۳-۴- ابزارهای گردآوری داده ها
روش های جمع آوری داده ها به دو دسته تقسیم می شود:
روش های مستقیم؛ نظیر مشاهده، مصاحبه، و پرسشنامه و…
روش های غیر مستقیم؛ نظیر استفاده از اسناد و مدارک
یک محقق باید هر دو روش را بکار گیرد، یعنی هم خود پدیده را بطور مستقیم ببیند و تحلیل کند، هم از طریق داده های جمع آوری شده توسط دیگران(کتابها، مقالات، اسناد و…) آنرا مورد شناسایی قرار دهد(ساروخانی، ۱۳۷۵، ۱۷۲). در این تحقیق نیز از هر دو روش فوق برای جمع آوری داده ها استفاده شده است.
برای داده های ثانویه:
داده های ثانویه (داده هایی که قبلاً تولید شده و در منابع موجود قابل بررسی است) ،که از طریق روش کتابخانه ای و اینترنتی قایل استخراج است . ابن روش ها جزﻋ روش های غیر مستقیم در جمع آوری داده ها است . روش کتابخانه ای و اینترنتی برای بررسی و مطالعه مبانی نظری موضوع تحقیق و دستیابی به اطلاعات اولیه ، از کتب و مقالات داخلی و خارجی و همچنین شبکه جهانی اینترنت به منظور دستیابی به مقالات مرتیط ،موضوع تحقیق استفاده شده است .
برای داده های اولیه:
داده های اولیه از روش پرسشنامه که جزﻋ روش های مستقیم در جمع آوری داده ها جهت آزمون فرضیات تحقیق به حساب می آیند . که در این روش با بهره گرفتن از دو ﭘرسشنامه جو سازمانی و سبک تفکر به جمع آوری اطلاعات مربوط به ﭘژوهش اقدام می شود .
پرسشنامه[۱۹۲]
پرسشنامه بعنوان مهمترین ابزاری است که در این تحقیق از آن استفاده شده است. با توجه به اینکه پرسشنامه ها به دو دسته باز و بسته تقسیم می شود: پرسشنامه های بسته مستلزم دادن پاسخهای کوتاه یا انتخاب یک پاسخ از میان چند گزینه است؛ اما پرسشنامه های باز یا نامحدود مستلزم پاسخ آزاد پاسخ دهنده است که با کلمات خود آن را بیان می کند(بست، ۱۳۷۱،۲۲۱ ـ ۲۱۸). اولین قدم در طراحی پرسشنامه تعیین نوع پرسشها می باشد. بطور کلی سؤالات پرسشنامه به دو صورت ارائه می شود:
الف) سؤالات بسته[۱۹۳]
ب) سؤالات باز[۱۹۴] .
در پرسشنامه تحقیق حاضر، از دو سری سئوالات بسته استفاده شده است. پاسخگو برای پاسخ دادن به هر کدام از سئوالات پرسشنامه باید یکی از گزینه ها را انتخاب نماید و علامت بزند. ساختار پرسشنامه ها شامل ۳ بخش می باشد:
معرفی پژوهش:
در بخش اول، عنوان، معرفی پژوهش و هدف از انجام آن برای پاسخگو بیان شده است و ضمن بیان اهداف تحقیق و ایجاد اطمینان در پاسخ دهندگان ، از پاسخ دهندگان خواستار همکاری به منظور انجام دقیق تحقیق می شود.
پرسش های ویژگی های شخصی :
برای بخش دوم ، تعداد هفت سئوال در مورد، جنسیت، سن، سنوات خدمت ، رشته تحصیلی ،گروه تحصیلی ، آخرین مدرک تحصیلی و رتبه علمی برای پاسخگویان در نظر گرفته شده است. این سوالات بر اساس اهمیت آنان در شکل گیری سبک تفکر و نیز به منظور بررسی شرایط شرکت کننده گان در نمونه آموری تحقیق ذکر می گردد .این سوالات در هر دو پرسشنامه ذکر گردیده شده است.
پرسش های سنجش سبک تفکر و جو سازمانی:
در بخش سوم یکسری سئوال بسته برای گردآوری اطلاعات مربوط به سنجش هر یک از ابعاد مورد بررسی در سبک تفکر و جو سازمانی طراحی گردیده است .
۳-۵-۱- پرسشنامه سبک تفکر :
بر طبق گفته های اسچاروا[۱۹۵] (۲۰۰۲) از مهم ترین ابزارهای سنجش شیوه های تفکر به ابزار تسلط مغزی هرمان[۱۹۶] می توان اشاره کرد که به دسته بندی پاسخ دهندگان براساس ترجیحات آنها مبتنی بر گرایش به وظایف یا کنش های خاص ذهنی می پردازد. این ابزار توسط بنیاد ندهرمان در سال ۱۹۸۸ مورد استفاده قرار گرفته و استفاده از این ابزار منجر به ارائه یک نیم رخ ۴ ربعی از فرد می شود. ساخت این ابزار از دهۀ ۱۹۷۰ شروع شده است، زمانی که انجام مطالعات در خصوص نیم کره راست و چپ مغز به اوج خود رسیده بود. تاگار[۱۹۷] (۱۹۹۰) ویژگی خاص این ابزار را دشوار بودن طریقۀ نمره گذاری آن می داند ،که باعث شده محققان در استفاده از این ابزار به بنیاد متعلق به سازندۀ این ابزار بنیاد هرمان وابسته شوند. تحقیقات اساسی دربارۀ ابزار تسلط مغزی هرمان در مؤسسه توسعه مدیریت جنرال الکتریک انجام و توسط این ابزار گرایش نیم کره ای یا مد نیم کره ای فرد مورد شناسایی قرار می گیرد. زانگ[۱۹۸] (۲۰۰۲) در این رابطه بیان داشته است که ابزار دیگری که به طور مشابه تسلط مغزی یا حاکمیت مغز را مورد اندازه گیری و سنجش قرار می دهد. سبک یادگیری و تفکر است که توسط پل تورنس و همکاران در ۱۹۸۸ تهیه و ساخته شد. این ابزار براساس نظریه سبک یادگیری و تفکر تورنس که در رویکرد شناخت محور شکل گرفته است، ساخته شده و به سنجش مدیا رویۀ تفکر فرد کمک می کند ابزار سنجش شناخت محور راه های مرجع افراد برای پردازش اطلاعات در سه مد تحلیل گرایانه، کل گرایانه و بینابین یا ترکیبی را مورد شناسایی قرار می دهد. این ابزار یک فهرست خود گزارش گر است که از ۲۸ موضوع تشکیل شده و به پاسخ دهنده اجازه می دهد برای هر گویه یکی از دو گفته یا هر دو را انتخاب کند، که یکی سبک تحلیل گرایانه و یکی سبک کل گرایانه و انتخاب هر دو نشان گر سبک ترکیبی است. پل تورنس[۱۹۹] (۲۰۰۱) سازنده این ابزار زمان زیادی را صرف تقویت شناخت، پذیرش و دریافت و توسعۀ شخصیت خلاق در آموزش و در محل کار نمود. او کتاب های زیادی دربارۀ خلاقیت نوشته که آخرین کتاب او به نام راهنمایی برای توسعه مسیر حرفه ای خلاق است . آمانی[۲۰۰] (۲۰۰۱) و لای لنگ[۲۰۱] (۲۰۰۲) در نوشته های خود بیان داشته اند که سومین ابزار در این حوزه شاخص یا نشانگر مد نیم کره ای متعلق به مک کارتی[۲۰۲] است. این ابزار در سال ۱۹۹۳ توسط مک کارتی ساخته شد. ویراست آخر این ابزار مربوط به سال ۱۹۸۸ است. این ابزار نیز گرایش نیم کره ای افراد را نشان می دهد این ابزار دارای ۳۲ گویه است و هر گویه دارای یک پیوستار است که بین دو صفت خیلی زیاد تا خیلی کم تنظیم شده است. روی هر پیوستار امکان انتخاب چهار گزینه است، دو گزینه در قطب سمت راست و دو گزینه در قطب سمت چپ قابل گزینش می باشد . یکی دیگر از مهم ترین ابزارهای تهیه شده در این حوزه ابزار سنجش فهرست سبک شناختی[۲۰۳] متعلق به آلینسون و هیز است که در سال ۱۹۹۶ توسعه یافته است. ساواس[۲۰۴] و ال کوت[۲۰۵] (۲۰۰۱) بیان داشته اند که این ابزار نیز براساس تحقیقات این دو محقق با رویکرد شناخت محور طراحی و تنظیم شده و سه فعالیت اصلی ذهن شامل دریافت یا ادراک، حل مسئله یا تفکر و حافظه و به یادآوری را مبنای سنجش قرار داده است. ابزار مذکور به شناسایی سبک شناختی یا سبک تفکر فرد برحسب تحلیلی یا کل گرا ـ شهودی می پردازد، این ابزار از نوع خود گزارش گر بوده و دارای ۳۸ آیتم یا گویه است. در تهیه این ابزار ۱۰۰۰ نفر بزرگسال مشارکت داشته اند تهیه کنندگان این ابزار با هدف کاربرد آن در میان گروه های حرفه ای و مدیریتی و به طور کلی مطالعات سازمانی به تهیۀ آن اقدام نموده اند. ابزار فوق بیشتر با هدف شناسایی و تشخیص فعالیت های مدیریتی و تاثیر سبک شناختی یا سبک تفکر بر این نوع فعالیت ها طراحی شده است. آلینسون و هیز هر دو استادان صاحب کرسی در دانشگاه لیدز[۲۰۶] انگلستان می باشند. تفاوت این ابزار با سایر ابزارهای ساخته شده در این حوزه این است که ابزارهای دیگر نظیر فهرست سبک یادگیری کلب[۲۰۷] یا ابزار تسلط مغزی هرمان[۲۰۸] و ابزار سنجش نقشه ذهنی[۲۰۹] و ابزار شاخص نوع شخصیت مایرز - بریگز [۲۱۰] عمدتا و مشخصاً در مطالعات بالینی و با محدودۀ کوچک قابل استفاده هستند و یا این انتقاد بر آن ها وارد است که عمدتاً به جای اندازه گیری سبک یامد یا رویه، به اندازه گیری توانایی فرد می پردازند. اما استفاده از فهرست سبک شناختی در مطالعات یا پیمایش های وسیع امکان پذیر است چرا که مدیریت اجرایی آن آسان است ضمن این که این ابزار با هدف کاربرد در مطالعات سازمانی و برای افراد حرفه ای و دارای مشاغل مدیریتی طراحی و استفاده شده است(نورشاهی،۱۳۸۵، ۴۳-۴۵).
پرشسنامه ۳۸ سوالی سبک شناختی آلینسون و هیز ، توسط یو[۲۱۱](۲۰۰۶) به پرسشنامه ای ۱۰ سوالی تعدیل و اصلاح گشته است (λ=.۷۱~.۸۵, ≧.۷۱) (α.۸۵~.۹۰) . ضریب λ برابر عدد ۷ است که با استاندارد پیش بینی شده متخصصان برابری می کند. این شاخص قابلیت نشان دادن سبک شهودی و تحلیلی را از هم دارا می باشد (پی شان[۲۱۲] ، ۲۰۰۸، ۲۴۱۲) .
پرسشنامه ای که در این تحقیق استفاده می شود شکل تغییر یافته پرسشنامه فهرست سبک شناختی[۲۱۳] می باشد که در ایران توسط نورشاهی(۱۳۸۵) مورد استفاده قرار گرفته است. پرسشنامه اصلی که، توسط آلیسون و هیز[۲۱۴] (۱۹۹۶) تدوین و مورد استفاده قرار گرفته است ، شامل ۳۸ سوال و هر سوال آن ۳ گویه ای می باشد که به اندازه گیری گرایش به سبک تفکر شهودی و سبک تفکر تحلیلی می پردازد. براساس مقیاس و ارزش های تعیین شده برای هر سوال هر چه نمره فرد به نمره ۷۶ (حداکثر) نزدیک تر باشد فرد تفکری تحلیلی تر دارد و برعکس هر چه نمره فرد پایین تر و نزدیک به صفر باشد، فرد دارای سبک شهودی می باشد. در این ابزار از مقیاس سه گزینه ای “درست” ، ” تردید دارم” و “غلط” استفاده شده است. نمره بین ۳۷ – ۰ نشانگر سبک شهودی ۴۲- ۳۸ بینابین و ۷۶- ۴۳ سبک تحلیلی را نشان می دهد. پرسشنامه مشتمل بر ۲۱ گویه تحلیلی است که نمرات آن به ترتیب، ۲= درست ،۱= تردید دارم و ۰= غلط، است. در ۱۷ گویۀ شهودی نمره گذاری بر عکس عبارت است از ۰= درست ، ۱= تردید دارم و ۲= غلط که در نهایت جمع نمرات ۳۸ گویه، نمرۀ فرد پاسخگو را تشکیل می دهد. پرسشنامه ای که در این تحقیق استفاده می شود توسط نورشاهی(۱۳۸۵) تبدیل به ۴۵ گویه گشته که دو بعد سبک تفکر شهودی و تحلیلی در آن سنجیده می شود ، که در آن از ۳ گویه به ۵ گویه ای تبدیل گشته است.
جدول شماره (۳-۳): ابعاد و سوالات مربوط به ابعاد سبک تفکر
| سبک تقکر | |
| ابعاد | سوالات |
| سبک تحلیلی | ۹، ۶، ۵، ۴، ۳، ۲، ۱، ۱۵ ، ۱۲ ، ۱۱ ، ۱۰ ، ۲۶ ، ۴۵ ، ۴۴، ۳۵، ۳۴ ،۲۵،۲۳،۱۷،۱۶،۳۱،۳۰،۲۷ |
| سبک شهودی | ۱۸، ۱۴، ۱۳ ، ۷ ،۸ ، ۲۲ ،۲۱ ،۲۰ ،۱۹ ،۳۲ ،۲۹ ،۲۸ ،۲۴ ،۳۸ ،۳۷ ،۳۶ ،۳۳ ،۴۳ ،۴۲ ،۴۱ ،۴۰ ،۳۹ |
۳-۵-۱-۱-نحوه امتیاز بندی پرسشنامه سبک تفکر
در پرسشنامۀ تحقیق حاضر همانطور که اشاره شد نحوه محاسبه آن از طیفی ۵ گویه ای استفاده شده که برای سنجش گویه های تحلیلی به صورت جدول شماره (۳-۴) استقاده می گردد و نیز برای گویه های شهودی به شکل عکس آن اعمال می گردد. نحوه امتیاز بندی این سؤالات در جدول شماره ۱۱ آمده است. پرسشنامه شامل ۲۳ گویه تحلیلی و نیز ۲۲ گویه شهودی می باشد که در نهایت جمع نمرات ۴۵ سوال موجود در پرسشنامه سبک تفکر فرد را مشخص می نماید. با توجه به ۵ گویه ای شدن آن و نوع محاسبه آن هر چه قدر نمره به دست آمده از پرسشنامه فرد به بیشترین نمره(حداکثر ۱۸۰) نزدیک باشد ، فرد سبک تفکر تحلیلی تری و هر چه قدر نمره بدست آمده از پرسشنامه فرد به سمت کمترین نمره (صفر) باشد ، فرد دارای سبک تفکر شهودی تر است. نمره بین ۱۸۰ - ۹۳ بیانگر سبک تفکر تحلیلی ، ۴۵-۹۲ بینابین و ۴۴- ۰ سبک تفکر شهودی می باشد .
جدول شماره (۳-۴) : نحوه نمره دهی به سوالات سبک تفکر
فرم در حال بارگذاری ...
