وبلاگ

منبع : سیلوانا تریمی و همکاران ۲۰۰۵
حال اینکه سازمان از کدام ASP و از کدام خدمات آنهااستفاده میکند بستگی به معیارهای انتخاب واستراتژی سازمان دارد در ابتدا تمرکز اولیه فروشندگان ERPبرشرکتهای تولیدی و توزیعی بود. در دهه ۱۹۹۰ فروشندگان ERPاجزای سیستم خود رابطور کلی در چهار حوزه اصلی مالی ، تولید ، توزیع و منابع انسانی ارائه میکردند. ولی با گذشت زمان و ظهور مباحثی همچون انجام خرید و تدارکات بصورت الکترونیکی وهمینطور خرده فروشی الکترونیکی و وجود سایر حوزه های عملیاتی در شرکتها این چهار حوزه اصلی دیگر نمیتوانست جوابگوی نیاز همه سازمانها باشد. البته سازمانهایی وجود داشتند که از تبادل الکترونیکی داده ها (EDI) وانتقال سرمایه الکترونیکی (EFT) استفاده می کردند ولی این سارمانها اغلب بزرگ بودند و شرکتهای کوچک توانایی استفاده از این فناوریها را نداشتند. از طرفی همه این نرم افزارها باید با یکدیگر منسجم باشند یعنی بتوانند از یک پایگاه داده مشترک استفاده کنندو اطلاعات نیز بصورت Online دردسترس باشد.
در طول سالهای ۱۹۹۰ فروشندگان اصلی وسرشناس ERPاز قبیل SAP ، Oracle رشد چشمگیری از خود نشان دادند. دلایل اصلی این رشد را میتوان نیاز شرکتها به نرم افزارهای یکپارچه در حوزه های مختلف کاری هزینه های نگهداری بالای سیستم های سنتی رشد قابل توجه جهانی شدن برشمرد. در سالهای پایانی قرن بیستم شرکتهای فروشنده ERP توانستند از رشد ۴۰ تا ۶۰ درصدی بهره مندشوند. با شروع قرن بیست و یکم ا ین فروشندگان درصدد برآمدند قابلیت استفاده از کسب و کارالکترونیکی را درسیستم ها ی خود فرهم آورند بطوریکه کاربران بتوانند براحتی با بهره گرفتن از یک مرورگر اینترنت در هر زمان و از هر جای دنیا به داده های موجود در پایگاه های داده سیستم ERP موجود درسازمان خوددسترسی پیدا کرده از آن استفاده کنندو یاداده جدیدی رابه آن وارد نمایند (Davenport 1998)
یکی از شرکتهای مطرح که اقدام به تولید این بسته نرم افزاری کرد یک شرکت آلمانی بهنام SAP است که محصول این شرکت در زمینه ERPبانام SAP موجود می باشد.این نرم افزار قادر است همه بخشهای وظیفه ای شرکت رابا یکدیگر پیوند دهد . بدلیل پیچیدگی زیادی که دراجرا و بکارگیری این نرم افزار وجود دارد و اینکه شرکتهای مختلف باید برای هماهنک کردن خود با چارچوب بکار رفته در طراحی این نرم افزارتغییرات زیادی رادر فرایندهای خوداعمال کنند این نرم افزار نتوانسته است برای همه انواع موسسات و شرکتها جذابیت ایجاد کند.

این نرم افزار بطور کلی از چهار بخش کاربردی حسابداری ، تولید ، فروش و منابع انسانی تشکیل شده است. این چهار بخش بیش ازهفتاد ماژول را در این نرم افزار به خوداختصاص داده اند کاربرد این نرم افزار به شرکتها این امکان را داده است که کاملا بطوراتوماتیک و یکپارچه عمل کنند و بسیاری از فرایندها و رویه های دستی و هزینه بر که منجر به بروز اشتباهاتی در روندکار می شد را نیز حذف کنند. قابلیت دیگری که نرم افزار داد آن است که در شرکتهای چند ملیتی نیز میتواند براحتی مورد استفاده قرار کیرد زیرا این قابلیت را داردکه واحدهای مختلف پولی زبانهای مختلف دنیا قوانین ومقررات مالیاتی گوناگون و نیازمندیهای مختلف چندین کشور را برآورده سازد. شرکت SAP تاسال ۲۰۰۰ میلادی بیشاز ۱۳۰۰۰ مشتری در ۱۲۰ کشور جهان داشت.
یکی دیگر از شرکتهای مطرح در این زمینه شرکت PeopleSoft است.این شرکت فعالیت خود را در اواسط دهه ۸۰ میلادی با برنامه های کاربردی منابع انسانی مبتنی بر Client/server که توسط موسسین شرکت یعنی دیو دوفیلد و کن موریس ساخته شد شروع کرد. در سال ۱۹۹۸ با افزایش استفاه از اینترنت ومزیت بالای آن در ارتباط بین بخشهای مختلف در گیر در امور کسب وکار شرکت تصمیم گرفت با حرکت از معماری مبتنی بر Client/server به سوی استفاده ا ز معماری اینترنت فرصت برقراری تعامل شرکتها را با مشتریان تامین کنندگان و کارکنان خودایجاد کند. بنابراین با بکارگیری منابع موردنیازاز جمله ۵۰۰ میلیون دلار هزینه و حدود ۲۰۰۰ نفر از پرسنل مورد نیاز توانسته است نسخه ۸ از نرم افزار خود را با بیش از ۱۵۰ نرم افزار کاربردی مبتنی بر اینترنت به بازار عرضه نماید. در سال ۲۰۰۳ حدود ۱۰۰۰ مشتری در ۱۴۴ کشور در حال استفاده از قابلیت‌های این بسته نرم افزاری هستند.
ازدیگر شرکتهای فعال و مطرح دراین زمینه می توان از شرکت J.D.Edwards یادکرد. فعالیت این شرکت در سال ۱۹۷۷ با فعالیت ۳ نفر به نامهای جک تامپسون دن گریگوری و مک ونی آغاز گردید . این افراد تولید نرم افزارهای خود را با عنوان WorldSoftware آغاز کردند و تا اواخر دهه ۸۰ این شرکت نرم افزارهای با حداکثر تطبیق با کامپیوترهای IBM AS/400 تولید و عرضه کرد. نام این نرم افزار در سال ۱۹۹۶ به OneWorld تغییر نام یافت. در سال ۲۰۰۰ این شرکت مجموعه OneWorld Xe را که شامل ابزاری برای یکپارچه کردن برنامه های کاربردی در سرتاسر شرکت بود و امکان همکاری باسایر شرکای تجاری را نیز برقرار میکرد ارائه دادو در بیست و پنجمین سال فعالیتش این شرکت مجموعه ای از نرم افزار هاو برنامه های کاربردی یکپارچه را که شامل اجزای اصلی CI ,BI , SRM , CRM .SCM,ERP می باشد به بازار عرضه کرد. آخرین نسخه این نرم افزار بنام J.D.Edwards 5 با قابلیت‌های بسیار بالاارائه شد و شرکت در سال ۲۰۰۳ بابیش از ۶۵۰۰ مشتری در سرتاسر جهان ودرآمد سالانه نزدیک به یک میلیارد دلار مشغول فعالیت بوده است (Davenport 2003).
دردوم ژوئن سال ۲۰۰۳ شرکت PeopleSoft شرکت J.D.Edwards را به مبلغ ۷/۱ میلیارد دلار خریداری کرد چهار روز بعد شرکت Oracle اقدام به خریداری PeopleSoft نمود. باوجودی که شرکت SAP هچنان در بخش سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان در مقام اول قرار دارد اما با خریدهای جدیدی که Oracle انجام داده ا ست به نزدیکی SAP رسیده ا ست. درحالی که تا چند سال قبل Oracle تنها در گوشه ای از بازار به فعالیت می پرداخت اکنون به رقیب جدی SAP بدل شده است.درادامه این مسیر دیگر شرکت ها نیز در حال ادغام یا فکر این مسئله هستند تا بتوانند بدین صورت با کاهش هزینه ها بتوانند سهم بیشتری رادر بازار کسب نمایند.این شرکتها هر کدام استراتژی های خاصی برای تمایزدارند و از این رو با یکدیگر متفاوت می باشند.
یکی دیگر از ادغام های صورت گرفته در دنیای سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان ادغام دو شرکت Lawson و Intenia می باشد که حوزه جغرافیایی وسیعترو گسترش عمودی بیشتری را نصیب ایشان نمود. آنگاه که به این ادغام نگاه می کنیم مشاهده می شود که Lawsonدربازار آمریکای شمالی و در حوزه سیستم های خدماتی و Intenia درحوزه صنعت و در اروپا به فعالیت مشغول می باشند.این شرکت که دارای استراتژی های توسعه مشابهی هستند میتوانند باهم افزایی دانش خود در یکی دوسال آینده سهم بیشتری را از بازار کسب نمایند.
SSAGlobal که از شرکت های بزرگ در حوزه سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان بشمار می رود درسالهای اخیر شرکت های زیادی را از جمله شرکت BAAN که جز ۵ شرکت اول در این حوزه بود را خریداری نموده است. خرید شرکتهای بزرگ و کوچک از سوی SSAGlobal (درحدود ۱۰ شرکت) باعث شد که این شرکت بادرآمدی معادل ۶۶۱/۷ میلیون دلار درسال ۲۰۰۴ در جایگاه پنجم قرار گیرد و به یک شرکت بزرگ و اصلی در این حوزه تبدیل شود.دو محصول عمده این شرکت یعنی ERP LX و ERP LN باعث جذب در آمدهای چشمگیری برای این شرکت شد.
از ادغام های دیگر در این زمینه ادغام شرکت Infor با شرکت Mapices بود .دراین ادغام که برای گسترش عمودی شرکت صروت می پذیرفت باعث شد که Infor با درآمدی معادل ۵۸۹ میلیون دلار دست یابد.این شرکت همچنین با این کارها توانست علاوه بربدست آوردن سهم بازار بیشتر دانش تولید نزم افزار در حوزه های خاص را نیز کسب کرده و باتجهیز شرکت خود سهم بیشتری را از بازار محصولات مرتبط باسیستم های برنامه ریزی منابع سازمان کسب نماید.
حجم بازار سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان از ۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۰ به ۲۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵ رسیده است. از دیدگاه تایخی این بازار بیشترین رشد رادر سال ۲۰۰۰ به خوددیده است اما سپس تاسال ۲۰۰۳ دچار افت و رکود شد. در سال ۲۰۰۴ دوباره میزان در آمدها به سطح سال ۲۰۰۰ رسید واین امر ناشی از قدرت پولی بود که تامین کنندگان بابت نگهداری سیستم ها دریافت مینمودند. دراین زمان اکثریت شرکت های تامین کننده هزینه های نگهداری را از ارائه خدمات جدا کرده بودند (Davenport 2005)
استفاده از ERP درایران
IT به شدت در ایران در حال گسترش است اگرچه به علت مناسب نبودن زیرساختهائی نظیر قوانین و مقررات محدودیتهایی در توسعه IT ایجا د گردیده ولی دولت ایران در حال تقویت این زیرساخت هاست. ایران دارای مزیت بالای نیروی انسانی ارزان قیمت فرهیخته و جوان و خوش فکر است لذا از نظر توسعه IT دربخش نرم افزارو خدمات چنانچه برنامه ریزی مناسب بعمل آید پتانسیل رشد سریع وجود دارد. واحد اطلاعات اکونومیست دررده بندی سال ۲۰۰۶ اعلام کرده است در میان ۶۸ کشوری که در گزارش آمادگی کشورها در زمینه ICT موردارزیابی قرار گرفته اند ایران با شش پله سقوط نسبت به سال ۲۰۰۵ از مکان ۵۹ به ۶۵ تنزل پیداکرده است وهمچنین طبق گزارشهای معتبر جهانی که هفتمین گزارش EIU درزمینه ICT ارائه نموده است کشورهای در حالت توسعه باسرعت بیشتری نسبت به کشورهای توسعه یافته در حال رشدهستند. به طوری که اگر رتبه بندی کشورها به سه دسته ۲۰ کشور بالا ،۲۰ کشور میانی و ۲۰ کشور پایینی تقسیم شود مشاهده میشود که شاخص ۲۰ کشور اول تنها ۵/۲ درصد رشد داشته در حالی که ۲۰ کشور میانی۰۶ /۰ درصد پیشرفت داشته اند و ۲۰ کشور آخر به طور متوسط با رشد قابل توجه ۰۹/۰ درصدمواجه بوده اند ( موحدی ۱۳۸۵)
درحال حاضر کسب وکار در بسیاری از سازمانهای جهان وابسته هستند . درابتدا مشتریان اصلی سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان شرکت های بزرگ کشورهای صنعتی بوده و این سیستم ها کمتردرکشورهای در حال توسعه مورد توجه قرار گرفته اند. لیکن باتوجه به قابلیت های فوق العاده این سیستمها در کشورهای در حال توسعه نیز گرایش قابل توجهی به سمت این سیستم ها به چشم میخورد.درکشور ما گرایش قابل توجهی به سمت سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان شکل گرفته است.در سطح شرکت های بزرگ کشور چندین شرکت باصرف هزینه های قابل توجه اقدام به پیاده سازی سیستم نموده اند.بسیاری ازفرآیندها از جمله خرید فروش سفارشات در سطح بنگاهها به صورت الکترونیکی و براساس سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان صورت میگیرد در صورتی که شرکتها و سازمان های داخلی نتواننددراین فرآیندها مشارکت داشته باشند مهجور شده و کنار گذاشته می شوند.
همچنین باتوجه به رویکرد گسترده خصوصی سازی در کشور سازمان های تولیدی سنعتی خدماتی مالی و غیره نیازمند سبک جدیدی از مدیریت هماهنگ با فضای رقابتی هستند. سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان میتواند قابلیت‌های مدیریتی و کنترلی فوق العاده ای را در اختیارمدیران این سازمان ها قراردهد ( غضنفری ۱۳۸۵).
درحال حاضر تعدادسازمانهایی که به طورجدی درگیر خرید و پیاده سازی سیستمهای ERP هستند چندان زیاد نیست. تنها چند سازمان بزرگ و اصلی در کشور تصمیم به استفاده ازاین سیستم ها گرفته اندکه د ر حال حاضر مشغول پیاده سازی این سیستمها در سطح سازمان های خودهستند. اکثر سازمان ها منتظردیدن نتایج پیاده سازی این سیستم ها در سازمانها ی دیگر هستند و باوجود شروع فازهای مطالعاتی عملا دراجرای پروژه اصلی درگیر نشده اند. شاید موفقیت یا شکست هر یک از این پروژه ها بتواند تاثیر بسیار فراوانی رادر بازار ERP کشور ایجاد کند. سارمان های پیشرو نیز به علت فقدان مشاوران مجرب ونمایندگی تولید کنندگان معتبر در ایران هزینه های زیادی برای مقدمات راه اندازی این سیستم صرف کرده اند.در واقع هزینه هایی چون فرهنگ سازی شناسایی محصولات و بررسی تطابق انها با نیازهای خود و دیگر هزینه ها ی غیر مرسوم شروع واقعی پروژه ها را با تاخیر بسیاری همراه کرده است همچنین درادامه نیز با آگاهی یافتن دیگر مشتریان این سیستم ها از هزینه ها عملا اقبال نسبت به خرید و راه اندای ERP کاهش می یابد.
بااجرای ERP ساختار و فرآیندهای سازمانها مورد هدف قرار می گیرند درنتیجه سازمانهایی موفق خواهند بود که در مقابل تغییر ساختار سازمانی وانطباق فرایند های کسب و کار با سیستم ERP انعطاف مناسبی از خود نشان داده باشند. طبق تحقیات صورت گرفته برروی عوامل تاثیر گذار بر آمادگی پیاده سازی ERP در چهارگروه( سازمانی – استراتژیکی ) ،( سازمانی – تکنیکی ) ،(فنی –وتکنیکی ) و (استراتژی ) پس از استفاده از نظرات متخصصان و کارشانان حوزه IT و ERP این نتیجه حاصل شد که چهار گروه فوق بر آمادگی سازمان برای پیاده سازی ERP اثر گذارند ولی اثر گذاری عوامل سازمانی بیش از عوامل فنی است.نتیجه اینکه این سیستم بیش از آنکه بعد فنی و تکنیکی داشته باشد بعد مدیریتی و سازمانی دارد و اهمیت بیشتر به ابعادسازمانی و مدیریتی می تواند ریسک شکست پییاده سازی سیستم در سازمان را کاهش دهد.
دریکی دیگر از تحقیقات صورت گرفته در خصوص ارائه چارچوبی در خصوص امکان سنجی آمادگی پذیرش ERP در ایران مدلی بنام مدل عنکبوتی پذیرش ERP ارائه شده است که سازمانها می توانند با بهره گرفتن از چارچوب مذکور وضعیت موجود را شناسایی کنند و با تعریف پروژه های بهبود درهر دو بعد کسب وکار و فناوری به افزایش تواناییها و قابلیت پذیرش سازمانی بپردازندو سپس بر طبق یک برنامه ممیزی دوره ای بهبود آمادگی ووضعیت جدید سازمانی را مجددا در همان بعد امکان سنجی و را زیابی کنند (بنی جمال ۱۳۸۴)
تقسیم بندی بازار ERP ایران
ازدیدگاه بازار یابی بازار ERP ایران عبارت است از مجموعه ای از خریداران بالقوه و بالفعل ERP که در آن شرکتها تمایل توانمندی و دسترسی به این راه حل سازمانی برای انتخاب و پیاده سازی وجودداشته باشد.براساس آمار و ارقام گرد آوری شده از شرکتها آنهادر ۳۴ طبقه و بیش از۳۰ هزار شرکت طبقه بندی شدند که برای استخراج معنی دار رده های بازار وضعیت نموداری آنها مورداستفاده قرار گرفته است.ازدیدکارشناسان این پروژه شرکتهای با سرمایه ثبتی ۱۰۰ هزار دلار وکمتر در حوزه صنعت کشور شرکتهای کوچک یا خیلی کوچک محسوب شده احتمال به کارگیری ERP در انهابسیار اندک است. بنابراین رده بندی معنی دار بازار به این معنی است که شرکتهای باسرمایه ثبتی بیش از ۱۰۰ هزاردلار مبنای این رده بندی قرارگیرند . با این تعریف تعداد شرکتها به حدود ۲۰ هزار شرکت کاهش خواهد یافت که دامنه سرمایه ثبتی آنها در طیفی بین ۱۰۰ هزار دلار تا ۶۳۰ میلیون دلار قراردارند . با تحلیل وضعیت این شرکتها در نمودارهای مختلف دسته بندی رده های مختلف بازار حاصل شده است که این نخستین گام در جهت تقسیم بندی بازاراست (وزارت صنایع ۱۳۸۶)
رده اول بازار
این رده در برگیرنده شرکت های بزرگ باسرمایه بیش از ۱۰۰ میلیون دلار با این ویژگیهاست:
برخورداری از توان مالی بالا برای پرداخت هزینه های این راه حل سازمانی
گستردگی وضعیت زیرساختهای شرکت و نیاز به ایجاد هماهنگی و یکپارچگی
پیچیدگی ساختار سازمانی
پیچیدگی محیط و اثرات آن برسازمان و عمل کرد‌ان
گستردگی وظایف تخصصی و حیطه فعالیت این سازمان ها
مجموعه این عوامل و دلایلی که در پی می آید سبب می شود اینگونه شرکتها به سمت به کارگیری راه حل سازمانی ERP حرکت کنند:
نیاز به استاندارد سازی و کاهش رویه های زائد
نیازبه اطلاعات شفاف با دسترسی آسان برای کنترل و تصمیم گیری
نیاز به ایجاد ساختاری انعطاف پذیر برای رویارویی باتغییرات
نیاز به کسب رضایت مشتری به منظور ا فزایش رقابت پذیری و ماندگای دربازار
نیاز به یکپارچه سازی اطلاعات سازمانی از جمله : اطلاعات مالی ، منابع انسانی ، مشتریان و…
نیاز به پاسخ به هنگام به سفارشهای مشتریان وکاهش موجودی ها
نیاز به برنامه ریزی و کنترل منابع سازمانی
رده دوم بازار
رده دوم بازار ایران شامل شرکت هایی : باسرمایه ثابت بین ۵ میلیون دلار تا ۱۰۰ میلیون دلار است.این ویژگیهای زیر میتواند عامل روی آوری شرکت ها و سازمان های این رده در به کارگیری ERP باشند. :
برخورداری از توان مالی برای پرداخت هزینه های این راه حل سازمانی
دامنه وسیع زیرساختهای ارتباطی و اطلاعاتی و نیاز به ایجاد هماهنگی و یکپارچگی
ساختار سازمانی بزرگ و به نسبت پیچیده که متناسب با محیط پیچیده در حال تغییر است
تخصصی بودن وظایف و حیطه فعالیت در این سازمان ها
رده سوم بازار
رده سوم بازار ایران در بر گیرنده شرکت هایی باسرمایه ۱ میلیون دلار تا ۵ میلیون دلاراست.این رده از شرکتهای متوسط و به نسبت بزرگی تشکیل شده است که درمقایسه با دو رده پیشین از نظر گستردگی واندازه در دامنه پایینتری قرار دارند.این شرکتها نسبت به شرکتهای رده بالاتر از ویژگی هایی برخوردارند که توجه به آنها کمک مناسبی به شرکتهای ارائه دهنده این راه حل سازمانی خواهد بود :
فرایند تصمیم گیری برای انتخاب ERP در این شرکتها از روند سریعتری نسبت به رده های اول و دوم برخوردار است.
فرایندهای کاری دراین رده درمقایسه باشرکتهای رده های بالاتر از پیچیدگی کمتری برخوردار است.
زمان به نسبت کوتاهتر برای پیاده سازی کوتاه تر روند زمان آموزش سیستم جدید پیاده شده نیاز به استاندارد سازی و بهینه کردن فعالیتها وفرایندهای کاری با درصد بالاتری نسبت به طبقات پیش از ویژگی های این طبقه است.
رده چهارم بازار
رده چهارم بازار ایران در برگیرنده شرکتهایی باسرمایه بین ۱۰۰ هزاردلار تا ۱ میلیون دلاراست. عمده شرکتهای موجوددراین رده از بازار با ERP ومفاهیم آن آشنایی ندارند.این امر در کنار در آمد کمتر آنها باعث میشود که احتمال به کارگیری ERP در آنها کمتراز سایر رده ها باشد.
۲-۸.مدل مفهومی تحقیق
در جدول ذیل به مقایسه جنبه های معرفی شده در برخی از تحقیقات بعمل آمده مبنی بر ارزیابی آمادگی سازمانها در بکارگیری ERP میپردازیم: