وبلاگ

اولین مرحله از فاز تجزیه و تحلیل، گذر از سیستم به سطح زیرسیستم می‌باشد. دومین مرحله، تحلیلِ ترتیبی اجزاء سیستم می‌باشد و سومین مرحله، طراحی و ترکیب است.

در مرحله طراحی و ترکیب، باید راه‌حل های گوناگون شناسایی شود و سپس راه حل های شناخته شده ارزیابی گردد بعد بهترین راه حل انتخاب شود و اجرا گردد و در انتها نیز آخرین مرحله، پیگیری جهت حصول اطمینان از تأثیرگذاری راه حل می‌باشد که همان مکانیسم کنترل در روش سیستمی می‌باشد. متخصصان مدیریت اغلب معتقدند که اگر یک مدیر، سازمان خود را به عنوان یک سیستم در نظر گیرد، مکانیسم حل مسأله آن ها آسانتر و کارآمدتر خواهد بود (مک لوید، ۱۳۷۸).

شایان ذکر است که ایده مشاهده هر پدیده ای به عنوان یک سیستم، منحصر به اقتصاد نیست. در واقع یک نهضت برای استفاده از مفهوم سیستم به عنوان یک وسیله برای فهم بهتر هر پدیده ای به وجود آمده است. این ایده اولین بار در سال ۱۹۳۷ توسط یک زیست شناس آلمانی بنام لودویگ وان برتالانفی^[۳۴] ارائه شد. وی این روش جدید را که اشاره به مستهلک کردن اصولی که عموماً در سیستم ها بکارمی روند، چه از لحاظ ماهیت عناصر شکل دهنده و چه روابط یا نیروهای بین آن ها، تئوری عمومی سیستم ها نامگذاری نمود. بعدها درسال۱۹۵۶کنث بولدینگ^[۳۵] تئوری عمومی سیستم‌ها را با یک روش دیگر ارائه کرد. بولدینگ نیز دو رویکرد در توصیف تئوری عمومی سیستم ها در نظر گرفت (مک لوید، ۱۳۷۸).

حاصل نگرش سیستمی، استفاده از مدل‌ها برای توصیف پدیده ها می‌باشد. یک مُدل، چکیده چیزی است که یک موجود نامیده می شود (میکائیلی، ۱۳۸۵).

الگو های سیستم

الگوهای سیستم مانند مدل‌های فیزیکی، داستان وار، گرافیکی و ریاضی، همه به کاربر اجازه فهم بهتر و ارتباط برقرار کردن با «موجود» را می‌دهد، که از این طریق، دیگر عناصر هم درک می‌شوند. مدل عمومی سیستم های یک سازمان می‌تواند برای تحلیل هر نوع سازمانی به کار رود، اما نمی‌توان انتظار داشت که یک مدل برای سازمانی خاص طراحی گردد. ارزش واقعی مدل عمومی سیستم ها، هنگامی نمایان می‌گردد که فرد فارغ التحصیل شده و فعالیت خود را آغاز نماید. مدل به فرد برای تنظیم سازمان کمک خواهد نمود. در آغاز، هر چیزی تازه خواهد بود مانند چهره های جدید، تسهیلات جدید، واژگان (ترمینولوژی) جدید و این به دلیل آن است که مدل، یک تصویر ذهنی از آنچه مورد انتظار است را برای فرد فراهم خواهد نمود (مک لوید، ۱۳۷۸).

شایان ذکر است که بهترین سیستم ها در صورتی که کاربران، آن را به کار نبرند توفیقی نخواهد داشت و امروزه سیستم ها و مدل‌ها با ابزارها و سیستم های رایانه‌ای طرح ریزی شده و به نُدرت از روش های دستی برای یک سیستم یا مدل استفاده می‌شود (غیاثی ندوش، ۱۳۸۹).

چرخه حیات سیستم

هر زیرسیستم در سیستم‌های اطلاعاتی رایانه‌ محور، مانند یک اُرگانیسم زنده می‌باشد که متولد می شود، رشد می‌کند، به بلوغ می‌رسد، عمل می‌کند و در نهایت می میرد. این فرایند تحول چرخه حیات سیستم SLC))^[36] نامیده می‌شود و شامل مراحل ذیل می‌باشد:

1. 1. برنامه ریزی

1. 1. تحلیل

1. 1. طراحی

1. 1. اجرا

1. بکاربردن

دوره حیات یک سیستم مُستلزم گذر از مراحل استانداردی است که هر یک به فعالیت های مدیریتی نیاز دارد. سیستم ممکن است به دلایل فنی یا سایر اشتباهات یا عدم مطابقت با تغییر محیط، کمتر مفید و مؤثر واقع شود. همچنین احتمال دارد زمانی که برای یک سیستم جدید برنامه ریزی می شود، نقایص بیشتر گردد. مرحله نهایی دوره حیات یک سیستم، مرحله جایگزینی آن خواهد بود. طول حیات هر یک از این مراحل، در سیستم ها متفاوت می‌باشد (مک لوید، ۱۳۷۸).

البته شایان توجه است که امروزه اکثر سیستم ها به صورت رایانه‌ای طرح ریزی می‌شوند و رشد رایانه و فنآوریها و اطلاعات و ارتباطات زیاد بوده و دوره حیات سیستم های رایانه‌ای به دلیل همین سرعت رشد فناوری نسبتاً کوتاه می‌باشد. اصل اساسی تجزیه و تحلیل و طراحی یک سیستم، عبارت است از تشخیص نیاز یک سیستم به تجدید نظر و یا جانشینی آن و اصل دوم سلسله مراتب و اولویت و آمادگی جانشین سازی با سیستم قبلی است (اعرابی و پارسائیان، ۱۳۷۸).

منحنی عمومی سیستم

امروزه برای نشان دادن چرخه حیات یک سیستم از منحنی ها استفاده می شود و به آن منحنی عمومی حیات یک سیستم می‌گویند، این مدل دارای چهار جزء و مرحله متفاوت است که در کارایی هر سیستمی تأثیر بسزایی دارد، چهار مرحله فوق بترتیب اولویت بشرح زیر هستند:

۱- بسط وگسترش

۲- رشد

۳- اشباع

۴- استهلاک (مک لوید، ۱۳۷۸).

مفهوم اطلاعات

برای درک بهتر مفهوم اطلاعات و عدم اختلاط آن با داده ها، ارائه تعریفی از این واژگان ضروری به نظر می‌رسد. داده ها شامل واقعیتها و اَشکالی هستند که برای کاربر، بی‌معنی می‌باشد، اما زمانی که این داده ها پردازش شوند، تبدیل به اطلاعات می‌گردند. لذا اطلاعات، داده های پردازش شده یا داده هایی با معنی هستند. تبدیل داده ها به اطلاعات توسط یک پردازنده اطلاعات انجام می شود. پردازنده اطلاعات یکی از عناصر کلیدی سیستم ادراکی است. پردازنده اطلاعات می‌تواند شامل عناصر رایانه‌ای، عناصر غیر رایانه‌ای یا ترکیبی ازآن دو باشد (مک لوید، ۱۳۷۸).

اطلاعات در سیستم های سازمانی مختلط انسان و ماشین از منابع زیر تغذیه می شود:

۱- دستیابی اطلاعات در محیط عملکرد مدیریت

۲- روش های ذخیره اطلاعات جهت عملکرد سیستم‌های های عامل

۳- روش های انتقال اطلاعات و نحوه ایجاد ارتباط و ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات سیستم های اطلاعات مدیریت (مک لوید به نقل از میکائیلی، ۱۳۸۵).

امروزه اطلاعات برگِ ‌بَرنده سازمان های بزرگ است. از آنجا که گردآوری اطلاعات به روش دستی و معمولی برای سازمان های بزرگ، غیرممکن می‌باشد لذا سازمان ها به سیستم های اطلاعاتی برای پُرکردن این خَلاء روی آورده اند. اطلاعات لازمه تصمیم گیری است و امروزه پدیده ای چون انفجار اطلاعات، آلودگی اطلاعات و آنارشی اطلاعات مطرح است که لازمه استفاده مفید از اطلاعات در این آشفته بازار، وجود سیستم های اطلاعاتی یکپارچه و منسجم جهت تنظیم اطلاعات برای استفاده کاوشگران اطلاعات می‌باشد. مدیران، همچنین به یکی از دو سَبک متفاوت استفاده از اطلاعات به عنوان راه هایی برای حل مشکل مبادرت می ورزند.

الف- سبک سیستماتیک^[۳۷] که در آن مدیر توجه خاصی برای پیگیری روش از پیش توصیه شده برای حل مشکل، مانند روش سیستم ها دارد.

ب- سبک حسی^[۳۸] که در این روش، مدیر به هیچ روش قطعی توجهی نداشته، و روش را برای وضعیت خاص، تغییر می‌دهد (مک لوید، ۱۳۷۸).

در سال‌های اخیر با گنجاندن توانایی داشتن «یک زندگی از نظر اقتصادی و اجتماعی مثمر» این تعریف تقویت شده است.

بنابر تحقیق «انجمن ملی بهداشت روانی» افراد دارای سلامت ذهنی خصوصیات زیر را بروز می‌دهند:

۱) این افراد احساس راحتی می‌کند،‌ آن ها از نظر روانی خود را آن‌گونه که هستند می‌پذیرند. از استعدادهای خود بیشترین بهره را می‌برند، دیدگاهی واقع‌گرایانه دارند، اعتماد به نفس دارند و مهمتر از همه، آن ها برخوردار از سیستم ارزشی هستند که از تجارب شخصی‌شان سرچشمه می‌گیرد.

۲) این افراد احساس خوبی نسبت به دیگران دارند و به علایق دیگران توجه می‌کنند و احترام می‌گذارند.

۳) قدرت روبرو شدن با نیازهای زندگی را دارند، احساس مسئولیت می‌کنند و با مشکلات به همان شیوه‌ای که رخ می‌دهند برخورد می‌کنند،‌ محیط خود را تا آنجا که ممکن است شکل می‌دهند و تا آنجا که ضرورت دارد با آن سازگار می‌شوند، از تجارب بنیادین زندگی لذت می‌‌برند، اما هرگز شیفته خود نمی‌شوند (بنی جمالی و احدی، ۱۳۷۳).

الگوها و نظریه هاى عمده بهداشت روانى

یکى از مسائل مهم جهان امروز مسئله بهداشت و سلامت انسان است. بدون شک، سلامت جسمانى و روانى افراد جامعه اهمیت بسزایى دارد. تأمین سلامتى اقشار جامعه یکى از مسائل اساسى هر کشورى است که باید آن را از سه بعد جسمى، روانى و اجتماعى مدنظر قرار داد. بهداشت روانى علاوه بر اینکه هدف هر جامعه اى به شمار مى آید، معیارى براى سلامت فرد نیز محسوب مى گردد. این اصطلاح داراى معانى متعددى است که از جامعه اى به جامعه دیگر، فرهنگى به فرهنگ دیگر و از فردى به فرد دیگر متفاوت است.

بهداشت روانى علاوه بر اینکه هدف هر جامعه اى به شمار مى آید، معیارى براى سلامت فرد نیز محسوب مى گردد. این اصطلاح داراى معانى متعددى است که از جامعه اى به جامعه دیگر، فرهنگى به فرهنگ دیگر و از فردى به فرد دیگر متفاوت است. به همین دلیل، در روان شناسى، الگوها و دیدگاه هاى متفاوتى نسبت به بهداشت روانى وجود دارد. در ذیل، ‌به این الگوها و دیدگاه هاى عمده اشاره مى گردد.(جلالی تهرانی،۱۳۸۲)

۱-الگوى پزشکى و روان پزشکى

در این الگو، بهداشت روانى به معناى عدم وجود و حضور علایم بیمارى است.

بر اساس این الگو، انسان سالم کسى است که نشانه هاى بیمارى در او دیده نمى شود; همان گونه که انسان سالم از حیث جسمانى کسى است که نشانه هاى بیمارى مثل درد، تب و لرز در وى به چشم نمى خورند.

طبق این دیدگاه، هدف انسان و جوامع انسانى رهایى و خلاصى انسان از نشانه هاى بیمارى است. در این الگو، نشانه ها و پدیده هایى از قبیل اضطراب، وسواس، افسردگى، توهّم و هذیان، و پرخاشگرى کنترل نشده، نشانه بیمارى محسوب مى شوند و اگر در کسى یافت شوند آن فرد نابهنجار و غیرطبیعى (مریض و ناسالم) است و چنانچه در فردى یافت نشوند این فرد سالم، طبیعى و بهنجار محسوب مى گردد.

صاحبان این دیدگاه عوامل فیزیکى و بیولوژیکى را پایه هستى بشر مى دانند و معتقدند: تمام حالات ذهنى و برخى از پیش فرض هاى عمده این دیدگاه را مى توان در چند مورد خلاصه کرد:

. فرد بیمار، ناتوان است و درمان بدون مداخله مستقیم امکان پذیر نیست -۱

۲ – بیمارى هاى روانى و به طور کلى، بیشتر ویژگى هاى رفتارىوروان شناختى انسان مشخصاً ،قابل طبقه بندى هستند و در نتیجه، بیمارى ها و افراد مبتلا به بیمارى را مى توان در گروه هاى مشخص قرار داد.

۳ – به دلیل آنکه افراد را مى توان در طبقات و دسته هاى مشترکى قرار داد، پس روش هایى که براى درمان یک بیمارى خاص کاربرد دارند، براى افراد مبتلا به آن بیمارى نیز مشترکند.

۴ – هرچند ابعاد وجودى انسان به چند بعد جسمانى، روانى و اجتماعى تقسیم مى شوند، ولى تأکید اساسى بر بعد جسمانى است.(شهیدی،حمدیه،۱۳۸۱)

دیدگاه مذبور، که به مکتب «زیست گرایى» نیز شهرت دارد، در مطالعه رفتار انسان، بیشترین اهمیت را براى بافت ها و اعضاى بدن قایل مى شود. این مکتب، که پایه اصلى روان پزشکى را تشکیل مى دهد، بیشتر بر بیمارى روانى توجه دارد، نه بهداشت روانى; زیرا بیمارى روانى را جزو سایر بیمارى ها به شمار مى آورد. روان پزشکى، که در اواخر قرن هجدهم شاخه اى از پزشکى شناخته مى شد و به درمان بیمارى هاى روانى مى پرداخت، از بیمارى روانى مفهوم عضوى را در نظر مى آورد. همان گونه که اشاره شد، دیدگاه «روان پزشکى» براى تبیین بیمارى روانى به پدیده ها و اختلال هاى فیزیولوژیک اهمیت مى دهد. این دیدگاه از علم پزشکى الهام مى گیرد; زیرا علم پزشکى معتقد است: بیمارى جسمى در اثر بى نظمى در عملکرد یا در خود دستگاه به وجود مى آید. دیدگاه «روان پزشکى» درباره فرد دید تعادل حیاتى دارد; معتقد است: اگر رفتار شخص از هنجار منحرف شود، ‌به این دلیل است که دستگاه روانى او اختلال پیدا ‌کرده‌است. ‌بنابرین‏، فرض بر این است که در آینده نوعى نقص در دستگاه عصبى او کشف خواهد شد و همه اختلال هاى فکرى و رفتارى بر اساس آن قابل تبیین خواهند بود. به دلیل آنکه دیدگاه «روان پزشکى» درباره فرد دید تعادل حیاتى دارد، طبق این دیدگاه، بهداشت روانى عبارت است از: نظام متعادلى که خوب کار مى کند (گنجی،۱۳۸۰).

در نظام ارزشى الگوى «پزشکى» و «روان پزشکى»، هدف نهایى، حذف، دفع و رفع نشانه هاى بیمارى است. به همین دلیل، در الگوى مذبور، براى حذف و رفع نشانه هاى بیمارى از درمان هاى فیزیکى مثل دارو، شوک درمانى، کنترل و محرومیت استفاده مى شود.

این درمان ها گرچه بیمارى را ریشه کن نمى کنند و فقط نشانه هاى آن را ظاهراًً و به صورت موقّت از بین مى برند، ولى همین که نشانه ها ناپدید مى شوند، گفته مى شود: بیمار درمان شده و سلامت خود را باز یافته است.

۲-الگوى روان کاوى (فرویدى)

زیگموند فروید ، بنیان‌گذار مکتب روان کاوی در اصل یک پزشک بود .مکتب روان کاوی و مکتب زیست گرایی شباهت هایی با هم دارند.به همین دلیل ، روان کاوی مثل زیست گرایی بر مفهوم تعادل (عدم تعارض)بین ساخت ها ،تشخیص و درمان استوار است. درباره بهداشت روانى، مفاهیم روان کاوانه زیادى وجود دارند و برخى از شاگردان فروید از اندیشه اصلى او فاصله گرفته اند تا نظر خاص خود را ارائه دهند. به نظر برخى از روان کاوان، بهداشت روانى زمانى تضمین مى شود که «من سلامت روان» به معناى سازگارى فرد با خود و با خواسته ها و فشارهاى جامعه است.

بین دو الگوى مذکور، شباهت هاى زیر به چشم مى خورند:

۱- هر دو الگو اساساً به جنبه منفى و سلبى توجه دارند، یکى به نبود نشانه هاى بیمارى و دیگرى به نبود تعارض با خود و جامعه.

۲- طبق هر دو الگو، مشکل در درون خود بیمار است و جامعه براى درمان یا اصلاح، موضوعیتى ندارد. ‌بنابرین‏، هر دو الگو چندان درصدد اصلاح قوانین جامعه برنمى آیند. به عبارت دیگر، هر دو الگو کار چندانى با اجتماع یا محیط ندارند و آن را منبع ـ حتى ـ احتمالى بیمارى نمى دانند. از این رو، جامعه را در درمان یا اصلاح بیمارى دخیل ندانسته، فقط بر فرد تکیه مى کنند.

ـ بزهکاری کودکان و نوجوانان ، ناسازگاری ها و رفتارهای ضد اجتماعی آنان .

ـ فحشا به ویژه در اثر فقر و ناآگاهی .

ـ اعتیاد زنان ، مردان و کودکان و استفاده از کودکان در توزیع مواد مخدر و دیگر فعالیت های غیر مجاز .

ـ پرخاشگری و ناسازگاری کودکان ، فرار از منزل و ولگردی.

ـ افت تحصیی ، خودکشی زن یا شوهر و حتی فرزندان.

ـ کاهش میل به ازدواج در دیگر افراد خانواده.

ـ اهمال و مسامحه والدین در تعلیم و تربیت فرزندان ، ایجاد آسیب های روانی و اجتماعی برای آنان .

ـ فرزندان پسر در همانند سازی مردانه دچار اشکالات زیادی خواهند شد و در بسیاری از موارد تمایلات ‌هم‌جنس‌گرایانه از خود بروز می‌دهند و اتکای به نفس آنان نیز به شدت کم می شود .

ـ فرزندان به هیچ وجه نمی توانند ثبات هیجانی و عاطفی خود را از دست دهند.

بند۲ : نقش بیمه مهریه بر کاهش بزهکاری اطفال : در قانون مجازات جدید که تازه به تصویب رسیده در آن به دو موضوع پرداخته‌اند :

الف : اقدام مناسب برای جلوگیری از وقوع جرم و آلوده نشدن افراد .

ب : اقدامات لازم برای اصلاح مجرمان که به نحوی بخشی از دوران مجازات راطی کرده یا مورد ارفاق قرار و دوران تکفیر آن ها به حالت تعلیق در آمده است.

اما انجام این مهم تنها با اقدامات اداری و قضایی میسر نیست و نیاز به بستر مناسب اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی دارد . بدون فراهم آوردن این زمینه ها خواست قانون‌گذار برآورده نمی شود زیرا آنچه فرد را به طرف جرم سوق می‌دهد مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است.

‌بنابرین‏ یکی از ‌راه‌های کمتر شدن بزهکاری در بین جوانان و نوجوانان ، فرهنگ سازی مناسب در خانواده هاست که به آن ها بیشتر توجه کنند و بحث های بی مورد خود را در مقابل آن ها انجام ندهند و بذارند برای جای مناسب خودش که فقط خودشان هستند و مشکلات خود را حل کنند . البته می توان با بعضی از کارها مشجارات را کمتر کرد که یکی از راهکارهای آن بیمه مهریه است که خود باعث کمتر شدن مشاجرات بی مورد در خانواده می‌باشد . بیمه مهریه یک بیمه سرمایه گذاری مناسب برای آینده همسر و فرزندان است . زیرا در صورت فوت پدر و از کار افتادگی او کسی نیست که مخارج خانواده را تأمین کند و برای همین خانواده با مشکلات زیادی روبرو می شود ، فرزندان هم که برای اینکه خود را از این وضع نامناسب بیرون بیارند مجبور هستند که دست به کارهای خلاف بزنند که نتیجه آن فقط فساد جامعه و به زندان افتادن آن ها می‌باشد . اما با یک سرمایه گذاری مناسب (بیمه مهریه ) می توان از وقوع این مشکلات جلوگیری کرد.

نتیجه گیری فصل

بدون اغراق باید گفت ، مهریه که اصالتأ برای گره گشایی در کار خانواده و به خصوص زن به وجود آمده است، امروزه یکی از بزرگترین مشکلات خانواده ها محسوب می شود. در ابتدای زندگی چانه زنی بر سر مهریه، ارزش معنوی قرارداد ازدواج را به تنش می کشد . در طول زندگی ، مهریه تبدیل به موضوع بحثی در دعاوی خانوادگی و مشکلات فامیلی می شود و در صورتی که خانواده از مسیر اخلاق خارج شود ، مهریه مهمترین بهانه برای فشار آوردن زوجین بر یکدیگر و گروکشی آن ها می شود.

برای اینکه مهریه در حقوق خانواده مسیر درستی را در پیش بگیرد ، تلاش های زیادی انجام شده است . یکی از مهمترین این تلاش ها در لایحه حمایت از خانواده انجام شده است . موضوع دیگری که پیرامون مهریه مطرح شده است بیمه مهریه است که هم اکنون در شرکت های بیمه انجام می شود.

نتیجه گیری نهایی

هدف دین اسلام از تعیین مهر در عقد نکاح ، لحاظ جنبه‌های معنوی آن در کنار آثار مادی و اقتصادی بوده و با تعبیر نحله و صداق درصدد ابعاد بخشی عمیق در روابط بین زوجین بوده است . و اصولا هدف از مهر را عطیه و بخشش و نشانه ای از محبت مرد به همسر خود بوده است . اما با مشاهده مهریه های بالای امروزه و اقدام زنان جهت در جهت دریافت آن ، مهریه از معنای واقعی خود دور افتاده شده است . مهر که می‌تواند به عنوان بیمه اجتماعی و تأمین آتیه زوجه از مخاطرات و مشکلات ناشی از بی توجهی های مرد به خواسته های مالی زن را جبران کند. یا در صورت جدایی ، تا حدودی به استقلال مالی زن کمک نماید ، به دلیل پرداخته نشدن آن از جانب مردان زنان را بر آن داشته که از طریق متوصل شدن به قانون آن را به دست بیاورند.

البته زنانی هم که جهت وصول مهریه اقدام کرده‌اند کمتر به نتیجه رسیده اند. آنان پس از تلاش های فراوان و صرف هزینه های دادرسی و گرفتن حکم محکومیت شوهران به طور غالب با امتناع شوهران از پرداخت مهر و اجرای حکم دادگاه مواجه می‌شوند یا اینکه کمتر موفق می‌شوند و از طریق اجرای قانون توقیف اموال به حق خود برسند و ‌در مورد اجرای ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ، این اقدام کمتر به بازداشت محکوم علیه منجر می شود و علاوه بر آن ، حبس شوهر دردی از زن دوا نمی کند . البته بیشتر زنان مجبور می‌شوند که در قبال گرفتن طلاق ، مهر خود را بذل کنند. با توجه به اینکه بیشتر مراجعات در زمان بروز اختلافات خانوادگی صورت می‌گیرد ، در نهایت ، زن با دادن امتیازاتی به شوهر از او جدا می شود.

بدین ترتیب کمتر زنی موفق به دریافت مهریه که حق آنان می‌باشد شده است. بیمه مهریه که هم اکنون از طرف شرکت های بیمه ارائه می شود می‌تواند زنان را از مراجعه به دادگاه برای در یافت مهریه بی نیاز گرداند. بیمه مهریه به منظور تسهیل وصول و پرداخت مهریه ارائه شده اس تا مشکلات ناشی از مهریه های سنگین و بی مورد را کمتر کند.

در مشروعیت بیمه چه از لحاظ شرعی و چه از لحاظ حقوقی هیچ شکی نیست . مقتضیات زمان نظیر مناسبات اجتماعی و تولد پدیده‌های نوین و رشد سایر رشته‌های علوم نیز تأثیر اساسی در برداشت و نگرش های انسان دارد . و اینکه دین اسلام محصور به زمان و مکان نیست و متضمن احکامی است که در هر عصری از اعصار با تفاوت شرایط و اوضاع و احوال باید از آن احکام جدیدی که مطابق نیاز جامعه آن دوره است استخراج کرد.

فهرست منابع

……………………………………….، رساله توضیح المسائل ، قم ، هدف .

ابراهیمی، محمد حسین ، ۱۳۷۵ ، بیمه و تأمین اجتماعی از دیدگاه اسلام ، تهران کویر ، سازمان تأمین اجتماعی .

امام خمینی ( ره ) ، توضیح المسائل ، ۱۳۶۵ ، تهران وزارت ارشاد .

امامی اسدالله ، صفایی ، حسین ، ۱۳۷۲ ، حقوق خانواده ، تهران نشر دادگستر.

امامی سید حسن ، حقوق مدنی ، جلد چهارم ، ۱۳۷۲ ، تهران کتابفروشی اسلامیه.

آیت الله مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، دارالکتب اسلامیه .

آیت الله موسوی ، ابولقاسم ، ۱۴۰۹ ، رساله توضیح المسائل ، قم ، هدف .

۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

عملکرد شرکت‌ها و بنگاه های اقتصادی تحت تاثیر بسیاری ازعوامل داخلی و خارجی قرار می‌گیرد، که هر یک از این عوامل می‌تواند بر روی میزان موفقیت شرکت‌ها در به حداکثر رساندن درآمد شرکت و پرداخت سود بالاتر به سهام‌داران تاثیرگذار باشد. مدیران شرکت‌ها و دست اندرکاران بازار سرمایه و سیاست گذاران اقتصادی باید با شناخت دقیق این عوامل محیطی تصمیماتی اتخاذ نمایند که سرمایه گذاران بتوانند با قبول ریسک معقول به بازده مناسبی دست یابند. از جمله این عوامل، تاثیر ساختار رقابت محصول می‌باشد. شرکت‌ها اگر در صنعتی قرار بگیرند که رقابت در آن زیاد است پس باید بتوانند منابع مالی خود را به کمترین هزینه تامین کنند که یکی از این روش‌ها پرداخت سود کمتر می‌باشد.

لذا انجام تحقیقی که بیانگر تاثیر رقابت بر سیاست تقسیم سود باشد ضروری می کند که در این تحقیق اقدام به انجام آن می‌کنیم.

۱-۴ اهداف پژوهش

۱-۴-۱ اهداف علمی پژوهش

در محیط پویا و رقابتی کنونی، اهمیت به‌کارگیری استراتژی مناسب در برابر رقبا بر هیچ مدیر دانایی پوشیده نیست. پیروی از استراتژی درست رقابت در چنین بازاری منجر به تثبیت موقعیت سازمان در صنعت متبوع می‌گردد. موقعیت سازمان نسبت به دیگر بازیگران یک صنعت، تعیین‌کننده سود وی بوده و سازمانی که بتواند خود را در موقعیتی مناسب نسبت به رقبای خود قرار دهد، سودی بالاتر از میانگین آن صنعت را کسب خواهد نمود. یکی از عوامل مؤثر بر رقابت در بازار محصول وجود سرمایه کافی و ارزان قیمت است. شرکتهایی که از استقراض از خارج بهره می جویند با هزینه تامین مالی زیادی مواجه هستند که ممکن است شرکت را تا بحران ورشکستگی پیش ببرد. در چنین بازار رقابتی بیشتر شرکت‌ها به کم هزینه بودن تامین مالی از داخل اقدام ‌به این کار می‌کنند که عمده ترین شکل آن تقسیم سود کمتر می‌باشد. لذا در بازار ایران، بررسی تاثیر رقابت بر نحوه تقسیم سود لازم به نظر می رسید که هدف اصلی تحقیق تبیین این رابطه برای حصول تصویری روشن از یکی از عوامل مهم تاثیر گذار بر سیاست تقسیم سود است.

۱-۴-۲ اهداف کاربردی پژوهش:

از آنجا که نتایج این تحقیق می‌تواند مورد استفاده شرکت ها و صنایع مورد بررسی، تحلیل گران مالی، مراجع قانون گذار و سرمایه گذاران قرار گیرد این تحقیق از نظر هدف کاربردی است. نام بهره وران و نوع استفاده ای که می‌توانند از نتایج تحقیق بنمایند،به اختصار بیان شده است :

1. بورس اوراق بهادار تهران:

برای طرح و بررسی ساختار رقابت شرکت‌های فعال و سیاست های تقسیم سود

1. سرمایه گذاران و تحلیلگران:

برای ارزیابی ساختار رقابت و سیاست های تقسیم سود جهت ارزیابی آینده شرکت جهت سرمایه گذاری ، یا فروش سهام و غیره .

1. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری:

برای سنجش امنیت سرمایه گذاری و توان پرداخت شرکت.

1. دانشگاهیان و مراکز علمی :

برای بسط مبانی نظری ‌در مورد ساختار رقابت و سیاست های تقسیم سود

۱-۵ پرسش های پژوهش

با توجه به مطالب ارائه شده این سوال پیش می‌آید که آیا ساختار رقابت محصول بر سیاست تقسیم سود تاثیر گذار می‌باشد؟

۱-۶ تبیین فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی ۱ : بین ساختار رقابت محصول و سیاست تقسیم سود رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه های فرعی منتج از فرضیه اصلی ۱ :

فرضیه فرعی ۱–: بین متغییر هرفیندال هریشمن و سیاست تقسیم سود رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه فرعی ۲ –: بین متغییر لرنر و سیاست تقسیم سود رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه فرعی ۳ –: بین متغییر لرنر تعدیل شده و سیاست تقسیم سود رابطه معنی داری وجود دارد.

۱-۷ نوآوری پژوهش

با توجه به اینکه تا کنون تحقیقی ‌در مورد تاثیر رقابت در بازار محصول بر سیاست‌های تقسسیم سود شرکت‌ها انجام نشده لذا از این لحاظ می‌تواند دارای نوآوری باشد.

۱-۸ روش پژوهش

این تحقیق از لحاظ روش شناسی از نوع تحقیقات همبستگی و از نوع هدف کاربردی می‌باشد. در این تحقیقات برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام می پذیرد ولی درآنها الزاماً” کشف رابطه علت و معلول مورد نظر نیست. در این تحقیقات محقق می‌خواهد بداند که آیا بین دو گروه اطلاعات رابطه و همبستگی وجود دارد یا خیر. یعنی اینکه آیا تغییر در یکی با تغییر در دیگری همراه است یا خیر، و اگر چنین ارتباطی وجود دارد از چه نوع بوده و میزان آن چقدر است. برای اندازه گیری ضریب همبستگی بین متغیرها با توجه به نوع مقادیر و کمیت ها از روش های مختلف استفاده می شود.

۱-۹ قلمرو پژوهش

۱-۹-۱ قلمرو زمانی پژوهش

محدوده‌ زمانی تحقیق، اطلاعات مالی مربوط به عملکرد سال‌های مالی ۱۳۸۶ الی ۱۳۹۱ شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

۱-۹-۲ قلمرو مکانی پژوهش

قلمرو مکانی تحقیق شامل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

۱-۹-۳ جامعه و نمونه آماری پژوهش

در این پژوهش، جامعه مورد بررسی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۸۶ تا پایان سال ۱۳۹۱ می‌باشد.

با توجه به طول دوره مورد بررسی جهت انجام آزمون فرضیه‌ها و انتخاب داده های مورد بررسی از فیلتر زیر استفاده می‌کنیم:

1. 1. سال مالی شرکت به ۲۹ اسفند ختم شود و شرکت در دوره مورد مطالعه، سال مالی خود را تغییر نداده باشد.

1. 1. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه متغیرهای تحقیق در سال‌های مورد بررسی در دسترس باشد.

1. شرکت ها جزء بانک ها و مؤسسات مالی (شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، هلدینگ و لیزینگ ها) نباشند.

۱-۱۰ روش و ابزار گردآوری داده ها

گردآوری اطلاعات مورد نیاز یکی از مراحل اساسی در تحقیق می‌باشد که اگر دقت لازم در خصوص صحت اطلاعات گردآوری شده صورت نگیرد، نتایج حاصل از تحقیق نیز مورد تردید نخواهد بود.

1. به علت پاک نکردن آلودگی از گناه به وسیله نور توبه، تاریکی و تیرگی گناهان بر دل زیاد می شود به حدّ «رین و طبع » می‌رسد که دیگر قابل پاک شدن نیست. زیرا هر گناهی که شخص مرتکب می شود، ظلمتی در دلش به وجود می‌آید؛ مانند نَفَسی که به آینه دمیده می شود. چنان که ظلمت گناهان بر قلب زیاد گردد،رین (چرک) زیاد می شود. آن گونه که بر اثر زیادی نفَس به آینه، صفحه آن را زنگ فرا می‌گیرد و هرگاه رین قلب زیاد شود، «طبع» می‌گردد؛(یعنی مُهر و بسته می شود، به طوری که در تشخیص حق و پذیرش آن دچار تردید و اشتباه می‌گردد. بر اثر زیاد شدن زنگ آینه سطح آن را جِرم فرا می‌گیرد، به گونه ای که دیگر قابل صیقل نخواهد بود.) چنین قلبی در منابع روایی اسلام قلب «مَنکوس» و «اَسود»نامیده شده است. از مطالب مذبور در می یابیم که توبه از گناه، واجب فوری است و بر مرتکب واجب است که پیش از دیدن مرگ، توبه کند تا خداوند توبه اش را بپذیرد.^[۹۴] اگر چه توبه تا به هنگام مرگ از انسان گناهکاری که توفیق توبه را پیدا نکرده، پذیرفته می شود، لکن در آیات و روایات، تأخیر در آن مذمت شده و به تعجیل آن توصیه شده است. از آیه شریفه «انما التوبهعلی الذین یعلمون السوءُ بجهاله ثم یتوبون من قریب»،^[۹۵] فهمیده می شود که پذیرش توبه از سوی خداوند منوط به دو شرط است: ۱ـ عمل گناه و جُرم و سوء از روی جهالت باشد. ۲ـ توبه، به فاصله اندکی از گناه انجام گیرد، که در اینجا تأکید بر قسمت دوم آیه ( ثم یتوبون من قریب) می‌باشد. در روایات نیز به تعجیل در توبه و عدم تأخیر آن بسیار تأکید شده است. رسول خدا فرمود: « یا بن مسعود، تقدم الذنب و تؤخر التوبه، ولکن قدم التوبه و آخر الذنب، فان الله تعالی فی کتابه “بل یردو الانسان لیفجُر الامامه.”^[۹۶]همچنین علی علیه السلام می فرماید:«ان فارقت سیئه فعجل محوها باالتوبه.»^[۹۷]

نکته شایان توجه اینکه تا زمانی که شخص مرگ را به چشم ندیده است، توبه پذیرفته می شود. اما هنگام رؤیت یأس و مرگ مورد قبول واقع نمی شود، چنان که به اجماع علما، چنین توبه ای باطل و بی فایده است. قرآن کریم می فرماید:« و نیست کسانی که گناهانی را بجا می آورند و از آن توبه نمی کنند تا هنگامی که مرگشان فرا رسد، آنگاه می‌گویند: اینک توبه کردم و نیست توبه برای کسانی که با کفر می میرند، که برایشان عذاب دردناکی آماده کرده ایم.»^[۹۸] در روایتی نیز آمده است که شخصی از امام رضا علیه السلام پرسید: با اینکه فرعون به خدا ایمان آورده و به وحدانیت خدا اقرار نموده بود، چرا خداوند او را غرق نمود؟ حضرت در پاسخ فرمود: او هنگامی ایمان آورد که مرگ و یأس را دید و ایمان هنگام رؤیت مرگ و یأس مورد قبول واقع نمی شود.^[۹۹] امام باقر علیه السلام می فرماید: « اذا ظلمت النفس هذه ( و اهوی بیده الی خنجرته ) لم یکن العالم التوبه و کانت للجاهل توبه »^[۱۰۰]

۱ـ۲ـ۴ـ پذیرش توبه

پس از پی بردن به عظمت توبه این سؤال مطرح می شود که آیا توبه پذیرفته می شود یا خیر؟

در این زمینه آیات شریفه و روایات روشنگر مسأله هستند. خداوند رحمان در آیه شریفه می فرماید: « الم یعلموا ان الله هو یقبل التوبه عن عباده؛ آیا نمیدانند این خداوند است که توبه بندگانش را می پذیرد؟^[۱۰۱]

از این آیه دو نکته استفاده می شود که اولاً: توبه پذیر تنها خداوند است و ثانیاًً: خداوند توبه بندگانش را می پذیرد. قریب به همین مضمون در آیه شریفه دیگری نیز وارد شده است که خداوند تبارک و تعالی می فرماید: « و هو الذی یقبل التوبه عن عباده و یعفوا عن السیئات»^[۱۰۲]

در همین زمینه حدیثی از امیر المؤمنین علیه السلام به چشم می‌خورد که می فرماید: « من اعطی التوبه لم عدم القبول و من اعطی الاستغفار لم یحرم المغفره»^[۱۰۳]

‌بنابرین‏ مسلم است که در صورت ثبوت توبه، قبول آن از سوی خداوند حتمی است. کما اینکه این قول الهی نیز مؤید این معنا است با ( ان الله لا یغفر ان یشرک به و یغفر ما دون ذلک لمن یُشاء)

۱ـ۲ـ۵ـ زمان پذیرش توبه

این مبحث در دو گفتار تنظیم شده است، در گفتار اول زمان پذیرش توبه در قانون مجازات اسلامی و در گفتار دوم زمان پذیرش توبه از دیدگاه فقهای اسلام بررسی می شود. در گفتار اول هم در قانون مجازات مصوب سال ۱۳۷۰ و هم در قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲ زمان پذیرش توبه بررسی می‌گردد. در گفتار دوم نیز زمان پذیرش توبه هم از دیدگاه فقهای امامیه و هم از دیدگاه فقهای اهل سنت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۱ـ۲ـ۵ـ۱ـ زمان پذیرش توبه در قانون مجازات اسلامی

‌در مورد پذیرفتن توبه بعد از اثبات جرم اختلاف است. از این رو مباحث این گفتار را در دو بند جداگانه و سپس در دیدگاه فقهای اسلام مورد بررسی قرار می‌دهیم.

۱ـ۲ـ۵ـ۱ـ۱ـ زمان پذیرش توبه در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰

قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ در موارد مختلف به شرح زیر احکام مربوط به توبه را پیش‌بینی نموده است: ماده ۷۲ این قانون ‌در مورد توبه زناکار مقرر می‌دارد: « هرگاه کسی به زنایی که موجب حد است، اقرار کند و بعد از اقرار توبه نماید، قاضی می‌تواند برای او از ولی امر، تقاضای عفو نماید یا حد را بر او جاری کند.»^[۱۰۴]

در ماده ۸۱ قانون مکرر آمده است: « توبه مرد یا زن زانی قبل از اقامه شهادت مسقط حد است، اما توبه وی بعد از اقامه شهادت مسقط حد نیست.» همچنین ماده ۱۲۵، توبه مرتکب لواط یا تفخیذ و یا نظایر آن را قبل از اقامه شهادت، مسقط حد دانسته، ولی توبه بعد از شهادت را مسقط حد ندانسته است و در ماده ۱۲۶ ( در باب حد لواط ) آمده است: « چنانچه فرد، بعد از اقرار توبه نماید، قاضی می‌تواند از ولی امر برای او تقاضای عفو نماید.» یعنی توبه را سبب عفو قاضی دانسته است نه سبب سقوط مجازات.

ماده ۱۳۲ و ۱۳۳ این قانون نیز ‌در مورد مساحقه، همان حکم لواط را پیش‌بینی نموده است. ‌در مورد توبه قاذف قانون مذکور ساکت است. مواد ۱۸۱ و ۱۸۲ قانون مذکور ‌در مورد شرب خمر نیز احکام مربوط به لواط و مساحقه را جاری نموده است و بند پنجم ماده ۲۰۰ ‌در مورد حد سرقت، توبه سارق را قبل از دستگیری مسقط حد دانسته است و در تبصره همین ماده توبه سارق را بعد از دستگیری مسقط حد ندانسته است. ناگفته نماند که قانون‌گذار سال ۱۳۷۰ ‌در مورد حد قوادی و محاربه، درباره این موضوع که آیا توبه، موجب سقوط مجازات است یا خیر، سکوت ‌کرده‌است؛ ‌در مورد توبه محارب به رغم اینکه ماده ۲۱۱ قانون حدود و قصاص مصوب ۱۳۶۱ صراحت بر این داشت که توبه محارب قبل از دستگیری موجب سقوط مجازات است.^[۱۰۵]