گفتار نخست: گونه‌شناسی قرآنی امور معجزه‌گونه و خارق عادت با دو روی‌کرد
گفتار دوم: بازیابی مفهومی و بررسی‌هایی درباره‌ی مفهوم کرامت و ولایت در قرآن کریم
گفتار سوم: زمینه‌های تحقق ولایت تکوینی ( تصرف) در قرآن کریم

گفتار نخست:

 

گونه‌شناسی قرآنی امور معجزه‌گونه

 

و خارق عادت قرآنی با دو روی‌کرد

پیش از این در بخش نخستین گذشت که در هیچ آیه­ای از قرآن، سخنی که به بررسی و ارزش­یابی معرفتی امور خارق عادت و اعجازگونه پرداخته باشد یافت نمی‌شود و تنها، جنبه اقناعی برای مردمان و به ویژه منکران دین و پیامبران و این­گونه مسائل را بررسیده است، چرا که این بخش در زمان بیشتر پیامبران هماره مورد چالش بوده است. اما برخی، این­گونه کارها را به­گونه ­ای اصل دانسته‌اند و چنان، ملاک عرفانش قرار داده‌اند که گویی هر که کرامت از وی سرزند عارف است و هر که دهان دوخت و چیزی از اسرار نگشود خداشناس نیست. نگارنده در نگارش نامه­ی پایانی خویش چندین بار به دقت و حساسیت، خط­به­خط قرآن کریم را از دید گذرانده اما در هیچ­کدام از موارد یادشده اشاره­ای به ارزش­دار بودن و معرفت‌زایی آنها نشده است و جز مبارزه­خواهی، آن هم در برابر بهانه‌جویی‌های پی‌در‌پی منکران پیامبریِ پیام‌آوران الهی، از چیزی سخن نکرده است. حتی می­توان این­گونه گفت که: همگی اعجازگونه­های اولیای خدا، در پاسخ به درخواست دیگران بوده است.

این را هم گفتیم که کرامت و معجزه، خلاف عادت است نه خرق علت. و سالک راه خدا، در پی بندگی محض خدا و ریاضت‌های شرعی به انجام امور خارق عادت بار می‌یابد و مهم، ولایت باطنیِ اوست. بر این اساس اگر در میانه­ی راه دچار سرپیچی از پله­های دستورات شریعت شود، از بام ولایت به خاک رذالت خواهد افتاد. پس آنان که در عین سرپیچی از حق، خرق عادت می‌کنند ولیّ خدا نیستند و کار آنها بهره­ی نفس از دشواری‌هایی است که بر خود وارد کرده‌اند و کرامت به شمار نمی‌آید چرا که کرامت از آن ولیّ خداست و کوچک‌ترین گناه، آدمی را از ولایت الهی به رذالت نفسانی می‌اندازد.
اینک نمونه­هایی از خوارق عادات با دو روی­کرد گونه­شناسی قرآنی امور معجزه­گونه و گونه­شناسی شخصیت­های دارنده­ی اعجازگونه را می­آوریم چرا که قرآن کریم هر چه از امور خارق عادت مثال آورده از راه ولایت و مسیر عبودیت بوده است نه ریاضت­های مرتاضانه­ای که بیشتر آنها با سنجه­های دین هم‌خوانی ندارد. و این، یعنی اینکه قرآن نمونه­هایی پرشمار از امور خارق عادت را از مجرای اولیای خود بر ما نشان می­دهد و آنان کسانی بودند که همگی از راه «عبودیت» و «معرفت» به جایگاه بلند ولایت تکوینی شکوه یافتند و تصرف در عالم هستی را بر خود هموار ساختند و همان کردند که خالق­شان می­ کند. باری، این کارها شدنی است و اگر پس از این هم کسی سالک این راه شود، آنچه مسیحا - به عنوان مثال­­- کرد را می ­تواند انجام دهد.
در این گفتار بنابر استقرایی که نگارنده در متن مقدس قرآن کریم داشته و تمام تلاش خود را نموده است که این گذار در قرآن، تام باشد و نه ناقص، بر این مدعاییم که می­توان نمونه­های پرشماری از خوارق عادات اعم از معجزه و کرامت و جز این دو نشان داد. با در کنار هم نشستن آنها، مبانی­ای را دست دهیم که اندیشه­ی قرآنی پایه­ های کرامات اولیا را بیان کند. این نکته نیز گفتنی است که هیچ استلزامی وجود ندارد که همه مصادیق یاد شده از کرامات اولیا باشد. همین که خرق عادتی را که در قرآن کریم بازگو شده است را می رساند برای مدعای ما بس است. از این رو برخی از این امور، مواردی است که از مجرای جز انسان رخ داده است.
از رهگذر گذار در قرآن کریم، دو نوع گونه­شناسی قرآنی دست داد. یکی گونه­شناسی خرق عادت و دیگری صنف­شناسی دارندگان خوارق عادات. اولی یعنی اینکه در کتاب خدا از اموری شگفت­آور یاد شده که هر کدام تحت یک عنوان و نوع خرق عادت قرار می­گیرد. و دومی به این معناست که چه افرادی خوارق یاد شده را انجام داده یا چه موجوداتی مجرای انجام گرفتن آن امور قرار گرفته­اند. گرچه این گفتار خود، یک نگاشته­ای جداگانه می­طلبد و نگارنده­ی سطور تلاش خود را در سه سال در این زمینه به انجام رسانده است اما این حجم و موضوع رساله بیش از بیان فهرست­وار گونه­ ها و اصناف گفته شده را ندارد. از این رو به دو فهرست به ذکر منبع قرآنی هر مورد بسنده می­ شود و به نظر می­رسد این نمایه خود مهر تأییدی باشد بر مدعای ما یعنی مبانی قرآنی کرامات اولیا به این معنا که در قرآن کریم هم اموری یاد شده است که از کرامات اولیا یا همگون با این امور است. در پایان یاد کرد مصادیق قرآنی خوارق نیز ره­آوردهایی دست داده­ایم که موجب روشن­گری بیشتری در گفتارهای پسین باشد.

روی‌کرد نخست: گونه‌های خوارق قرآنی

ابتدا فهرستی از گونه­ های یاد شده ارائه می­ شود و سپس با نمونه­های قرآنی­ هر نوع پی می­کیریم تا دلیلی باشد بر اینکه در قرآن کریم نیز این­گونه کارها بازگو و بر امکان انجام آنها صحه نهاده شده است. گفتنی است که در ذیل برخی از این نمونه­های قرآنی، شاهدی نیز از ادبیات عرفانی مورد پذیرش اهالی عرفان آورده شده است و از دید نگارنده، می ­تواند پیوندی میان قرآن و عرفان اسلامی و ادبیات عرفانی زبان فارسی باشد. البته حجم این پیوند بسیار بیش از این می ­تواند باشد که ما به­خاطر دور نشدن از محل بحث از آن خودداری کردیم و به اندک ابیاتی بسنده نمودیم..

فهرست گونه‌شناسی قرآنی خوارق عادات:

 

 

1. 1. رهایی دادن اولیای الهی از بند مکرهای دشمنان خدا

 

1. 1. آگهی از غیب و اشراف بر ضمایر

 

1. 1. زنده کردن مردگان

 

1. 1. دیدار و گفت­وشنود فراحسی

 

1. 1. فرزند دار شدن معجزه آسا

 

1. 1. پیش ­بینی‌ها

 

1. 1. درمان بیماران به­گونه فراعادی

 

1. 1. خلق و ایجاد

 

1. 1. دست­های پنهان در هنگام نیاز اولیای خدا

 

1. 1. بیدار شدن پس از صدها سال خفتن

 

1. 1. زنده شدن انسانی، سالیان دراز پس از مرگ

 

1. 1. گرفتن سفره و غذای آسمانی از نهان

 

1. 1. سخن گفتن کودک

 

1. 1. تولد فرزند از بانویی، بی‌واسطه­ مرد

 

1. 1. تبدیل چیزی به چیز دیگر

 

1. 1. در خواست عذاب از ولیّ خدا و فروفرستادن آن

 

1. 1. خواب‌های راستین

 

1. 1. جوشیدن شگفت­انگیز آب از زمین

 

1. 1. انجام کاری زمان‌بر، در اندک زمان

 

1. 1. آگاهی از غیب

 

1. 1. برآورده شدن دعا

 

1. 1. زندگی در شکم ماهی

 

1. 1. نجات اولیای خدا از عذاب های همه­گیر

 

1. 1. تسخیر موجودات

 

1. 1. نرم شدن آهن در دستان ولیّ خدا

 

1. 1. شگفتی­هایی از برخی حیوان

 

1. 1. اعجاب­آوری کوه و درخت

 

1. 1. شکافت دریا

 

1. 1. درخشش دست

 

1. 1. از میان رفتن کارایی یک افزار

 

1. 1. عروج به آسمان‌ها و عوالم غیب

 

و اینک گونه­ ها و نمونه­های قرآنی آن:

۱٫ رهایی دادن اولیای الهی از بند مکرهای دشمنان خدا

خداوند متعال بنا بر سنت دیرینه­ی خویش هماره دوستانش را از دسیسه­های دشمنان یاری رسانده و می­رساند اما این کمک الهی گاه در ظاهر، محال می­نماید که در این گونه حالات، خداوند متعال، اولیایش را از راه­های خارق عادت و به شیوه ­های شگفت­آوری مدد رسانده است که به رخ­دادن صحنه­های به ظاهر ناشدنی انجامیده است.

۱-۱٫ داستان‌های اعجاب‌آور کشتی نوح(علیه السلام)

نخست امر شگفتی که در روند ساخت کشتی حضرت نوح(علیه السلام) رخ داد آنگاه بود که کشتی آماده شد ناگاه از تنور آتش، آب فوران کرد: «وَ فارَ التَّنُّور و [آب از] تنور فوران کرد»^[۱۹۹] و سیاق سخن، گواه بر این است که ای پیام­آور بزرگ من، این کار شگفت­انگیز، نشانه عذاب الهی بر روی‌گردانان از دین خداست. که از تو و سالیان دراز هدایتگری‌ات طرْفی نبستند، به کژ راهه رفته و راه شماری را نیز بستند.