در راستای تقسیم‌بندی و نگاه کلی فوق؛ می‌توان انتخاب مضامین، قالب، اشکال و دستاوردهای مشخصا جذاب خاص‌گرایی دورگه‌ی هنر معاصر ایران را در قالب هنر زیورآلات آبگینه معاصر ایران به وضوح شاهد بود. این الزاماً خاص‌گرایی در انواع تکنیک‌های تولید و ساخت و پرداخت‌های تزیینی این نوع از زیورآلات قابل مشاهده است که در فصل بعد به انواع این روش‌ها پرداخته خواهد شد.
۲-۶-۲ نیوارینتالیسم در پاسخ به توقع مخاطب غربی[۱۳]
افراط در پاسخ‌های منفعلانه به علاقه‌مندی‌های مدواره‌ی بازارهای خارجی و نمایشگاه‌گردانان، موجب کلیشه‌ای شدن اشکالی از خاص‌گرایی هنر معاصر ایران شده است. مردان لنگ‌پوش، تصاویر قاجاری و … که در ابتدا جذابیتی اگزوتیک،[۱۴] تازه و غریب داشتند؛ اما اکنون مبدل به برداشتی معمولی، سطحی و فاقد تاثیر شده و فقط خاطره‌ای فرهنگی را از منطقه نشان می‌دهد که در نگاه نخست جذاب ولی در باطن خود از دخالت فرهنگی بیگانه نشات گرفته‌اند؛ و این نکته مهمی است که از چشم منتقدان داخلی و خارجی نیز پنهان نمانده. هنرمندان داخلی فراموش کرده‌اند که خود نیز متعلق به همین جامعه و فرهنگ هستند، «آنان خود را جدا از جامعه عامی ایران نشان می‌دهند و تفاوت خود را با مهاجری مانند شیرین نشاط نمی‌دانند. این هنرمندان نواریانتالیست‌هایی هستند که خود از ممالک شرق برخاسته‌اند.» (فشنگچی، ۱۱۹،۱۳۸۸(
در آثار برخی هنرمندان؛ نمادهای قومی، ملی ومذهبی با علامت‌های مشخص سنتی و بی‌رمق شده، صرفا کارکردی نشانه‌ای و نه نمادین، بلکه فقط شکلی اگزوتیک پیدا کرده‌اند.
«بازار هنر برای آن‌ها خطری است و امکان دارد که این آثار در حد بیانیه‌های سیاسی یا جنسیتی تنزل کنند نکته‌ای که منتقدان و هنرمندان داخلی باید به آن توجه کنند، این است راستای اعتماد ]بدون آگاهی[ به پلورالیسم ]اتکاءگرایی[، محتمل است که هنرمندان غیر غربی به ویترین یا نوعی موزه قوم‌شناسی برای «دیگران» تبدیل شوند. این ارتباط را در تعدادی از هنرمندان معاصر ایران می‌توان جستجو کرد که بر این باورند، که خاص بودن هنری به معنی «متفاوت بودن» از دیگر معاصرانشان است» (کشمیرشکن، ۱۳۸۹، ۵۸).
پاسخ منفعلانه به انتظار و «توقع مخاطب غربی»[۱۵] دقیقا موضعی است که علاقه‌مندان بسیاری را در نمایشگاه‌های خارج از کشور جذب کرده، چنین آثاری با تصویری که «دیگران» از ایران دارند، بیشتر منطبق بوده و بنابراین پاسخی برای «توقعات» آنان است. درک پیام اثر و شالوده‌شکنی آن مقوله‌ای پیچیده است، زیرا «دواری‌های ناشی از درک پیام، از این روی رخ می‌دهد، که اکثرا به دنبال آن واقعیت هستیم که خود در ذهن داریم، و نه انگاره اصلی[۱۶] که در ذهن فرستنده‌ی پیام است.» (فرهنگی، ۲۲۰،۱۳۷۸)
علی‌رغم پذیرش اینکه چنین آثاری بر مبنای بخشی از واقعیت‌های ایران معاصر به وجود آمده‌اند اما مشکل از «تبدیل به کلیشه شدن» آنان آغاز می‌شود. رخشاد نورده هنرمند و منتقد ایرانی ساکن فرانسه در انتقاد از کلیشه‌ی موضوعات مرتبط با زنان معتقد است که این جریان موجب گشته، مسائل مهم‌تری درباره‌ی زن ایرانی در دستگاه تبلیغی غرب پنهان بماند. «هنرمندان وابسته به اگزوتیک آرت[۱۷] و این‌گونه نگاه‌ها متعلق به اقلیت‌هایی متفرعن، به دور از واقعیت‌های جامعه ایرانی و اقلیتی غربی مآب‌اند که به صرف داشتن امکانات تکنولوژیک و موفقیت اجتماعی نسخه‌ای جعلی و کاریکاتور وار از ایران و مخصوصا بانوی ایرانی به دنیا ارائه می‌کنند» (نورده، ۱۳۸۵، ۹) .
مسلماً از پس این رونق اقتصادی و اقبال خریداران سیاستمدارانی هستند که تشویق و حمایت آنان موجب شکل‌دهی به آثار برخی از هنرمندان دیگر کشورهای خاورمیانه شده و موج سفارش آثاری با کلیشه‌هایی همانند با مدل گذشته وابسته است که شرایط حامیان هنر در تولید اثر هنری و علت‌یابی آثار حیاتی است جانت ولف در کتاب تولید اجتماعی هنر می‌نویسد: «هنرمندان برای کار کردن با شرایط خاصی روبرو هستند و این شرایط در نوع کاری که تولید می‌نمایند تاثیر می‌گذارد روابط اجتماعی تولید هنر بر شیوه‌ها و نهادهایی استوارند که شرایط تولید هنر را نیز تشکیل می‌دهند »(ولف ۱۳۶۷ ،۱۱).
۲-۶-۳ خودنمود در نمایش زندگی زیسته[۱۸]
هنرمند معاصر ایران در کنار استفاده از امکان چالش، پرسش و دستاوردهای جذاب خاص‌گرایی در خلق اثر، به خودگشودگی متهورانه، منتقد، شوخ و گاه بی‌رحم در نمایش شخصی ترین لایه‌های هویتی خود یعنی زندگی زیسته، زندگی روزمره خود[۱۹] و زندگی‌های جاری در پیش زمینه‌های جامعه خود دست می‌زند. صراحت و افشاگری ناب، دستمایه‌ی جذاب بسیاری از آثارموفق هنر امروز ایران است. این افشاگری به واقع بروز خلاقیتی شخصی است که منجر به اثر مبتکرانه‌ی وی شده و نوعی حق خلاقیت شخصی را با تولیدات خود بوجود آورده است. این بروز مبتکرانه در آثار زیور آبگینه چنان آشکارا به نمایش درآمده که هر اثر را با دیگری متفاوت ساخته است و به نوعی خلاقیت ها امضای فرد خالق بر اثر هستند. «خودنمود یا خودافشاگری، اصطلاحی است برای توجهی توانایی فرد در عرضه و ارائه خود و ارتباط با دیگران به کار می‌رود. خودنمود یا خودافشاگری تعریفی بسیار وسیع دارد و شامل اظهارات خودآگاهانه‌ای است که فرد در مورد خود، توانایی‌ها و شخصیت‌اش به صورت تعمدی و اختیاری[۲۰] با دیگران در میان می‌گذارد … خودنمود به دلایل عدیده، بسیار مهم بوده و باعث شناخت بهتری از خویشتن و موجب خودبالندگی[۲۱] می‌شود.» (فرهنگی، ۱۸۴،۱۳۷۸) جامعه‌شناسی هنر و روان‌شناسی بر این نکته بدیهی تاکید دارند که «همه منش‌های انسان جبری چندگانه دارند … و در درجه اول تاثیرات خاص خانوادگی و زندگی‌نامه‌ای است که شخص را در مسیر آفرینش هنری قرار داده، در تعیین محور اثر هنری موثر می‌باشد.» (همان» همان‌جا) بدین روش در تحلیل اثر، باید جنبه‌های شخصی هنرمند و پیش‌زمینه تولید اثر، جدا از جنبه‌های اجتماعی مورد تحلیل قرار گیرند. «جامعه‌شناسی هنر تاکید دارد که نباید جایگاه ]اصلی[ هنرمند به عنوان واسط و تسهیل‌کننده بیان را نادیده انگاشت، زیرا وساطت زندگی‌نامه‌ی تولیدکننده اثر،عنصر مهمی را در تحلیل ]و کالبدشکافی اثر[ تشکیل می‌دهد.» (فرهنگی، ۱۷۵،۱۳۷۸)
تجربه زندگی‌نامه محملی شناخته شده، به خصوص در هنر غرب است اما آنچه به صورت ویژگی ممتاز هنر معاصر ایران شناخته می‌شود، نه تنها گامی فراتر است، بلکه به جای نگاه ساده ارجاع به حافظه و هویت جمعی و ملی کشوری غنی مانند ایران به تحلیل و نقد خود[۲۲] در برابر نگاه عمومی مدرن می‌پردازد. البته این خودنمود[۲۳] گاه در تضاد با «خود» واقع می‌شود و موجب نقد خود[۲۴] می‌گردد. وجه اشتراک آثار این هنرمندان ایرانی، علایق مشترک آنان در تحلیل بیوگرافی و موضوعاتی از قبیل آزادی بیان، حقوق زنان، حقوق بشر و به خصوص موضوع انتظار است. «هنرمندان ایرانی با موضوعات ساختگی کار نمی‌کنند، بلکه از زندگیشان در جامعه تاثیر می‌پذیرند و سعی می‌کنند بفهمند وقتی صبر می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد. اینجا پتانسیل خلاق عظیمی، بی‌اندازه بزرگ مهیا است. این هنرمندان جامعه‌ای را تحلیل می‌نمایند که در آن زندگی می‌کنند و این جامعه در حالت انتظار به سر می‌برد. اما خود هنرمند حرف نمی‌زند، عمل می‌کند» (وینتس، ۱۳۸۹، ۱۵).
۲-۷ رابطه بازار هنری و اقتصاد بازار
۲-۷-۱ ویژگی‌های بازار هنری
ویژگی بازار هنری این است که محصولات به طور اخص آثار هنری هستند، کیفیت هر اثر هنری در گرو محتوای ایدئولوژیکی، ذائقه هنری و میزان علاقه به آن است. گرچه ظاهر اثر هنری هم حائز اهمیت است ولی در مقایسه با محتوای معنوی آن در درجه دوم اهمیت قرار دارد. قصد خریدار از خرید آثار هنری و شرکت در فعالیت‌های هنری کسب درآمد یا تولید کالا نیست، بلکه هدف، برآورده ساختن نیازهای معنویی مانند کسب دانش و زیبایی‌شناسی است این ویژگی، خاص بازار هنر است.
در عین حال توزیع کالاها در این بازار از طریق قدرت بازار عمل می‌کند. آن دسته از آثار هنری که بتوانند نیازهای زیبایی‌ش شناخت خریدار را برآورده سازند و با ارزش‌هایی که مشتریان باور دارند سازگاری داشته باشند، طبیعتاً مطلوب‌ترین آثار هستند. به طور اخص آثاری که منحصر به فرد باشند بیشترین مشتری را دارند.
۲-۷-۲ نظام تجارت مستقل
ویژگی اصلی اقتصاد بازار، نظام تجارت مستقل آن است، برای اینکه اقتصاد بازار بتواند نسبت به هرگونه تغییر در عرضه و تقاضا، رقابت و نیز تغییر در قیمت بازار به طور مستقل واکنش نشان دهد، انتقال خرید و فروش باید سه جنبه داشته باشد: مالکیت قطعی، حق تصمیم‌گیری قطعی و سودآوری به صورت مستقل.
آثار هنری به عنوان کالاهایی خاص در بازار ویژگی‌های کالا را دارند. فقط بازاریابانی که با آثار هنری سر و کار دارند، دارای نظام مستقل برای خرید و فروش هستند و می‌توانند نسبت به تغییرات سریع و گوناگون در زمینه عرضه و تقاضا، رقابت و تغییر قیمت‌ها از بازار، واکنشی مناسب نشان دهند و بدین ترتیب می‌توانند در واقع به عنوان بخش اصلی بازار بر کار خود نظارت کنند، باعث رشد گسترش خود شوند و محدودیت‌های خاص خود را هم داشته باشند.
۲-۷-۳ وظایف بازار
۱-انگیزه سودآوری ۲- انتقال و تبادل اطلاعات
۳- تخصیص منابع ۴- انتخاب
۲-۷-۴ ضرورت سامان بخشیدن به مدیریت بازار هنری
«سرمایه‌گذاری در آثار هنری در حکم مدرن طلایی است که هنوز از آن بهره‌برداری نشده است. و در سطح بین‌المللی، سرمایه‌گذاری بر روی آثار هنری خاص. در مقام سوم است و ثروتمندترین افراد دنیا تقریباً بدون استثناء در این نوع سرمایه‌گذاری شرکت می‌کنند» (تجویدی، ۱۳۵۶، ۲۱۷).
همچنین ارزش‌گذاری و تعیین قیمت آثار هنری که در حکم کالا در بازار هنری معامله می‌شونداز عوامل دشوار در سامان بخشیدن به بازار هنر است. می‌گویند نمی توان بر یک اثر هنری قیمت گذاشت. به همین دلیل از دید بسیاری از مردم این گفته بدین معنی است که یا آثار هنری بی‌ارزش هستند یا ارزش بسیار گزاف و هنگفتی دارند، البته واقعیت این است که هر دو برداشت از این گفته خطاست. تعبیر درست این گفته است که آثار هنری قیمت ثابتی ندارند و بسته به خالق اثر قیمت‌ها نیز متفاوت‌اند.
کمتر از ۲۰ یا ۳۰ درصد از خریداران صرفا به خاطر داشتن ثروت معنویی اقدام به خرید این گونه آثار می‌نمایند و بخشی از خریداران آثار هنری قصدشان فقط سرمایه‌گذاری است، گروه دیگری از خریداران هم هستند که به آثار هنری به چشم هدیه نگاه می‌کنند که در فصل بعد به طور مفصل و به صورت آماری به آن پرداخته خواهد شد.
۲-۷-۵ ساختار نظام حقوقی و مدیریت بازار هنری
اهمیت به تشخیص آثار هنری اصیل از آثار هنری جعلی و تقلبی در بازار هنری به قدری زیاد است که حتی کارشناسان در برخی موارد نمی‌توانند آثار را از یکدیگر تفکیک کنند.
در همین راستا شیوه خاص که می‌توان برای ثبت آثار هنری به کار گرفت شامل این است که هنرمندان علامتی را که نشانگر اصالت اثرشان است مشخص نمایند، تصویری از آثار هنری خود را تهیه کنند و مجموعه این مدارک را به مرکز ثبت آثار هنری ارائه نمایند. این‌گونه نوعی برند را برای اثر خود ایجاد گرده و حق ساخت و پرداخت هنری و نقوش منتخب را برای خود محفوظ ساخته‌اند.
۲-۸ بسته‌بندی عامل مهم فروش
«یکی از راه های اصلی و تاثیرگذار در فروش آثار هنری بسته‌بندی مناسب است، این امر از اهمیت زیادی برخوردار است، در حالی که ممکن است هنرمندان برای ارزان تمام شدن محصول نهایی از بسته‌بندی استفاده نکنند و یا از بسته‌بندی مناسب استفاده نکنند در حالی که تفکر ارزان قیمت بودن محصول صنایع دستی تفکری است بس اشتباه که در میان هنرمندان رایج شده و در میان مخاطبان آثار.
امروزه بسته‌بندی خود یکی از وسائل عمده تبلیغات به شمار می‌رود و از هر نوع ذوق و سلیقه و ابتکار نقاشان و طراحان استفاده می‌شود» (بی نام. ۱۳۳۷، ۴۳).
مواردی که باید در ارائه یک بسته‌بندی مناسب رعایت شود شامل موارد زیر می‌باشد:
۱-طراحی و ساده‌گی بسته‌بندی ۲- اندازه و حجم مناسب با اثر
۳- رنگ‌آمیزی مناسب و جذاب ۴- استفاده از لوگوی انحصاری (که نشان‌دهنده هنرمند سازنده اثر می‌باشد)
۵- عنوان کردن کشور سازنده ۶- کیفیت از لحاظ متریال و زیبایی بسته‌بندی
متاسفانه آثار هنری یا بسته‌بندی ندارند و یا از بسته‌بندی مناسبی برخوردار نیستند و در واقع دنیاپسند نیستند، نکته‌ی مهمی حائز اهمیت این است که در خرید اثر هنری ابتدا زیبایی و جذابیت یک بسته‌بندی مناسب تاثیر ویژه‌ای بر روی خریدار می‌گذارد و او را برای خریدهای بعدی ترغیب می‌کند.
بسته‌بندی عاملی برای پیوند مرزها شتاب زندگی امروز موجب شده تا افراد نیز بر سرعت خود برای درک اطلاعاتی که پیرامون آن‌ها را فرا گرفته است، بیافزایند و این سرعت علتی برای رشد جوامع بشری در بعضی از قسمت‌ها شده است.
در دنیای امروز یکی از جالب ترین و جذاب‌ترین بخش‌های اطلاعاتی را طراحی بسته‌بندی تشکیل می‌دهد.
این بخش دارای دو ویژگی عمده است.
الف) بصری ب) صنعتی
در بخش الف، انرژی و اطلاعاتی که از طریق فرم و عوامل آن به طرف خریدار ارسال می‌شود، موجب جذب او برای دریافت آن محصول می‌شود.
در بخش ب، مواردی مانند نگهداری محصول، عمر مفید محصول و شیوه‌های بالا بردن آن، موارد متریال‌های مفروض‌آوری‌های جدید (تکنولوژی) مورد توجه است.
برای یک انتخاب معمولا ابتدا بخش الف و پس از آن بخش ب بر مشتری تاثیرگذار است. شاید برای شما نیز این برش مطرح شده باشد که علت خرید یک محصول چیست وچه عاملی در خرید آن محصول نقش دارد که در دیگری وجود ندارد. آیا علت آن تبلیغ، بسته بندی بوده و یا مرغوبیت کالا در این زمینه تاثیرگذار بوده است؟
هر یک از سه مورد بالا به تنهایی می تواند در انتخاب یک محصول موثر واقع شود، اما گاهی تمام این موارد همزمان با یکدیگر در یک قالب ارائه می‌شود. صحنه‌های مختلف تجاری را فاکتورهای کیفیت، عملکرد شیوه بسته‌بندی فرا گرفته است. یک بسته‌بندی مناسب می تواند تا ۹۰ درصد از محصول داخلی خود خبر دهد و حتی گاهی می‌تواند هویت جدیدی را ارائه کند که باعث درک عمر محصول داخلی آن شود.
اهدافی که از طراحی یک بسته‌بندی انتظار می رود و طراحان بسته‌بندی باید به آن توجه داشته باشند، از این قرار است:
۱-جلب توجه مصرف کننده ۲-در یاد و حافظه ماندن بسته‌بندی
۲- ارتباط برقرار کردن با کالای درون بسته
۴- توجه به بازاری که در آن محصول عرضه می‌شود.
فرم در حال بارگذاری ...
