۲-الف- ۲- ۳ نظریه های املا

۲-الف-۲-۳-۱ نظریه ی رشدی

بر اساس نظریه رشدی، کودک برای پیشرفت در املا باید چندین مرحله را طی کند. میزان پیشرفت از یک کودک به دیگری متفاوت است. اما همه ی کودکان باید این مراحل را بگذرانند افزون بر این، ممکن است درجه ای از هم پوشی نیز بین این مراحل وجود داشته باشد. بدین ترتیب نوع خطاهایی که کودک در املا دارد می‌تواند تا اندازه ای برای تعیین مرحله ی رشدی او مورد استفاده قرار گیرد. در هر مرحله ، دانش آموزان از راهبرد های متفاوتی استفاده می‌کنند و بر جنبه‌های خاصی از املا متمرکزند ( بیر، اینورنیزی، تمپلتون و جانسون^۱، ۲۰۰۸ ).

این مراحل عبارتند از :

مرحله اول: شکل گیری املا^۲ ( ۳ تا ۵ سالگی ): در این مرحله ، کودکان هجی کردن واژه را شروع می‌کنند، در حالی که هنوز الفبا و دیگر مفاهیم زبان نوشتاری را یاد نگرفته اند. کودکان ممکن است از چپ به راست، راست به چپ، بالا به پایین و یا به نحو تصادفی در عرض کاغذ شروع به نوشتن کنند.

مرحله ی دوم : املای نام الفبایی حرف^۳ (۵ تا ۷ سالگی ): کودکان در این مرحله اصول الفبایی را می فهمند و یاد می گیرند که بین حروف و صدای آن ها رابطه ی نزدیکی وجود دارد. کودکان برای بیان یک واژه کامل فقط از چند حرف الفبایی خاص استفاده می‌کنند. آن ها به آرامی واژه را تلفظ می‌کنند و سپس املای آن را می نویسند .

1. 1. Bear , Invernizzi , Templeton & Johnson

1. 1. emergent spelling

1. letter name – alphabetic spelling

مرحله ی سوم: الگوی درون واژه ای املا^۱ (۷تا ۹ سالگی): در این مرحله دانش آموزان می‌توانند اغلب واژه های دارای مصوت کوتاه تک هجایی و الگوهای مصوت بلند را با املای درست بنویسند.

مرحله ی چهارم: املای هجاها و وندها(۹ تا ۱۱ سالگی) : دانش آموزان در این مرحله آنچه را که درباره ی واژه های تک هجایی یاد گرفته اند، برای واژه های طولانی چند هجایی به کار می‌برند.

مرحله پنجم: املای روابط اشتقاقی( ۱۱ تا ۱۴ سالگی): دانش آموزان در این مرحله رابطه ی بین املا و معنای واژه را کشف می‌کنند و یاد می گیرند واژه هایی که از لحاظ معنی مرتبط هستند

۲-الف-۲-۳-۲ نظریه یادگیری شناختی

بر اساس این نظریه، املا دارای دو بخش است. نخست، دانسته های مربوط به حوزه ی نوشتن که شامل واج شناسی و ساختار زبانی واژه ها است و دیگری راهکارهای یادگیری، یعنی چون فکر کردن فرد نسبت به املا است. ‌بنابرین‏، برای بخش اول آموزش هایی همچون همگامی حروف با صدا های آن، واج شناسی،تحلیل ساختاری واژه ها و قواعد بخش کردن مورد نیاز است، درحالی که برای بخش دوم روش های از خود سوال کردن مانند ((آیا من این کلمه را بلد هستم؟چند بخش در این واژه قابل شنیدن است؟)) در کودک تقویت می شود(امیدوار،۱۳۸۴).

۲-الف-۲-۳-۳ نظریه ی زبان شناختی

اگرچه نوشتن املا استثناهای زیادی دارد، اما بر اساس این نظریه، آن اندازه قواعد قابل پیش‌بینی دارد که بتوان از طریق آموزش واژه ها و تعمیم دادن آن به واژه های جدید آن را به کودکان آموخت، آن چه از سوی زبان شناسان توصیه می شود این است که از طریق انتخاب واژه های مناسب و مشابه می توان در شناخت نحوه ترکیب الگوهای زبانی، توانمندی دانش آموزان را در املا بهبود بخشید. ( دریک وربکا ، ۲۰۰۱ ).

۱- within – word pattern spelling

۲-الف-۲-۳-۴ نظریه فراوانی واژه

بر اساس این نظریه، در موضوعات نوشتاری واژه هایی وجود دارند که بیشتر از واژه های دیگر مورد استفاده قرار می گیرند و به همین دلیل آموزش املا باید با تأکید بر این واژه ها باشد .

۲ -الف-۲-۴ انواع خطا های املایی

صاحب نظران انواع گوناگونی از خطا های املایی را شناسایی کرده‌اند، معکوس کردن ( کیزبوم و وارینگتن،۱۹۹۶ ). خطاهای واج شناسی ( فریث^۱ ، ۱۹۸۰ ). حذف، اضافه، جابجایی ( آغاز واژه، وسط واژه و آخر واژه). جانشینی آوایی^۲ ، جانشینی غیر آوایی، واژه های ناتمام، همانند ها و واژه های غیر قابل بازشناسی ( نای و همکاران ، ۱۹۷۵ ). واژه های اوایی همسان و آوایی غیر همسان(لارن و کانی،۲۰۰۵ ). مشکلات واج شناسی، درست نویسی و تک واژ شناختی (لارن و کانی، ۲۰۰۵) از انواع خطاهای املایی محسوب می‌شوند.

مشکلات املا شامل حذف حرف ( بارن به جای باران )، جایگزینی ( دارد به جای می‌خورد )، آینه نویسی یا خطاهای ترتیبی^۳ ، در هم ریختگی^۴ ، اضافه نمودن بر واژه یا بخشی از واژه، کند نویسی و شروع های اشتباه^۵ (آندریاس ، ۱۹۹۹ ) .

1. 1. Frith

1. 1. phonic

1. 1. inversions or sequential errors

1. 1. confusion

1. false starts

زندی (۱۳۸۵) خطاهای املایی را در ۲۸ نوع دسته بندی کرده و پس از گردآوری ۲۷۰۰۰ املا از ۶ استان کشور ‌به این نتیجه دست یافت که بیش ترین درصد خطاهای املایی به ترتیب مربوط به ۱۰ مورد زیر هستند:

جا نشین سازی حروف به جای یک دیگر، جا انداختن کلمه ها،جا انداختن حروف سازنده ی وا‌ژه ها بر اثر ضعف در تمییز شنیداری، جا انداختن حروف سازنده ی کلمات بر اثر فرایند حذف، جانشین سازی حروف بر اثر ضعف در ادراک صدا، جا نشین سازی حروف سازنده با حروف دیگر، جا انداختن تشدید، جا انداختن نقطه، جا انداختن بر اثر عدم شناخت کافی از حروف و جا انداختن دندانه.

ماشینی و اباذری(۱۳۷۷) در تحقیقی با تحلیل ۶۱۱۱ برگ املای دانش آموزان پایه ی دوم، سوم و چهارم ابتدایی عوامل زیر را در تبیین غلط های املایی بیان کرده‌اند:

مشکلات آموزشی، بی دقتی، ضعف حساسیت شنیداری، ضعف حافظه ی دیداری، نارسا نویسی، ضعف حافظه ی شنیداری، واونه نویسی، قرینه نویسی، ضعف حافظه توالی دیداری، تمیز دیداری.

به منظور درک بهتر چند نمونه از خطا ها در زیر آورده شده است:

۱ـ جایگزینی غیر هم آوایی(دقت و تمیز دیداری): یعنی دانش آموز حروفی را که هم آوا نیستند به جای هم می نویسد.ب رأی‌ مثال، “س”را به جای “ش”،”ح”را به جای “خ” و “ک” را به جای ” گ” می‌نویسد.

۲- مشکل در همسانی آوایی ( ضعف حافظه ی دیداری): یعنی کودک به دلیل شباهت آوایی حروف در واژه قادر به تشخیص نوع حرف مورد نظر نیست. برای مثال،واژه های منظور ، حیله، مغازه، بهار را به شکل:منزور،هیله ، مقازه ، بحار می نویسد.

۳- جا به جایی ( توالی دیداری) : دانش آموز حروف را در واژه ها جا به جا می نویسد و قادر نیست ترتیب و توالی حروف در واژه را رعایت کند. به عنوان مثال؛ “دارد” را ” دادر” و ” مادر” را “مارد” می نویسد.

۴- خطای ناشی از مشکل در حساسیت شنیداری: با وجود سالم بودن،گوش حساسیت لازم را برای تشخیص صداها ندارد. برای مثال، واژه های مسواک، زنبور، بشقاب، دنبال، ژاله را به شکل : مسباک، زمبور، بشگاب، دمبال و جاله می نویسند.