۶-۴-۱-۱) بر اساس رفتار انسان دوستانه ظهور یافته در این تحقیق، خادمان باید با داشتن احساس نوع دوستی، همدلی، ایثار و فداکاری نسبت به زائران و دیگر خادمان به ویژه در شرایط و مسائلی که آسایش و آرامش افراد با چالش روبرو است، این رفتار را به نمایش بگذارند. همچنین در ارتباطات و تعاملات بین فردی خادمان با زائران، اجتناب از رفتار تبعیض آمیز که موجب برتری دادن گروهی بر گروه دیگر و به دنبال آن رنجش گروه دوم است، احترام، تکریم و ارزش نهادن به زائرین در مواضع گوناگون استقبال، پذیرایی، کمک رسانی و خدمت، داشتن گشودگی رفتار به منظور ایجاد جاذبه ارتباطی با زائرین با بهره گرفتن از کلمات و لحن مناسب، چهره ای گشاده و شنود مؤثر و نهایتا احساس مسئولیت و دلسوزی نسبت به پیامدهای خدمترسانی نیز از دیگر نمودهای رفتاری انسان دوستانه خادمان می باشد.
۶-۴-۱-۲) پیرامون ویژگی رفتار پیش قدمانه، خادمان می توانند با کاوش وجستجوی خدمات مورد نیاز زائرین به ویژه زائرین سالمند و بیمار و کمک رسانی به موقع به آنها، پیگیری امور مربوط به زائرین و رفع کامل مشکلات آنها، اقدامات فرانقشی خارج از حوزه وظیفه ای یا برنامه زمانی تعریف شده، انجام فعالیت هایی نظیر توجه به توسلات و برنامه های مذهبی، خلوص رفتاری و توجهات به امور معنوی و روحانی که منجر به اشاعه و انتشار معنویت در بین زائرین و خادمین می شود، واکنش و عکس العمل مناسب در جهت صیانت از ارزش های معنوی و حریم و اموال زائر در مقابل عوامل انسانی و غیرانسانی آسیب رسان و نهایتا پشتیبانی و حمایت اطلاعاتی مورد نیاز زائران از طریق پاسخگویی دقیق، صریح، به موقع و بدون هیچ مضایقه ای به سؤالات آنها و یا هدایت و ارجاع دادن به منابع اطلاعاتی مؤثق متناسب با نوع اطلاعات درخواستی اقدامات مورد توجهی را که نشان دهنده پیش قدمی خادمان برای خدمتگزاری مؤثر به زائرین است را به منصه ظهور برسانند.
۶-۴-۱-۳) رفتار وظیفه گرایانه مضمون دیگری از رفتارخادمانه است که از خادمان انتظار می رود با وظیفه شناسی نسبت به وظایف محوّله و انتظارات عملکردی و تجهیز شدن به دانش، مهارت ها و تخصص های لازم به منظور خدمت رسانی سریع و به موقع به زائرین، همکاری و تشریک مساعی با خادمان دیگر، بهره مندی از قدرت خلاقیت و طرح ایده ها به منظور تسهیل امور و حل مسائل جدید پیش روی خادمان، داشتن التزام طاعتی متعهدانه نسبت به خواسته زائرین و تصمیمات سرپرستان در راستای خدمت رسانی بهتر و مؤثر تر، درک تفاوت های هنجاری و ارزشی طیف های مختلف زائرین از طریق مطالعه و شناخت این ارزش ها و هنجارها و سرانجام برقراری یک رابطه و دلبستگی احساسی و ذهنی نسبت به خدمت به زائرین از طریق مجذوب شدن و وقف شدگی در فرایندهای خدمت رسانی و داشتن انرژی مضاعف برای انجام آن، در جهت بروز آن اقدام نمایند.
۶-۴-۱-۴) در آخرین جزء رفتار خادمانه ظهوریافته، تأکید و توصیه بر رفتار خودسازانه است. رفتاری که تواضع و فروتنی برای خدمترسانی و ارتباط با زائرین از طریق شکستن جایگاه اجتماعی خود را به همراه دارد. ضمن اینکه خادم پیوسته ظرفیت های وجودی خود را در برخورد با ناملایمات و تاب آوری در برابر آن بالا می برد تا بتواند خود را سریع بازیابی نماید. از سویی کسب فزاینده معرفت دینی در فرصت های زمانی و مکانی به وجود آمده به منظور بالابردن ادراک ارزشی، التزام به آراستگی ظاهری، پوشش مناسب و تعاملات کلامی و غیرکلامی سرزنده با زائرین و به ویژه صداقت و درستکاری چه در کلام و چه در عمل با حفظ امانت داری و رازداری در بین زائرین و دیگر خادمین جریان تربیتی راهگشای خادم راستین خواهد بود.
۶-۴-۱-۵) یافته های حاصل از سوال دوم پژوهش به متولیان حوزه مدیریت رفتاری در سازمان هایی نظیر سازمان حج و زیارت کمک می کند تا ضمن درنظر گرفتن سایر حوزه های اثرگذار بر گسترش و تقویت رفتارخادمانه در بین کارگزاران خود همچون فعالیت های مدیریت منابع انسانی، تمرکز خود را بر چهار عامل اثرگذار بر رفتارخادمانه که در طول انجام این تحقیق ظهوریافته است، قرار دهند تا از پیامدهای مثبت آن در جهت حداکثر سازی ظرفیت خادمان برای ارائه خدمت اثرگذار به زائرین در قالب رفتارهای انسان دوستانه، پیش قدمانه، وظیفه گرایانه و خودسازانه بهره مند شوند. بر این اساس با سرمایه گذاری بر عوامل هیجانی و بارور سازی آن از طریق برانگیختن حلاوت عشق و علاقه به خدمتگزاری به زائرین، زمینه سازی برای ایجاد تمایل بیشتر برای خدمتگزاری، بر افراشتن سرفرازی معنوی خادمان و برافروختن حس معنوی در درون آنها می توان رفتارخادمانه مؤثرتری را از خادم مشاهده کرد. ایجاد جوّی ایجاد شده از وجود مدیران یا همکاران مشتاق برای ارائه خدمت همراه با احساسات معنوی، ترویج گفتمان های معنوی و نصب بنرها، تابلوها یا پلاکارت های حدیث نوشته که جایگاه و ارزش خدمتگزاری را بیان می کند از راهکارهای پیشنهادی در این خصوص خواهد بود. بنابراین، همانطور که در فرضیات چهارم و ششم تحقیق نیز مورد تأیید قرار گرفت، با این اقدامات انتظار بروز رفتار پیشقدمانه و رفتار وظیفه گرایانه در ارتباط با زائرین دور از ذهن نخواهد بود.
۶-۴-۱-۶) از سوی دیگر، توجه به عوامل شناختی و درونی سازی هرچه عمیق تر آگاهی های ادراکی خادمین نسبت به داشتن نگرش معنوی در مورد امور خدمترسانی به زائرین، درک جایگاه و منزلت بالا و ویژه شغلی خادمان در پیشگاه الهی و اجتماعی، کسب معرفت و شناخت بهمراه بصیرت و بینش مذهبی و معنوی نسبت به آستان خداوندی و اهمیت خدمتگزاری به زائر مخدوم خود، درک و تشخیص دلایل روحی و روانی در رفتار زائرین و آگاهی از ارزش های حاکم بر نحوه خدمترسانی به زائرین از طریق تعالیم تربیتی دینی در محافل و مجالس مذهبی، جلسات توجیهی و کلاس های آموزشی و دعوت به تفکر و تدبّر در کتب و منابع دینی و رِوایی نیز زمینه سازی برای بروز رفتارهای خادمانه ارزشمند را فراهم خواهد کرد. به ویژه آنکه مطابق با نتیجه آزمون فرضیه دهم تحقیق، این عامل نقش کلیدی خود را در رفتارخودسازانه خادمین جایی که تأکید بر رفتارهای اخلاقی و فضیلت محور آنها است، ایفا می کند.
۶-۴-۱-۷) توجه به عوامل مرتبط با زمینه شخصی خادمان نیز مقوله هایی نظیر نیک سیرتی، تعهد، خودارزیابی و … را بدست می دهد که تقویت و پرورش آنها در پیدایش و شکل گیری رفتارخادمانه به طور قطع اثرگذر است. به ویژه اینکه زمینه شخصی تنها عامل اثرگذار است که در آزمون فرضیات این تحقیق بر هر چهار مضمون رفتارخادمانه اثر گذار بود. برای مثال توجه به مسائل مربوط به سیرت درونی و تعهد اخلاقی- هنجاری شخص خادم در بدو انتخاب او که از طریق پرسشنامه ها یا مصاحبه های خوداظهاری، سوابق و یا تحقیقات محلی می تواند حاصل شود و سپس بارور سازی آن در جهت مناسب در طول فرایند خدمت، توجه به قوای جسمانی آنها متناسب با سمت خدمتی مورد نظر، درنظر گرفتن مرکز کنترل درونی و نیروی خودارزیابی در شخصیت خادمان و بازپروری آن، بگونه ای که از خادمان خواسته شود ضعف های خود را شناسایی و برای رفع آن ارائه راهکار داشته باشند و به ویژه برخورداری از سلامت و آرامش روان به منظور مواجه با شرایط مخاطره آمیز، چالش آور و استرسزا از طریق به کارگیری سنجه های علم روانشناسی و در راستای آن تسهیل شرایطی برای حفظ و نگهداشت رفاه و آرامش خادمان همچون برخورداری از ساعات استراحت، امکانات رفاهی و قراردادن زمان های آزاد برای زیارت یا امور شخصی خادمان، ملاحظه اصالت و نحوه تربیت اخلاقی و خانوادگی شخص خادم و ارائه الگوهای رفتاری مناسب به آنها در راستای خدمتگزاری هرچه بهتر، دقیق تر، به موقع تر، خالصانه تر که موجبات آرامش و آسایش زائرین را فراهم آورد، بسیار اهمیت دارد. چنانکه نتیجه آزمون فرضیات سوم، پنجم، هفتم و یازدهم نیز اثرگذاری عوامل زمینه شخصی را بر هر چهار رفتار انسان دوستانه، پیش قدمانه، وظیفه گرایانه و خودسازانه مورد تأیید قرار می دهد. البته پیرامون اثر زمینه شخصی تحصیلی خادمان با توجه به عدم تأیید فرضیه جمعیت شناختی ۱ به طور کلی سخن چندانی نمی توان گفت ولی به طور خاص و بر روی مقوله های رفتاری خاص جای بررسی و آزمون دارد.
۶-۴-۱-۸) عملیاتی ترین اقدامات را در راستای اثرگذاری بر رفتار خادمانه در زمینه های مرتبط با نقش می توان داشت. جایی که آموزش و توجیه خادمان به تأکید اکثریت پاسخگویان تحقیق حاضر حرف اول را در بروز رفتارخادمانه می زند. این آموزش ها می تواند از طریق برگزاری کلاس ها، جلسات سخنرانی با حضور سخنوران آگاه یا حتی خادمان پیش کسوت و تجربه دار، مطالعات موردی، نمایش فیلم های مستند و ساختگی و ارائه الگوهای رفتاری خادمان برجسته به ویژه خادمان حضرات معصومین (ع) صورت بگیرد. توجه دادن خادمان به انگیزه ها و پاداش های درونی و التزام آنها به قوانین و استانداردهای خدمتگزاری، تسهیل شرایطی برای پرورش ایده های خادمان از طریق اعطای استقلال کاری بیشتر، برخورد باز با ایده های مطرح و استفاده از آن در امور خدمترسانی به زائرین، ایجاد درک درستی از رسالت حضور خادمان در سمت های خود، آگاهی بخشیدن به آنها نسبت به ارزش ها و هنجارهای فرهنگی مختلف که می تواند در محتوای آموزشی و توجیهی خادمان قرار بگیرد، به کارگیری سبک رهبری مناسب و اثربخش درراستای شناخت قابلیت ها و توانمندی ها، جهت دهی و تکریم خادمان و مشارکت و تشویق آنها در تصمیم گیری های مقتضی خدمتگزاری شایسته را در برابر زائرین آستان خداوندی جلوهگر می سازد. نتیجه آزمون فرضیه هشتم تحقیق نیز تأییدی بر این امر است. اما زمینه مرتبط با نقش تمرین و تجربه خدمتگزاری با توجه به عدم تأیید فرضیه های جمعیت شناختی۲ و ۳ پیرامون اثرگذاری این دو متغیر بر رفتارخادمانه، توجه به این دو متغیر را برای کنترل رفتارهای خادمانه به طور کلی دچار تردید کرد که البته اثر آن بر مقوله های رفتاری خاص نیز جای بررسی دارد.
۶-۴-۱-۹) استفاده از نتایج حاصل از پژوهش حاضر به طور ویژه در دو موقعیت راهگشای مسئولین زیربط خواهد بود. اول آنکه به هنگام جذب، انتخاب و گزینش خادمین برای اعزام به محل های مورد نیاز، توجه به این نتایج منجر به انتخاب شایسته خادمان برای خدمتگزاری به زائرین می شود. دوم آنکه به هنگام جلسات توجیهی و آموزشی خادمین نیز بهره مندی از این مفاهیم می تواند بسترهای لازم را جهت شکلدهی رفتار مطلوب از سوی آنها قبل از هر برونداد رفتاری دیگر فراهم آورد.
۶-۴-۲) پیشنهادات تحقیقاتی
۶-۴-۲-۱) به منظور فراهم آوردن شواهد بیشتر بر یافته های پژوهش، پیشنهاد می شود که موضوع پژوهش در سایر سازمان های مذهبی و اماکن زیارتی که در آنها رابطه خادم- زائر قابل تعریف است، تکرار شود و نتایج آن با نتایج حاصل از این پژوهش مورد تحلیل قرار بگیرد تا بتوان از این طریق به نوعی به تعمیم نظری نایل شد، گرچه هدف در تحقیقات کیفی به ویژه در سازمان های خاص تعمیم پذیری نمی باشد.
۶-۴-۲-۲) به منظورفراهم آوردن درک جزئی تر و خاص تر از پدیده مورد مطالعه، محققان دیگر می توانند با بهره گرفتن از استراتژی هایی نظیر تئوری بنیادین به منظور درک فرایند و شیوه تجربه افراد و چگونگی تفسیر تجربیات خود از رفتارخادمانه، پدیدار شناسی به منظور کشف تجربیات مشترک افراد از پدیده مورد مطالعه یا پدیدارنگاری به منظور کشف تجربیات متفاوت افراد از پدیده مورد مطالعه و یا سایر استراتژی های پژوهشی، تحقیقات بعدی را پیرامون رفتارخادمانه به منظور درک دیگری از آن پایه گذاری نمایند. ضمن اینکه با توجه به اینکه اعزام خادمان به اماکن متبرکه مکه و مدینه در قالب تیم صورت می گیرد، تحقیقات آتی می تواند با رویکرد چندسطحی دامنه مفهومی رفتارخادمانه را توسعه ببخشد.
۶-۴-۲-۳) دیدگاه زائرین نسبت به رفتارخادمانه به عنوان کسانی که مستقیما دریافت کننده و تأثیرپذیرنده از آن هستند نیز می تواند چشم انداز دیگری برای درک این پدیده باشد. بنابراین تحقیقات بعدی می تواند با تمرکز بر این دیدگاه، زوایای تازه ای را به ابعاد مفهومی رفتارخادمانه اضافه نماید.
۶-۴-۲-۴) مطالعه رفتارخادمانه در سازمان هایی با نگرش انتفاعی و تجاری نیز می تواند دستاوردهای دیگر و مکملی برای یافته های این تحقیق داشته باشد و منجر به بسط یافتن مفهوم رفتارخادمانه کارکنان در ادبیات رفتاری شود.
۶-۵) نوآوری تحقیق
۶-۵-۱) عمدتا تحقیقات کیفی بر حسب ماهیت خود، زمینه محور هستند. از این منظر، تحقیق حاضر در بوم محیط ایران و به ویژه در سازمان حج و زیارت به عنوان یک تحقیق دست اول یا اصیل شناخته می شود که اولین معیار برای انجام تحقیق نوآورانه قلمداد می شود.
۶-۵-۲) همانظور که پیش تر از این مطرح شد؛ اگرچه نظریه خادمیت نظریه ای است که در مقابل نظریه عاملیت در نظریه های سازمان و مدیریت پیش تر در این حوزه بر قامت رفتار مدیران سازمان برازندگی پیدا می نمود ولی الگوی رفتار خادمانه در بین کارکنان و کشف عوامل اثر گذار بر آن، می تواند گامی اولیه به سوی الگوی رفتاری مکملی باشد که به مطالعه رفتار مبتنی بر خدمتگزاری کارکنان در یک سازمان به ویژه یک سازمان مذهبی می پردازد که صبغه نظری، حداقل تا آنجا که محقق بدان پرداخته است، ندارد. از این رو هر آنچه که در این پژوهش قرار است پیرامون رفتار خادمانه کارکنان گفته شود، افق جدیدی برای درک و ترسیم الگوی رفتار نیروی کار سازمانی در یک سازمان مذهبی به ویژه سازمان حج و زیارت به وجود می آورد که می تواند سهمی در توسعه مرزهای دانش در عرصه رفتارسازمانی به همراه داشته باشد.
۶-۵-۳) عرضه مفهوم جدید رفتارخادمانه کارکنان با تعریف مفهومی"رفتاری برگرفته از ویژگی های مبتنی بر خودسازی که به منظور تأمین رفاه و آسایش زائر یا ارباب رجوع به عنوان یک انسان قابل تکریم بصورت پویا و آغاز کننده بر خدمت رسانی تمرکز دارد” به ادبیات مدیریت رفتاری و ارائه تعریف جدیدی از رفتار پیش قدمانه بر مبنای انگیزه های درونی در جهت خدمترسانی پویا به دیگران که پیشتر از این در ادبیات رفتاری در جهت خودمنفعتی فرد و خلق شرایط کاری مطلوب تر برای خود و بهبود سازمانی از طریق بهبود عملکرد شغلی، کارراهه شغلی موفق و نگرش های شغلی مطلوب بیان می شد، نوآوری دیگری است که بر اساس یافته های این تحقیق در ادبیات رفتاری توسعه یافته است.
۶-۶) محدودیت ها
۶-۶-۱) عدم امکان حضور محقق در مکانی (هتل های محل اسکان زائرین در شهرهای مکه و مدینه) که پدیده مورد مطالعه (رفتارخادمانه) در آنجا در حال رخ دادن است و دور شدن خادمین از فضای خدمتگزاری خود، محدودیتی است که می توانست درصورت عدم وجود، جنبه های بیشتری از پدیده مورد مطالعه را برای محقق روشن سازد. البته با انتخاب افرادی که به تازگی از سفر برگشته بودند و ذهن آماده تری نسبت به سایرین داشتند، سعی شد که این محدودیت کمتر اثرگذار باشد.
۶-۶-۲) جامعه آماری این پژوهش را فقط کارگزاران خادم اعزامی سازمان حج و زیارت از شهر تهران به اماکن مقدس مکه و مدینه در عمره مفرده تشکیل دادهاند. در حالی که خادمان سازمان حج و زیارت از سرتاسر کشور اعزام می شوند و خرده فرهنگ های متفاوتی را به همراه می آورند، لذا توجه به این موضوع ممکن بود زوایای دیگری را از رفتارخادمانه و عوامل اثرگذار بر آن به نمایش بگذارد.
۶-۶-۳) عدم تمرکز حضور خادمان در خارج از محل خدمت، پراکندگی بیش از حد مکان های دسترسی به آنها و بعضاً عدم حضور آنها محدودیت دیگری است که در زمان نمونه گیری کمی تحقیق، محقق را وادار کرد که علارغم در اختیار داشتن فهرست اسامی آنها، از روش نمونه گیری غیر احتمالی دردسترس استفاده نماید.
۶-۶-۴) با توجه به عدم انجام ارزیابی های سازمان از خادمان در سالهای قبل از ۱۳۸۸ بسیاری از خادمان که شاید می توانستند به عنوان خبره، اطلاعات مفیدی را در اختیار محقق قراردهند، از خزانه خبرگان محقق حذف گردیدند.
منابع تحقیق
منابع فارسی
نهج البلاغه (۱۳۸۴). ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
آذربایجانی، م. و دیگران. (۱۳۸۵). روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت.
إحسائی، ا. ا. ج. (۱۴۰۳ ه. ق.). عوالی الئالی. قم: مطبعه سیدالشهدا علیه السلام.
استرایکر، ش. و دیگران. (۱۳۷۶). مبانی روانشناسی اجتماعی. ترجمه جواد طهوریان، مشهد: انتشارات معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
ایمانی جاجرمی، ح. (۱۳۸۶). مروری بر نظریه ی نقش در جامعه شناسی. رشد و آموزش علوم اجتماعی؛ ۱۰(۳): ۲۸-۳۱.
بشریان، س.، حیدرنیا، ع.، اله وردی پور، ح.، و حاجی زاده، ا. (۱۳۹۱). کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده در پیش بینی فاکتورهای مؤثر بر سوء مصرف مواد در نوجوانان. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا؛ ۲(۳): ۱۵۶-۱۶۳.
تمیمی آمدی، ع. (۱۳۸۷). غرر الحکم و درر الکلم. قم: موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
تولایی، ح. (۱۳۸۸). عوامل تاثیرگذار بر رفتار اخلاقی کارکنان در سازمان. دوماهنامه توسعه انسانی پلیس.
حر عاملی، م. ح. (۱۴۱۴). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
حضرتی، م.، و محمدی، ف. (۱۳۸۹). سنجش مؤلفه های خدمتگزاری در مدیران سازمان های دولتی (مبتنی بر تئوری ارزشمند رهبری خدمتگزار). دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، ۷(۲۹): ۳۵-۵۵.
خاکی، غلامرضا. (۱۳۸۹). روش تحقیق در مدیریت. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد، چاپ دوم.
دانایی فرد، ح.، و مظفری، ز. (۱۳۸۷). ارتقاء روایی و پایایی در پژوهش های کیفی مدیریتی: تأملی بر استراتژی های ممیزی پژوهشی. پژوهش های مدیریت؛ ۱(۱): ۱۳۱-۱۶۲.
دیلمی، ح (۱۴۰۸). اعلام الدین. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
دیلمی، ح (۱۴۱۷). ارشاد القلوب. تهران: انتشارات دارالاسوه.
زاهدی، ش.، و منتظری محمودآبادی، م. (۱۳۹۱). ارائه الگوی ارتقای انگیزش خدمت عمومی مدیران بر مبنای راهبرد مفهوم سازی داده بنیاد. فصلنامه مطالعات رفتارسازمانی؛ ۱(۱): ۱۰-۲۲.
ساروخانی، ب. (۱۳۷۰). دایره المعارف علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان.
سرمد، ز.، بازرگان، ع.، و حجازی، ا. ((۱۳۸۵. روش های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگاه.
سکاران، اوما. (۱۳۸۸). روش های تحقیق در مدیریت. ترجمه محمود صائبی و محمود شیرازی. انتشارات مؤسسه عالی آموزش و پرورش مدیریت و برنامه ریزی، چاپ چهارم.
سهرابی، ف. (۱۳۸۷). مبانی هوش معنوی. فصلنامه سلامت روان، ۱(۱): ۱۴-۱۹.
شارون، ج. (۱۳۷۹). ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری، تهران: انتشارات نی.
شورلتز، د. (۱۳۹۱). نظریه های شخصیت. ترجمه: یوسف کریمی، فرهاد جمهری، سیامک نقش بندی، بهزاد گودرزی، هادی بحیرایی، محمرضا نیکخو، تهران: انتشارات ارسباران.
شیخ صدوق (۱۳۶۷). من لایحضره الفقیه. ترجمه محمدجواد غفاری و صدرالدین بلاغی؛ تهران: نشر صدوق.
شیخ صدوق(۱۴۰۸ ه. ق). کمال الدین و تمام النعمه. قم: موسسه النشر الاسلامی.
صادقی، ه.، و سبحانینیا، م. ت. (۱۳۹۰)، جایگاه شناخت خود در رفتار اخلاقی انسان، فصلنامه پژوهش نامه اخلاق، سال چهارم، شماره۱۲، ص۹-۳۲.
عابدی جعفری، ح.، تسلیمی، م س.، فقیهی، ا.، و شیخ زاده، م. (۱۳۹۰). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، ۱۰(۲): ۱۵۱-۱۹۸.
عباس زاده، م. (۱۳۹۱). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی. جامعه شناسی کاربردی؛ ۱:۱۹-۳۴.
علیزاده، ا. و رضایی، ع. م. (۱۳۸۸). بررسی منزلت اجتماعی حرفه معلمی و تغییرات آن در طول سه دهه گذشته. فصلنامه نوآوری های آموزشی. ۸(۲۹): ۷-۲۶.
فرانزوی، ا. (۱۳۸۱). روانشناسی اجتماعی. ترجمه مهرداد فیروزبخت و دیگران، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
قلی پور، آ. (۱۳۸۶). مدیریت رفتار سازمانی(رفتار فردی). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
کریمی، ی. (۱۳۷۷). روانشناسی اجتماعی. تهران: انتشارات ارسباران.
کلانتری، خلیل (۱۳۸۸)، “مدل سازی معادلات ساختاری در تحقیقات اجتماعی-اقتصادی” تهران: انتشارات فرهنگ صبا.
فرم در حال بارگذاری ...
