وبلاگ

اوری (۱۹۹۰)

مصرف کالا و خدمات در مسافرت؛ مصرف ابژه‌های مادی و غیر مادی به دلیل احساس مطبوع و تجربه خوشایند آن در مقابل زندگی روزمره

دین (۱۹۹۱)

تجربه مکان برای گردشگر و تجربه دیگران برای میزبان

لی‌یر (۱۹۹۵)

آرا و نظرات افراد در مورد این که کجا بروند، چه کاری بکنند یا نکنند و چگونه با بقیه ارتباط برقرار کنند

میدلتون (۱۹۹۸)

گردشگری بازار است؛ خواست جمعی و الگوهای مصرف بازدید کنندگان برای یک طیف گسترده از تولیدات مرتبط با مسافرت را بازتاب می‌دهد

جدول ۲-۱ . تعاریف مختلف گردشگری - (کلانتری و فرهادی ؛ ۱۳۸۷)
از تمامی تعاریفی که در زمینه گردشگری شده است می توان گفت تعریف میل و موریسون^[۲۴] در سال ۱۹۹۲ ، کامل ترین و جامع ترین تعریف می باشد . (میل و موریسون ؛ ۱۹۹۲ ) طبق این تعریف: واژه گردشگری به فعالیتی اطلاق می شود که زمان سفر گردشگران به وقوع می پیوندد.این واژه دربرگیرنده همه چیز از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مکان مورد نظر،اقامت در آنجا، بازگشت و یادآوری خاطرات سفر، بعد از بازگشت می باشد. همچنین شامل فعالیت هایی است که مسافر به عنوان بخشی از سفر، انجام می دهد، نظیر خریدهای انجام شده و تعاملاتی که میان میزبان و مهمان به وجود می آید. خلاصه آنکه، گردشگری تمامی فعالیت ها و تأثیراتی است که در طول سفر برای بازدیدکننده، به وقوع می پیوندد. (لامزدن^[۲۵] ؛ ۱۳۸۷ )
به طور کلی گردشگری را می توان بر مبنای عوامل مختلفی تعریف کرد و در بررسی آن از این تعاریف استفاده نمود ، ولی پیرامون این تعاریف باید این نکته را مدنظر داشت که گردشگری صرفاً یک پدیده یک بعدی نیست که در تعاریف خطی قابل بحث باشد، بلکه در برگیرنده ابعاد بسیاری در زمینه های گردشگری مختلفی همچون ابعاد اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی و نظیر اینها می باشد. همچنین عوامل دیگری همچون طول مدت اقامت، وسیله سفر، مقاصد، تقاضا و نظیر اینها نیز باید در تعریف گردشگری مدنظر قرار گیرد.
۲-۲-۲ تاریخچه گردشگری
چنین به نظر می رسد که جهانگردی پدیده ای نو در تاریخ زندگی بشر است در حالی که این صنعت در تاریخ زندگی جمعی ریشه دارد و از دوره های کهن، صورت های مختلف جهانگردی و گردشگری وجود داشته است. از گذشته های دور مردم به منظور خرید، گشت و گذار، بازدید از اماکن تاریخی و شهرهای بزرگ با ابتدایی ترین وسایل به سفرمی رفتند، آنان اغلب در قالب کاروان و به طور دسته جمعی سفر می کردند. شاید بتوان سومریان را اولین قومی دانست که اقدام به سفرهای تجاری می کردند، در مصر حدود پنج هزار سال پیش سفرهای دریایی آغاز شد.
واژه «توریسم» از دو بخش «تور» به معنای سفر، گشت، مسافرت، سیاحت و «ایسم»، پسوندی که اشاره به مکتب یا اندیشه‌ای فلسفی، مذهبی، سیاسی، ادبی و غیره دارد ترکیب یافته است. در فرهنگ آکسفورد^[۲۶] ، توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و گردشگری است. در ادبیات فارسی همانطور که در فرهنگ دهخدا آمده است ، واژه‏ای به همین معنی (Tour)و با همین هجا و آوا وجود دارد، که طور تلفظ می‏شود (به فتح ط) به معنی پیرامون سرای و یا طوران (به فتح ط) به معنی پیرامون چیزی گردیدن، گرد بر چیزی گشتن است. در متون دینی «واژه» سَیْر (به فتح اول و سکون دوم) در فرهنگ قرآن به معنای راه افتادن است.
اولین نوشته‌ها راجع به گردشگری در دایره‌المعارف گردشگری و مسافرت، بر ابعاد تاریخی این پدیده تمرکز داشته‌اند. با گذشت زمان، معانی رایج و حرفه‌ای گردشگری تغییر یافته است. واژه توریسم نخستین بار در سال ۱۸۱۱ ، در مجله ای انگلیسی به نام مجله ورزشی ^[۲۷] بکار برده شد.در آن زمان این لغت به معنای مسافرت به منظور تماشای آثار تاریخی و بازدید از مناظر طبیعی برای کسب لذت به کار می رفت .( محلاتی ؛ ۱۳۸۰ : ۲۰ ) تعاریف عمدتاً مبتنی بر جنبه اقتصادی گردشگری نیز از دهه ۱۹۷۰ رواج زیادی یافته است. با این حال در معانی اخیر، گردشگری مفهومی کاملاً وسیع‌تر را پوشش می‌دهد.
گردشگری : صاحب‌نظران، محققان و مجامع علمی – تحقیقاتی بین‌المللی، تعریف سازمان جهانی گردشگری را پذیرفته و آن را به رسمیت شناخته‌اند: «تمام مسافرت‌هایی که منجر به اقامت حداقل یک شبه در مقصد شود، اما مدت زمان دور بودن از منزل نباید بیش از یکسال متوالی باشد.” (Wto ; 1995)
گردشگر : فردی که برای مدت زمانی، دست کم یک شب و کمتر از یک سال متوالی، به کشوری غیر از وطن یا محل سکونت معمولی خود مسافرت می‌کند و هدف او کار کردن و کسب درآمد نیست. (سازمان جهانی گردشگری) در تعریف دیگر ، گردشگر کسی است که به منظور تفریح، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه، تجارت، ورزش یا زیارت، به جایی غیر از مکانی که در آن اقامت دارد سفر می کند، مشروط براین که حداقل مدت اقامت او از ۲۴ ساعت کمتر و از شش ماه بیشتر نباشد . ( مرادی ؛ ۱۳۸۵ : ۵ ) گردشگری عبارت است از گذران اختیاری مدتی از اوقات فراغت خود در مکانی غیر از محل سکونت دائمی به قصد بهره برداری از لذت های گردشگری ( صدر موسوی ؛ ۱۳۸۶ : ۱۳۰ )
اوقات فراقت : اوقات فراغت یعنی آن بخشی از زمان بیداری که انسان از تعهدات شغلی و کار مولد آزاد است و به طور دلخواه به استراحت، ترمیم قوا و رفع خستگی جسمی و روحی می‌پردازد . (کاظمی ؛ ۱۳۸۷)
اصطلاح توریست ازقرن نوزدهم معمول شده است .در آن زمان اشراف زادگان فرانسه می بایست برای تکمیل تحصیلات و کسب تجربه های لازم زندگی، اقدام به مسافرت می نمودند . این جوانان در آن زمان توریست نامیده می شدند و بعدها در فرانسه این اصطلاح در مورد کسانی بکار می رفت که برای سرگرمی، وقت گذرانی و گردش به فرانسه سفر می کردند و بعداً با تعمیم بیشتر به کسانی اطلاق می شد که اصولاً به این منظور به سفر می رفتند.
در زبان فارسی کلمه ” سیاح” در گذشته به کسانی گفته می شد که با هدف و منظور شخصی دست به سفر می زدند ، مانند ناصرخسرو ، سعدی و …. این واژه در زبان های فارسی تا نیمه اول قرن بیستم در معنی فوق به کار می رفت تا آنکه دو واژه جهانگرد و جهانگردی جای آن را گرفت.
واژه جهانگردی به این سبب که در معنی خود عبور از مرزهای سیاسی و سفر به دیگر کشورها را تداعی می کند، نمی تواند معنی کامل توریسم را ادا نماید، زیرا توریست ها به دو گروه توریست خارجی و توریست داخلی تقسیم می شوند که واژه جهانگرد در تعریف توریستهای خارجی کاربرد دارد، در حالی که توریست های داخلی نیز باید در واژه گزینی فارسی کلمه توریست گنجانده شود. از این رو واژه ” گردشگر ” رساتر از واژه جهانگرد بوده و گویای اصطلاح توریست می باشد.
۲-۲-۳ طبقه بندی انواع گردشگر
توریسم دارای انواع مختلفی بوده که بر اساس عوامل متعدد می توان تقسیم بندی هایی را برای آن قائل شد. بطور کلی می توان گردشگران را برحسب نوع گردشگری به دو دسته تقسیم نمود : (صیدایی و هدایتی مقدم ؛ ۱۳۸۹ : ۱۰۱)
۱- گردشگرانی که از خارج کشور وارد می شوند )گردشگر خارجی)
۲- گردشگرانی که اهل یا مقیم آن کشورند(گردشگر داخلی یا بومی )
بعلت سهولتی که در بطن گردشگری داخلی وجود دارد، این نوع گردشگری از رونق بیشتری برخوردار است که از جمله عوامل این سهولت عبارتند از ۱) کوتاهی فاصله ، ۲) آشنایی قبلی با محیط و فضا ، ۳) آشنایی با زبان رایج ، ۴ (حذف مقررات عبور از مرز و گمرکات و تبدیل پول ، ۵) اطمینان کلی مسافر به امنیت ناشی از بومی بودن ، ۶) هزینه کم سفر در مقایسه با سفرهای خارجی. (کیهانی ؛ ۱۳۸۲ : ۹۲ ) مهمترین عواملی که بر اساس آن انواع مختلفی از توریسم را می توان تعریف و طبقه بندی نمود عبارتند از:
از نظر زمانی: فعالیت های گردشگر را به شکل کوتاه مدت (کمتر از یک روز) میان مدت (یک تا سه روز) و درازمدت (بیش از سه روز) از یکدیگر تفکیک می کند.
از نظر مکانی: گردشگری را به صورت فعالیت های گردشگری در حوزه نزدیک، حوزه میانی و حوزه خارج یا دور تقسیم بندی می کند.
از نظر تابعیت: گردشگران به دو گروه گردشگران خارجی و بین المللی و گردشگران داخلی تقسیم می گردد.
از نظر انگیزه سفر: بر اساس آن گردشگری با انگیزه های استراحتی، تفریحی، درمانی، زیارتی، فرهنگی، اقتصادی، ورزشی و … از یکدیگر تفکیک می شوند.
از نظر فصل گردشگری: موسم گردشگری را بر اساس فصول مختلف سال طبقه بندی می کند. در این طبقه بندی دو فصل تابستان و زمستان از اهمیت بالاتری نسبت به فصول بهار و پاییز می یابند.
از نظر شکل و سازمان دهی سفر: مانند سفرهای انفرادی، گروهی، خانوادگی و … که ترکیب گردشگری را تعیین می کند.
از نظر وسیله نقلیه مورد استفاده: بر اساس نوع وسیله نقلیه مورد استفاده برای انجام سفر طبقه بندی می شود.
از لحاظ نوع و محل اقامت: گردشگران را بر اساس نوع و محل اقامت، از نظر کیفی و کمی طبقه بندی میکند. مانند گردشگران مقیم در هتل ها، مهمان پذیرها، خانه های ویلایی یا پانسیون های خانگی، کمپینگ و …
بر اساس عوامل فوق الذکر انواع توریسم براساس تقسیم بندی سازمان جهانی جهانگردی (WTO) عبارتند از:
توریسم تندرستی (توریسم سلامت) : مسافرت به دهکده های سلامت بدون دخالت پزشک. معمولاً برای فرار از ازدحام شهرها یا از بین بردن تنشها و استرس و حتی برای استفاده بیشتر از نور خورشید.
توریسم درمانی : استفاده از آبهای معدنی، نمک، لجن های طبیعی، مناطق آفتاب گیر تحت نظارت و مداخله پزشک.
توریسم پزشکی : مسافرت به منظور درمان بیماری و انجام جراحی زیر نظر پزشکان در مراکز درمانی که علاوه بر معالجه پیگیری بیمار راشامل می شود .
توریسم ورزشی : گردشگری را که حداقل ۲۴ ساعت در منطقه مورد بازدید بماند و هدف سفرش شرکت در فعالیت های مرتبط با ورزش باشد.
توریسم ماجراجویی : شامل سفر به نواحی کوهستانی و ناهموار یا ورزش های ماجراجویانه مثل کوهنوردی، صخره نوردی و پیاده سفرکردن از راه های ناهموار.
توریسم کشاورزی : شامل بازدید از مزارع و زمین های کشاورزی می باشد که به نوعی اقتصاد داخلی کشاورزی را حمایت می کند.
توریسم مجازی : سفر به طور فیزیکی انجام نمی شود بلکه کشف دنیا از طریق اینترنت، کتاب و تلویزیون صورت می گیرد.
توریستم زیست محیطی : توریسم دائمی که از محیط زیست تأثیر می پذیرد نظیر گردش در پارک های ملی.
توریسم فروشگاه کتاب : تلاش عامه مردم برای حمایت از فروشگاه های مستقل با تبلیغ آنها به عنوان مقصد سفر و جذب گردشگران می باشد.
توریسم آموزشی : شامل سفر به یک کشور جهت عضویت در یک مؤسسه آموزشی یا شرکت در کلاسهای مورد علاقه شخصی می باشد . مثل کلاس های آشپزی با حضور سرآشپزهای نام آور یا کلاس های صنعت گردشگری.
توریسم آثار باستانی : شامل بازدید از مکان های تاریخی یا صنعتی که از قدمت باستانی برخوردارند از جمله کانال های قدیمی، را ه آهن، میدان نبرد و … می باشد.
توریسم تفننی : توریست به صورت انفرادی یا گروهی در سرگرمی های مورد علاقه خود شرکت می کندوبا افرادی که علایق مشابه یا تجربیاتی متناسب با آنها دارند همسفر می شوند که معمولاً به صورت گردش در باغ و گشت و گذار در پارک ها می باشد.
توریسم فراگیر : توریسم فراگیر یا توریسم برای همه، برای کلیه افراد بویژه افرادی که محدودیت هایی دارند یا از ناتوانی های جسمی رنج می برند،می باشد که دربعضی مناطق بااستفاده ازطرح های دانشگاهی یا اصول توسعه اهداف دانشگاهی مطرح می شود.