نشود. مورد دوم اینکه توجه و تمرکز این نظریه ها در وهله اول بر اروپا بود، ولی به مرور زمان سعی بر این بود تا نظریه های جامعتری ارائه شود.
بخش اول
تعریف واژه همگرایی
همگرایی عبارت است از فرآیندی که طی آن ملت ها از تمایل و توانایی خویش نسبت به تدبیر مستقل سیاست خارجی و سیاست های اساسی داخلی خود صرف نظر کرده، در عوض در پی تصمیم گیری مشترک و یا تفویض روند تصمیم گیری به سازمان های ناظر جدیدی هستند.^[۲۱] در روند همگرایی ملت ها و رهبران سیاسی در می یابند که نیل به اهداف و منافع ملی، تنها در سایه تصمیم گیری جمعی و مشارکت در یک نظام همگرا، بیشترین مطلوبیت و بهره دهی را به همراه دارد.^[۲۲]از نظر لغوی همگرایی یعنی تشکیل یک کل بوسیله اجزاء، همگرایی را ایجاد همبستگی نیز به شمار آورده اند. با وجود اینکه تعاریف مختلف و گاه متناقض از همگرایی ارائه شده است ولی همگرایی اساسا به یک انسجام قوی و روابط درون یک جامعه یا درون یک واحد سیاسی مربوط می گردد. نظریه های مربوط به همگرایی ۳ سطح تحلیل را مد نظر دارند، در سطح ملی شرایط و فرایند را در یک جامعه سیاسی مشخص مورد تحلیل قرار می دهند. سطح دیگر تحلیل به روابط میان چند کشور می پردازد. همگرایی در سطح ملی به درجه انسجام درونی کشورها و در سطح منطقه ای به گروه بندی تعدادی از کشورها و در سطح بین المللی به انسجام وتحدهای سیاسی در سطح جهان توجه دارد.^[۲۳]
در مورد تعریف همگرایی میان نظریه پردازان اختلاف وجود دارد. هاس همگرایی را پروسه ای تعریف می کند که به وسیله آن رهبران سیاسی چند کشور مختلف متقاعد و راغب می شوند که وفاداری، انتظارات و فعالیت های سیاسی شان را به سمت مرکز جدیدی که نهاد هایش دارای اختیارات قانونی یا متقاضی اختیارات قانونی و رای ملت- کشورها باشد سوق دهند.^[۲۴] یا در جای دیگری همگرایی را چنین تعریف می کند: « همگرایی به فرآیندی اشاره می کند که یک نظام بین المللی عینی و مشخص را به نظام عینی نه چندان مشخصی در آینده تبدیل می کند. یعنی اگر صحنه بین المللی کنونی را به عنوان مجموعه ای از واحد های ملی درهم آمیخته و متعامل که در سازمان های بین المللی شرکت دارند در نظر بگیریم، در این صورت همگرایی از فرآیندی حکایت می کند که طی آن تعامل و درهم آمیختگی مذکور آن چنان افزایش می یابد که مرز میان نظام متشکل از سازمان های بین المللی و محیط متشکل از دولت های ملی عضو آن
سازمان ها تیره و تار می گردد. »^[۲۵]
آمیتای اتزیونی همگرائی را یک وضعیت با شرایط ویژه می داند و معتقد است که وحدت سیاسی فرآیندی است که به موجب آن همگرائی به عنوان یک وضعیت و افزایش قدرت و وحدت میان واحدهای تشکیل دهنده یک سیستم بوجود می آید. وی کنترل موثر جامعه سیاسی بر وسایل اعمال خشونت را از معیارهای سنجش میزان همگرائی قلمداد می کند.^[۲۶] لیون لیند برگ همگرایی را چنین تعریف می کند: « فر آیندی که طی آن ملت ها از آرزو و قدرت هدایت مستقل سیاست خارجی و سیاست های داخلی عمده خود چشم پوشی کرده و در عوض می کوشند تا به اتخاذ تصمیماتی مشترک دست زده یا وظیفه تصمیم گیری را به نهاد های مرکزی جدید تفویض کنند و یا فرآیندی که طی آن بازیگران سیاسی چندین واحد مجزا ترغیب می شوند تا فعالیت های سیاسی و انتظارات خود را به سوی مرکز جدیدی معطوف سازند ».^[۲۷]
از نظر چارلز پنتلند « همگرایی سیاسی بین المللی غالبا با طفره رفتن از حاکمیت دولت های ملی نوین، کاهش این حاکمیت، یا منسوخ نمودن آن یکسان گرفته می شود ».^[۲۸] دانلد پوچالا همگرایی را فرآیندی می داند که باعث ایجاد یک نظام هماهنگ در سطح بین المللی می شود.^[۲۹]
از نظر یوهان دووری همگرایی « یعنی فرایند تشکیل و توسعه نهادهایی که به وسیله آن ها ارزش های معینی به طور آمرانه به گروه معینی از بازیگران یا واحدهای سیاسی اختصاص می یابند ».^[۳۰] فیلیپ جاکوب همگرایی سیاسی را نوعی رابطه جمعی میان مردم در یک واحد سیاسی دانسته که حاصل پیوند های متقابل بین آنهاست.^[۳۱] کارل دوویچ همگرایی سیاسی را چنین تعریف می کند: « وضعیتی که در آن گروهی از انسان ها در یک قلمرو ارضی به احساس وجود نوعی جامعه، نهاد ها و رویه ها دست یافته اند و این احساس چنان قوی است که با اطمینان می توان پیش بینی نمود که برای مدتی طولانی تحولاتی

که بین این افراد رخ خواهد داد، مسالمت آمیز خواهد بود ».^[۳۲] از نظر جیمز کاپوراسو و آلن پلوفسکی همگرایی یعنی ایجاد ساختارهای جدیدی که کامل تر و کاربردی تر از ساختارهای قبلی است.^[۳۳]
با توجه به تعاریف ارائه شده برای رسیدن به همگرایی باید یکسری همکاری ها بوجود آید و لذا طی مراحل زیر لازم است:
مرحله ابراز نیاز به همگرایی،مرحله همکاری محدود، مرحله وحدت، مرحله تکامل و ایجاد پیوستگی و مرحله پایان همگرایی. با توجه به مجموعه تعاریفی که از مفهوم همگرایی بیان شد، می توان گفت که در فرایند همگرایی، واحدهای سیاسی جدا از هم به صورت ارادی با پیروی از یک قدرت مرکزی فراملیتی از کاربرد حاکمیت بلامنازع و تام خویش برای رسیدن به اهداف مشترک چشم پوشی نموده و در این بین به امکاناتی دست می یابند که رسیدن به آن پیش از آغاز همگرایی امکان پذیر نبود.
از طرف دیگر همگرایی فرآیندی است که به صورت تدریجی شکل می گیرد، زیرا نمی توان دولت ها را بدون دستیابی به منافعی گسترده تر به چشم پوشی و گذشت از استقلال و حاکمیت ملی در حساس ترین عرصه های قدرت ناگزیر ساخت. به عبارتی دیگر همگرایی فرآیندی است که به وسیله آن رهبران سیاسی چند کشور مختلف متقاعد و راغب می شوند تا وفاداری، انتظارات و فعالیت های سیاسی شان را به سمت مرکز جدیدی که نهاد هایش دارای اختیارات قانونی یا متقاضی اختیارات قانونی و رای اختیارات ملت- کشورها باشد سوق دهند.^[۳۴]
اکنون با توجه به تعاریف مختلف ارائه شده توسط نظریه پردازان همگرایی در خصوص مفهوم و تعریف آن می توان به طور کلی همگرایی را اینگونه تعریف کرد: همگرایی فرآیندی است که طی آن چندین بازیگر مستقل به صورت اختیاری تصمیم می گیرند تا از اعمال حاکمیت تام خویش بر برخی حوزه های اقتصادی و سیاسی چشم پوشی نموده و یک مرکز تصمیم گیری جمعی و مشترک ایجاد نمایند تا از این طریق منافع
مشترک و جمعی اعضاء را برآورده سازند.
بخش دوم
انواع همگرایی
سیاسی
منظور از همگرایی سیاسی، همگرایی در نهادها و یا در سیاست های واحدهای مختلف سیاسی می باشد.^[۳۵] همگرایی در نهادها منجر به انتقال قدرت تصمیم گیری مشترک از سوی تمام حکومت ها در داخل یک منطقه و ایجاد چارچوبی برای تنظیم هماهنگ این تصمیمات می شود. با توجه به اینکه نهاد و اقتدار تصمیم گیری برای برخورداری از کارایی طبیعی مستلزم مشروعیت سازی است، بایستی از سوی نخبگان سیاسی مورد حمایت قرار گیرد. این حمایت نیز به نگرش های مساعد نخبگان و توده مردم بستگی دارد. تنها زمانی که این دو به آرمان های منطقه ای متعهد گشته و نهاد منطقه ای را واجد مزایای اقتصادی و امثال آن بدانند، وفاداری ها و انتظارات از واحد های ملی به نهادهای منطقه ای انتقال می یابد. از طرفی از آن جا که بازیگران اصلی در فرایند همگرایی دولت ها هستند، تفاهم و سنخیت آن ها برای شروع کار بسیار مهم است. پس از آن نیز همگونی نظام ها و رژیم های سیاسی عامل اصلی پیشبرد برنامه هاست.^[۳۶] عواملی که در همگرایی سیاسی موثرند شامل موارد زیر می باشند:
نوع و میزان قدرت حکومت ها، نوع روابط و میزان ارتباطات بین کشورها، افکار عمومی و طرز تفکر نخبگان کشورها، ناسیونالیسم و نقش قدرت های بزرگ.
احساس خطر مشترک همواره همگرایی سیاسی را افزایش می دهد، امنیت ملی، امروزه مرزهای وسیعتری را در بر می گیرد. با توجه به ظهور انقلاب ارتباطات، دهکده کوچک جهانی بتدریج به مرز واقعیت
نزدیک می گردد، بدین ترتیب کلیه کشورها با خطرات جدیدی روبرو گردیده اند که امنیت جهانی و بنوبه خود امنیت ملی آن ها را به خطر می اندازد. این خطرها ضرورت همکاری جهانی را بیشتر جلوه گر می سازد. بنابراین می توان گفت جهان به سوی نظم نوینی در حرکت است که احتمالا آمیخته ای از سیستم ملت- کشوری و سیستم جهانی می باشد، سیستمی که بتواند منافع کلیه کشورهای جهان را در برداشته باشد.^[۳۷]
اقتصادی
چار چوب نظری پژوهش های صورت گرفته در رابطه با همگرایی اقتصادی ریشه در نظریه اتحادیه های گمرکی دارد. مساله اصلی در پژوهش های صورت گرفته در این رابطه این است که آیا اصولا حذف تعرفه ها و موانع گمرکی در بین کشورها می توان به بهتر شدن اوضاع اقتصادی آن ها کمکی کند. برخی همگرایی اقتصادی در سطح مناطق را به عنوان عامل رشد برای کشورهای در حال توسعه قلمداد کرده اند. در بحث همگرایی اقتصادی میزان حمایت دولت ها از اقتصاد های ملی و نحوه ارتباطات اقتصادی با آن ها مورد بررسی واقع می شود.^[۳۸]
اصولا می توان همگرایی اقتصادی را به معنای یکپارچه شدن، یکسان شدن و ادغام اقتصاد های چند واحد اقتصادی مختلف دانست. همگرایی اقتصادی افزون بر لغو تعرفه ها و برچیدن مرزهای گمرکی میان واحد های اقتصادی ملی بر رشد هم زمان اقتصاد های ملی دولت های مختلف برای تضمین عملکرد مطلوب کل اقتصاد در یک منطقه دلالت می ورزد. همگرایی اقتصلدی سطوح مختلفی دارد. نازل ترین سطح آن ایجاد یک « حوزه تجارت آزاد »^[۳۹] از سوی چند دولت بر
ای حذف تعرفه میان آن هاست. در مرحله بعد تاسیس اتحادیه گمرکی برای تعیین تعرفه مشترک بر کالاهای خارجی است. ایجاد « بازار مشترک »^[۴۰]، مرحله دیگری است که به جریان آزاد کار، سرمایه و دیگر عوامل اقتصادی بین دول عضو می انجامد. اتحادیه اقتصادی زمینه هماهنگ سازی سیاست های یاد شده و اتحادیه پولی است. در صورت تحقق این امر دول عضو به وحدت سیاسی بسیار نزدیک خواهند شد. اما در عین حال تحقق آخرین گام در فرایند همگرایی اقتصادی مستلزم وحدت نهادهای سیاسی است.
اجتماعی
این نوع از همگرایی بیشتر به علت تسهیل در همگرایی اقتصادی مورد توجه قرار می گیرد. افرادی چون کئو هان و نای برای تحقق همگرائی، توسعه ارتباطات اجتماعی را بیش از عوامل دیگر موثر می دانند. کارل دوویچ نیز افزایش مبادلات اجتماعی را در تشکیل یک هویت نزدیک، ایجاد احساس منافع مشترک و حس یک جامعه بودن تاثیر گذار می داند.^[۴۱] عواملی که باعث تقویت و تضعیف جنبه اجتماعی همگرائی می شوند عبارتند از: ارزش ها و هنجارهای مشترک، تاریخ، زبان، فرهنگ و نهایتا یکپارچگی نژادی. ارزش ها نقش مهمی در شکل گیری روند همگرایی از جنبه اجتماعی دارند. این ارزش ها و هنجارها در چارچوب فرهنگ شکل می گیرند. فرهنگ عبارت است از مجموعه ای از آداب و رسوم، اخلاقیات، اعتقادات و ارزش هایی که از طریق جامعه پذیری از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. در این راستا ارزش ها مفاهیم تعمیم یافته ای از هدف های مشروع می باشند که آدمی را در جهت خاصی هدایت می کند.^[۴۲]
یکی از جنبه های مهم در بررسی ابعاد همگرایی منطقه ای تحلیل سطح ارتباطات در آن است. برخی از افراد بر این اعتقاد هستند که صرف گسترش ارتباطات در سطح منطقه نمی تواند به توسعه درک از یک هویت مشترک و الزام و تعهد متقابل کمک نماید. بنابر این از نگاه آن ها صرف ارتباط فرد با فرد به توسعه ادراک جامعه کمک نمی کند ولی در همین حال قبول ایجاد حس یک جامعه بودن بدون توسعه روابط افراد با یکدیگر غیر قابل پذیرش است. به هر حال توسعه ارتباطات اجتماعی بیشتر نشان دهنده روند همگرایی
اجتماعی است تا همگرایی سیاسی.^[۴۳]
عوامل مختلفی در تقویت یا تضعیف همگرایی اجتماعی نقش دارند که عبارتند از:

1. 1. ایدئولوژی، ارزش ها و هنجارهای مشترک

1. 1. تاریخ، زبان و فرهنگ

1. 1. یکپارچگی نژادی

بنابر این وجود همبستگی اجتماعی و یکپارچگی موجب افزایش و فقدان همبستگی اجتماعی به همان نسبت باعث واگرایی و نا کارآمد شدن سیستم همگرایی می گردد. به طور خلاصه می توان گفت همگرایی اجتماعی بیشتر به ارتباطات فردی و اشکال مختلف آن مانند تجارت، توریسم، ارتباطات پستی و مخابراتی و امثال آن توجه دارد و ضرورتا به توسعه ادراک تعهد و الزام متقابل ناشی از آن نمی پردازد.
بخش سوم: سطوح همگرایی
الف: مشترک المنافع
این نوع از همگرایی به اتحادیه داوطلبانه کشورهایی گفته می شود که در گذشته بخشی از امپراتوری انگلستان محسوب می شدند. این دولت ها ملزم به اجرای سیاست های مخصوص و ویژه در هیچ یک از امور داخلی؛ خارجی؛ اقتصادی و دفاعی نمی باشند. اتحادیه کشورهای مشترک المنافع در اتحادیه اقتصادی حقیقت نوعی اتحادیه اقتصادی می باشند که در آن کشورهای عضو با کاهش تعرفه های گمرکی مزایایی برای یکدیگر فراهم می آورند. کشورهای عضو این اتحادیه شامل ۴۵ کشور می باشند و همکاری آن ها با یکدیگر بستگی به خواست و اراده این کشورها دارد. با عضویت انگلستان در جامعه اقتصادی اروپا سیستم تجارت ترجیحی در میان کشورهای مشترک المنافع ضعیف شد و این سیستم را تضعیف نمود.^[۴۴]
ب: کنفدراسیون
تشکیل اتحادیه ای از کشورها برای همکاری و دفاع متقابل مورد توجه این دیدگاه می باشد. هدف دیدگاه کنفدراسیونی ایجاد نهادهای اقتصادی و سیاسی مشترک برای تحقق اهداف ملی می باشد. در این سیستم قدرت متمرکز و مسلط بر واحد های تابعه وجود ندارد و حق حاکمیت دولت های عضو رعایت می شود. کشورهای کنفدرال در روابط بین المللی، واحدهای جداگانه به حساب می آیند ولی در بین خود جنگ را تحریم می کنند. می توان این طور نیز بیان کرد که کنفدراسیون فاصله ای است میان کشورهای مستقل و نظام فدرالی.^[۴۵]
پ: فدراسیون
از منظر این دیدگاه قدرت به طور کامل میان حکومت مرکزی و نهادهای فرعی حکومتی تقسیم شده است. هر یک از این ۲ نهاد اقتدار خود را به صورت مستقیم اعمال می کنند و برای اجرای آن به یکدیگر وابسته نیستند و چارچوب قانونی بر عملکرد هر دوی این بخش ها برتری دارد. نظام فدرالی در میان نظام های یکپارچه از یکسو و نظام های کنفدرالی از سوی دیگر قرار دارد. در اینگونه نظام ها از طرفی سعی بر این است وحدت ملی برای تحقق اهداف مشترک حفظ شود و از طرف دیگر بر اساس تنوع محلی حق حاکمیت مردم نیز تامین گردد.^[۴۶] به طور کلی خصوصیات دول فدرال شامل موارد زیر است:

1. 1. دولت مرکزی متحده دارای حاکمیت و استقلال بوده و مافوق دولت های جزء است.

1. 1. هر یک از دولت ها دارای قانون اساسی و قوای سه گانه اند ولی فاقد ش
      خصیت بین المللی هستند.

1. 1. اساس و مبنای تشکیل حکومت فدرال و وحدت سیاسی در قانون اساسی آن تعیین می گردد.

نظریه پردازان فدرالیست به دو گروه تقسیم می شوند:
دسته ای که ایدئولوژی را محور وحدت سیاسی در قالب حکومت فدرال قرار می دهند و دسته ای دیگر که بیشتر عملگرا هستند و نیاز به وحدت را در ضرورت های اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی می بینند.^[۴۷]
ت: اتحاد
در روند اتحاد میان چندین واحد مستقل سیاسی؛ اعضا با صرف نظر از حق حاکمیت خود باعث شکل گیری قدرت به صورت انحصاری و متمرکز می شوند. این نوع از نظام های سیاسی معمولا برای گستره جغرافیایی محدود و جمعیت همگون مناسب تشخیص داده می شوند. در فرایند اتحاد میان چندین واحد مجزای سیاسی واحد های عضو همه اختیارات خود را به نهادهای مرکزی واگذار می کنند. در این سیستم ها وحدت عمل و رویه در چارچوب قوانین؛ مقررات و دستگاه های اجرایی شکل می گیرد و اجزاء تشکیل دهنده اتحاد کمرنگ شدن حضور خود را می پذیرند.^[۴۸]
بخش چهارم: نظریه های همگرایی
الف: نظریه کارکرد گرایی
نظریه کارکرد گرایی بر اساس ۳ اصل مهم شکل می گیرد:

1. 1. جنگ از شرایط عینی موجود در جامعه انسانی سرچشمه می گیرد. جنگ نه ناشی از سرشت انسان و نه حاصل سرشت دولت است. جنگ یک بیماری در روابط بین کشورهاست که از نقایص اجتماعی و اقتصادی زندگی انسان ها حاصل شده است.

1. در دیدگاه این گروه جنگ نتیجه نقص نهادی نظام دولت های ملی است. از نظر کارکردگرایان دولت ها فاقد شایستگی لازم برای حل مسائل جوامع انسانی هستند و تامین صلح نیازمند حل مسائل اقتصادی- اجتماعی توسط سازمان های ویژه ای که برای آن به وجود آمده اند می باشد. واحد دولت ها متناسب با این نیازها نمی باشد بنابراین منطقه ای کردن ترتیبات حکومتی می تواند به حل مشکلات اجتماعی- اقتصادی کمک کند.

BID

پیوسته

۰۶۵/۰-

EDU

رتبه­ای

۰۶۱/۰

REV

رتبه­ای

^۸-۱۰ × ۹۹۹/۰

OK

موهومی

۱۴۷/۰

RC

موهومی

۰۲۸/۰

AS

موهومی

۱۲۱/۰

مأخذ: یافته­های پژوهش.
مقدار اثر نهایی متغیر توضیحی رتبه‌ای درآمد ماهیانه فرد (REV) نشان داد که با فرض ثابت بودن سایر شرایط به طور متوسط افزایش یک میلیون ریالی مقدار این متغیر، احتمال پذیرش مبالغ پیشنهادی برای خرید برنج ارگانیک را ۹۹۹/۰ واحد افزایش می‌دهد.

مقدار اثر نهایی متغیر توضیحی موهومی شناخت فواید برنج ارگانیک (OK) نشان داد که با فرض ثابت بودن سایر شرایط، احتمال پذیرش مبالغ پیشنهادی برای خرید برنج ارگانیک را ۱۴۷/۰ واحد افزایش می‌دهد.مقدار اثر نهایی متغیر توضیحی موهومی مقدار مصرف در هفته (RC) نشان داد که با فرض ثابت بودن سایر شرایط، احتمال پذیرش مبالغ پیشنهادی برای خرید برنج ارگانیک را ۰۲۸/۰ واحد افزایش می‌دهد.مقدار اثر نهایی متغیر توضیحی نگرش افراد نسبت به برنج ارگانیک (AS) نشان داد که با فرض ثابت بودن سایر شرایط به طور متوسط افزایش یک واحدی مقدار این متغیر احتمال پذیرش مبالغ پیشنهادی برای خرید برنج ارگانیک ۱۲۱/۰ واحد افزایش می‌یابد. مقدار آماره LRبرابر با ۲۲/۲۵۱ بوده که با توجه به ارزش احتمالاتی صفر بیانگر معنی­داری کلی رگرسیون لاجیت برآورد شده است. درصد پیش‌بینی صحیح الگوی برآورد شده نیز برابر با ۴/۷۷ درصد بوده که قدرت پیش ­بینی بالای الگوی لاجیت برآورد شده را مورد تأکید قرار می­دهد. به بیان دیگر، مدل برآورد شده توانسته است درصد بالایی از مقادیر متغیر وابسته را با توجه به متغیرهای توضیحی پیش‌بینی نماید. به عبارت دیگر تقریباً ۴/۷۷ درصد پاسخگویان، تمایل به پرداخت پیش‌بینی شده بله یا خیر را با ارائه یک نسبت کاملاً مناسب با اطلاعات، به درستی اختصاص داده بودند. نظربه اینکه در الگوی لاجیت جهت شناسایی وجود واریانس ناهمسانی از روش‌های مرسوم مانند وایتوبروچ – پاگان نمی‌توان استفاده کرد،درمطالعه حاضر برای بررسی وجود ناهمسانی واریانس از آزمون پیشنهادی مک‌کینون^[۱۱۴](۱۹۸۴) تحت عنوان LM2 بهره گرفته شد. این آماره متکی به روش ضریب لاگرانژ (LM)^[115] است و در آن یک رگرسیون تصنعی با بهره گرفتن از نتایج برآوردهای الگوی لاجیت شکل گرفته که امکان آزمون ناهمسانی واریانس را فراهم می کند(مولائی و همکاران، ۱۳۸۸).
الگوی فوق به منظور برآورد حداکثر تمایل به پرداخت (MWTP) برای برنج ارگانیک مورد استفاده قرار می­گیرد. این اساس، مقدار انتظاری تمایل به پرداخت اضافی برای یک کیلوگرم برنج هاشمی ارگانیک در قیاس با برنج هاشمی معمولی معادل با ۲۴/۸ درصد است.

۴-۵- نتایج مدل دو مرحله ای هکمن

پس از جمع آوری داده ها برای شناسایی و تفکیک متغیر‌هایی که بر پذیرش تمایل به پرداخت بیشتر برای برنج ارگانیک و متغیرهایی که بر میزان تمایل به پرداخت آنان موثرند، مدل هکمن در دو مرحله توبیت و رگرسیون خطی وارد شدند. که به قرار زیر است:
۴-۹-جدول نتایج مدل دو مرحله ای هکمن

متغیر

مرحله اول (پروبیت)

مرحله دوم (رگرسیون خطی)

ضریب

۳ـ رضایت از همکاران^[۲۵]: عبارتست از میزان دوستی، صلاحیت فنی و حمایتی که همکاران مدیران و کارکنان نشان می‌دهند.
۴ـ رضایت از ترفیع^[۲۶]: عبارت از دسترسی به فرصت‌های واقعی برای پیشرفت در کار کارکنان

می باشد.
۵ـ رضایت از حقوق^[۲۷]: بیشترین تاکید نظریه برابری متوجه حقوق (پول) به عنوان مهمترین پاداش در موقعیت‌های کاری بوده است. منظور این است که اگر کارکنان احساس کنند حقوق و مزایا، توقعات آنان را برآورده می‌سازد و با سطح تلاش و فعالیت آنها برابر است، از کار خود رضایت خواهند داشت.
به طور کلی می توان نتیجه گرفت رضایت شغلی ماحصل تاثیر و تاثر عوامل زیادی نظیر نیازها ؛ علائق ؛ انگیزه ها و نگرش و شخصیت افراد از یک طرف و مختصات شغلی نظیر محیط کار ؛ جو سازمانی ؛ فرهنگ سازمانی و نیز مدیریت از طرف دیگر می باشد . چنانچه این عوامل موید یکدیگر باشند موجب حالتی می شوند که فرد در خود احساس رضایت می کند . ( عباس زادگان ؛ ۱۳۷۹ ؛ صص ۱۸۸-۱۸۹ )
نظریه‌های مختلف در بحث رضایت شغلی

در خصوص رضایت شغلی نظریات مختلفی ارائه شده است که به اختصار برخی از آنها مورد توجه قرار می‌گیرد:

۱-۴)نظریه کورمن^[۲۸]
کورمن نظریات رضایت شغلی را قابل تلفیق در هم می داند . به نظر او تا سال ۱۹۷۵ عمدتا سه نظریه رضایت شغلی به شرح ذیل وجود داشته است :
۱ – نظریه کامروایی نیاز^[۲۹] : این نظریه یکی از منطقی ترین نظریه ها در زمینه رضایت مندی می باشد و بیانگر این مفهوم است که :
الف ) اگر انسان آنچه را می خواهد به دست آورد ؛ خشنود خواهد شد .
ب ) هرچه انسان بیشتر خواهان چیزی باشد وقتی آن را بدست آورد خشنود تر خواهد شد و اگر به دست نیاورد ناراضی می گردد .
دو نظریه عمده این چارچوب را مورد بررسی قرار داده اند : یکی الگوی کاهشی^[۳۰] و دیگری الگوی ضربی^[۳۱] وروم می باشد .
۲ – نظریه گروه مرجع
براساس این نظریه آنچه موجبات خشنودی و رضایت فرد را فراهم می کند برآورده شدن خواستها و دیدگاه های گروهی است که فرد در آن اشتغال دارد . بنابراین اگر شغلی علائق ؛ خواستها و شرایط گروه را برآورده سازد شخص از آن شغل احساس رضایت کرده به آن علاقه مند می گردد .
۳ – نظریه روابط انسانی
تحقیقات هاثورن نشان داد که برقراری روابط انسانی ؛ جو دوستانه ؛ مشارکت ؛ پذیرش ؛ احترام به افراد و داشتن روابط غیر رسمی صمیمی سبب افزایش روح همکاری ؛ بازدهی و تولید شده و اثر عمیق بر رضایت شغلی افراد دارد . ( عباس زادگان ؛ ۱۳۷۹ ؛ ص ۱۹۱ )
رزن بلوث^[۳۲] برای پیشرفت در محیط کار و افزایش سود دهی مطرح کرد که خوشحالی و شادابی در محیط کار کلیدی برای موفقیت است . لذا شادابی را به اشکال گوناگون رسمی و غیر رسمی بسنجید ؛ ارتباط بین فرادست و زیردست را حفظ کنید؛ به طور مداوم از اثرات سازمان بر زندگی شخصی و حرفه ای افراد مطلع شوید ؛ افراد را درگیر کار کنید و در آنها احساس مالکیت در کار ایجاد نمایید ؛ مسائل مالی کار را در نظر بگیرید و رویکرد انسانی را حین کار مورد توجه قرار دهید . ( پرهالد و گری^[۳۳] ۱۹۹۴؛ ص۱۷۵)
۲-۴) نظریه بروفی^[۳۴] بروفی نظریه‌های رضایت شغلی را به شرح زیر تقسیم‌بندی نموده است:
نظریه نیاز‌ها: میزان رضایت شغلی هر فرد که از اشتغال حاصل می‌شود به دو عامل بستگی دارد: اول، چه مقدار از نیاز‌ها و به چه میزان از طریق کار و احراز موقعیت مورد نظر تأمین می‌گردد.
دوم، چه مقدار از نیازها و به چه میزان از طریق اشتغال به کار مورد نظر تأمین نشده باقی می‌ماند. نتیجه‌ای که از بررسی عوامل دسته اول و دوم حاصل می‌شود، میزان رضایت شغلی فرد را معین می‌کند.
۲ ) نظریه‌ی انتظارات: انتظارات فرد در تعیین نوع و میزان رضایت شغلی مؤثرند. اگر انتظارات فرد از شغلش زیاد باشد، در این حالت رضایت شغلی معمولاً دیرتر و مشکل‌تر حاصل می‌گردد. لذا رضایت شغلی مفهومی کاملاً یکتا و فردی است و باید در مورد هرفرد به طور جداگانه، عوامل و میزان و نوع آن مورد بررسی قرار‌گیرد.

۳) نظریه‌ی نقش: در این نظریه به دو جنبه‌ی اجتماعی و روانی توجه می‌شود. رضایت کلی نتیجه‌ای است که از ترکیب دو جنبه اجتماعی و روانی حاصل می‌شود. (شفیع آبادی، ۱۳۸۵، صص۱۰۱-۱۰۰)

۳-۴) نظریه پارسون^[۳۵] :
“پارسون” رضایت شغلی را وابسته به پنج عامل بشرح زیر میداند:
۱- عزت نفس : انسانها با هنجارها و نیازهای اخلاقی که درون خود بوجود می آورند زندگی میکنند. محترم شمردن این هنجارها و الگو های رفتاری در کسب رضایت شغلی آنان تاثیر بسزائی دارد . مدیر شایسته آن است که کار کنان را در خلق این هنجارها یاری نماید.
۲- شناسائی : همه انسانها علاقه دارند تا از سوی دیگران مورد شناسائی و احترام قرار گیرند. مدیران میتوانند در ایجاد یا فقدان این احساس بسیار موثر باشند.
۳- ارضای خواسته ها : انسان ها همواره در پی ارضای نیازهای مادی و معنوی خویش اند و این امر بر رضایت شغلی آنان مؤثر است . تحقیقات نشان می دهد غالبا” ترک خدمت افراد به سبب عدم حصول رضایت شغلی و تامین خواسته های آنان است .
۴- لذت : لذت بخش بودن شغل و فعالیت های شغلی در کارکنان ایجاد خشنودی و رضایت شغلی میکند.
۵- صمیمیت : درستی و صمیمیت در روابط میان کارکنان یک محرک قوی انگیزشی است که به رضایت شغلی منجر می شود فقدان این امر مشکلاتی را بوجود می آورد برخوردهای منفی گسترش پیدا می کند و ضعف روحیه را همراه دارد. علائم ضعف روحیه ؛ پرخاشگری ؛ بدگوئی ؛ سخن چینی ؛ کاهش تولید ؛ تاخیر ورود و تعجیل خروج میباشد . ( عباس زادگان ؛ ۱۳۷۹ ؛ ص ۱۹۲)
۴-۴) نظریه تفاوت
« لاک^[۳۶]» عقیده دارد که رضایت شغلی یا نارضایتی شغلی به تفاوتی که شخص بین آنچه از شغلش به دست آورده و آنچه که آرزو داشته و می‌خواسته، بستگی دارد. اگر بین میزان آرزوهای شغلی فرد و دستاوردهای واقعی‌اش تفاوت وجود نداشته باشد وی خشنودی و رضایت خواهد داشت و اگر دستاوردهای حاصل از شغل وی کمتر از میزان خواسته‌هایش باشد ناراضی خواهد بود.
« لاولر^[۳۷]» رضایت شغلی را تفاوت بین درک کارکنان از شرایطی که بایستی ایجاد شود با شرایطی که به طور واقعی در شغل وجود دارد، می‌داند. اگر بین آنها تفاوتی وجود نداشته باشد فرد راضی خواهد بود. مانند زمانی که فرد انتظار افزایش درصدی در حقوقش را دارد و این انتظار برآورده می‌شود.
« پورتر» نیز رضایت شغلی را به عنوان تفاوت بین میزان عواملی که بایستی در شغل وجود داشته باشد و میزانی که اکنون وجود دارد تعریف کرده است (دلجو، ۱۳۷۴).
۵-۴) نظریه انگیزشی – بهداشتی^[۳۸] هرزبرگ:
یکی از نظریه های مشهور رضایت شغلی ، نظریه انگیزشی - بهداشتی « هرزبرگ » است که به تأثیر انواع مشخصی از عوامل شغلی بر رضایت شغلی متمرکز است . مطابق تئوری هرزبرگ هر کارمندی دو دسته نیاز یا خواسته دارد . نیازهای انگیزشی و نیازهای بهداشتی . نیازهای انگیزشی مربوط به خود کار و کیفیت چالشی بودن کار نظیر جالب بودن کار ، استقلال شغل و پاسخگویی می باشد . نیازهای بهداشتی مربوط به زمینه روانی و فیزیکی که کار در آن انجام می گیرد نظیر شرایط فیزیکی کار ( مثل حرارت و دلپذیر بودن محیط ) ، ماهیت نظارت ، پرداخت و امنیت شغلی می باشد . هرزبرگ روابط بین نیازهای انگیزشی و نیازهای بهداشتی و رضایت شغلی را چنین مطرح کرد:
- با ارضای نیازهای انگیزشی ، کارکنان راضی و با عدم ارضای نیازها ، کارکنان ناراضی نخواهند بود.
- با ارضای نیازهای بهداشتی کارکنان راضی نخواهند شد . ولی با عدم ارضای این نیازها کارکنان ناراضی می شوند . به نظر هرزبرگ یک کارگر می تواند با ارضای نیاز انگیزشی مثل جالب و چالشی بودن کار ، راضی باشد و در عین حال بعلت عدم ارضای نیاز بهداشتی مثل امنیت شغلی پایین ناراضی باشد . هرزبرگ رضایت و نارضایتی را مستقل از هم می داند . درصورتی که دیدگاه سنتی رضایت و نارضایتی را دو انتهای یک پیوستار می دانند . (جنفر^[۳۹]و گارت^[۴۰]، ۱۹۹۹ص۸۳-۸۶)
بعد رضایت و عدم رضایت
__________________________
رضایت از کار ~ عدم رضایت از کار
__________________________
الف – مطابق دیدگاه سنتی هر کارگر یا از کارش راضی است یا ناراضی
بعد رضایت
________________________