وبلاگ

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………۸۲
پیوست……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………۹۲
فصل اول:
معرفی پژوهش
مقدمه و بیان مسئله:
سلامت به عنوان یکی از پیش شرط های اصلی نظام های رفاه اجتماعی شناخته شده است . علاوه بر داشتن شیوه زندگی سالم، مردم برای ارتقا و بازگرداندن سلامت خود در صورت بیماری مجبور به استفاده از خدمات سلامت و به عبارتی خرید آن خدمات می باشند (۱). بر اساس نوع نظام سلامت بهره مندی از این خدمات فشارهای مالی متفاوتی را بر مردم در جوامع مختلف تحمیل می نماید،این هزینه ها باعث ایجاد مشکلات مالی برای خانوارها گردیده و ممکن است آنان را دام فقر اندازد ( ۲).

سازمان جهانی بهداشت^[۱] شاخص انصاف در مشارکت مالی^[۲] را برای تعریف توزیع بار پرداخت های سلامت در جامعه معرفی کرده است که می تواند بین صفر و یک تغییر کند؛ صفر بیانگر حداکثر بی انصافی و یک بیانگر کامل ترین شکل انصاف است(۳)
هدف بسیاری از کشورهای جهان این است که نظام تأمین مالی سلامت خود را به گونه ای طراحی کنند که مردم را در برابر هزینه های تأمین سلامتی محافظت کند(۴) در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تنها بخشی از مردم در برابر خطر مالی ناشی از نیاز به خدمات سلامتی محافظت می شوند (۵) که مهم ترین دلیل آن عدم وجود تعهد در دولتمردان، کمبود منابع مالی برای پوشش تمام جمعیت و نبود توانایی مدیریتی برای مدیریت صندوق های بیمه ای است. (۶) امروزه نبود محافظت مالی در سلامت به عنوان بیماری نظام های سلامت شناخته شده است؛ روشن ترین نشانه آن این است که خانوارها نه تنها از بار بیماری بلکه از بار ناشی از نابودی و فقر اقتصادی(۷) به عبارتی دیگر مواجهه با هزینه های کمرشکن^[۳] و فقر ناشی از تأمین مالی سلامت خود نیز رنج می برند، بیماری می تواند تاثیر اقتصادی قابل توجهی بر روی یک خانواده داشته باشد، به عنوان یک تاثیر می تواند باعث کاهش مداوم سرمایه ، بدهکار شدن و کاهش مخارج ضروری را به دنبال داشته باشد(۸).
بر اساس نوع نظام سلامت بهره مندی از این خدمات فشارهای مالی متفاوتی را بر مردم در جوامع مختلف تحمیل می نماید؛ هزینه های اقتصادی مرتبط با بیماری را در دو گروه عمده می توان قرار داد : هزینه های خدمات به کار رفته جهت تشخیص و درمان بیماری و کاهش درآمد ناشی از افت بازدهی و ظرفیت کاری فرد بیمار . در هر حال این هزینه ها باعث ایجاد مشکلات مالی برای خانوارها گردیده و ممکن است آنان را دام فقر اندازد طی دهه گذشته توجه بسیاری برای تحلیل و فهم عملکرد نظام سلامت در دستیابی به این هدف انجام شده است . تحلیل نتیجه مشارکت مالی خانوار در نظام سلامت را می توان به وسیله دو رویکرد انجام داد : رویکرد درآمدی و رویکرد بار مالی . در رویکرد درآمدی تغییر در توزیع درآمد بر حسب پرداخت های مالی خانوار برای نظام سلامت بررسی می شود که بر اساس تغییر در تعداد خانوارهایی که به علت پرداخت های سلامت به زیر خط فقر رانده شد ه اند، سنجیده می شود. در رویکرد دوم، پرداخت های سلامت از نظر تأثیر آن یا تجارب پریشان کننده ناشی از آن بر خانوار بررسی میشود، مانند محاسبه شاخص انصاف در مشارکت مالی و درصد خانوارهای مواجه با پرداخت های کمرشکن(۹)
بنابراین تشخیص به موقع این بیماری به وسیله سنجش و پایش میزان هزینه های کمرشکن در نظام سلامت و شناخت عواملی که یک خانوار را در معرض خطر مواجه با این هزینه ها قرار می دهد، سیاستگذاران نظام های سلامت را درانتخاب سیاست های پیشگیرانه و شیوه های درمانی جهت این بیماری یاری خواهد رساند .خدمات بهداشتی ممکن است بار هزینه کاهنده را بر خانواده ها ، بخصوص در کشورهای در حال توسعه تحمیل کند (۱۰و۱۱).
علیرغم تمامی تلاش هایی که در این حوزه انجام شده است، هنوز هم مشاهده می شود که تأمین مالی خدمات سلامت در کشورهای در حال توسعه با تسلط و غلبه پرداختهای مستقیم از جیب و کمبود نسبی ساز وکارهای پیش پرداخت مانند مالیات و بیمه سلامت صورت می گیرد .متأسفانه یکی از نتایج ناگوار این شیوه تأمین مالی، تحمیل هزینه های سنگین و یا به اصطلاح کمرشکن هنگام مواجهه خانوارها با بیماری است .(۱۲)
بحث پیرامون چگونگی و ترکیب تأمین مالی خدمات سلامت ،همواره یکی از چالش های اساسی پیش روی برنامه ریزان و سیاستگذاران نظام سلامت، به ویژه در کشورهای در حال توسعه بوده است(۱۳)
توجه به حجم پرداخت های مستقیم و از جیب خانوارها و متعاقب آن بروز هزینه های کمرشکن خدمات سلامت ، دو عامل مهمی هستد که همواره باید در محاسبات مربوط به برنامه ریزی و سیاستگذاری خدمات سلامت مورد توجه قرار گیرند (۱۴,۱۵) در متون اقتصاد سلامت هزینه های کمرشکن خدمات سلامت را به صورت : “مقدار مخارج صرف شده برای خدمات سلامتی که از سطح معینی از درآمد (هزینه های مصرفی خانوار ) بیشتر شود ” تعریف می کنند(۱۶) طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی اگر هزینه ها ی خدمات سلامتی از ۴۰ % درآمد (توان پرداخت خانوار)بیشتر شود کمرشکن تلقی میشود(۱)
صرف بخشی عظیمی از منابع خانوار برای دریافت خدمات سلامت می تواند سطح استاندارد زندگی را در کوتاه مدت و بلندمدت تهدید کند، آنچنان که در کوتاه مدت خانوار باید از مصارف جاری سایر کالا و خدمات چشمپوشی کند و در بلندمدت نیز عواقبی مانند فروش و حراج داراییها، اتمام پس انداز و یا انباشت بدهی در انتظار خانوار می باشد (۱۷)
برخی از تبعات حاکم بودن شرایط غیرعادلانه در نظام سلامت به شرح زیر است :
خانوارها به خصوص اقشار آسیب پذیر، به واسطه تأمین مالی دستیابی به خدمات درمانی با رنج و زحمت فراوان مواجه شده و در ازای تأمین این هزینه ها، از مخارج ضروری دیگر خود می کاهند. این موضوع باعث تنزل شرایط رفاهی خانوار خواهد شد.
بار مالی هزینه های سلامت به سبب تقلیل پس انداز و تخصیص کمتر درآمد خانوار به سایر مصارف به خصوص اقلامی که نظیر خوراک مناسب و یا تحصیل و آموزش که به مثابه انباشت سرمایه انسانی به خصوص برای فرزندان خانوارها تأثیر غیرقابل انکاری دارد، توان تولید خانوارها را به عنوان کلیدی ترین عامل در فرایند تولید ملی کاهش میدهد.
امکان دارد گروهی از خانوارها به خاطر عدم توانایی پرداخت هزینه های درمان، از پیگیری درمان صرف نظر کنند، که این باعث تنزل سطح سلامت و بهداشت خانوارها و جامعه خواهد شد. برخی خانوارهای کم درآمد که در حول و حوش حداقل خط فقر زندگی میکند، توان معیشتی و درآمد و دارایی های خود را به دلیل تأمین اجباری مخارج درمانی از دست می دهند و با هزینه های کمرشکن سلامت روبرو میگردند و بدین سبب به کام فقر فرو می روند (۱۸).
به عنوان مثال، بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۸ ، سالانه حدود ۱۰۰ میلیون نفر در دنیا به دلیل هزینه های بهداشتی درمانی زیرخط فقر میروند(۱۹).
ایران با جمعیت بیش از ۷۰ میلیون نفر در سال ۱۳۷۷ ، کشوری با درآمد متوسط است که ویژگی هایی همچون نابرابری اجتماعی و تحول اپیدمیولوژیک پیچیده دارد (۲۰) بنابراین جمعیت این کشور از نظر دسترسی به خدمات سلامت، به گروه های مختلفی تقسیم بندی می شوند. گروهی از افراد که در شرکت های دولتی و پولدار فعالیت دارند و عضو صندوق های بیمه ای ثروتمند هستند و سایر گروه ها که عضو صندوق هایی هستند که از نظر مالی وضعیت خوبی نداشته و پایداری مالی چندانی ندارند و به صورت پرداخت از جیب، هزینه های بهداشتی درمانی خود را می پردازند (۲۱) .
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۰ ایران را در بین ۱۹۱ کشور جهان از نظر وضعیت بهداشتی درمانی در رتبه ۹۳ و از نظر عدالت در تأمین منابع مالی در رتبه ۱۱۲ جهان رتبه بندی کرد. نتایج سایر مطالعات هم حاکی از این بوده که به صورت کلی، سالانه۲۹ درصد از افرادی که از خدمات بستری در بیمارستان ها استفاده می کنند، به طور کلی ۸/۱ درصد از کل مردم، به دلیل بستری در بیمارستان دچار ورشکستگی مالی شده یا به ورطه فقر سقوط می کنند (۲۲) علاوه بر این، گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۶ هم حاکی از این بود که ۵۰ درصد از هزینه های سلامت در کشور ایران ، از جیب پرداخت می شود (۲۳,۲۴) .
علیرغم مطالعات علمی زیادی که در حوزه خدمات سلامتی و نحوه پرداخت هزینه های آن انجام پذیرفته است، هنوز هم میزان شناخت مدیران وزارت بهداشت و سازمان های بیمه گر از یک نظام سلامت با ویژگی های مطلوب که از خانوارها در برابر هزینه ها ی کمرشکن خدمات سلامتی حمایت می کند، اندک است و هنوز این حوزه به مطالعات علمی تر و قوی تری نیاز دارد(۲۵)
امروزه حمایت از خانوارها در برابر هزینه ها ی کمرشکن خدمات سلامتی به عنوان یک هدف مطلوب و رضایتبخش خط مشی های نظام سلامت مورد اجماع همگانی می باشد (۲۶) برای دستیابی به این هدف ضروری است که سیاستگذاران از ریشه های این موضوع شناخت کافی داشته باشند. مطالعات کمی فراوانی در ایران جهت شناخت میزان پرداخت از جیب و عوامل مرتبط با ایجاد هزینه کمرشکن درسطح خانوار انجام گرفته است اما درسطح سیاستگذاری مطالعه منسجمی صورت نپذیرفته است . اقدام صورت گرفته در این حوزه تخصیص برخی از منابع حاصل از هدفمندسازی یارانه ها به حوزه سلامت در برنامه پنج ساله پنجم توسعه کشور می باشد که به دلایل مختلف این تخصیص به طور کامل انجام نگردیده است و معضل بالا بودن پرداخت از جیب خدمات پزشکی در ایران همچنان ادامه دارد.در مطالعه حاضر سعی ما بر این است تا سازه های مرتبط باتغییر پرداخت از جیب ازمنظر بیمه گر راشناسایی نمائیم تا بدین طریق نقشه راه حل این مشکل مشخص گردد.
اهداف پژوهش:
الف-هدف اصلی طرح (General Objective):
شناسایی سازه های تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در ایران ازنگاه بیمه گر دولتی
ب-اهداف فرعی ((Specific Objectives:
شناسایی سازه های کلی مرتبط با افزایش پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی
شناسایی سازه های کلی مرتبط با کاهش پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی
شناسایی سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش بستری
شناسایی سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش دارو
شناسایی سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش دندانپزشکی
شناسایی سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش تجهییزات پزشکی
شناسایی سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش پاراکلینیک
ج-اهداف کاربردی ( :(Applied Objectives
ارائه شواهد جهت بهره برداری در سیاستگذاری و برنامه ریزی جهت دستیابی به اهداف کاهش پرداخت از جیب در برنامه پنج ساله پنجم کشور
د- سؤالات پژوهشی:
سازه های کلی مرتبط با افزایش پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی چیست؟
سازه های کلی مرتبط با کاهش پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی چیست؟
سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش بستری چیست ؟
سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش دارو چیست؟
سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش دندانپزشکی چیست ؟
سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش تجهییزات پزشکی چیست ؟
سازه های مرتبط با تغییرات پرداخت از جیب بیمه شدگان خدمات پزشکی در بخش پاراکلینیک چیست ؟
فصل دوم:
مبانی نظری پژوهش و مروری بر مطالعات پیشین
مطالعات انجام شده در ایران و جهان:
مطالعات انجام شده در ایران:
- درمطالعه ای شاخص مواجه خانوارها با هزینه های کمرشکن با بهره گرفتن از اطلاعات بودجه خانوار برای سالهای ۱۳۸۲ – ۱۳۸۶در ایران محاسبه شده است. مطابق یافته های تحقیق در سال ۱۳۸۶ حدود۲.۵ درصد از مردم با هزینه های اسفبار بهداشتی و درمانی مواجه می باشند، ۶ درصد از مردم بین سی تا چهل درصد توان پرداخت خود را صرف هزینه های بهداشتی می کنند، ۱۱ درصد از مردم بین ده تا سی درصد و ۸۰.۵ درصد از مردم بین صفر تا ده درصد توان پرداخت خود را صرف هزینه های بهداشتی می کنند.