وبلاگ

مناسب با مطالب آموزش داده شده

 

نسبتاً ساده

 

ساده و دشوار

 

 

 

۲-۵-۱- دسته بندی ارزشیابی های آموزشی با توجه به ارزشیابان
دو نوع ارزشیابی آموزشی دیگر که با ارزشیابی تکوینی و تراکمی رابطه نزدیکی دارند، ارزشیابی درونی و ارزشیابی بیرونی است. منظور از ارزشیابی درونی، این است که ارزشیابی توسط کارکنان و دست اندرکاران تهیه و اجرای برنامه، یعنی افراد درون برنامه انجام می شود و منظور از ارزشیابی بیرونی، ارزشیابی توسط افراد یا گروه هایی خارج از برنامه صورت گیرد. ارزشیابی درونی بیشتر مناسب ارزشیابی تکوینی و ارزشیابی بیرونی مناسب ارزشیابی تراکمی است.
۲-۶- اهداف ارزشیابی
ارزشیابی دارای اهداف و جهت گیری های متفاوتی است. یکی از این جهت گیری ها ارزشیابی برنامه می‌باشد. بسیاری از برنامه‌ها تحت عنوان مداخله های اجتماعی نام می گیرند که به نوبه خود به سمت ایجاد تغییرات مشخص شده ای در مخاطب مورد نظر حرکت می‌کنند. در این زمینه فونل و لن پنج نوع برنامه را مشخص ساخته اند :

 

 

• برنامه‌های آموزشی (بیشتر با جهت گیری رسمی)

 

 

 

• برنامه‌های مشاوره ای

 

 

 

• برنامه‌های تنظیمی

 

 

 

• برنامه‌های مدیریت موردی (فرد یا گروه)

 

 

 

• ارائه خدمات یا کالا(عابدی سروستانی و کرمی، ۱۳۷۹).

 

 

در ارزشیابی، در هر مورد، هدف ها باید کاملاً تعریف و مشخص شوند. به عبارت دیگر، می توان گفت ارزشیابی روشی است که به وسیله آن میزان نزدیکی به هدف مورد نظر سنجیده می شود. از جمله هدف های ارزشیابی که می توان به آن ها اشاره کرد عبارتند از :

 

 

• سنجش و تشخیص میزان پیشرفت کارآموزان؛

 

 

 

• جلوگیری از تکرار انحرافات، رفع نقایص و ارائه راه حل های مناسب؛

 

 

 

• سنجش سودمند بودن روش های آموزش، راه های تعلیم و رفع نقایص آنها؛

 

 

 

• کسب اطلاعات بیشتر جهت اخذ تصمیمات اداری و غیره (سام خانیان، ۱۳۸۴ :۱۳۵).

 

 

بنابراین با در نظر گرفتن مطالب فوق، پی می بریم که به طور قطع و مسلم ارزشیابی یکی از قسمت های عمده و مهم برنامه های آموزشی به شمار می رود. در این صورت ارزشیابی باید به طور مداوم در طول مدت برنامه آموزشی، در پایان آن و حتی در دنباله آن در محیط واقعی و زنده کار ادامه داشته باشد تا نکات ضعف برنامه را پس از شناخت از بین برده و نکات مثبت آن را تقویت نماید (ابطحی، ۱۳۸۳ :۱۲۵-۱۲۶). لذا کنترل و ارزیابی عملکرد برنامه های آموزشی و نیز ارائه گزارشات بعد از آموزش و تقدیم آن به ریاست سازمان، که در واقع انعکاس نواقص و کمبودها و بالاخره اقداماتی در جهت رفع نواقص اعلام شده است از وظایف مدیر آموزش در هر سازمانی می باشد (میرسپاسی، ۱۳۸۵: ۲۷۰).

۲-۷- انواع ارزشیابی
طبقه بندی های گوناگونی از انواع ارزشیابی ارائه شده است. به عنوان مثال راب و همکاران (۱۳۷۴) چهار نوع ارزشیابی ارائه می دهند: ارزشیابی برای برنامه ریزی، ارزشیابی فرایند، ارزشیابی نهایی و ارزشیابی تأثیر. در این طبقه بندی، ارزشیابی نهایی به منظور تعیین اثربخشی برنامه بعد از انجام آن صورت می‌گیرد.
اوون و راجرز (۱۹۹۹) اشاره می‌کنند که فرمها و رهیافتها یک چارچوب معرفت شناسی برای فهم ارزشیابی به ما می دهد. در هر فرم رهیافتهایی وجود دارد که دارای عناصری هستند. آنها از لحاظ مفهومی پنج فرم ارزشیابی را معرفی کردند:

 

 

• پیش از عمل

 

 

 

• روشن کننده

 

 

 

• تعاملی

 

 

 

• نظارتی

 

 

 

• تأثیر

 

 

جهت گیری فرم پیش از عمل، قبل از طراحی برنامه صورت می‌گیرد. جهت گیری فرم روشن کننده بر مشخص کردن ساختار درونی و کارکرد یک برنامه یا سیاست توجه دارد. در مواقعی که این فرم تحت عنوان تئوری یا منطق برنامه مطرح می‌گردد، به مکانیسم های علی اشاره دارد که به عنوان ارتباط فعالیت های برنامه با نتایج موردنظر شناخته می‌شود. ارزشیابی تعاملی، اطلاعاتی را پیرامون ارائه با اجرای یک برنامه یا درباره عناصر یا فعالیت های منتخب می دهد. ارزشیابان در این فرم از ارزشیابی اطلاعاتی را به دست می آورند که در جهت بهبود برنامه باشد. بنابراین یک جریان تکوینی قوی دارد. مخاطبان این نوع ارزشیابی عمدتاً افراد مسئول در سطوح میانی (مدیران و مجریان) می‌باشند.
در ارزشیابی نظارتی، مدیران به دنبال شاخصی برای موفقیت برنامه یا اجزای برنامه هستند. آنان می‌خواهند ببینند آیا برنامه به جمعیت هدف می رسد؟، آیا اجرای برنامه شاخص‌های آن را برآورده می‌سازد؟ آیا اجرا در مقایسه با یک ماه یا یک سال پیش اکنون به خوبی پیش می‌رود؟ آیا هزینه ها تغییر کرده است؟ و از این قبیل.
در ارزشیابی تأثیر یا اثر که معادل ارزشیابی نهایی و اثر مطرح شده از سوی راب و همکاران است، تأثیر برنامه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. اگر هدف ارزشیابی، تصمیم گیری درباره ارزش یک برنامه باشد، ارزشیابی ها در این فرم به عنوان ارزشیابی نهایی یا پایانی نام می‌گیرد. این ارزشیابی به تصمیم گیری درباره توقف یا ادامه و گسترش برنامه کمک می‌کند. یک ارزشیابی پایانی خوب ممکن است به مشخصات اجرای برنامه نیز مروری داشته باشد. در این صورت مطالعه با عنوان ارزشیابی‌های فرایند ستانده شناخته می‌شود. مهمترین موضوعات کلیدی در این ارزشیابی تأثیر عبارتند از:

 

 

• آیا برنامه همانطور که طراحی شده، اجرا شده است؟

 

 

 

• آیا اهداف بیان شده برنامه تحقق یافته اند؟ (اثربخشی)

 

 

 

• آیا نیازهای کسانی که قرار بود از طریق برنامه برآورده شود، برآورده شده است؟

 

 

 

• نتایج غیرمنتظره برنامه چیست؟

 

 

 

• آیا راهبرد اجرا به نتایج موردنظر منتهی می‌گردد؟

 

 

 

• آیا برنامه هزینه، اثربخش بوده است؟