وبلاگ

دنیس. سی. اسپارکس^[۲۳۶]در سال ۱۹۸۰، در مقاله ای با عنوان «بیست و پنج پیشنهاد برای مدیریت زمان »، از بین پیشنهادات ارائه شده در رابطه با مدیریت زمان، تعدادی را که برای افراد مناسب تر بوده برگزیده و از بین آن ها به موارد زیر اشاره دارد : تهیه فهرست فعالیت‌ها و تعیین اولویت‌های آن ها، هدفگذاری و ایجاد طرح کار و یادگرفتن اینکه «نه » بگوییم (اسپارکس، ۱۹۸۰).

مایکل. دبلیو. بورن^[۲۳۷]در سال ۱۹۷۹، پیشنهاداتی در زمینه بهبود مدیریت زمان مطرح ‌کرده‌است که عبارتند از : تعیین اهداف، تحلیل زمان موجود، تفویض مسئولیت به دیگران، سازماندهی آنچه که غیر قابل اجتناب است (بورن، ۱۹۷۹).

پاتریشا. اس. واگر^[۲۳۸]در سال ۱۹۸۱، لازمه مدیریت موفق زمان را، برنامه ریزی دقیق، نوشتن اهداف، سازماندهی زمان برای رسیدن به برنامه های کاری می‌داند و نیز هدفگذاری را وسیله ای برای ارزیابی برنامه ها می‌داند (واگر، ۱۹۸۱).

یکی از وجوه مدیریت زمان، پیچیدگی آن است که کنترل آن را برای برخی دشوار می‌سازد. مدیریت زمان از عناصر چندی پدید آمده است که این عناصر به یکدیگر گره خورده اند. تعیین یک موقعیت و مشخص کردن ضایع کنندگان وقت در آن، متضمن تقلا و کوشش فوق العاده ای است (مکنزی ؛ ترجمه رضاپور، ۱۳۷۲).

رابینز^[۲۳۹](۱۹۹۲) که یکی از صاحب نظران مدیریت است، اعتقاد دارد که دو نوع زمان وجود دارد :

یکی زمان غیر قابل کنترل و دیگری زمان قابل کنترل. او می‌گوید بسیاری از افراد، نمی توانند تمام وقتشان را کنترل نمایند. آن ها پیوسته و روزمره به بحران‌های ناگهانی، واکنش نشان می‌دهند. وقت عمده آن ها صرف ‌پاسخ‌گویی‌ به درخواست‌ها و تقاضاها و نیز توجه به مسائل و مشکلاتی می‌شود که توسط دیگران ایجاد شده است و این نوع زمان را نمی توان کنترل و مدیریت نمود. در مقابل بخشی از وقت آدمی قابل کنترل است. بسیاری از پیشنهادهای ارائه شده جهت مدیریت زمان، مربوط به استفاده از زمان قابل کنترل است. برای اینکه بخشی از وقت آدمی که قابلیت کنترل دارد، قابل مدیریت کردن است (رابینز، ۱۹۹۲).

«زمان تنها منبعی است، که به محض دستیابی به آن، می‌باید مصرف شود و آهنگ مصرف آن هم ثابت است. بعضی محققین در نوشته های خود برای افزایش اوقات آموزش از نظر کمّی، پیشنهاداتی ارائه نموده اند، ولی آنچه که بیش از همه مورد نیاز است، استفاده مؤثر از مقدار زمانی است که در دسترس است. برای این امر، برنامه‌ریزی و سازماندهی کافی، مورد نیاز است. در غیر این صورت، زمان بیشتری به هدر می‌رود. » (میلر^[۲۴۰]،۱۹۸۵، ص.۳، دیلون^[۲۴۱]، ۱۹۸۱، ص.۴).

وبر^[۲۴۲]در سال ۱۹۸۹، برای پیشرفت افراد در زمینه استفاده مؤثر از زمان به منظور انجام فعالیت‌های کاری شش پیشنهاد ارائه می‌دهد : تشخیص بین فعالیت مهم و فعالیت اضطراری، چشم پوشی از انجام بعضی از فعالیت‌ها که نیاز به زمان دارد، تمرکز بر فعالیتی که بیشترین کمک را به فرد می‌کند، تفویض اختیار، بهبود روابط بین افراد، پیشرفت در زمینه اهداف بلند مدت حیاتی. (وبر، ۱۹۸۹).

بی شاپ^[۲۴۳]در سال ۱۹۸۶، برای بهبود مدیریت زمان مراحلی را مطرح می‌کند که عبارتند از : تحلیل زمان، تعیین مشکلات موجود در زمان، ارزیابی از خود، تعیین اهداف و اولویتها، توسعه فعالیت‌های برنامه ریزی، اجرای برنامه ها، مواجه شدن با مشکلات زمان، تحلیل فعالیت‌های روزانه و استفاده مؤثر از تلفن (بی شاپ، ۱۹۸۶).

1. 1. Seligman , M.E.P. ↑

1. 1. csikszentmihalyi,M. ↑

1. 1. Argyle,M. ↑

1. 1. Myers , D. ↑

1. 1. The pursuit of happiness ↑

1. 1. Lu,L. ↑

1. 1. Fritz,G.H. ↑

1. 1. Scott,H. ↑

1. 1. Shannon, C ↑

1. 1. caroline , L. ↑

1. 1. Good,T. ↑

1. 1. Brophy,J. ↑

1. 1. Levin, K. ↑

1. 1. Farahany,M.N. ↑

1. 1. Personalogical ↑

1. 1. Institutional ↑

1. 1. Mohan.J. ↑

1. 1. Gulati,A. ↑

1. 1. Reidel,J.S. ↑

1. 1. Pandey.R.P. ↑

1. 1. Molnar,P. ↑

1. 1. Crealock,C.M. ↑

1. 1. introversion – extraversion ↑

1. 1. neuroticism ↑

1. 1. psychoticism ↑

1. 1. self-perception ↑

1. 1. Hansford , B.C. ↑

1. 1. Hattie, J.A. ↑

1. 1. Deluty , R.H. ↑

1. 1. Halasselt , V. ↑

1. 1. Bellack, A.S. ↑

1. 1. Hersen. M. ↑

1. 1. Bernestein , M.R. ↑

1. 1. Newman , R.M. ↑

1. 1. Visual – Spatial. ↑

1. 1. subjective well-being ↑

1. 1. life satisfaction ↑

1. 1. pleasant emotions ↑

1. 1. feelling of fulfillment ↑

1. 1. meaning ↑

1. 1. Diener , E.&Scollon , C.H. ↑

1. 1. life quality ↑

1. 1. optimism ↑

1. 1. hope ↑

1. 1. Roysamb,E. ↑

1. 1. Harris , J. ↑

1. 1. Magnus , P. ↑

1. 1. Vitterso , J. ↑

1. 1. Tambs,K. ↑

1. 1. Suh,E. ↑

1. 1. Oishi,S. ↑

1. 1. Natvig , K. ↑

1. 1. Albrektsen , G. ↑

1. 1. Qvarnstron , V. ↑

1. 1. Erikson , E. ↑

1. 1. Boss , M. ↑

1. 1. Myers , D.G. ↑

1. 1. Veenhoven , R. ↑

1. 1. Kashdan , T.B. ↑

1. 1. Fuhrere, M.J. ↑

1. 1. Krause , J.S. ↑

1. 1. Hampton , N.Z. ↑

1. 1. Rask,K. ↑

1. 1. Kurki,p. ↑

1. 1. Paavilainen,E. ↑

1. 1. Laippala,P. ↑

1. 1. Arrindell , W.A. ↑

1. 1. Wensink,J. ↑

1. 1. Rosenberg, E. ↑

1. 1. Stedma,J. ↑

1. 1. Hatzichristou , C,H. ↑

1. 1. King , L.A. ↑

1. 1. Janoff –Bulman , C.H. ↑

1. 1. Biswas – Diener , R. ↑

1. 1. Dumant , C. ↑

1. 1. Larson , R. ↑

1. 1. Sandvik, E. ↑

1. 1. Pavot , W. ↑

بانک ها و مؤسسات مالی، به طور ذاتی حیاتی وابسته و منوط به مشارکت و تعامل با مشتریان دارند و تقویت این میزان مشارکت با هدف افزایش سهم از بازار، شالوده و بنیان رقابتی شده است که از طریق تنوع بخشی در خدمات و نحوه ارائه آن ها، اعمال تخفیف در هزینه و تسهیل در فرایند ارائه خدمات واستفاده گسترده از ابزارهای ارتباطی و رسانه­های جمعی نمود می­یابد (برزین، ۱۳۸۹). رسانه^[۲۰]، وسیله، مرکب یا محملی است که پیام به وسیله آن از یک محیط به محیط دیگری انتقال داده می شود(بلوریان، ۱۳۷۶). و یکی از وظایف مهم آن، ارتباط است که نقش مهمی در تبلیغات و بازاریابی دارد(خوبه، ۱۳۸۶). تبلیغات از طریق انواع مختلف رسانه ها ارائه می­گردد. رسانه های مختلف به علت تاثیرگذاری های متفاوت بر مخاطب، واکنش­های متفاوتی را به همراه خواهند داشت. ‌بنابرین‏ ، می توان به جرات اظهار داشت انتخاب رسانه تبلیغاتی، عامل مهمی در موفقیت هر فعالیت تبلیغاتی است (آدولجو^[۲۱] و همکاران، ۲۰۰۹).در خصوص بانک­ها ‌می‌توان گفت انتخاب ابزارهای تبلیغاتی بانکداری به ‌گروه‌های هدف بانک بستگی دارد(مایالنکیس ^[۲۲]، ۲۰۰۸). با این فرض که هر رسانه دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود است، استفاده از الگوهای ترکیبی که در آن یک یا چند رسانه رهبر وجود دارد و از سوی سایر رسانه ها حمایت می شود، مناسب است. یکی از وظایف مهم هر بازاریاب، تعیین مؤثرترین ترکیب تبلیغاتی است. انتخاب رسانه خود یکی از تصمیمات اساسی برنامه تبلیغاتی است. به عبارت دیگر، مدیران بازاریابی به هنگام تهیه یک برنامه تبلیغاتی باید همواره کار را با شناسایی و تعریف بازار هدف و انگیزش های خریدارآغاز کنند(کاتلر، ۱۳۸۸).

۲-۲-۵-۱-۲-۱ استفاده از تبلیغات برای کمک به فروش خدمات بانک

بانک­ها به دلایل زیر برای فروش خدمات خود تبلیغ ‌می‌کنند:

1. به منظور ایجاد تصویری عمومی

این تصویر ممکن است از بانکی به بانک دیگر متفاوت باشد و ممکن است بانک­ها با عناوینی مانند: بانکی که معامله با آن آسان است، بانک ایمن و مطمئن، بانکی که دارای تجهیزات مدرن و …… تبلیغ نمایند، تا تصویر مطلوبی از خود در بین افراد جامعه ایجاد کنند.

1. برای بیان منافع حاصل از خدمات بانکی

مانند داشتن حساب جاری برای افراد که موجب تسهیل در انجام معاملات روزمره می­ شود(ونوس، ۱۳۸۳).

۲-۲-۵-۱-۳ تعداد شعب و تأثیر آن در جذب منابع

با توجه به افزایش و شدت رقابت، ارائه خدمات در مکان و محل­های مورد نظر مشتریان عاملی تعیین­کننده در جذب و نگهداری مشتریان است، به همین دلیل امروزه بانک­ها به ایجاد شعب در مناطق مختلف پرداخته­اند. تا ضمن ارائه خدمات بهتر­، حوزه وسیع­تری را تحت پوشش قرار دهند(روستا و سایرین ۱۳۸۰) برای کاهش هزینه­ ها، گسترش سهم بازار، ارائه خدمات آسایش بیشتر به مشتریان، بانک­ها، طرح­ها و محل­های جدیدی را برای شعب خودشان آزمایش ‌می‌کنند. یکی از این دفاتر شعبه، سوپرمارکت یا فروشگاه بزرگ با خدمات کامل عملیات در یک فضای استیجاری، در درون فروشگاه­های بزرگ است. که این شعبه برای آسایش بیشتر مشتریان تمام روزها و حتی اغلب شب­ها همانند سوپرمارکت باز است(لورنس^[۲۳] و همکاران، ۱۹۹۶).

۲-۲-۵-۱-۴ تأثیر عامل استقرار مکانی شعب مؤسسات مالی و بانک­ها در جذب منابع مالی

در عصر حاضر به دلیل وجود رقابت بین بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری برای جذب بیشتر منابع، تسلط بر مؤلفه­ های مؤثر بر تجهیز منابع مالی اهمیت ویژه­ای یافته است. یکی از مؤلفه­ های تأثیرگذار بر تجهیز منابع پولی در بانک­داری نوین توجه به مطلوبیت محل استقرار مکانی بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری است.

با توجه به افزایش و شدت رقابت، ارائه خدمات در مکان و محل­های مورد نظر مشتریان عاملی تعیین­کننده در جذب و نگهداری مشتریان است. به همین دلیل امروزه بانک­ها و دیگر سازمان­ های خدماتی به ایجاد شعب در مناطق مختلف پرداخته­اند تا ضمن ارائه خدماتی بهتر، حوزه وسیع­تری را تحت پوشش قرار دهند. مکان استقرار شعب بانک­ها و مؤسسات مالی، محرکی مهم در جذب مشتریان است و بازاریابان بانکی باید آن را به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. ‌بنابرین‏، بانک­ها برای احداث شعب نیاز به ارزیابی و امکان­سنجی دقیق دارند و برای امکان فعلی نیز باید بازاریابی بانکی به­عمل آید(یزدانی دهنوی،۱۳۸۵). از این رو، لازم و ضروری است تا مکان استقرار بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری و خدمات آن­ها بهینه انتخاب شوند تا ضمن ارائه خدمات به مشتریان از بالاترین میزان بازدهی در برابر هزینه راه ­اندازی برخوردار شوند و از ظرفیت مکان استقرار در بالاترین حد ممکن استفاده شود. به­عنوان مثال تحقیقات نشان می­دهد که رضایت مشتریان رابطه مستقیمی با مکان دسترسی به خودپردازها دارد( بامداد و رفیعی، ۱۳۸۷).

با توجه به افزایش و شدت رقابت، ارائه خدمات در مکان و محلهای مورد نظر مشتریان، عاملی تعیین کننده در جذب و نگهداری مشتریان است. به همین دلیل امروزه بانک‌ها و دیگر سازمان‌های خدماتی به ایجاد شعب در مناطق مختلف پرداخته­اند تا ضمن ارائه خدماتی بهتر، حوزه وسیعتری را تحت پوشش قرار دهند. مکان استقرار شعب بانک‌ها و مؤسسات مالی، محرکی مهم در جذب مشتریان است و بازاریابان بانکی باید آن را به دقت مورد بررسی و ارزیابی قراردهند. ‌بنابرین‏ بانک‌ها برای احداث شعب نیاز به ارزیابی علمی و امکان سنجی دقیق دارند و برای اماکن فعلی نیز باید بازاریابی بانکی به عمل آید. واقع شدن شعب یک بانک در فاصله مکانی و زمانی مناسب، استقرار شعب یک بانک در اماکن مهمی مانند شهرک­های صنعتی و مسکونی و اماکن تجاری و استقرار شعب در نزدیکی پارکینگ­های عمومی از جمله پارامترهایی هستند که بر سپرده­گذاری مشتریان در بانک‌ها تأثیر می­گذارند) یزدانی دهنوی، ۱۳۸۵).

تئوری مکانی برای اولین بار توسط آلفرد وبر در سال ۱۹۰۹ مطرح گردید، وی نحوه قرارگیری یک انبار کالا را به نحوی در نظر داشت که میزان فاصله مکانی بین انبار کالا و مشتریان کالا برابر با حداقل ممکن باشد. این مسأله در سال ۱۹۶۵ توسط ایزارد با بررسی نحوه پراکنش واحدهای صنعتی و کاربری­های ارضی مورد تکمیل قرار گرفت. مطالعات مکانی از جمله مسایل مهم در حفظ شرایط بهینه خدماتی و رقابتی است که توجه به آن سبب کاهش هزینه ها و موفقیت واحدهای صنعتی می­ شود. یک مسأله مکانی، عبارت است “چگونگی تخصیص منابع محدود فضای جغرافیایی ” که در شکل ساده آن یک یا چند مرکز خدماتی “سرویس دهنده ها” به مجموعه ­ای از متقاضیان “مشتریان “موجود در حوضه نفوذ خود خدمات عرضه می‌کنند( مارگریت^[۲۴]، ۱۹۸۹).

۲-۲-۵-۱-۵ نقش عامل محیط داخلی شعب در جذب منابع مالی

یک محیط خوب می ­تواند بر رشد ارزش­های پتانسیل و افزایش توان و بهره ­برداری آنان اثرگذار باشد، به همین دلیل محیط کار برای رهبران و مدیران و سازمان­ های بزرگ ار اهمیت بالایی برخوردار است.

و هر که خواهان آخرت باشد و در طلب آن سعی کند و مؤمن باشد، جزای سعیش داده خواهد شد.^[۳۷]

تفسیر: این آیه به شرح کسانی می پردازد که همه هم و غم خود را صرف آخرت نموده اند و در طول زندگی اعمال خود را در جهت کسب حیات اخروی تنظیم کرده‌اند و در عین حال مؤمن هستند، یعنی این سعی ومجاهده آن ها برای آخرت ، اولا) باید کمال جدیت راداشته باشد و ثانیاً) این سعی مقرون به ایمان بوده، یعنی اقرار به توحید، نبوت و معاد داشته باشد و در کنار آن با انجام تکالیف و آمادگی قیام به مقدمات آن کمال سعی خود را برای برگرفتن عمل خود از ضروریات عقل یا حجت شرعیه داشته باشد، اینچنین کسی، خداوند عمل او را به بهترین وجه قبول نموده و کوشش او را می ستاید و ستایش خداوند در برابر عمل بنده، عبارت است از تفضل بر او. (همان، ج ۱۳: ۹۰)

و اینکه برای انسان بهره‌ای جز سعی و کوشش او نیست.^[۳۸]

تفسیر: هیچ انسانى هیچ چیزى را به ملکیت واقعى مالک نیست، تا اثر آن ملکیت که یا خیر است یا شر یا نفع است یا ضرر عایدش شود، مگر آن عملى را که کرده و جـد و جـهـدى کـه نـمـوده، تـنـهـا آن را دار است، و اما آنچه دیگران کرده‌اند اثر خیر یا شرش عاید انسان نمى شود.(همان، ج ۱۹: ۷۵)

ای انسان! تو با تلاش و رنج بسوی پروردگارت می‌روی و او را ملاقات خواهی کرد.^[۳۹]

تفسیر: هدف نهایی سیر و سعی و تلاش انسان، خدای سبحان است، یعنی انسان به جهت آنکه عبدیست مربوب و مملوک که هیچ مالکیتی نسبت به نفس خود و اعمال وآثارش ندارد، جز آنکه مولایش اراده کند، دائما در حال سعی و تلاش و شتافتن بسوی خدای تعالیست که رب و مالک و مدبر امور اوست، لذا انسان در اراده و عملش مسئول است و این امر خود حجتی برای معاد است.(همان، ج ۲۰: ۴۰۲)

هر کس کار شایسته‌ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که مؤمن است، او را به حیاتی پاک زنده می‌داریم؛ و پاداش آن ها را به بهترین اعمالی که انجام می‌دادند، خواهیم داد.^[۴۰]

تفسیر: عده جمیل و حکم کلی برای هر فرد مؤمنی است که عمل صالح انجام دهد و تنها قید آن ایمان است، چون عمل بدون ایمان باطل و بی اجر است و اثری بر آن مترتب نمی شود. آنگاه می فرماید: خدای متعال هر مؤمنی را که عمل شایسته کند به حیات جدیدی غیر از حیات عمومی که به دیگران نیز بخشیده، زنده می‌کند، یعنی حیات جدیدی به او افاضه می کند.(همان، ج ۱۲: ۴۹۲)

و از نشانه های او خواب شما در شب و روز است و تلاش و کوششتان برای بهره‌گیری از فضل پروردگار (و تأمین معاش)؛ در این امور نشانه هایی است برای آنان که گوش شنوا دارند.^[۴۱]

تفسیر: یعنی از آیات دیگر خدا این است که شب را جهت آرامش و سکون و رفع خستگی انسان آفریده و انسان را دارای قوای فعال نموده که او را وامی دارد تا در هنگام روز به دنبال تحصیل روزی و رزق خود تلاش کند و شب و روز را پشت سر هم قرار داده و پدید آمدن آن ها را بواسطه وضعیت خورشید نسبت به زمین تنظیم نموده و همه این موارد آیت ها و نشانه های گویایی است برای کسانی که گوش شنوا داشته باشند و در آن تعقل کنند و چون حق را شنیدند از آن پیروی نمایند.(همان، ج ۱۶: ۲۵۳)

۳٫۱٫۱٫۲٫۴ سلامت جسم و تن

قرآن کریم بر اهمیت و تأثیر سلامتی در زندگی دنیوی و اخروی اشاره‌های فراوان دارد. علت تأکید قرآن بر این مطالب دلیلی بر جامع‌نگری دین مبین اسلام و جایگاه سلامت است. در این بخش به نمونه هایی ارزشمند از کلام نورانی وحی درباره مسائل مختلف مربوط به سلامت اشاره می‌شود:

خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را نام غیر خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام ‌کرده‌است. (ولی) آن کس که مجبور شود، در صورتی که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهی بر او نیست؛ (و می‌تواند برای حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از آن بخورد؛) خداوند بخشنده و مهربان است.^[۴۲]

تفسیر: مردار هر حیوانی است که بدون تزکیه مرده باشد، خواه ذبح شده باشد یا نه و خون و گوشت خوک هم نجس هستند و احلال برای غیر خدا هم ذبح حیوان برای غیر خدا است.(همان، ج ۱: ۶۴۶)

انسان باید به غذای خویش (و آفرینش آن) بنگرد!^[۴۳]

تفسیر: قرآن مطالعه انسان را پیرامون طعامى که مى‏خورد و با آن سد رمق مى‏کند و بقاى خود را تضمین مى‏نماید لازم مى‏داند. با اینکه نعمت طعام یکى از میلیون‌ها نعمتى است که تدبیر ربوبى آن ها را براى رفع حوایج بشر در زندگیش فراهم کرده و دستور مى‏دهد اگر در همین یک نعمت مطالعه کند، سعه تدبیر ربوبى را مشاهده خواهد کرد، تدبیرى که عقلش را متحیر و مبهوت خواهد کرد، آن وقت خواهد فهمید که خداى تعالى چقدر نسبت به صلاح حال انسان و استقامت امر او عنایت دارد، آن هم چه عنایتى دقیق و محیط.(همان، ج ۲۰: ۳۳۷)

گوشت مردار، و خون، و گوشت خوک، و حیواناتی که به غیر نام خدا ذبح شوند، و حیوانات خفه‌شده، و به زجر کشته شده، و آن ها که بر اثر پرت‌شدن از بلندی بمیرند، و آن ها که به ضرب شاخ حیوان دیگری مرده باشند، و باقیمانده صید حیوان درنده -مگر آنکه (بموقع به آن حیوان برسید، و) آن را سرببرید.^[۴۴]

تفسیر: اما آن خوردنیهایی که برشما حرام شده : گوشت مردار و خون و گوشت خوک و گوشت حیوانی است که هنگام ذبح نام غیر خدا بر آن برده شده و حیوانی که خفه شده ویا به وسیله ضربه مرده و یا سقوط کرده و یا به وسیله شاخ حیوانی دیگر مرده و یا حیوانی که درندگان از آن خورده اند، مگر آنکه آن را زنده بیابید و ذبح کنید. (همان، ج ۵: ۲۵۸)

صید دریا و طعام آن برای شما و کاروانیان حلال است؛ تا (در حال احرام) از آن بهره‌مند شوید؛!^[۴۵]

تفسیر: این آیه در مقام بیان حکم شکار کردن حیوانات دریایی و صحرایی است، نه حکم خوردن آن ها، لذا می فرماید: شکار حیوانات دریایی بر شما حلال شد وخوردن حیوانات دریایی طیب و قابل اکل نیز بر شما حلال است.(همان ج،۶: ۲۰۴)

چرا از چیزها [= ‌گوشت‌ها]ئی که نام خدا بر آن ها برده شده نمی‌خورید؟! در حالی که (خداوند) آنچه را بر شما حرام بوده، بیان ‌کرده‌است! مگر اینکه ناچار باشید؛ (که در این صورت، خوردن از گوشت آن حیوانات جایز است.)^[۴۶]

تفسیر: در این آیه پروردگار به نحو استفهام تعجبی از مردم سؤال می‌کند که چرا از خوردن حیوان مذکی خودداری می کنید و حال آنکه خداوند محرمات را قبلا برای شما بیان کرده و موارد اضطرار را هم قبلا استنثاء نموده و گوشت حیوان تزکیه شده جزء این محرمات نیست. (همان ج،۷: ۴۵۸)

او کسی است که دریا را مسخر (شما) ساخت تا از آن، گوشت تازه بخورید؛ و زیوری برای پوشیدن (مانند مروارید) از آن استخراج کنید.^[۴۷]

تفسیر: از این آیه به بعد فصل دیگری از نعمات الهی را بر می شمارد که شامل دریاها، کوه ها و شهرها و علائم و راه هاست. می فرماید خدا است که دریا را به خدمت گرفته تا از گوشت تازه آبزیان قابل اکل استفاده کنید و زینتهایی مثل مروارید و مرجان از آن استخراج کرده و آن رابرای زینت خود در بر نمایید.(همان ج، ۱۲: ۳۱۸)

خداوند، تنها مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را با نام غیر خدا سر بریده‌اند، بر شما حرام ‌کرده‌است؛ اما کسانی که ناچار شوند، در حالی که تجاوز و تعدی از حد ننمایند، (خدا آن ها را می‌بخشد؛ چرا که) خدا بخشنده و مهربان است.^[۴۸]

تفسیر: نظیر این آیه در سوره بقره آیه ۱۷۳ و سوره مائده آیه ۳ و سوره انعام آیه ۱۴۵ ذکر شد.

و (از نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد!^[۴۹]

۳- امام باقر (علیه السلام) فرمود: اگر کسی با آهنی به سوی شخصی در یک شهر اشاره کند (یعنی به روی او اسلحه بکشد) دستش قطع می شود، و اگر بزند کشته می شود.

۴- از امام کاظم (علیه السلام) سؤال شد: اگر کسی به سوی رفیقش تیر و یا چاقو بکشد چه حکمی دارد؟

امام فرمود: اگر جنبه شوخی داشته باشد مانعی ندارد.

که مفهوم جواب دلالت تمام نیست زیرا مفهوم روایات بالا این است که اگر از روی شوخی نباشد مانع و اشکال دارد به قرینه روایات دیگر این مورد از موارد محاربه محسوب می شود.

۵- علی (علیه السلام) فرمود: هر کس به روی کسی شمشیر بکشد خونش هدر است.^[۵۳]

‌در مورد چهار روایت اول، هرچند از نظر مضمون با هم اختلاف دارند ولی در مجموع ‌به این نکته اشاره دارند که کسانی که در جامعه سلاح به دست می گیرند و هیچ مجوزی هم برای حمل سلاح ندارند و مردم را با آن به وحشت می اندازند، محارب هستند. و در حدیث پنجم با کمال صراحت می فرماید کسی که اسلحه خودش را ظاهر کند و از غلاف بیرون کشد خونش هدر است؛ یعنی به عنوان محارب خونش برای دیگران مباح می‌باشد ولی آیا در هر مورد باید محارب را کشت و یا مجازات های دیگر نیز مناسب با قصد و عمل شخص در انتظار اوست؟ در ادامه ‌به این بحث پرداخته می شود.

ج: محاربه در اقوال فقها

در بین فقها عامه ابن قدامه برای تحقق محاربه گفته است: اولاً، اقدام محاربه بایستی به صورت علنی باشد، ثانیاًً، به طریق قهر و غلبه باشد، ثالثاً، اخد مال صورت گیرد و الا اگر اخذ مال مخفیانه باشد فاعل سارق است و اگر عده ای خروج کنند به نحوی که تعداد آن ها موجب قهر و غلبه شوند قطاع الطریق هستند.^[۵۴]

ابو حنیفه بر این باور است است که محاربه فقط در خارج از شهر ‌و روستا محقق می شود وفقط در مسیر حرکت ممکن است جرم محاربه اتفاق بیفتد، ‌بنابرین‏ گرفتن مال در داخل شهرها و روستاها اختلاس به حساب می‌آید ومحاربه محسوب نمی شود. برخی از فقهای حنفی ضمن تأیید نظر پیشوای خود می‌گویند نام این جرم راهزنی است. از اینرو با توجه به نام جرم و وقوع آن، جز در راه های عمومی بیرون از شهر یا روستا امکان پذیر نیست.^[۵۵] شافعی در تعریف محاربه بیان داشته: «محاربه عبارت است از ظاهر شدن(خروج) جهت گرفتن مال یا ارتکاب قتل یا ایجاد هراس شدید به طوری که با تکیه بر قدرت ‌و شوکت خویش امکان استغاثه وکمک خواهی را از دیگری سلب کند».^[۵۶]

بعضی از فقهای شافعی عقیده دارند کسی که نسبت به دختر بچه (کمتر از ۹ سال) به صورت آشکار تعرض نماید، محارب محسوب می‌گردد.^[۵۷] همچنین معتقدند که اگر قتل به قصد اخذ مال یا ایجاد هراس در راه باشد، محاربه محقق خواهد شد.^[۵۸]

تعریف محاربه به قطع الطریق که مستلزم ربودن مال افراد در گردنه ها و راه های خارج از شهر و آبادی است، بیشتر محاربه را به سرقت نزدیک می‌کند و در اقوال فقهای امامیه نادر است وبیشتر به نظر اهل سنت مستند است که گفته اند: حرابه عبارت از قطع طریق یا سرقت کبری است.^[۵۹]

از نظر حنفیه برای تحقق محاربه شرط است که محارب سلاح یا چیزی که در حکم سلاح است از قبیل عصا و سنگ استعمال نماید. در حالی که از نظر شافعیه شرط نیست که محارب سلاح استعمال کند وهمینقدر که قدرت ‌و شوکت خویش را جهت ارتکاب بزه به کار ببرد، برای تحقق محارب کفایت می‌کند.^[۶۰]

در بیان فقهای امامیه، مرحوم شیخ طوسی اقوال مختلفی را در خصوص محاربه مطرح ‌کرده‌است. وی در «مبسوط» نظر فقهی خود را چنین بیان می‌کند: «مطابق روایات ما، مراد آیه هر کسی است که سلاح کشیده ومردم را می ترساند؛ چه در دریا و چه در خشکی؛ چه در شهر و چه در بیابان، ‌و روایت شده که دزد هم محارب است. در بعضی از روایات ما هم وارد شده است که مراد از آیه، قطاع الطریق هستند؛ چنان که فقهای عامه نیز اینگونه گفته اند.^[۶۱]

ایشان در کتاب «خلاف» به نظریه غالب فقهای اهل سنت- که محاربه را را قطاع الطریق می دانند- نزدیکتر شده ومی فرماید: «محاربانی که خداوند در آیه محاربه ذکر کرده، همان قطاع الطریق اند که سلاح کشیده وراه ها را نا امن می‌کنند وبه ارعاب رهگذران می پردازند».^[۶۲]

و همچنین در کتاب «نهایه»، تعریف مشهور فقهای امامیه را پذیرفته ومی گوید:

«محارب کسی است که سلاح ظاهر کند و از اهل «ریبه» باشد. در شهر باشد یا در غیر آن، در بلاد اسلام باشد یا در بلاد کفر، در شب باشد یا در روز؛ پس هرگاه چنین کرد محارب است».^[۶۳]

استدلال شیخ در کتاب النهایه این است که قدر متقین در عنوان محاربه علاوه بر قصد اخافه، شرط بودن اهل ریبه است و به علاوه چون محل تردید بوده وحدود با شبهه دفع می‌گردند باید گفت که برای تحقق حکم محارب، اهل ریبه بودن وی شرط است. اما ضعف این استدلال روشن است. چراکه شرط دانستن آن با وجود قصد اخافه جداً بعید است زیرا با وجود قصد اخافه محاربه محقق می‌گردد اعم از اینکه محارب از اهل ریبه باشند یا نباشند. چون وجود قصد اخافه برای تحقق محاربه کافی است و نیاز به وجود حالتی دیگر از قبیل اهل ریبه بودن در محارب نیست.

مرحوم محقق حلی تجرید سلاح برای اخافه مردم را محاربه دانسته و ‌در مورد اینکه آیا لازم است محارب، اهل ریبه باشد تردید کرده وقول اصح را عدم اشتراط دانسته بلکه فرموده با قصد اخافه وعلم بر آن محاربه محقق است. ایشان توانایی بر اخافه را نیز دخیل نشمرده و درباره کسی که سلاح بکشد اما به علت ضعف قدرت اخافه نداشته باشد تردید ‌کرده‌است و اشبه اقوال را ثبوت عنوان محاربه در این خصوص دانسته است.^[۶۴]

شهید اول آورده است: «وهی تجرید السلاح بر او بحراً، لیلا او نهاراً، لا خافه الناس فی مصر و غیره من ذکر او انثی، قوی او ضعیف…» و شهید ثانی در شرح آن افزوده است: «من اهل الریبه ام لا، قصد الاخافه ام لا، علی اصح الا قوال».^[۶۵]

در این تعریف، شهید اول تجرید سلاح وقصد اخافه را از ارکان محاربه دانسته و شهید ثانی اخافه را از آن حذف کرده‌اند وظاهراً صرف تجرید سلاح را با قصد اخافه یا بدون آن محاربه دانسته اند، اعم از آنکه با این عمل، مرتکب اهل فساد و ریبه باشد یا نباشد. بنابر نقل فقها ظاهراًً ابن جنید حکم را مختص به رجال دانسته و اناث را از آن خارج ‌کرده‌است و تصریح فقها به اعم بودن مفهوم محاربه در پاسخ به ابن جنید است.

امام خمینی (ره)در «تحریر الوسیله» ‌در مورد محاربه بیان می‌دارد: «محارب هر کسی است که سلاح خود برهنه و آماده سازد که مردم را بترساند و در زمین اراده فساد داشته باشد و فرق نمی کند که در خشکی باشد یا در دریا، در شهر، یا غیر شهر (مثل راه ها و بیابان) در شب یا روز، زن ومرد در آن یکسانند».^[۶۶]

لذا تصمیمات دادگاه خانواده در قالب صدور حکم اتخاذ می شود مانند: صدور حکم طلاق الزام زوج به پرداخت مهریه، استرداد جهیزیه، نشوز و تمکین، رشد، نصب قیم. ضم امین و عزل آن ها حضانت و ملاقات طفل- احکام دادگاه ها از جهات مختلف دارای تقسیمات هست. آن تقسیم احکام به حضوری و غیابی، قطعی و غیر قطعی نهایی و غیرنهایی و اعلامی و اجرایی، و لازم الاجرا می‌باشد از آن جا که تطبیق احکام صادره از دادگاه خانواده با هر یک از تقسیمات از حیث آثار و شیوه اجرایی منشا اثر است همچنین در نظام حقوقی ایران سه نهاد حقوقی وجود دارد که در راستای تامین اهدافی مانند در امنیت قرار دادن حق اصلی که پیش از صدور و یا اجرای رأی‌ و ماهیت در معرض خطر نابودی است گاهی برای حفظ دلایل و استفاده از آن در آینده است از سوی قانون‌گذار به رسمیت شناخته شده است قرارهای ذیل در تمامی امور و دعاوی وجود دارد و اختصاص به امور و دعاوی و خانوادگی ندارد در تمامی دعاوی وجود دارد. که به اختصار و اجمال نهادهای مذکور را مورد بررسی و تطبیق قرار می‌دهیم.

گفتار اول- شرایط صدور دستور موقت

۱- دستور موقت که در نظام حقوقی ایران از مصادیق دادرسی فوری است که برابر ماده ۳۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۷۹ در اموری که تعیین تکلیف آن فوریت دارد دادگاه به درخواست ذی نفع مبادرت به صدور دستور موقت صادر می‌کند. فوریت امر رکن اصلی درخواست موقت می‌باشد و تشخیص فوریت موضوع درخواست برابر ماده ۳۱۵ ق آد.م دادگاهی است صلاحیت رسیدگی به درخواست را دارد. و هدف از دستور موقت یا دادرسی فوری جلوگیری تضییع حقی است که متقاضی ادعا می‌کند. از مصادیق فوریت دار در امور خانواده که غالبا موضوع دستور موقت قرار می‌گیرد و دادگاه با فوریت داشتن آن موافق اند حضانت کودک است بویژه در خردسال اطفال.

به موجب قانون آیین دادرسی مدنی ۷۹ برای دستور موقت شرایطی وجود دارد.

۱- اموری که تعیین تکلیف آن فوریت دارد ماده ۳۱۰ قانون آد.م

۲- برای جبران خسارت احتمالی که از دستور موقت حاصل می شود ماده ۳۱۹ همان قانون

۳- ظرف مدت بیست روز پس از صدور دستور موقت خواهان به منظور اثبات دعوا خود به دادگاه صالحه دادخواست بدهد ماده۳۱۸ ق آد.م

۴- اجرای دستور موقت- مستلزم تأیید رئیس حوزه قوه قضائی می‌باشد ( تبصره۳۲۵ )

۵- پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی غیر مالی برای دستور لازم است- تبصره ماده ۳۳۲ دستور موقت را نه فقط پیش یا هنگام طرح دادخواست می‌دهند، بلکه پس از طرح دعوا نیز می توان دستور موقت را درخواست کرد مگر اینکه حکم قطعی صادر شده باشد که در این صورت می توان برای اجرای حکم اقدام کرد^[۳۸].

علی‌رغم عدم تصریح قانون‌گذار به نوع تامین در دستور موقت، تشخیص مناسب بودن نوع تامین با دادگاه می‌باشد ولی رویه قضائی حاکم سپردن وجه نقد در حساب سپرده دادگستری است و همچنین تعیین میزان تامین با دادگاه است. در ماده ۲۰ قانون حمایت خانواده ۱۳۵۳ مقر ر شده که موضوع دستور موقت گاه مالی است (مانند نفقه) و گاه غیر مالی است (مانند ملاقات طفل و حضانت) رویه قضائی در خصوص اخذ تامین برای اجرای دستور موقت دچار اختلاف است گروهی از قضات حسب مواد ۱ و ۲ قانون حمایت خانواده رسیدگی به دعاوی خانوادگی را مستلزم رعایت تشریفات دادرسی نمی داند و در ثانی اعتقاد بر این است که در قانون حمایت خانواده ‌در مورد اخذ تامین مناسب و یا خسارت احتمالی تعیین تکلیف نشده است و فرقی بین امور مالی و غیرمالی نبوده و دستور صدور موقت بلامانع است برخی اعتقاد دارند برخلاف عدم فسخ مواد مذکور در قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ با توجه به ماده ۱ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ مقررات ماده ۱ در کلیه دعاوی مدنی دارای کاربرد می‌باشد و دعاوی خانوادگی بخشی از دعاوی مدنی می‌باشد و قضات نیز در اخذ تامین در دعوی مالی رویه یکسان داشته ولی در دعاوی غیر مالی دارای اختلاف نظر می‌باشد.

ولی با توجه نظر مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه به شماره ۹۵۹۶/۷ مورخ ۱۶/۱۲/۸۵ درباره اخذ تامین در خصوص ملاقات یا حضانت طفل آورده است تقاضای دستور موقت دایر به ملاقات یا حضانت طفل، نیازی به اخذ تامین ندارد. با توجه به مسکوت ماندن دستور موقت در قانون حمایت خانواده، دادگاه های خانواده ناگریز به رعایت شرایط مذکور بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ می‌باشد.

لذا در لایحه جدید حمایت خانواده مصوب ۹۲ تا حدودی مقنن تکلیف سایر شرایط فوق الذکر معلوم ‌کرده‌است زیرا در ماده ۷ مقرر نموده است دادگاه می‌تواند بیش از اتخاذ تصمیم ‌در مورد اصل دعوی به درخواست یکی از طرفین در اموری از قبیل حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آن ها فوریت دارد بدون اخذ تامین، دستور موقت صادر کند. این دستور بدون نیاز به تأیید رئیس حوزه قضائی قابل اجراء است. چنانچه دادگاه ظرف شش ماه راجع به اصل دعوی اتخاذ تصمیم نکند دستور صادره ملغی محسوب و از آن رفع اثر می شود مگر آنکه دادگاه مطابق این ماده دوباره دستور موقت صادر کند.

به نظر می‌رسد تفاوتی بین تامین خواسته با دستور موقت وجود ندارد ولی با این حال در ماده ۱۱ درباره تامین محکوم به شرایط مذکور را حذف یا تخفیف نداده است اما درباره دستور موقت، تصریح را نموده است.^[۳۹]

از دیگر قراردادهای متعدی در قانون حمایت خانواده ۱۳۴۶ به آن ها اشاره شده است ‌به این شرح می‌باشد ۱- قرار تحقیق از گواهان و مطلعین (ماده ۳ حمایت خانواده) قرار معاینه محلی- قرار ارجاع به داوری در لایحه حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ قرارهای مذکور مورد تأیید قانون‌گذار گرفته است.

در لایحه حمایت خانواده مصوب به قرارهای دیگری هم تصریح شده است.

ارجاع به مراکز مشاور خانواده (کارشناسی) (ماده ۱۹)

دستور موقت برای مسئله حضانت نگهداری، ملاقات طفل (ماده ۱)

دستور موقت برای نگهداری و نفقه محجور (ماده۸۰)

قرار تأخیر دادرسی به منظور ایجاد صلح و سازش (ماده۱۱)

تامین محکوم به (ماده ۱۲)

اخذ تامین متناسب برای خروج طفل از کشور (ماده ۲۰)

قرار الزام دوایر دولتی و غیر دولتی به الزام به تسلیم یا تملیک اموال صغیر یا محجور در حدود تامین هزینه های متعارف زندگی (ماده ۲۱)

قرارهای نهایی عبارتند از قرار ابطال درخواست- قرار رد دعوا- قرار عدم استماع دعوا قرارهای اعدادی مثل قرار ایتان سوگند در دادگاه های خانواده منطبق با مقررات آیین دادرسی مدنی است.

گفتاردوم- تامین خواسته