وبلاگ

تنها دو هفته پس از پیروزی انقلاب، در روز سوم اسفند سال ۱۳۵۷، دفتر آیتالله خمینی اعلام کرد که «قانون حمایت از خانواده» ملغی شده است. پس از آن، در روز ۱۲ اسفند اعلام شد که زنان نمی توانند قاضی شوند، و سرانجام در روز ۱۵ اسفند، آیتالله خمینی در یک سخنرانی گفت که زنان باید در ادارات با حجاب اسلامی حاضر شوند (پایدار، ۱۳۷۹: ۴۰۶ و مرکز فرهنگی زنان، ۱۳۸۵: ۱۵). در مقابل چنین اقداماتی، اعتراضاتی از جانب زنان آغاز شد. آنها انتظار داشتند که پس از انقلاب همانند مردان بتوانند در عرصه های اجتماعی حضور یابند، اما سیر رویدادها حاکی از افزایش محدودیت برای زنان بود. اولین و جدی ترین اعتراض زنان نسبت به این محدودیت ها در روز جهانی زن (۸ مارس ۱۹۷۹ مصادف با ۱۷ اسفند ۱۳۵۷) رخ داد. در این روز هزاران زن به خیابان ها ریختند، تجمعات خودانگیخته ای برپا کردند و به سمت مراکزی همچون دانشگاه تهران، صداوسیما، دفتر نخست وزیری و وزارت دادگستری راهپیمایی کردند. آنها خواهان «آزادی و حق انتخاب در لباس»، «حقوق مدنی برابر با مردان» و «الغاء تبعیضات قانونی علیه زنان» بودند (پایدار، ۱۳۷۹: ۴۱۱). البته، باید گفت که اعتراضات زنان با وجود آنکه از سوی بیشتر احزاب سیاسی و رسانه ها بایکوت شده بود، اما تا چند روز ادامه داشت و در نهایت توانست مانع برخی از این محدودیت ها شود.

اما در نهایت، با وجود اعتراضات زنان، اِعمال محدودیت های جدید علیه آنها تنها به تعویق افتاد. بطوریکه، سرانجام با تصویب شورای نگهبان، قانون حمایت از خانواده ملغا شد و وظایف دادگاه های خانواده به دادگاه های مدنی واگذار گردید. بدین ترتیب، قوانین قدیمی که چندهمسری را رواج می داد و حق طلاق را یکطرفه برای مرد می دانست، مجدداً مورد استفاده قرار گرفتند. در مورد حجاب نیز، طی یک فرایند چند مرحله ای، سرانجام در سال ۱۳۶۲ قانونی برای مجازات زنان بی حجاب وضع گردید^[۹۳]. به اعتقاد پروین پایدار، تحمیل حجاب، فرایندی طولانی و سخت بود. این فرایند در دو مرحله انجام شد. اولین مرحله در بخش دولتی بود که رعایت حجاب برای کارمندان زن ادارات اجباری شد. در دومین مرحله، در مقیاسی وسیعتر و در عرصه عمومی زنان مجبور شدند که حجاب اسلامی را رعایت کنند (۱۳۷۹: ۵۶۴). البته، شایان ذکر است که دومین مرحله از فرایند اجباری کرن حجاب، پس از رویدادهای خرداد ۱۳۶۰ آغاز شد که به شدت با مخالفان سیاسی برخورد می شد و دیگر در فضای سیاسی جامعه هیچ مجالی برای طرح اعتراض وجود نداشت.
با آغاز دهه ۶۰، سرکوب شدید مخالفان جمهوری اسلامی و همچنین آغاز جنگ تحمیلی سبب شد که مجالی برای فعالیت مستقل و منتقد اجتماعی باقی نماند. موج دستگیری ها، درگیری ها و اعدام ها به قدری بود که فضای سیاسی جامعه ایران را برای حداقل یک دهه دچار رکود خفقان آوری نمود. بسیاری از فعالیت های سیاسی – اجتماعی، زیرزمینی شد، یا اینکه بسیاری از فعالان برای حفظ جان خود ناگزیر از مهاجرت شدند. در این مقطع، فعالیت های زنان و گروه های نوپای آنها که در بهار کوتاه آزادی شکل گرفته بودند نیز دچار افول گردید و کنش جمعی زنان مجدداً پنهان شد. در واقع، باید گفت که جنبش زنان با وجود اینکه با آغاز انقلاب زمینه ای مساعد برای رشد و شکوفایی به دست آورده بود، با بسته شدن فضای سیاسی و سرکوب شدید مخالفان، در اعماق جامعه نهفته شد.
سازمان ها و نشریات زنان
با وجود سرکوب مخالفان و منتقدان حکومت تازه تاسیس اسلامی، اما در مقاطع کوتاه اوایل انقلاب گروه های مختلفی از زنان توانستند به کنش های جمعی بپردازند. آنها به تشکیل سازمان هایی جدید پرداختند و در زمینه مسائل زنان فعال شدند. در فضای پس از انقلاب به دلیل حضور گسترده احزاب سیاسی در عرصه مبارزات اجتماعی، بسیاری از فعالیت های زنان متاثر از گفتمان های ایدئولوژیک «ضد امپریالیستی» (عمدتاً چپ گرا) بود (ببران، ۱۳۸۱: ۱۴۰). تاجائیکه، در سال های نخست پس از انقلاب که فضای فعالیت اجتماعی و سیاسی همچنان باز بود، عمده فعالیت هایی که توسط زنان انجام می شد تحت تاثیر چنین ایدئولوژی هایی قرار داشت و هر یک از گروه ها و سازمان های زنان با نسبت های متفاوت به احزاب سیاسی مختلف وابستگی داشتند. البته در کنار زنان چپگرا و سکولار، برای نخستین بار گروه های زنان اسلامی نیز آغاز به فعالیت نمودند.
در سه سال اول پس از انقلاب که فضای سیاسی باز بود، انجمن ها و سازمان های زنان متعددی ایجاد شدند. بیشتر این تشکل ها، وابسته به جریان های سیاسی بودند و عمر کوتاهی داشتند. اما در این میان برخی از سازمان ها تاثیرگذار و قدرتمند ظاهر شدند. از جمله سازمان ها فعال زنان در دوره سه ساله ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰، می توان به سازمان هایی چون «اتحاد ملی زنان»، «تشکیلات دموکراتیک زنان»، «جامعه زنان انقلاب اسلامی»، «سازمان رهایی زن»، و «جامعه زینب» اشاره کرد.
اتحاد ملی زنان، سازمانی چپگرا بود که توانست فعالیت های زیادی را از سال ۵۸ تا ۶۰ در حوزه زنان انجام دهد. این سازمان نزدیکی هایی با چریک های فدایی خلق داشت و نشریه ای به نام «زنان در مبارزه» منتشر می کرد. تشکیلات دموکراتیک زنان، در واقع شاخه زنان حزب توده بود که فعالیت های گسترده ای در سراسر کشور از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۱ داشت. ارگان این تشکیلات، نشریه ای بود با عنوان «جهان زنان» که به سردبیری فرزانه سیاسی منتشر می شد. انجمن رهایی زن نیز سازمان چپگرای دیگری وابسته به سازمان وحدت کمونیستی بود که در زمینه مسائل زنان فعالیت می کرد. این انجمن نیز مجله ای با عنوان «رهایی زن» منتشر می کرد (ببران، ۱۳۸۱).
جامعه زنان انقلاب اسلامی، نخستین سازمان زنانی بود که با رویکردی اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد. این جامعه به همت اعظم طالقانی (دختر آیتالله طالقانی) از سال ۱۳۵۹ فعالیت خود را آغاز کرد^[۹۴]. همچنین، در همان سال، نشریه ای با عنوان «پیام هاجر» به امتیاز و مدیرمسئولی اعظم طالقانی منتشر شد که عملاً تریبون جامعه زنان انقلاب اسلامی بود. اعظم طالقانی در دوره نخست مجلس شورای ملی به نمایندگی این مجلس انتخاب شد، وی جزء نواندیشان دینی و از نیروهای ملی-مذهبی به شمار می آید (اردلان، ۱۳۷۸). در مقابل، جامعه زینب که توسط مریم بهروزی، دیگر نماینده زن مجلس شورای اسلامی تاسیس شد، با برداشتی سنتی از اسلام به مسائل زنان می پرداخت (پایدار، ۱۳۷۹).
در این دوره نشریات دیگری نیز در حوزه زنان فعال بودند. نشریاتی مانند «مجله بیداری زنان»، «مجله نهضت زنان مسلمان»، «روزنامه زن مبارز»، «پیکار زن»، و «مجله زن مسلمان». همچنین باید به مجله «پویندگان راه زینب» اشاره کرد. این مجله که دنباله «اطلاعات بانوان» پیش از انقلاب بود، به همت زهرا رهنورد و تحت مجموعه روزنامه اطلاعات مجدداً از سال ۱۳۵۹ فعالیت خود را از سر گرفت و تا سال ۱۳۶۹ منتشر شد. اما در میان نشریات زنان در آن دوره، «زن روز» تنها نشریه ای بود که سابقه آن به پیش از انقلاب باز می گشت و فعالیت آن تاکنون نیز ادامه دارد. این نشریه، پس از انقلاب مجددا از فعالیت خود را از سر گرفت و تحت مجموعه کیهان در سراسر کشور منتشر شد. شهلا انصاری، اولین سردبیر زن روز پس از انقلاب بود. اما از سال ۱۳۶۱، شهلا شرکت به سردبیری این نشریه رسید و در سال ۱۳۶۳ نیز مدیرمسئول زن روز شد. شرکت تا سال ۱۳۷۰ در زن روز فعالیت کرد. پس از آن، این نشریه توسط اشرف گرامی زادگان و طیبه اسکندری و سپس مهری سویزی اداره می شود (ببران، ۱۳۸۱).
اما پس از سرکوب سال های نخست دهه ۶۰ و بسته شدن فضای سیاسی، بسیاری از سازمان ها مستقل زنان از بین رفتند و تعداد بسیاری از نشریات زنان نیز متوقف شدند. تنها سازمان های اسلامی که به حکومت جدید نزدیک بودند، باقی ماندند و از میان نشریات نیز تنها پیام هاجر و زن روز به فعالیت خود ادامه دادند. در نیمه دهه ۶۰، به تدریج گروه های زنان چپ گرا به محافل خصوصی تبدیل شدند. اما در مقابل، زنان اسلامگرا توانستند به فعالیت های خود وسعت بخشند. در این دوره، «جمعیت زنان جمهوری اسلامی» توسط زهرا مصطفوی (دختر آیتالله خمینی) از سال ۱۳۶۵ فعالیت خود را آغاز کرد. «ندا» نام نشریه ای بود که به عنوان تریبون این جمعیت از سال ۱۳۶۹ فعالیت خود را آغاز کرد. فاطمه راکعی نخستین سردبیر فصلنامه ندا بود (ببران، ۱۳۸۱: ۱۸۰).
در این دوره، به سیاق حکومت پیشین در زمینه تشکیل سازمان های توده ای زنان اقدامی صورت نگرفت. اما تلاش شد تا مراکزی دولتی برای رسیدگی به امور زنان ایجاد شود. در سال ۱۳۶۷، به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، «شورای اجتماعی و فرهنگی زنان» تاسیس شد. این شورا در واقع اولین متولی مسائل زنان در رژیم جمهوری اسلامی بود. زمینه های تشکیل این شورا را می توان مربوط به شرکت معصومه ابتکار، نماینده ایران در سومین کنفرانس جهانی زن در نایروبی (۱۳۶۴) دانست. در واقع، مسئولان برای اینکه به مجامع بین المللی نشان دهند که به مسائل زنان اهمیت می دهند، به تدریج قدم هایی در این راستا برداشتند. در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی نیز برای نخستین بار، یکی از مشاوران رئیس جمهور در ارتباط با امور زنان تعیین شد و «دفتر امور زنان ریاست جمهوری» به مدیریت شهلا حبیبی آغاز به کار کرد. در این دوره نیز، شرکت در چهارمین کنفرانس جهانی زنان در پکن (۱۳۷۴) تاثیرات قابل توجهی در پی داشت. به عنوان مثال، می توان به تشکیل «انجمن همبستگی زنان کشورهای مسلمان» توسط فاطمه هاشمی (دختر آیتالله هاشمی رفسنجانی) اشاره کرد.
از دیگر تشکل های زنان در این دوره می توان به «موسسه مطالعات و تحقیقات مسائل زنان» اشاره کرد. این مرکز، تشکیل شده از جمع زنان نواندیش دینی بود که از سال ۱۳۷۱ فعالیت خود را آغاز کردند. از بنیانگذاران اصلی این مرکز باید به منیره گرجی، اولین و تنها نماینده زن مجلس خبرگان اشاره کرد. وی، تحصیلات حوزوی داشت و قرائت های جدیدی از حقوق زنان در اسلام ارائه می داد. در حال حاضر، منیره آمدی مدیریت این مرکز را بر عهده دارد. از سال ۱۳۷۲، نشریه ای با عنوان «فرزانه» به مدیرمسئولی معصومه ابتکار و سردبیری محبوبه عباسقلی زاده منتشر شد که در واقع، تریبون مرکز مطالعات و تحقیقات زنان به شمار می آید. فصلنامه فرزانه که متاثر از رویکرد فمینیسم اسلامی بود تا سال ۱۳۷۷ به فعالیت خود ادامه داد (ببران، ۱۳۸۱: ۲۰۵-۲۱۰ و اردلان، ۱۳۷۸).
البته در این مقطع، زنان سکولار که از ایران مهاجرت کرده بودند نیز فعالیت هایی را در خارج از کشور انجام می دادند. در این خصوص می توان به انتشار نشریه «نیمه دیگر» از سال ۱۳۶۳ تا ۱۳۷۹ به کوشش افسانه نجم آبادی، پروین پایدار و ژانت آفاری اشاره کرد. این نشریه به طرح مسائل تئوریک و تاریخی در ارتباط با جنبش زنان می پرداخت. همچنین، می توان به تشکیل «بنیاد پژوهش های زنان» نیز اشاره کرد که در خصوص برگزاری کنفرانس های علمی درباره مسائل زنان فعال بود.
در نیمه نخست دهه ۱۳۷۰، مجدداً بر تعداد نشریات زنان افزوده شد. در این میان می توان به نشریاتی همچون «ماهنامه پیام زن»، «فصلنامه پگاه»، و «مجله ریحانه» اشاره کرد. اما از برجسته ترین نشریات زنان در این دوره، «ماهنامه زنان» است که به همت شهلا شرکت از سال ۱۳۷۰ منتشر می شود^[۹۵]. مجله زنان رویکردی فمینیستی و انتقادی داشت و تاثیر غیرقابل انکاری بر ظهور مجدد جنبش زنان در نیمه دوم دهه ۱۳۷۰ داشت (ببران، ۱۳۸۱ و کدی، ۱۳۸۳: ۱۰۲).
محافل زنان و فرصت های جدید
با آغاز سرکوب های دهه ۱۳۶۰، فعالیت های سیاسی و اجتماعی مستقل از دولت اسلامگرا بسیار کمرنگ شد. بسیاری از زنانی که از سرکوب ها جان سالم به در بردند، فعالیت های علنی خود را متوقف کردند. گروهی از آنها به خارج از کشور مهاجرت کردند، و برخی نیز دست از فعالیت اجتماعی کشیدند. اما بسیاری باقی ماندند، و در قالب محافل و گروه های کوچک و جدا از هم، بصورت نهفته به فعالیت ادامه دادند. طی سال های پایانی دهه ۱۳۶۰ و اولیل دهه ۱۳۷۰ محافل متعددی بودند که در جهت حفظ و تقویت هویت خود، برنامه های کوچکی را ترتیب می دادند. این گروه ها اگرچه از هم جدا بودند، اما دورادور از احوال یکدیگر با خبر بودند. عمده ترین برنامه های آنها برگزاری جلسات مطالعاتی، نمایش فیلم و مراسم سالانه هشت مارس در مکان های خصوصی بود (مرکز فرهنگی زنان، ۱۳۸۵: ۱۷). آنها طی این سال ها توانستند ضمن حفظ حداقلی ترین سطح روابط نهادی، آرمان های خود را زنده نگاه دارند.
با اتکاء به پشوانه فعالیت های این محافل بود که از نیمه دهه ۱۳۷۰ زمینه های شکل گیری گروه ها، سازمان ها و نهادهای جدیدی فراهم آمد که اقدامات خود را معطوف به بیرون از خود برنامه ریزی می کردند. با آغاز دوره «سازندگی» از اوایل دهه ۱۳۷۰، در برخی حوزه های فرهنگی فضا برای فعالیت باز شد، و فرصتی فراهم شد تا کتاب های جدیدی تالیف، ترجمه و منتشر گردد. نهضت ترجمه در این دوره فعال شد و زمینه برای انتشار نشریات مستقل فراهم گردید. در این دوره، زنان چپگرا و لائیکی که طی سال های گذشته فضایی برای عمل نداشتند، توانستند مجدداً وارد حوزه مسائل اجتماعی شوند. آنها نخست از سایر فعالیت های اجتماعی، مانند فعالیت های محیط زیستی، حقوق کودک، و حتی موضوعات هنری آغاز کردند و به تدریج توانستند یکدیگر را پیدا کرده و زمینه تشکیل انجمن های جدیدی را فراهم آورند (احمدی خراسانی، ۱۳۸۰: ۱۶۶).
در نتیجه ایجاد فرصت های جدید ناشی از گشایش فضای سیاسی در این دوره، و توجه نشان دادن محافل زنان به فعالیت در عرصه عمومی، در کنار فعالیت هایی که فمینیست های اسلامگرا انجام می دادند، زمینه های ظهور مجدد جنبش زنان در نیمه دوم دهه ۱۳۷۰ فراهم شد. اولین مراسم هشت مارس که ۲۰ سال پس از سال ۵۸ در یک مکان عمومی برگزار شد، مربوط به تلاش جمعی از زنان ناشر بود که برنامه ای به مناسبت روز جهانی زن در شهر کتاب تهران (سال ۷۸) تدارک دیدند. می توان برگزاری این مراسم را از نخستین جرقه های آغاز دوره جدید «آشکارگی» جنبش زنان در ایران دانست.
وقایع نگاری ده ساله جنبش زنان از ۷۶ تا ۸۶
در بخش دوم از فصل چهارم، رویدادهای جمعی و وقایع برجسته در ارتباط با جنبش زنان در فاصله سال‌ها ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۶ بطور مختصر مرور می‌شود تا تصویری اجمالی برای شناخت مختصات عینی و بیرونی این جنبش ترسیم گردد. پس از آن، در بخش بعدی بر مبنای داده‌های این وقایع‌نگاری، چگونگی آشکارگی و عملکرد جنبش زنان و همچنین شناخت جریان‌های فعال در آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. داده‌های این وقایع‌نگاری عمدتاً از نشریات داخلی گروه‌های مختلف زنان و همچنین سایت‌های زنان گردآوری شده است.
۱۳۷۶
در این سال با قدرت گرفتن اصلاح‌طلبان در نتیجه ریاست جمهوری محمد خاتمی، تغییراتی هم در ساخت حکومت و هم در حوزه جامعه مدنی به وقوع پیوست. در آبان ماه ۱۳۷۶، «مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری» تاسیس شد؛ این برای نخستین بار بود که زنان به سمت معاون ریاست جمهوری رسیدند. در واقع، نگاه دولتی به مسئله زنان با گشایش بیشتری همراه شد. همچنین در همین دوره به دلیل ایجاد فرصت‌های بیشتر در عرصه نشر و کاهش محدودیت‌های پیشین، امکان انتشار مسائل زنان در مطبوعات به صورت انتقادی فراهم آمد. زنان مستقل به نوشتن مقالاتی در نشریاتی مانند «زنان»، «جامعه سالم» و «فرهنگ توسعه» بطور جدی تری اقدام نمودند و نخستین قدم ها برای بیرون آمدن از محافل زنانه برداشته شد. به موازات این فعالیت‌ها، «شبکه سازمان‌های غیردولتی زنان» نیز که پیشتر تشکیل شده از گروه زنان اسلامگرا و نزدیک به اصلاح‌طلبان بود، در این دوره فعالیت می‌کرد. همچنین انتشارات روشنگران که در زمینه مسائل زنان فعال بود در همین سال توسط شهلا لاهیجی تاسیس شد.
۱۳۷۷
فروردین: انتشار نخستین شماره مجله «حقوق زنان». اشرف گرامی زادگان، صاحب امتیاز و مدیر مسئول این مجله است.
تابستان: انتشار تک شماره «نگاه زنان» در قالب کتاب. نگاه زنان، مجموعه مقالاتی بود که توسط جمعی از زنان مستقل منتشر شد. ناشر این مجموعه نشر توسعه بود.
۱۷ مرداد: آغاز انتشار «روزنامه زن» که تا فروردین ۱۳۷۸ به فعالیت پرداخت. فائزه هاشمی (دختر آیتالله هاشمی رفسنجانی)، از نمایندگان دوره پنجم مجلس شورای اسلامی، صاحب امتیاز و مدیرمسئول این روزنامه بود. سردبیری این روزنامه نیز مدت کوتاهی در اختیار شادی صدر قرار داشت و پس از آن توسط ابراهیم نبوی مدیریت شد.
اسفند: برگزاری اولین نمایشگاه کتاب «زنان ناشر» در فرهنگسرای اندیشه تهران با همکاری وزارت ارشاد و شبکه سازمان‌های غیر دولتی زنان.
اسفند: آغاز انتشار نشریه «جنس دوم» در قالب مجموعه مقالات به کوشش نوشین احمدی خراسانی. این مجموعه که به صورت کتاب منتشر می‌شد تا سال ۱۳۸۰، به تعداد ۱۰ شماره منتشر گردید.
۱۳۷۸
۱۷ فروردین: دستور توقف انتشار «روزنامه زن»، به دلیل چاپ پیام تبریک فرح دیبا به زنان ایران.
۱۰ اردیبهشت: بازداشت مهرانگیز کار و شهلا لاهیجی به دلیل شرکت در کنفرانس برلین. این دو به مدت ۵۳ روز بازداشت بودند و سرانجام در دوم تیرماه با وثیقه ۵۰ میلیون تومانی آزاد شدند. در دادگاه بدوی، هرکدام از آنها به چهار سال حبس محکوم شدند. اما در دادگاه تجدید نظر، احکام آنها به جزای نقدی تبدیل شد. البته، زنان دیگری همچون شهلا شرکت و خدیجه مقدم نیز که در این کنفرانس شرکت داشتند به جزای نقدی محکوم شدند. همچنین، منیرو روانی پور و جمیله کدیور نیز در این کنفرانس شرکت داشتند که در دادگاه تبرئه شدند.
۱۷ اسفند: گرامیداشت روز جهانی زن (هشتم مارس) در شهر کتاب تهران. برای نخستین بار پس از سال ۵۷، برنامه ای به مناسبت هشتم مارس در یک فضای عمومی برگزار شد. این مراسم با همکاری «نشر روشنگران»، و «نشر توسعه» برگزار گردید. بسیاری از محافل زنان که سال های گذشته جشن روز زن را در خانه های خود برگزار می کردند در این مراسم شرکت کردند. برگزاری این مراسم زمینه ساز شکل گیری «مرکز فرهنگی زنان» شد.
۱۳۷۹
۵ بهمن: گردهمایی سالانه «زنان ناشر» در فروشگاه کتاب پکا برگزار شد.
اسفند: تاسیس مرکز فرهنگی زنان توسط جمعی از فعالان مستقل مسائل زنان همچون نوشین احمدی خراسانی، ناهید کشاورز، منصوره شجاعی، طلعت تقی نیا، پروین اردلان و ناهید جعفری. این تشکل در مرداد سال ۱۳۸۰ ثبت شد و از وزارت ارشاد مجوز فعالیت گرفت.
۱۷ اسفند: برگزاری جشن روز جهانی زن (هشتم مارس) در پارک خانه هنرمندان تهران. این برنامه به کوشش مرکز فرهنگی زنان تدارک دیده شد. در حاشیه این برنامه طوماری برای پیوستن بدون قید و شرط دولت ایران به کنوانسیون رفع تبعیض از زنان توسط شرکت کنندگان امضاء شد. همچنین کارت هایی در اعتراض به تضییع حقوق زنان تهیه شده بود که مخاطبان می توانستند با خرید و امضای آن، اعتراض خود را نسبت به قوانین تبعیض آمیز به مجلس اعلام کنند.
۱۷ اسفند: نشر آناس با برپائی نمایشگاه کتاب در محوطه پاساژ تربیت شهر تبریز، روز جهانی زن را برای نخستین بار پس از سال ۵۸، در یک فضای عمومی برگزار کرد. در این برنامه، علاوه بر برپایی نمایشگاه کتاب، فیلم هایی با موضوع زنان نمایش داده شد، و همچنین میزگردهایی با حضور زنان فعال، نویسنده و شاعر تشکیل گردید. جالب است که در سال ۷۹، تعدادی از زنان زندانی تبریز نیز در معیت مسؤولین زندان، به بازدید از همین نمایشگاه پرداختند.
۱۳۸۰
تیر: آغاز انتشار مجله «ایران دخت»، ارگان مجمع اسلامی بانوان.
شهریور: برگزاری سمینار «زن افغان در غربت» توسط مرکز فرهنگی زنان.
مهر: برگزاری یک گردهمایی با عنوان «محکومیت قتل زنان خیابانی» توسط مرکز فرهنگی زنان در اعتراض به قتل‌های سریالی زنان خیابانی در مشهد.
۲۸ آذر: کنوانسیون جهانی «رفع هرگونه تبعیض عیله زنان» با حق تحفظ کلی مورد موافقت هیئت دولت قرار گرفت، و لایحه این کنوانسیون برای بررسی به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد.
زمستان: آغاز انتشار «فصل زنان» به کوشش نوشین احمدی خراسانی و پروین اردلان. شش شماره از فصل زنان تا سال ۱۳۸۶ منتشر شد.
زمستان: گروه زنان اسفند توسط نازی اسکویی و ناهید مظفری تشکیل شد. که اولین برنامه را در فرهنگسرای ارسباران به مناسبت روز زن برگزار کردند.
۱۷ اسفند: در شهر تبریز، مدیریت انتشارات آناس پیشقدم شد تا با همراهی جمع کثیری از زنان فعال، مراسمی را به مناسبت روز زن در زندان مرکزی تبریز تدارک ببیند. این برنامه در آمفی تئاتر زندان مرکزی تبریز برگزار شد. در این مراسم، برنامه هایی همچون شعرخوانی، سخنرانی و همچنین نمایشگاه کتاب و کارهای دستی زنان زندانی، تئاتر، موسیقی آذربایجانی و میان‌پرده‌هایی با هنرنمائی زنان زندانی و زنان هنرمند تبریزی برگزار شد. همچنین در این مراسم، به همت زنان با جمع‌‌آوری کمک‌مالی، چند تن از زنان زندانی که به دلایل مسائل مالی در زندان به سر می‌بردند، آزاد شدند. در این برنامه، مرکز فرهنگی زنان از تهران نیز همکاری داشت. در همین روز، مراسمی نیز در سالن هلال احمر تبریز به کوشش گروه کوهنوری یاشیل یول تبریز به مناسبت ۸ مارس برگزار گردید.
۱۷ اسفند: مراسمی به مناسبت روز جهانی زن در شهر سنندج با همکاری «انجمن خیریه ای حمایت از زنان و دختران سنندج» و «مرکز فرهنگی زنان» در سالنی سرپوشیده برگزار شد.
زمستان: اولین تشکل غیر دولتی زنان در سنندج به نام انجمن خیریه ای حمایت از زنان و دختران با دبیری خانم فریده امین الاسلامی مجوز فعالیت گرفت و شروع به کار کرد. در این مدت تشکل های دیگری نیز در زمینه زنان مجوز گرفتند، همچون «جامعه حمایت از زنان» (با دبیری دیبا علیخانی)، «انجمن آذر مهر» (با دبیری نگین شیخ الاسلامی)، و تشکل های دیگری در زمینه های توانمند سازی جوانان، کوهنوردی و محیط زیست، البته با گرایشِ زنان به این جمع پیوستند؛ همچون «هه وراز» (با دبیری فلوریا محمد پور)، و «محیط زیست» (با دبیری فاطمه اردلان).
۱۳۸۱
اردیبهشت: برگزاری میتینگ همبستگی با زنان فلسطین در تهران (روبه‌روی سفارت فلسطین) توسط مرکز فرهنگی زنان. این میتینگ در اعتراض به کشتار گسترده زنان و کودکان فلسطین در بهار آن سال برگزار شد.
۱۵ ادیبهشت: برگزاری سمینار «مشکلات و مسائل زنان کارگر» در پارک نظامی گنجوی تهران توسط مرکز فرهنگی زنان.
۱۲ خرداد: پلمپ دفتر مرکز فرهنگی زنان از سوی اداره اماکن ناحیه انتظامی تهران، و توقیف «نامه زن» (نشریه داخلی این مرکز) به دلیل چاپ سالنامه ای با تصاویر زنان بی حجاب.
تابستان: سایت زنان ایرانی توسط شادی صدر راه‌اندازی شد.
آبان: تشکیل اولین گردهمایی «کانون هستیا اندیش» در پارک نظامی گنجوی (مرکز تشکل‌های شهرداری منطقه ۶ تهران) و آغاز کار رسمی این تشکل غیر دولتی. از اعضای اصلی این تشکل می توان به طلیعه حلم زاده، جلوه جواهری، بیتا طاهباز، کاوه مظفری، مونا محمدزاده، سارا لقمانی و زارا امجدیان اشاره کرد.
۱۲دی: کارگاهی با موضوع «خشونت علیه زنان» توسط مرکز فرهنگی زنان در آمفی تئاتر شهرداری منطقه ۶ برگزار شد.