تعریف مفهومی: سرمایه اجتماعی شامل سه مؤلفه پیوند به معنی روابط روستاییان با یکدیگر درون یک روستا، پل به معنی روابط بین روستاییان یک روستا با ساکنین مناطق دیگر و ارتباط به معنی روابط میان روستاییان با نهادهای دولتی رسمی و غیر رسمی می باشد ( .(UNDP, 1999
تعریف عملیاتی: برای سنجش سرمایه اجتماعی از متغیر تعداد عضویت در گروه های اجتماعی- سیاسی و مقیاسهایی برای سنجش مؤلفه های پیوند، پل و ارتباط به ترتیب با تعداد ۹، ۳ و ۳ گویه و با طیف ۶ درجه ای (اصلأ تا خیلی زیاد) استفاده گردیده است.
۴-۴-۱-۵-۳ سرمایه فیزیکی
تعریف مفهومی: سرمایه فیزیکی شامل سرمایه های ثابت افراد می باشد (Cooper et al., 2008).
تعریف عملیاتی: سنجش سرمایه فیزیکی از طریق بررسی مالکیت دارایی هایی نظیر منزل مسکونی، خودرو سواری، خودرو سنگین، موتور سیکلت، کمباین و ادوات کشاورزی انجام شده است. واحد محاسبه تمام متغیرها به ریال بوده است.
۵-۴-۱-۵-۳ سرمایه مالی
تعریف مفهومی: سرمایه مالی شامل پول نقد یا سرمایههایی است که به راحتی قابل تبدیل به پول نقد باشد (Cooper et al., 2008).
تعریف عملیاتی: برای سنجش سرمایه مالی از متغیرهای میزان درآمدهای سالیانه زراعی، باغی و دامی، درآمدهای غیرکشاورزی، مقرری دریافتی از نهادهای حمایتی، میزان غرامت دریافتی از بیمه محصولات کشاورزی، مقدار یارانه دریافتی، مقدار تسهیلات دریافتی در سال و تعداد دام و طیور استفاده گردید. در زیر نحوه تبدیل دام و طیور به واحدهای دامی نشان داده شده است. ارزش هر واحد دامی معادل ۴ میلیون ریال در نظر گرفته شده است.
۱ واحد دامی= گوسفند
۷۵/۰ واحد دامی= بز
۲۵/۰ واحد دامی= طیور
۵/۶ واحد دامی= گاو بومی
۲-۵-۳ متغیر وابسته
۱-۲-۵-۳ آسیب پذیری گندمکاران از خشکسالی
تعریف مفهومی: مفهوم آسیب پذیری به وضعیت افراد، خانواده ها و جوامعی که در معرض آسیب یک یا چند خطر هستند، اشاره دارد. همچنین به ناتوانی افراد یا گروه ها برای پیش بینی، مقابله و یا بهبودی از آسیب ناشی از شوکی منفی نیز اشاره دارد (Deressa et al., 2009; Morrone et al., 2011).
تعریف عملیاتی: شاخص آسیب پذیری تابعی از سه متغیر در معرض قرار گرفتن (E)، حساسیت (S) و ظرفیت سازگاری (Ac) است.
V = آسیب پذیری
E = در معرض قرار گرفتن
S = حساسیت
AC = ظرفیت سازگاری
رابطه ۳-۳ فرمول شاخص آسیب پذیری
۶-۳شاخص سازی
شاخص اصلی[۱۳۲] آسیب پذیری از اجزای[۱۳۳] حساسیت و ظرفیت سازگاری تشکیل شده است. حساسیت خود از زیر اجزای[۱۳۴] امکان عدم دسترسی به آب و وابستگی به درآمد گندم تشکیل شده است. ظرفیت سازگاری نیز از زیر اجزایی شامل سرمایه های معیشتی تشکیل شده است. هر کدام از این سرمایه ها نیز از نشانگرهای[۱۳۵] مجزا تشکیل شده است. به عبارت دیگر آسیب پذیری یک شاخص ترکیبی است که خود از شاخص های ترکیبی دیگر شامل حساسیت و ظرفیت سازگاری تشکیل شده است.
۱-۶-۳ رفع اختلاف مقیاس بین مؤلفه ها
برای ساخت شاخص های ترکیبی باید بتوان نشانگرهای مورد نظر را بر اساس رابطه خطی با یکدیگر ترکیب نمود. از آنجا که نشانگرهای مورد استفاده دارای مقیاس مشترکی نیستند، جمع کردن آنها با مقیاس های مختلف و تبدیل آن ها به یک شاخص ترکیبی امکان پذیر نمی باشد. بنابراین ابتدا باید این نشانگرها به واحدهای بدون مقیاس تبدیل شوند. بنابراین، باید ابتدا به «رفع اختلاف مقیاس ها[۱۳۶]» مبادرت ورزید. برای انجام این کار روش های متفاوتی وجود دارد که میتوان به روش رتبه ای[۱۳۷]، روش امتیاز استاندارد[۱۳۸]، روش تقسیم بر انحراف معیار[۱۳۹]، روش ضریب محرومیت[۱۴۰]و روش تقسیم بر میانگین[۱۴۱] اشاره کرد. انتخاب هر یک از این روش ها بسته به هدف و سلیقه ی محقق است. هر کدام از این روش ها دارای نقاط ضعف و قوتی می باشند (کلانتری، ۱۳۹۱). در این پژوهش، از روش استاندارد کردن برای رفع اختلاف بین مقیاس ها استفاده شده که فرمول آن ۴-۳ در زیر آورده شده است.
Xi = مقدار واقعی
Xmax = حداکثر داده ها
Xmin = حداقل داده ها
رابطه ۴-۳ فرمول استاندارد کردن برای رفع اختلاف مقیاس ها
۲-۶-۳ تعیین وزن مؤلفه ها
زمانی که از نشانگرهای مختلف برای سنجش موضوعی و ساخت شاخص استفاده می شود، نمی توان ادعا کرد که همه نشانگرها ارزش و اهمیت یکسانی دارند. بنابراین، بعد از این که اختلاف مقیاس بین نشانگرها از بین رفت، مهمترین موضوع دادن وزن های مناسب به آن ها برای ساخت شاخص های ترکیبی می باشد. تعیین وزن برای نشانگرها به منظور کنترل اختلاف بین متغیرها به شیوه های مختلفی انجام می شود. در این پژوهش، با بهره گرفتن از روش تحلیل مؤلفه های اصلی[۱۴۲] (PCA) وزن ها محاسبه شده است. کاربرد تحلیل مؤلفه های اصلی، نقطه عطفی در سنجش سطوح توسعه به روش علمی و بدون دخالت برداشت های سلیقه ای است (کلانتری، ۱۳۹۱). بر اساس فرمول (۵-۳)، وزن نشانگرها بر اساس PCA برآورد و در مقادیر آن ها ضرب می شود.
Index = W1 Xn1 + … … … … … … … … + Wn Xnn
W = وزن اختصاص داده شده به هر نشانگر
Xn = مقدار نرمال شده هر نشانگر
رابطه ۵-۳ محاسبه شاخص بر اساس وزن های به دست آمده از PCA
۷-۳ سؤالات تحقیق
-
- وضعیت گندمکاران از نظر شاخص آسیب پذیری نسبت به خشکسالی چگونه است؟
-
- وضعیت گندمکاران از نظر ظرفیت سازگاری نسبت به خشکسالی چگونه است؟
-
- وضعیت گندمکاران از نظر حساسیت نسبت به خشکسالی چگونه است؟
-
- وضعیت گندمکاران از نظر در معرض خشکسالی قرار گرفتن چگونه است؟
۸-۳ فرضیه های پژوهش
-
- بین ویژگی های فردی گندمکاران (سن، تعداد افراد خانوار) و میزان حساسیت، ظرفیت سازگاری و آسیب پذیری آنان نسبت به خشکسالی رابطه وجود دارد.
- در معرض قرار گرفتن، حساسیت، ظرفیت سازگاری و آسیب پذیری گندمکاران نسبت به خشکسالی برحسب ویژگی های فردی و زراعی آنان (شغل اصلی، محل سکونت، نوع فعالیت، نوع کشت، نوع مالکیت اراضی، استفاده از بیمه محصول و پرداخت حقآبه) متفاوت است.
فرم در حال بارگذاری ...
