وبلاگ

سوال چهارم: آیا در اولویت­های ارزش­های شخصی، بین زنان و مردان تفاوت وجود دارد؟
نتایج بدست آمده در جدول ۴-۱۲ حاکی از وجود تفاوت معنادار در سطح ۰۱/۰ در میان زنان و مردان در ریخت­های ارزشی همنوایی، خودرهنموددهی، تحریک­طلبی و امنیت و نیز در ریخت جهان­شمول­نگری در سطح ۰۵/۰ می­باشد. شمار افزونی از یافته­های پژوهشی بر تفاوت ترجیحات ارزشی در مردان و زنان صحه­گذارده­اند (مک کناتا و شنل^[۲۱۷]، ۱۹۹۷، وو و دانگ^[۲۱۸]، ۱۹۹۸ و ولنسیا^[۲۱۹]، ۲۰۰۱). همچنین سیفی قوزلو (۱۳۹۱) در پژوهش خود نشان داد که بین زنان و مردان در اولویت­های ارزشی همنوایی، امنیت، جهان­شمول­نگری، خودرهنموددهی و تحریک­طلبی تفاوت معناداری وجود دارد که با پژوهش حاضر همسو می­باشد. در پژوهش شریفی (۱۳۹۱) نیز که بر روی بیماران سرطانی صورت گرفت، پنج اولویت ارزشی زنان بیمار به ترتیب امنیت، خیرخواهی، جهان شمول­نگری، همنوایی و پیشرفت به دست آمد که با این پژوهش همسو است. نتایج تحقیق حاضر نشان می­دهد که زنان به ترتیب در ریخت­های امنیت، جهان­شمول­نگری و همنوایی و مردان در خودرهنموددهی و تحریک­طلبی نمرات بالاتری گرفته­اند. طبق دیدگاه تکاملی، تکامل در دوره رشد بشر سبب تفاوت در ساختار روانشناختی بین مرد و زن شده و در نتیجه منجر به تفاوت در نگرش، علایق و رفتارهای متفاوت در دو جنس می­ شود. نتایج پژوهش حاضر نیز با این دیدگاه مطابقت دارد. همنوایی، امنیت و جهان­شمول­نگری دارای ویژگی­هایی مانند برابری، عدالت­خواهی، سازگاری با طبیعت، صلح و امنیت خانوادگی، رعایت ادب، احترام به والدین، فرمانبری و آراستگی ظاهری هستند که مصادیق آن در زنان بیشتر مشاهده می­ شود. در تبیین اینکه چرا جهان­شمولی جزء اولویت­های ارزشی زنان قرار دارد می­توان به جنبش فمنیستی و گسترش روزافزون آن در جوامع مختلف از جمله ایران و نیز رشد عقلانی جامعه نسبت به تغییر نقش­های سنتی زن و مرد اشاره کرد. جنبش فمینستی بر رد نقش­های جنسیتی و برابری زنان و مردان تاکید دارد و این دیدگاه به طور روزافزونی در جامعه ایران نیز طرفداران زیادی پیدا کرده است. در حالی که فرصت برابر برای همه، عدالت­خواهی و احقاق حقوق از دست رفته جزء خواسته­ های بسیاری از زنان ایرانی است، در این جامعه­ سنتی و مردسالار که تاکید زیادی بر نقش­های جنسیتی می­ شود، این موارد جایگاهی ندارد. از این رو می­توان جهان­شمولی را به عنوان یکی از اولویت­های ارزشی زنان برشمرد. کسب احترام، ادب، آراستگی نیز جزء مواردی است که فرد می ­تواند از حضور در جمع و گروه به آن­ها دست یابد. پس در جامعه جمع­گرای ایران تمایل به عضویت در گروه بالاست و نیز اهداف گروهی بر اهداف فردی ارجحیت دارد و دستیابی به تایید اجتماعی در گرو همنوایی با گروه و پذیرش هنجارهای گروهی است. اولویت ریخت­های تحریک­طلبی و خودرهنموددهی در مردان موید مولفه­های مستقل و به خود متکی بودن، آزادی و خلاقیت، ماجراجویی و داشتن زندگی متنوع و پر از چالش است که این موارد جزء خصیصه­ های اکثریت مردان می­باشد. در ارتباط با اولویت ارزشی در مردان مبتلا به ام­اس (تحریک­طلبی و خودرهنموددهی) می­توان افزود که این افراد در معرض از دست دادن قدرت فردی و تحلیل توانایی­های خود در اثر بیماری هستند و نحوه واکنش این افراد به صورت رفتارهای ماجراجویانه و مبتنی بر ارزش­های فردمدارانه­ است که در تضاد با جهت­گیری جمع­گرایانه زنان بیمار است. در واقع زنان خود را جزیی از جهان موجود می­دانند و با احساس تعلق به دیگران و گروه­ ها به شرایط موجود واکنش نشان می­ دهند در حالی که روش مقابله مردان با شرایط استرس ­زا مخاطره­آمیز است. پس می­توان نتیجه گرفت که ارزش­های شخصی بیماران بر روش مقابله با استرس و بهزیستی ذهنی آنان تاثیرگذار است.

به طور کلی در ارتباط با وجود تفاوت در اولویت­های ارزشی بین زنان و مردان، می­توان گفت که در جوامعی مانند ایران که تاکید خاصی بر نقش­های جنسیتی زنانه و مردانه دارند و محیط انتظارات خاصی از افراد بر حسب جنس دارد، فرصت­های رفتاری متفاوتی در اختیار زنان و مردان قرار می­گیرد و به تبع آن محدودیت­های متفاوتی بر آن­ها تحمیل می­ شود، در نتیجه بیان ارزشی بر حسب جنس نیز متفاوت خواهد بود. پس در جوامعی که ارزش­های سنتی تضعیف شده باشند تفاوت­های ارزشی بین زنان و مردان کاهش می­یابند. علی رغم تفاوت مشاهده شده در بین دو جنس، این نکته حایز اهمیت است که به پژوهش­هایی که عدم تفاوت را بین زنان و مردان نشان می­ دهند، اشاره کرد (دلخموش، ۱۳۸۵، جانستن^[۲۲۰]، ۱۹۹۵، رابینز^[۲۲۱]، ۱۹۹۸) .
سوال پنجم: آیا در ادراک حمایت اجتماعی بین زنان و مردان تفاوت وجود دارد؟
نتایج جدول ۴-۱۳ نشان می­دهد که میانگین نمره زنان از مردان در ادراک از حمایت اجتماعی بیشتر می­باشد. با این حال نتایج بدست آمده در جدول ۴-۱۴حاکی از عدم وجود تفاوت معنادار در میان زنان و مردان در ادراک از حمایت اجتماعی می­باشد. با وجود پژوهش­های پیشین در زمینه حمایت اجتماعی که بر وجود تفاوت در ادراک حمایت اجتماعی بین زن و مرد تاکید داشته (مرادی و همکاران (۱۳۸۸)، حیدرزاده و همکاران (۱۳۸۸)، گریلز و همکاران (۲۰۱۱) و دیتزن و همکاران(۲۰۰۸) ) تحقیق حاضر به نتیجه ناهمسو با این تحقیقات دست یافت و تفاوت معناداری یافت نشد. در تبیین این نتیجه می­توان به نقش ارزش­های شخصی در کسب حمایت اجتماعی بیماران اشاره کرد. زنان و مردان بیمار دارای جایگاه متفاوتی هستند. همانطور که گفته شد در زنان ارزش­های همنوایی، جهان­شمول­نگری و امنیت اولویت­های ارزشی بودند. زنان بیمار با توجه به شرایط و محدودیت های ناشی از بیماری در معرض طلاق هستند و چون اکثراً استقلال مالی ندارند، امنیت و حمایت اجتماعی لازم را با عضویت در گروه­ ها و تمایل به حضور در جمع کسب می­ کنند. در حالی که در مردان، با توجه به اینکه از امنیت لازم برخوردارند و در معرض از دست دادن قدرت فردی هستند سعی می کنند با رفتارهای مستقل و خودرهبری قدرت از دست رفته را بازیابند. همچنین از آن جا که نمونه مورد بررسی جزء اعضای انجمن ام اس بوده اند و از خدمات و نشست­های آموزشی انجمن بهره­مند بوده ­اند انجمن به عنوان یک منبع حمایتی عمل کرده و بر عدم تفاوت تاثیر داشته است. این نتایج بر اهمیت حمایت اجتماعی در سلامت روانی و جسمی بیماران تاکید دارد که در جامعه باید زمینه را برای گسترش هرچه بیشتر منابع رفاهی و حمایتی در سازمان­ها و ارگان­های مختلف فراهم کرد. در مجموع می­توان گفت جدید بودن نتایج این پژوهش انجام پژوهش های بعدی را در این زمینه الزامی می­داند.
سوال ششم: آیا میزان اضطراب مرگ بین زنان و مردان تفاوت وجود دارد؟
با توجه به جدول ۴-۱۵ میانگین زنان در متغیر اضطراب مرگ از مردان بیشتر است. همچنین در جدول ۱۶-۴ بین زنان و مردان در مولفه اضطراب مرگ تفاوت معناداری مشاهده نمی­ شود، لذا می­توان نتیجه گرفت که در میزان تجربه اضطراب مرگ در بین زنان و مردان تفاوت معناداری وجود ندارد. تحقیقات ماکس­فیلد(۲۰۰۷)، قربانعلی­پور(۱۳۸۹)، حیدری (۱۳۸۸)، مسعودزاده(۱۳۸۷) و سهیل و اکرم(۲۰۰۲) به تفاوت معناداری در بین زنان و مردان در میزان اضطراب مرگ دست یافتند و زنان اضطراب بالاتری را گزارش کردند. ناهمسویی نتایج این پژوهش با تحقیقات یادشده از دو جهت قابل بررسی است: اول اینکه در پژوهش­های یاد شده نمونه غیربیمار مورد (دانشجویان، کارکنان بیمارستان و …) بررسی قرار گرفته­اند در حالی که در این پژوهش بیماران ام اس مورد مطالعه قرار گرفته­اند. ثانیاً چون نمونه مورد بررسی بیماران ام اس هستند و این افراد در معرض بیماری لاعلاجی هستند و بیماری آن­ها درمان قطعی ندارد، می­توان عدم تفاوت معنادار در بین دو جنس را در پذیرش مرگ به عنوان یک امر قطعی دانست که زنان و مردان به یک اندازه دارای هراس و اضطراب از مرگ هستند.
سوال هفتم: آیا خرده مقیاس­های ارزش­های شخصی توان پیش ­بینی اضطراب مرگ در بیماران ام اس را دارد؟
با توجه به جدول ۴-۷ مشاهده می­ شود، براساس نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه و با روش ورود مکرر، ضریب همبستگی چندگانه برای ترکیب خطی متغیرهای همنوایی، سنت­گرایی، خیرخواهی، جهان­شمول­نگری، خودرهنموددهی، تحریک­طلبی، لذت­گرایی، پیشرفت، قدرت و امنیت برابر با ۶۲۸/۰MR= و ضریب تعیین برابر با ۳۹۴/۰= RS که در سطح ۰۰۱/۰>P معنادار است.در جدول۴-۸ و با بهره گرفتن از روش گام به گام مشاهده می­ شود که از ده متغیر مربوط به ارزش­های شخصی برای پیش ­بینی اضطراب مرگ در مبتلایان به بیماری ام اس به ترتیب متغیرهای همنوایی، پیشرفت، جهان­شمول­نگری و سنت­گرایی معنی­دار می­باشند، و متغیرهای خیرخواهی، خودرهنموددهی، تحریک­طلبی، لذت­گرایی، قدرت و امنیت نقش مهمی در پیش بینی اضطراب مرگ ایفا نمی­کنند. در تبیین این نتایج به بررسی این ارزش­ها پرداخته می­ شود.
اضطراب مرگ احساسی درونی است که از نگرانی فرد از به پایان رسیدن زندگی خود یا دیگران نشات می­گیرد.افرادی که دارای اضطراب مرگ بالایی هستند ترس از مرگ در درون آن ها مشخص و پابرجا است و به شکل معناداری با زندگی روزمره فرد، عملکرد شغلی- تحصیلی یا فعالیت ها و روابط اجتماعی وی تلاقی می­ کند و فرد را دچار استیصال می­نماید (بلسکی، ۱۹۹۹). در نتیجه انزوا و پوچی می ­تواند از نتایج قابل پیش ­بینی اضطراب مرگ باشد. در سوی دیگر همنوایی روابط اجتماعی و همکاری بین فردی را تقویت می­ کند و فرد با یک انگیزه درونی رفتارهایی را در جهت اجتناب از نتایج منفی برای خود تقویت می­ کند. در نتیجه همنوایی موجب ایجاد انگیزه و میل برای نزدیک شدن به یکدیگر و لذت از برآوردن انتظارات طرف مقابلش می­ شود. همنوایی به مفاهیمی مانند وظیفه­ شناسی، ادب و نزاکت، خودانضباطی و احترام به والدین اشاره دارد که فرد را به سوی رابطه­ای هدفمند سوق می­دهد. ارزش پیشرفت مصداق نگرش­هایی مانند سخت­کوشی، بلندپروازی، دستیابی به اهداف، کسب صلاحیت­ها، اثرگذاری بر رویدادها و … است.تمایل به سنت هم اعتقاد به میانه­روی، تواضع، قناعت و راضی بودن به سهم خود زندگی و باورهای مذهبی است. جهان­شمول­نگری هم دربرگیرنده صلح جهانی، برابری، عدالت­خواهی، آفرینش جهانی زیبا، پذیرش باورهای مخالف و … است. در مجموع مفاهیمی که این ارزش­ها به آن اشاره دارند فرد را به سوی روابط اجتماعی، تلاش در جهت دستیابی به مقاصد و هدف­ها، تقویت باورهای دینی، تلاش در جهت رفاه و امنیت دیگران و عدالت­خواهی سوق می­دهد و همگی این مفاهیم به طور ضمنی مصداق مشغولیت­هایی که فرانکل (۱۹۷۸، به نقل از کوری، ۱۳۸۹) به آن می ­پردازد که در جهت مخالف مفاهیم پوچ­گرایانه و بیمارگون و رفتارهای اجتنابی افراد مضطرب است. پس می­توان نتیجه گرفت این ارزش­ها با اضطراب مرگ رابطه معکوس داشته و کسانی که نمرات بالایی در این ارزش­ها کسب می­ کنند دغدغه کمتری نسبت به اضطراب مرگ دارند.
۵-۲- محدودیت­های پژوهشی

• • با توجه به اینکه پژوهش حاضر تنها بر روی بیماران تهرانی صورت گرفته است در تعمیم نتایج به بیماران سایر شهرها با فرهنگ­های مختلف باید احتیاط را رعایت کرد.