۳ – ۲ - ۱ آهنگ بصری
آهنگ بصری تکرار با قاعدهی یک یا چند عنصر بصری در قاب تصویر میباشد، این مفهوم بصری در بسیاری ازکتیبههای مجموعه زیارتی امام رضا (ع) دیده می شود. از جمله درکتیبههای طوماری، قاببندی شده و الواح. آهنگ بصری در کتیبههای طوماری و قاببندی شدهای که با خطوط ثلث ایجاد شده اند بهمراتب بیشتر از دیگر کتیبهها وجود دارد و این مورد هم به دلیل مفردات ثلث و شکل حروف در این خط میباشد، همچنین درکتیبههاییکه بهقلم ثلث میباشند برخی از قسمت های حروف با توجه بهنیاز ترکیببندی، کوتاه یا کشیده نوشته می شود. خط ثلث قابلیت حرکات افقی، مسطح و مورب حروف را دارد به طوریکه با اضافه نمودن برخی علایم خطی، جابجایی و تکرار حروف آن میتوان علاوه بر رسیدن بهنظمی منطقی، نوعی ضرباهنگ بصری نیز در کتیبه ایجاد نمود. علاوه بر قلم ثلث، کتیبههاییکه بهقلم نسخ، تعلیق و نستعلیق میباشند نیز بهعلت داشتن حروف گرداندام و کشیده و در برخی مواقع تکرار این حروف در کتیبهها دارای این کیفیت بصری میباشند، درکتیبههایی که بهخط کوفی در حرم مطهر وجود دارد تکرار الفها و حروف عمود، آهنگ بصری در قاب کتیبه را شامل شده است. در تصویر ۱ – ۳ نمونه ای از کتیبههای طوماری مادر و بچه مشاهده می شود، در این کتیبه که از قلم ثلث بهعنوان خط اصلی و از قلم کوفی تربیعی بهعنوان خط فرعی استفاده شده است، با نوع قرارگیری حروف ثلث در قاب کتیبه، آهنگی بصری از حروف عمودی این خط ایجاد شده است، به طوری که هنرمند کتیبهنویس با کشیدهتر کردن این حروف عمود، علاوه بر اینکه سبب ترکیب و چیدمان بهتر کتیبه شده است، نوعی آهنگ بصری متناوب را نیز ایجاد کرده است که در آن تنوع بصری نیز مشاهده می شود. همچنین آهنگبصری در حروف عمودی خط کوفی این کتیبه نیز وجود دارد، در تصویر ۳ – ۲ آمده است. در تصویر ۳ – ۳ کتیبهای بهقلم ثلث و رنگ سفید بر زمینه آبی لاجوردی بهرقم علیرضا عباسی مشاهده می شود، در این کتیبه نیز با بهره گرفتن از حروف عمودی و منحنیها با فواصل متفاوت، نوعی آهنگبصری متناوب ایجاد شده است که بهایجاد تنوع بصری در قاب کتیبه کمک کرده است، در تصویر ۴ – ۳ و ۵ – ۳ آمده است. در تصویر۶ – ۳ بخشی از کتیبه احداثیه بر ازارههای بیرونی صحن عتیق بهرقم محمد الموسوی صنیعالتولیه آمده است، این کتیبه که بهخط نستعلیق میباشد، با توجه بهنحوه چیدمان حروف عمودی در کرسی اول و دوم کتیبه آهنگ بصری ایجاد شده است، همچنین با قرارگیری حروف گرداندام در سمت راست و برکرسی اول کتیبه، نوعی آهنگ یکنواخت ایجاد شده است که هماهنگی بصری را در بردارد، در تصویر۷ – ۳ و ۸ – ۳ آمده است. علاوه بر آن در سمت راست و برکرسی دوم کتیبه نیز، این آهنگ بصری با چیدمان حروف «لخاقا» مشاهده می شود که در تصویر ۹ – ۳ آمده است. به طورکلی آهنگ بصری موجود در این کتیبه دارای تأکیدات متشابه بوده و توجه مخاطب را بهدنبال خود هدایت می‌کند. در تصویر۱۰ – ۳ کتیبهای بهخط نستعلیق از محمد الموسوی در ازارههای بیرونی صحن نو آمده است، در این کتیبه نوع قرارگیری حروف گرداندام بهنحوی است که چرخشی از پایین بهسمت بالای کتیبه به وجود آمده است، در این کتیبه چشم از حرفی بهحرف دیگر، به صورت تدریجی منتقل شده و چرخشی منحنیوار در آن ایجاد شده است، در تصویر۱۱ – ۳ مشاهده می شود.
تصویر ۱ – ۳٫ نمونه ای کتیبه طوماری مادر و بچه بهخط ثلث و کوفی، داخل نقارهخانه صحن عتیق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر ۲ – ۳٫ تحلیل ساختاری کتیبه، ایجاد آهنگ بصری متناوب درکتیبه با تکرار افراشتهها و ایجاد نوعی انتظار در بیننده در تکرار متنوع حروف عمودی.
تصویر ۳ – ۳٫ نمونه ای کتیبه طوماری به خط ثلث ، ایوان ساعت صحن عتیق، قلم علیرضا عباسی، دوره صفویه، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر ۴ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متناوب درکتیبه با تکرار افراشتهها و ایجاد نوعی انتظار در بیننده در تکرار متنوع حروف عمودی.
تصویر ۵ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متناوب درکتیبه با تکرار حروف گرداندام (دوایر منقبض و منبسط).
تصویر ۶– ۳٫ نمونه ای کتیبه قاببندی بهخط نستعلیق، ازاره بیرونی صحن عتیق، رقم محمد الموسوی، ۱۳۱۷، مأخذتصویر: نگارنده، آبان ۱۳۹۳.
تصویر ۷ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متناوب با تکرار الفها و حروف عمودی در قاب کتیبه.
تصویر ۸ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری یکنواخت با حروف گرداندام در کرسی اول کتیبه.
تصویر ۹ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری یکنواخت، سمت راست و بر کرسی دوم کتیبه.
تصویر ۱۰ – ۳٫ نمونه ای کتیبه الواح بهخط نستعلیق، ازارههای بیرونی صحن نو، رقم محمدالموسوی، ۱۳۲۰، مأخذتصویر: نگارنده، آبان ۱۳۹۳.
تصویر ۱۱ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متوالی، با تکرار حروف گرداندام از پایین کتیبه بهسمت بالا.
۳ – ۲ - ۲ تعادل
در یککتیبه هرگاه حروف و نوشتار آن بهدرستی در کنار یکدیگر چیدمان شوند بهگونه ای که میان اجزای کتیبه وزن، اندازه، کشش و ثبات ایجاد گردد تعادل شکل میگیرد، چیدمان حروف و نوشتار در قاب کتیبه اگر نظامند باشد به طوریکه انرژی بصری حروف و نوشتار آن بهنحوی سامان داده شده باشد که هیچ بخشی از کتیبه انرژی بصری دیگر بخشهای آن را از بین نبرد و باعث آشفتگی بصری در قاب کتیبه نگردد تعادل ایجاد می شود. میتوان گفت وجود تعادل در کتیبه نوعی ترکیببندی موزون را شامل می شود. در بسیاری از کتیبههای موجود در مجموعه زیارتی امام رضا (ع) با چیدمان منظم و مناسب حروف و نوشتار در کنار یکدیگر تعادل بصری شکل گرفته است، این تعادل در بسیاری از موارد با چیدمان افراشتهها و حروف عمودی در کنار یکدیگر، چیدمان مناسب کلمات در کنار هم، حروف گرد و کوتاه، فضای مثبت و منفی و با کنار هم قرارگیری مناسب رنگهای مورد استفاده در کتیبه شکل گرفته است. در تصویر۱۲ – ۳ کتیبهی طوماری کمربندی دوطبقه، بهقلم محمد رضا امامی اصفهانی که بر سر در ایوان طلای صحن عتیق کار شده، آمده است. در اینگونه کتیبهها که دارای کمربندی حروف کشیده میباشند، حرف کشیده که بیشتر یاءراجعه است، به صورت کمربندی، قاب کتیبه را بهدو قسمت تقسیم می کند و مانند تکیهگاه و حاملی سبب تعادل فضای کلی کتیبه میگردد، به طوریکه حروف در بالا و پایین آن قرار میگیرد. تعادل مذکور در این کتیبه نیز ایجاد شده است، علاوه بر آن در این کتیبه با به کارگیری قلم ثلث و استفاده از خاصیت حروف عمودی و افراشته در آن، علاوه بر ایجاد آهنگ بصری، تعادل بصری نیز شکل گرفته است و نوعی موازنه بصری از طریق کنش و واکنش حروفی که دارای خاصیت ایستایی میباشند در مواجه با حرف کشیده یاء ایجاد شده است، در تصویر۱۳ – ۳ مشاهده می شود. علاوه بر آن با بهره گرفتن از دو رنگ آبی و زرد متمایل به نارنجی، نوعی رابطه هماهنگ از تیرگی و روشنی رنگهای بهکار رفته در این کتیبه ایجاد شده است که علاوه بر تأکید بصری و درخشش، تعادلی از تیرگی و روشنایی را در قاب کتیبه شامل شده است. در تصویر ۱۴ – ۳ کتیبهای بهخط نستعلیق و رقم محمد الموسوی، نصب شده بر ازارههای صحن نو آمده است. در این کتیبه با بهره گرفتن از خاصیت حروف کشیده و نحوه قرارگیری این حروف در کرسی اول و دوم کتیبه، با ایجاد رابطهای هماهنگ بین این حروف، تقسیم فضای قاب کتیبه مشاهده می شود و تعادل بصری در آن ایجاد شده است، در تصویر ۱۵ – ۳ مشاهده می شود. در تصویر۱۶ – ۳ کتیبهای بهخط کوفی بنایی در داخل ایوان مقصوره آمده است، در این کتیبه با توجه بهخاصیتی که در خط کوفی بنایی نهفته است، تعادل ایجاد شده است. به طور معمول در کتیبههایی که بهخط کوفی بنایی میباشند، فضای مثبت و منفی مراعات می شود و همین امر، یکی از مواردی است که سبب ایجاد تعادل در کتیبه میگردد، علاوه بر آن ویژگی حروف این خط که به صورت سطح میباشد و در آن حروف گرداندام وجود ندارد، کنش و واکنشی را شامل می شود که از طریق خاصیت حروف عمودی و افقی آن ایجاد شده و تعادل بصری در آن ایجاد می شود. در این کتیبه نیز با بهره گرفتن از همین خصوصیات، یعنی استفاده از تقاطع حروف عمود و افقی و قرارگیری فضای مثبت و منفی در کنار هم، هماهنگی و تعادل ایجاد شده است، همچنین ترکیب رنگ سیاه برای حروف و فضای مثبت کتیبه و رنگ زرد برای فضای منفی، نوعی هماهنگی از ارزش تیرگی و روشنی را شامل شده است، که علاوه بر ایجاد هماهنگی، باعث جلب نظر بیننده نیز می شود، در تصویر۱۷ – ۳ و ۱۸ – ۳ آمده است.
تصویر۱۲ – ۳٫ نمونه ای کتیبه طوماری کمربندی بهخط ثلث، سردر ایوان طلای صحن عتیق، رقم محمدرضا امامیاصفهانی، ۱۰۸۵ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر۱۳ – ۳٫ ایجاد تعادل بصری با بهره گرفتن از آهنگ متناوب در افراشتهها وکمربند حرف «یاء» که سبب تقسیم فضای کتیبه شده است.
تصویر۱۴ – ۳٫ نمونه ای کتیبه الواح بهخط نستعلیق، ازارههای صحننو، رقم محمدالموسوی، مأخذتصویر: نگارنده، مهر ۱۳۹۳٫
تصویر ۱۵ – ۳٫ ایجاد تعادل بصری با استفاده ازحروف کشیده در بالا و پایین کتیبه.
تصویر۱۶ – ۳٫ نمونه ای کتیبه بهخط کوفی بنایی ساده با عبارتاللهاکبر، داخل ایوان مقصوره، مأخذتصویر: مصدقیان، ۱۳۸۴: ۷۶٫
تصویر ۱۷ – ۳٫ تعادل بصری با بهره گرفتن از شبکهبندی حروف افقی و عمودی در قاب کتیبه.
تصویر ۱۸ – ۳٫ تعادل بصری با رعایت فضای مثبت و منفی در بین حروف.
۳ – ۲ - ۳ تباین
تباین (تضاد) رابطهای بین حروف و کلمات موجود در کتیبهها میباشد که می تواند باعث تأکید بر تفاوتهایی چون اندازه، جهت، تناسبات و … گردد. وجود تباین در کتیبهها نوعی تنوع و تأثیرات بصری را ایجاد نموده و بیان بصری را قدرت میبخشد، اما باید توجه داشتکه استفاده از آن در بین حروف و نوشتار یک کتیبه مناسب و با منطق رعایت شود تا انسجام ترکیببندی از بین نرود. درکتیبههای مجموعه زیارتی امام رضا (ع) نمونههای زیادی از تباین دیده می شود که بیشتر آنها شامل تباین در اندازه، جهت و رنگ میباشند. میتوان کتیبههای طوماری که بهخط ثلث نوشته شده است را عنوان کرد. در اکثر این کتیبهها بهجهت هماهنگکردن حروف با قاب کتیبه، الفها و حروف عمودی بلندتر از اصل نوشتاری آن در نظر گرفته شده اند و افراشتههایی را شامل میشوند که سبب ایجاد تباین در کتیبه میگردد. همچنین میتوان حروف کشیدهای که در ثلث و نستعلیق نوشته می شود را نام برد، تفاوت در کشیدگی این حروف نسبت بهدیگر حروف نوشتاری کتیبه سبب نوعی تباین در اندازه میگردد. درکتیبهها، حروف و کلمات طوری نوشته میشوند که گویی در یک جهت خاص در حال حرکت هستند، اما با در تضاد قراردادن آنها در قاب کتیبه میتوان بهنوعی تباین جهت دست یافت، این مورد نیز در خطی مانند ثلث ایجاد میگردد، زیرا برخی از حروف آن از ایستایی خارج شده و گاهی به صورت مورب نگاشته میشوند، به طوریکه در آن نوعی تباین جهت پدیدار میگردد. همچنین در بسیاری از کتیبههای این مجموعه زیارتی از رنگهایی که دارای تضاد سرد و گرم، تیره و روشن میباشند نیز بهوفور استفاده شده است. در اغلب این کتیبهها از رنگ آبی لاجوردی با ترکیب رنگهایی مانند سفید، زرد، نارنجی و آبی روشن استفاده شده است که نوعی تباین در رنگ را شامل می شود. در تصویر ۱۹ – ۳ کتیبهی طوماری کمربندی دو طبقه بهرقم محمد رضا امامی اصفهانی آمده است، همانطور که در مبحث تعادل عنوان شد، در این کتیبه با به کارگیری حروف افراشته، آهنگ بصری و تعادل صورت گرفته است. علاوه بر آن تباین در اندازه نیز از طریق تغییر در اندازه حروف عمودی (الفها و لام) ایجاد شده است، در تصویر۲۰ – ۳ آمده است. همچنین با مورب قرار دادن لام و سرکش کاف، نوعی تباین جهت نیز شکل گرفته است، که این تأثیرات سبب کشش بصری شده و کتیبه را از یکنواختی خارج ساخته است و نوعی تنش در قاب کتیبه ایجاد شده است، در تصویر۲۱ – ۳ این تأثیرات آمده است. علاوه بر آن استفاده از دو رنگ متضاد در کنار یکدیگر برای فضای مثبت و منفی این کتیبه، تعادلی همراه با تنوع و تباین را شامل شده است که این امر نیز در جلب توجه بیننده تأثیر زیادی دارد، در تصویر۲۲ – ۳ رنگهای مذکور آمده است. در تصویر۲۳ – ۳ کتیبهای در ازارههای صحن نو، بهخط نستعلیق و رقم محمدالموسوی آمده است، در این کتیبه با بهره گرفتن از عملکرد متقابل حروف کشیده «ب» و «یاء» درکرسی اول و دوم ، نوعی تباین اندازه ایجاد شده بهنحوی که کتیبه را از یکنواختی خارج کرده است، در تصویر۲۴ – ۳ آمده است. در تصویر ۲۵ – ۳ کتیبهی گنبد مسجد گوهرشاد، بهخط کوفی بنایی مسطح مشاهده می شود، در این کتیبه با بهره گرفتن از خاصیت حروف عمودی در خط کوفی بنایی، علاوه بر ایجاد آهنگبصری و تعادل، نوعی تباین اندازه در آن ایجاد شده است، که نشاندهنده تفاوت اندازه در حروف عمودی و حروف افقی خط بنایی میباشد. همچنین با مورب شدن و در تضاد قرار گرفتن طُره حروف عمودی، تباین جهت نیز مشاهده می شود، در تصویر۲۶ – ۳ آمده است. علاوه بر آن در این کتیبه با بهره گرفتن از کاربرد رنگهای فیروزهای، زرد، سیاه، سفید و قهوهای، تباین تیره و روشن مشاهده می شود، به طوریکه هنرمند کتیبهنویس با انتخاب رنگ زرد برای نوشتار و دورگیری سیاه و قراردادن آن بر زمینه فیروزهای، سبب برجستهتر شدن نوشتار نسبت بهزمینه کتیبه شده است و بهایجاد جلب توجه در کتیبه کمک زیادی کرده است، در تصویر ۲۷ – ۳ رنگهای بهکار رفته در این کتیبه آمده است.
تصویر۱۹ – ۳٫ نمونه ای کتیبه طوماری کمربندی بهخط ثلث، سردر ایوان طلای صحن عتیق، رقم محمدرضا امامیاصفهانی، ۱۰۸۵ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر۲۰ – ۳٫ ایجاد تباین اندازه، با بهره گرفتن از افراشتههای عمودی نسبت به دیگر حروف افقی کتیبه.
تصویر۲۱ – ۳٫ ایجاد تباین جهت، با بهره گرفتن از حروف مورب در قاب کتیبه.
تصویر۲۲ – ۳٫ ایجاد تباین رنگهای مکمل[۱۷] و تاریک و روشن در کتیبه.
تصویر۲۳– ۳٫ نمونه ایکتیبه الواح بهخط نستعلیق، رقم محمدالموسوی، ازارههای صحن نو، مأخذتصویر: نگارنده، مهر ۱۳۹۳٫
تصویر۲۴ – ۳٫ ایجاد تباین اندازه، با بهره گرفتن از حروف کشیده در قاب کتیبه.
تصویر۲۵– ۳٫ نمونه ای کتیبه بهخط کوفی بنایی مسطح، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)،گنبد مسجد گوهرشاد، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر۲۶ – ۳٫ ایجاد تباین اندازه، با بهره گرفتن از افراشتهها در خط کوفی بنایی و تباین جهت، با مورب شدن و در تضاد قرار گرفتن طُره در حروف عمودی.
تصویر۲۷ – ۳٫ ایجاد تباین رنگهای تاریک و روشن در کتیبه.
۳ – ۲ – ۴ ترکیببندی
با قرارگیری حروف خوشنویسی درکنار هم و ایجاد روابط بین آنها مجموعه ای از عوامل بصری ایجاد میگردد که دارای کیفیتی جدید میباشند. حال اگر این حروف و کلمات در قاب کتیبه بنشیند و کیفیتهای بصری مانند آهنگ، تعادل و … در آن لحاظ شود، شبکه ای از روابط بصری با چیدمان حروف و کلمات شکل میگیرد که در واقع همان ترکیببندی است. یکی از مواردی که در کتیبههای مجموعه زیارتی امام رضا (ع) وجود دارد، ترکیببندیهای متنوعی است که دیده می شود، میتوان گفت در کتیبههایی که به صورت طوماری و قاببندی شده با خط ثلث یا کوفی نوشته شده است، بهعلت داشتن آهنگ بصری در افراشتهها و ساختار عمودی حروف آن، ترکیببندی عمودی در ایندست از کتیبهها آشکار است، به طوریکه روحیهای مثبت و کیفیتی ایستا در قاب کتیبه پدید آمده است. همچنین با توجه بهتضادی که بین حروف عمود و افقی در برخی از کتیبههای طوماری و قاببندی شده وجود دارد، نوعی ترکیببندی متقاطع شکل گرفته است. علاوه بر آن بر اساس نحوه قرارگیری حروف، نقاط، اِعراب و رابطه آنها با یکدیگر ترکیببندی مثلث نیز در بسیاری از اینکتیبهها دیده می شود. ترکیببندی مثلث در برخی از کتیبههای نستعلیق، با توجه بهچیدمان و رابطه نقاط موجود در کتیبه نیز وجود دارد. در کتیبههای ترنج و شمسه که بهخط نستعلیق و ثلث نگاشته شده اند، بهعلت ساختارکلی قاب کتیبه ترکیببندی دایره و منحنی نیز دیده می شود. در نهایت میتوان عنوان کرد که ترکیببندیهای عمودی، متقاطع، مثلث، اریب و دایرهای بیشترین نوع ترکیببندی درکتیبههای مجموعه زیارتی امام رضا (ع) میباشد که مورد استفاده قرار گرفته است. در تصویر۲۸ – ۳ کتیبهای از نقارهخانه صحن عتیق آمده است که در آن ترکیب خط ثلث در قالب کتیبه دو طبقهی کمربندی، مشاهده می شود. در این کتیبه با توجه بهاستفاده از حروف عمودی و نحوه قرارگیری آنها در کنار یکدیگر، علاوه بر ایجاد آهنگ بصری متناوب و تعادل، ترکیببندی عمودی نیز ایجاد شده است، همچنین با توجه بهتقاطع حروف عمودی و کمربند کشیده افقی، ترکیب متقاطع ایجاد شده است که در بردارندهی تضادی از ایستایی و نرمش میباشد، در در تصویر۲۹ – ۳ و ۳۰ – ۳ آمده است. در این کتیبه علاوه بر موارد عنوان شده، با مورب قرار دادن برخی از حروف افراشته در قسمتهایی از قاب کتیبه، ترکیببندی مورب نیز ایجاد شده است که بر پویایی کتیبه تأکید داشته و کتیبه تبدیل بهاثری قابل تعمق شده است، در تصویر۳۱ – ۳ آمده است. در تصویر ۳۲ – ۳ کتیبهای داخل ایوان شرقی صحن نو بهخط ثلث و دربردارنده کمربند کشیده حروف مشاهده می شود. در این کتیبه نیز همانند کتیبههایی که دارای کمربندی حروف کشیده و حروف افراشته میباشند، ترکیببندی عمودی و متقاطع ایجاد شده است، همچنین ترکیببندی مورب با اریبشدن حروف در وسط کتیبه، مشاهده می شود که حرکتی مثلثی را دربر دارد، در تصویر۳۳ – ۳ و ۳۴ – ۳ آمده است. در تصویر ۳۵ – ۳ کتیبهی نصب شده در ایوان طلای صحن نو بهخط رقاع آمیخته بهثلث آمده است، در این لوح به دلیل شکل ظاهری قاب آن که به صورت ترنجی میباشد، ترکیببندی دایره مشاهده می شود و نوعی چرخش روان در قاب کتیبه ایجاد شده است که سبب جذب نگرنده بهسمت خود می شود. علاوه بر آن در وسط دایرهها، با توالی حروف و رابطه آنها با هم، ترکیب مثلث نیز دیده می شود، که بهاستحکام حروف نشسته در قاب کتیبه کمک کرده است. همچنین ترکیب متقاطع با چیدمان حروف عمودی و تقاطع کمربند حروف مورب در این کتیبه ایجاد شده است، در تصویر۳۶ – ۳ و ۳۷ – ۳ تحلیل آن آمده است. در تصویر۳۸ – ۳ بخشی از کتیبه کار شده در ازارههای بیرونی صحن عتیق بهقلم نستعلیق آمده است، در این کتیبه علاوه بر مواردی که در مبحث آهنگ بصری عنوان شد، نوعی ترکیب مثلثی مشاهده می شود که از طریق توالی و رابطه نقاط با یکدیگر در قاب کتیبه ایجاد شده است، در تصویر۳۹ - ۳ مشاهده می شود. در تصویر۴۰ – ۳ نمونه ای از الواح ترنجی بهخط نستعلیق در رواق منتهی بهپیشروی مبارک آمده است. با توجه به قالب کلی این کتیبه، ترکیببندی دایره مشاهده میشودکه با ایجاد توالی و رابطهای که در حروف عمودی کتیبه وجود دارد، این ترکیب شکل گرفته است. ترکیب منحنی در این کتیبه، نوعی چرخش همراه با استحکام را در بر دارد، به طوریکه با مشاهده آن، چشم بهآرامی در فضای کلی لوح بهچرخش در می آید. علاوه بر آن با رابطه ای که بین نقاط موجود در این کتیبه است، ترکیب مثلث ایجاد شده است، به طوریکه نوعی انسجام بصری در این کتیبه مشاهده می شود، در تصویر۴۱ – ۳ و ۴۲ – ۳ آمده است.
تصویر۲۸– ۳٫ نمونه ای کتیبه کمربندی بهخط ثلث، نقارهخانه صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر۲۹ – ۳٫ ترکیببندی عمودی با بهره گرفتن از آهنگ بصری در افراشتهها و ایجاد ثبات و پایداری در کتیبه.
تصویر ۳۰ – ۳٫ قرارگیری حروف عمودی و کمربند افقی حروف، در وسط کتیبه با تقسیم بندی قاب کتیبه بهدو قسمت مساوی و ایجاد ترکیببندی متقاطع در کتیبه.
تصویر۳۱ – ۳٫ قرارگیری حروف اریب و تقسیم قاب کتیبه، ایجاد تباین جهت و ترکیببندی اریب در کتیبه.
تصویر۳۲ – ۳٫ نمونه ای کتیبه کمربندی بهخط ثلث، داخل ایوان شرقی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا(ع)، ۱۲۷۴ ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر۳۳ – ۳٫ ترکیببندی عمودی با بهره گرفتن از آهنگ بصری در افراشتهها و ایجاد ترکیببندی متقاطع با قرارگیری حروف عمودی و کمربند افقی حروف.
تصویر۳۴ – ۳٫ ترکیببندی اریب با مورب شدن حروف در بخشی از قاب کتیبه.
تصویر ۳۵ – ۳٫ نمونه ای الواح ترنجی، خط رقاع آمیخته بهثلث، ایوان طلای صحن نو، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
تصویر۳۶ – ۳٫ ترکیببندی متقاطع با چیدمان حروف عمودی و کمربند حروف مورب
تصویر۳۷– ۳٫ ترکیببندی دایره در قسمت بالا، وسط و پایین لوح ترنجی و ایجاد ترکیب مثلث در وسط دایره با توجه بهتوالی حروف.
تصویر ۳۸ – ۳٫ نمونه ای کتیبه قاببندی بهخط نستعلیق، ازاره بیرونی صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا(ع)، رقم محمد الموسوی، ۱۳۱۷ق، مأخذتصویر: نگارنده آبان ۱۳۹۳٫
تصویر۳۹– ۳٫ ترکیببندی مثلث با توالی و رابطه نقاط با یکدیگر.
تصویر۴۰ – ۳٫ نمونه ای الواح ترنجی بهخط نستعلیق، رواق منتهی بهپیشروی مبارک، مجموعه زیارتی امام رضا(ع)، مأخذتصویر: نگارنده مهر ۱۳۹۳٫
فرم در حال بارگذاری ...