وبلاگ

اما دنیا
وقتی
در حجمی بیت و چهار متری آن قدر کوچک می‌شود
که هر دقیقه هزاران بار، برگرد جهان می‌گردی
چه تفاوت خواهد کرد. .(همان،ص.۳۴۹)
«بیست و چهار متری» ایهام دارد. «اندازه ی اتاق»، و دیگر« بیست وچهار ساعت شبانه روز»
۳-۷-۵- پارادکس
« مهم‌ترین نوع تضاد در ادبیّات پارادکس یا تناقض نماست و آن وقتی است که تضاد منجر به معنایی غریب وبه ظاهر متناقضی شود.»(شمیسا،۱۳۸۶،ص.۱۱۱)
نمونه‌ای از این پارادکس در شعر شمس :
داغهای سرد
سوزاننده تر بود. .(لنگرودی،۱۳۹۰،ص.۶۸۲)
۳-۸- بررسی تصاویر در شعر شمس:
از آنجا که تصاویر شعری شمس تصاویری بکر و قابل تأمّل هستند ابتدا به اختصار ویژگی آنها را مورد بررسی قرارمی‌دهیم. لازم است توضیحی کوتاه در باب تصویر بیان کنیم و پس از آن به مسئله بپردازیم .
دکتر محمود فتوحی رودمعجنی صاحب «کتاب بلاغت تصویر»،که در نوع خود بی نظیر است، معتقد است که «تصویر ،کاربرد زبان مجازی می‌شود که این زبان مجازی شامل تمام صناعات بلاغی همچون تشبیه، استعاره، مجاز، تمثیل، حس آمیزی و….است.» (فتوحی ۱۳۸۶،۴۵)تصاویر شعری به تناسب کارکرد تخیّل در آن از تصاویر سطح به سمت تصاویر اعماق ارتقاء می‌یابند . تصاویر از منظر میزان حسی بودن ، قابلیّت تجسّم ،انطباق با معیار‌های عقلانی و هنجارهای عمومی زبان، پذیرش عامّه و سطح تخیّل و عاطفه به تصاویر اثباتی و اتّفاقی تقسیم می‌شوند. در این بخش خلاصه‌ای از خصوصیّات تصاویر،در دیوان شمس لنگرودی بیان می‌شود.
۳-۸-۱- تصویر سطح:
از نظرگاه ارزشمندی و میزان کارآمدی هنری ، تصاویر سطح ، ساده‌ترین تصاویر شعری هستند زیرا با سطح نازلی از تخیّل مواجهیم.(هاوکس ،ترنس،۱۳۷۷،ص.۷۴-۷۳) این تصاویر در اشعار شمس جزو پرکاربردترین تصاویر است. . طیف این تصاویر متفاوت است برخی از تصاویر در همین حیطه سطح قرار می‌گیرد. این قسم تصاویر شامل تصاویری واقعی است که دور از ابهام، قابل درک و در قلمرو محسوسات می‌باشند:
موش «همستر»است جهان
بچه هایش را می‌خورد
چند قطره خون
برپوزه‌ی کوچکش می‌ماند. (لنگرودی،۱۳۹۰،ص.۷۳۸)
سرگرمی من
نوشتن این شعرهاست
اشعاری واژگون
که از فرط خنده چشم شما را می‌بندد
و آنچه را که دلم می‌خواهد
برابر چشمتان می‌دزدم. (لنگرودی،۱۳۹۳،ص.۴۱۶)
۳-۸-۲- تصاویر اعماق
«آثار هنری به شکل عام و و اشعار به شکل خاص باید ابهامی در خود داشته باشد که این پیچیدگی ناشی از انتزاعی بودن آنست.»(رید، ۱۳۷۸،ص.۱۶) اینجاست که تصویر اعماق آفریده می‌شود که در خود پیچیدگی خاصّی دارد . این تصاویر ناشی از تمثیل رمزی، حسّ آمیزی، پارادکس، اسطوره، تلمیحات اساطیری و غیره می‎شود.( فتوحی ۱۳۸۶،ص.۶۷)
برخی دیگر از تصاویر شعری شمس در این مقوله جای می‌گیرد. او در بیشتر تصویر‌سازی‌‎هایش به علّت خیال ورزی‌های عمیق و تکاپوی ذهنی تابلویی می‌آفریند که لذّت خاصّی برای خواننده به همراه بیاورد:

انسان
شطرنج زنده
ایزد تحقیر شده …
فرشته ی از یاد رفته. (لنگرودی،۱۳۹۰،ص.۳۹۱)
در طول جاده‌های مه آلود
جلادهای موذی بی دست
و آفتاب را
گردن می‌زدند. (همان،ص.۱۱۴)
۳-۸-۳- تصویر اثباتی
تصاویر اثباتی، تصاویری به دور از تخیّل ،عاطفه و اغراق است .شاعر بیشتر به اثبات نگرش خود می‌پردازد و غالباً تشبیه حسی به حسی است. آن دسته از اشعار شمس که گرایش به سمت کلاسیک دارند در این مقوله قرار می‌گیرند. تصاویری که با معیار‌های عقلانی هم‌خوانی داردو مورد پذیرش عامّه نیز می‌باشد (دلبری،مهری،۱۳۹۴،ص۸۱):
قاتلان
مقتولان
قاضیان
همه از همین خیابان گذشتند. (لنگرودی،۱۳۹۳،ص.۲۶۹)
۳-۸-۴- تصاویر اتّفاقی
شاعر با آوردن تصاویر اتّفاقی در شعر خود ،خواننده را به فراسوی باورها ، اعتقادات وچهارچوب‌های عقلانی می‌کشاند. (دلبری،مهری،۱۳۹۴،ص۸۲) تصاویری که مملو از صحنه‎های حیرت آور سورئال است.گرایش شمس به گزینش تصاویر سورئال در جای جای اشعارش به چشم می‌خورد. گاه این تصاویر، منطق‌گریز می‌شود و جنبۀ ناهشیار و خواب‌گونه و سوررئالیستی می‌گیرد، و فرایند ساخت آنها، چندان تفسیرشدنی نیست. « سورئالیسم تصویری شعر شمس گاه تابلو های «رنه ماگریت» را به یاد می‌آورد که رابطه‌ی جادویی اجزاء نامتجانس آن شگفت آور است:
روزی او
کتابش را باز کرد