وبلاگ

همکاری بین شرکت ها، موسسات و ..
_{چارچوب سیاست ملی یکپارچه}
توسعه منطقه ای
همکاری بین شرکت ها، موسسات
شبکه صنعتی منطقه ای
محرک
خوشه صنعتی محلی
تمرکز فاصله ای شرکت ها
نتیجه
شکل ۲-۲: ایجاد خوشه های صنعتی
(۲۰۰۸Anbumozhi, )
۲-۲-۲ خوشه های صنعتی و عناصر تشکیل دهنده آن
رویکردی جدیدی که امروزه در مباحث توسعه صنعتی و منطقه ای مطرح گردیده، از نظرات پرو^[۳۹] و هیرشمن جامع تر است. در این رویکرد مناطق بسته به مزیت های طبیعی ، انسانی ، سازمانی و یا تشکیلاتی موجود می بایست توجه جدی به توسعه تعداد محدودی از خوشه ها داشته و ابعاد مختلف سازماندهی این خوشه ها را تسهیل کنند . در این صورت است که می توانند در بازارهای ملی و بین المللی موفق عمل کرده و بخش های با ارزش تری از زنجیره ارزشی کالا های مرتبط را در اختیار بگیرند و قادر به اصلاح و نوسازی ساختارهای موجود در مقابل فراز و نشیب های جهانی باشند (ایران نژاد ،۱۳۸۱). یک خوشه متشکل از سه دسته عناصر اصلی است ، شکل ( ۲-۳) نحوه تعامل و استقرار این سه دسته از عناصر را نشان می دهد .
شکل ۲-۳: عناصراصلی تشکیل دهنده یک خوشه و نحوه استقرار آنها ) ساختارکلی یک خوشه (
(رحمانی،۱۳۹۳)
این عناصر اصلی در کنار یکدیگر می توانند با بهره گرفتن از عناصر زیر ضمن حرکت به سمت تخصص گرایی^[۴۰] و
پذیرش هویت تخصصی مشخص ، هزینه های خود را کاهش دهند و بتوانند از صرفه های بیرونی و درونی ناشی از مقیاس و نیز صرفه های ثابت و متحرک ناشی از تجمع بهره برداری نمایند. وابستگی های درونی بنگاه ها و نهاد های داخلی یک خوشه صنعتی کلید موفقیت و هویت یک خوشه هستند . این وابستگی بین بنگاهها از طریق واسطه ها و فضای همکاری شکل می گیرد که نهادهای عمومی ، دولتی و یا محلی آنها را آسان تر می نماید . نهادهای دولتی و برنامه ریزان زیرساخت ها نقش راهبردی را در تأمین زیرساخت های فیزیکی ، ارائه خدمات و تسهیلات متعدد چون تأمین سرمایه از طریق وام های ارزان ، ارائه خدمات مالی و اعتباری ، تأمین سیستم اطلاعاتی و هماهنگ کردن بخش های مختلف و نهادهای سیاسی و اقتصادی منطقه ای با تشکل های صنعتی و صنفی ، بانک ها و سایر نهادها رادارند. بدین ترتیب ملاحظه می گردد که توسعه صنعتی خوشه محور با درگیر کردن نهادهای منطقه ای، شکل گیری و افزایش سرمایه های مادی و معنوی را تسهیل می کند (مجیدی، ۱۳۸۱).
نهادها و بنگاه های پشتیبانی کننده خدماتی نیز با ایجاد امکان انجام خدمات تخصصی برای بنگاه های عضو خوشه ، شرایط دسترسی آنها به آموزش های عمومی و تخصصی در سطوح مختلف ، تربیت نیروی انسانی و اجرای برنامه های هماهنگ سازی مهارتی و استاندارد سازی، توسعه برنامه های تولیدی و برنامه ریزی های فنی–کیفیتی ، اجرای موفق برنامه ها ومدیریت کیفیت^[۴۱]یکسان درسطوح متفاوت،تعهدات بنگاه در مقابل مشتری، تسهیلات بنگاه در مقابل خدمات حقوقی در تدوین ،اجرا و دادخواهی قراردادهای اقتصادی و نیز اجرای موفق برنامه های تحقیق و توسعه را فراهم می آورند. بخشهای ارتباطی و مرتبط کننده بنگاه ها نیز از طریق ایجادیک ذخیره مناسب از نیروی کار در سطوح مهارتی متفاوت، ذخیره ای از تخصص های فنی–خدماتی در بخش تعمیر و نگهداری ماشین آلات و نیز ذخیره ای از سرمایه های اجتماعی مربوط به اقدامات مشترک گروهی و فردی بنگاهها در داخل خوشه ، نقش خود را در خوشه ایفا می نمایند(رحمانی،۱۳۹۳) .نمودار زیر این بخشهای ارتباطی را به نحوه ساده تری به نمایش می گذارد .

خوشه صنعتی
بخش های ارتباطی
نهادهای پشتیبانی کننده
بخشهای تجاری و تولیدی
تکنولوژی های همسان
ذخیره مشترک از نیروی کار
استراتژی های همسان
تامین کنندگان کالاهای واسطه
تامین کنندگان کالاهای سرمایه ای
خدمات تولیدی
مشاوره های فنی و تخصصی
قراردادهای تحقیق و توسعه
مشاوره های فنی و_{تخصصی
قراردادهای تحقیق و توسعه}
آموزش
تربیت
توسعه
نظارت و قانونمندی
تحقیق و توسعه
(نمودار۱-۲) : وابستگی های درونی بنگاهها و نهادها در یک خوشه صنعتی
(رحمانی،۱۳۹۳)
با این وجود پیوند درون خوشه ها دو گونه ارتباط عمودی و افقی را در بر می گیرد . در پیوند عمودی^[۴۲]مراحل مختلف تولید و یا فازهای تولیدی و خدمات مشترک در یک مجتمع محلی انجام می گیرد و زنجیره داده و ستانده تولید یک کالای خاص ایجاد شده و توسعه می یابد . در پیوند افقی^[۴۳] بنگاههای مشابه که به تولیدیک کالای خاص مبادرت می ورزند و به نوعی رقیب یکدیگرند ، در یک مکان تمرکز می یابند و در همان حال که با یکدیگر در حال رقابتند با یکدیگر در بسیاری از امور همکاری می نمایند. وجود ذخیره ای از نیروی کار ماهر و متخصص ، حضور تولیدکنندگان کالاهای واسطه ای ، وجود بنگاه های پشتیبان خدمات دهنده ، تسهیل در گردش اطلاعات و سرریزهای تکنولوژیکی و نیز تسهیل در شکل گیری خدمات عمومی وکسب و کار از قبیل خدمات اعتباری ، بیمه ای ، بازاریابی ، حقوقی ، آموزشی ، مشاوره ای و غیره در یک تجمیع مکانی به نام خوشه منجر به کاهش هزینه ها و تخصص گرایی شده، که تشکیل و حمایت خوشه را در اقتصاد منطقه ایجاب نموده و فرایند شکل گیری آن را منطقی می نماید.(رحمانی،۱۳۹۳). نمودار(۳-۲) زیر این فرایند را بهتر نشان می دهد:
تجمع مکانی در یک فضای جغرافی متمرکز
کاهش هزینه ها
وجود ذخیره ای از نیروی کار ماهر و متخصص
حضور تولیدکنندگان کالاهای واسطه ای
افزایش توان رقابت پذیری در صادرات
تسهیل در گردش اطلاعات و فناوری