وبلاگ

اجزای گاوآهن به طریق زیر نام گذاری می شوند:

 

1. 1. دیرک:مقصود آن قطعه گاو آهن می باشد که تنه خیش از یک طرف به آن متصل شده است و طرف دیگر محل اتصال قلاب کشش است.

 

1. 1. تنه خیش:شامل تمام قطعه هایی است که کار واقعی شخم را انجام می دهند. مانندتیغه یا سک، صفحه برگردان،کفش، پاشنه و بالاخره ستون فقرات خیش یعنی سینه.

 

1. 1. سینه: قطعه ای است که همه ابزار کار را حمل می کند.

 

1. 1. تیغه: به نام سک نیز معروف است و جلوی صفحه برگردان قرار دارد و کارش جداکردن و بلند نمودن خاک می باشد.

 

1. 1. 1. صفحه برگردان و دنباله: به شکل و اندازه های مختلف ساخته می شود و عهده دار انتقال خاک به کنار شیار و بر گردانیدن آن در زاویه معینی است. دنباله مکمل صفحه برگردان برای کارهای گفته شده و کمک برای خورد کردن خاک هنگام عبور از روی آن است.

   

 

1. 1. کفش: ضامن تعادل خیش هنگام سکون و هنگام کار است و در امتداد دیوار شیار روی کف شیار حرکت می کند.

 

1. 1. پاشنه: قطعه است که انتهای کفش را تشکیل می دهد و مرکز واقعی اتکای گاوآهن می باشد. هر اندازه گاو آهن سنگین تر و طول کفش زیادتر باشد وجود پاشنه واجب تر و اندازه آن بزرگ تر است. کف پاشنه متناسب با وزن گاو آهن پهن تر از کف کفش ساخته شده است. پاشنه می تواند بطور ثابت یا متحرک به طرف بالا و پائین در یک مفصل با کفش مربوط باشد.

 

1. 1. دیوار شیار: مشخص کننده عمق شخم است.

 

1. 1. کف شیار: مشخص کننده عرض شخم است.

 

۱۰- خط اتکاء: خط ارتباط بین نوک تیغه و انتهای پاشنه می باشد که در جهت حرکت گاوآهن امتداد دارد.
۱۱- سطح اتکای افقی:سطحی است که بین خط اتکاء و لبه برنده تیغه در کف شیار ایجاد می شود. این سطح مترادف کف شیار است.
۱۲- سطح اتکای عمودی: سطحی است که در محل خط اتکاء، عمود برسطح اتکاءافقی است.
۱۳- عرض برش: فاصله بین انتهای تیغه و خط اتکاء را تشکیل می دهد.
۱۴- عرض شیار: عبارت از عرض مؤثر شیار یک تنه گاو آهن است که می تواند با عرض کار نا مساوی باشد.
۱۵- عمق کار: تفاوت ارتفاع بین زمین شخم نخورده و کف شیار است و با عمق شیار مترادف است.
انواع گاوآهن و موارد استفاده آن

 

1. 1. گاوآهن برگردان دار: گاوآهن برگردان دار یکی از قدیمی ترین ادوات کشاورزی است و از مهمترین ادوات خاک ورزی بشمار می رود. شخم از هر عمل کشاوزی انرژی کششی بیشتری را به خود اختصاص می دهد. گاوآهن برگردان دار هنوز از پر مصرف ترین ادوات در مرحله اولیه خاک ورزی بشمار می رود.

 

مهمترین قسمت یک گاوآهن برگردان دار خیش آن است ( مانندگوه سه پهلو) که هر خیش به یک ساقه وصل شده و ساقه به نوبه خود به شاسی یا دیرک متصل است. این گاوآهن برای شخم و زیر و رو کردن خاک به کار رفته،خاک رابریده بلند کرده و با زاویه۵۰ درجه بر می گرداند. که با این عمل خاک را سست کرده و به صورت دانه دانه درآورده و خاشاک و مواد آلی را می پوشاند.
۲- گاوآهن بشقابی: برای انجام خاک ورزی اولیه مورد استفاده قرار می گیرد. این گاوآهن در امریکای شمالی تکمیل شده و بطور کلی برای شخم زدن زمین های جنگلی که تازه به منظور کشاورزی آماده شده و همچنین برای زمین نقاطی که دارای آب و هوای خشک می باشد،قابل استفاده است. کار آن شبیه گاوآهن های برگردان دار بوده و از یک سری بشقابهای مقعر گرد که به صورت انفرادی و جدا از هم بر روی یک شاسی قرار گرفته اند تشکیل می شود. این گاوآهن برای استفاده در شرایط زیر مناسب است:
۱- خاک های سخت و خشک که گاو آهن برگردان دار با اشکال در آنها نفوذ می کند.
۲- خاک های چسبنده که به علت چسبیدن به صفحه برگردان گاوآهن برگردان دار نمی تواند به آسانی از آنها عبور کند.
۳- خاک هایی که دارای ریشه های زیادی هستند.
ولی بطور کلی چنانچه خاک و رطوبت آن کاملا” مناسب کار با گاوآهن برگردان دار باشد، گاو آهن برگردان دار بهتر از گاوآهن بشقابی عملیات شخم را انجام داده و دارای نیروی مقاومت ویژه کمتری است. همچنین گاوآهن های بشقابی قیمت بیشتری از برگردان دار دارند و بقایای گیاهی را بخوبی نمی پوشانندو تمام توده خاک را به یک سمت انتقال می دهند. کار یک تیغه بشقابی تا حدی شبیه به کار خیش است. بدین ترتیب که خاک بوسیله آن جدا شده، خرد شده، تا حدی برگردان شده و به یک سمت جابجا می گردد.
۳- گاوآهن دوار: این گاوآهن متفاوت با گاوآهن بشقابی و برگردان دار می باشد. گاوآهن دوار را می توان به عنوان ترکیبی از دو دستگاه خیش و خاک همزن( تیلر) دانست که خواص هر دو وسیله را داراست. گاوآهن های دوار هیچ گاه خاک را برگردان نکرده و فقط خاک را تا عمق معینی بریده و مخلوط می کند. آماده نمودن بستر بذر با یک بار عبور از روی زمین و در نتیجه کاهش کل میزان کشش از جمله دلایلی است که برای استفاده از گاوآهن های دوار ذکر می گردد. با بهره گرفتن از قدرت موتور و انتقال آن از طریق محور P.T.O به تیغه ها و خاک به جای استفاده از نیروی کششی از طریق چرخها قدرت کمتری تلف شده و کار با آنها میزان فشردگی خاک را کاهش می دهد. کشش در این گاوآهن ها منفی است. یعنی نیروی دورانی که از p.T.O گرفته می شود، خود باعث جلو راندن این گاوآهن می گردد.
این گاوآهن های دوار ساقه بقایای گیاهی را خرد نموده آنها را با خاک مخلوط کرده، عملیات وجین و سله شکنی محصولاتی را که به صورت ردیفی کاشته می شوند، انجام می دهد.
۴- گاوآهن چیزل( قلمی یا پنجه غازی): این گاوآهن خاک را زیرورو نمی کند و کاربرد اساسی آن در کشت دیم است و هدف ازاستفاده آن به هم زدن و تهویه خاک همراه با کمی زیروروکردن آن است. فقط حدود ۲۵% از بقایای گیاهی را پوشانده و بقیه بقایا به منظور جلوگیری از فرسایش آبی و بادی به خاک کمک می کند. گاوآهن چیزل امروزی معمولا” از دو یا سه ردیف ساقه منحنی شکل فنری یا غیر فنری فولادی تشکیل شده که به یک شاسی محکم فولادی محکم شده اند. ساقه ها نباید روبروی هم قرار داسته باشند تا خاک بهتر از آن عبور نماید. چون گاوآهن چیزل نیروی مقاومت کمتری دارد، بنابراین در نقاطی که پوشاندن کامل خاشاک مورد نظر نمی باشد، اقتصادی تر بوده و با سرعت بیشتری انجام می شود. این ادوات برای شکستن و پراکنده کردن لایه های متراکم یا بعبارت دیگر غیر قابل نفوذ خاک و اصلاح خاصیت نفوذ پذیری آن نسبت به باران مورد استفاده قرار می گیرند. مؤثرترین نتایج زمانی حاصل می شود که خاک خشک باشد. گاوآهن های چیزل شاخه هایی دارند که معمولا” بفاصله ۳۰ سانتیمتر از هم قرار گرفته و به نوک بیلچه مانند یا قلمی قابل تعویض مجهز می باشند. تحت شرایط ناسازگار خاک و یا وقتی که برگردان نکردن خاک مطلوب است در خاک ورزی اولیه استفاده می شود. چیزل ها خاک را شکسته، ولی خرد نمی کنند و بهترین کار را در خاک های خشک و سخت انجام داده و از آنها بیشتر برای شکستن لایه های سخت خاک که همه ساله بر اثر شخم با گاوآهن برگرداندار به وجود می آید، استفاده می گردد.
۵- گاوآهن زیر شکن ( سابسویلر): این گاوآهن ها شبیه گاوآهن چیزل بوده،اما سنگین تر و قوی تر از آنها ساخته شده، زیرا عمق کارشان حتی می تواند تا عمق ۹۰ سانتیمتری باشد و برای کشیدن آنها تراکتوری با قدرت زیاد مورد نیاز است. گاوآهن های تک ساقه ای برای کار در اعماق زیاد به کار می روند، اما انواع دو یا چند ساقه ای را می توان برای کار در اعماق کمتر به کار برد. در موقع استفاده از این گاوآهن ها خاک باید نسبتا” خشک باشد. این وسیله به منظور بهتر شدن نفوذ آب و ریشه به اعماق خاک و همچنین زه کشی به کار می رود. به خصوص هنگامی که عمق شخم همه ساله یکسان باشد، که در این صورت یک لایه سخت در قسمت زیر شخم خورده ایجاد می شود، که این لایه می تواند باعث محدودیت در رشد ریشه شده که با بهره گرفتن از زیر شکن از بین می رود.
۶- نهر کن: به منظور هدایت آب به مزرعه لازم است جوی یا نهرهایی در سطح زمین ایجاد شوند که برای حفر این جویها و نهرهااز نهرکن استفاده می شود. نهر کن در حقیقت ترکیبی از دو تنه گاوآهن است که بلافاصله کنار یکدیگر قرار گرفته و در آن واحد خاک را هم به طرف راست و هم به طرف چپ برمی گرداند و از شیار دور می کند. چند نهرکن که در کنار هم قرار گیرند ایجاد پشته ساز می کنند.
ادوات خاک ورزی ثانویه
خاک ورزی ثانویه در عمق کمتری از خاک انجام می شود و موجب نرم شدن بیشتر خاک شده، خاک را تراز و فشرده کرده تا حدی موجب بسته شدن محفظه های بزرگ هوا شده، علفهای هرز را از بین برده، و در ذخیره رطوبت خاک کمک می نماید و به منظور تکمیل آماده سازی انجام می شود. از جمله این ادوات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

 

1. 1. کولتیواتورها: از این دستگاه، قبل از همه در فصل بهار جهت نرم کردن مجدد زمینی که پس از شخم پاییزی نشست کرده و سطح آن سخت شده است، استفاده می شود.

 

بطور کلی مهمترین دلیل کولتیواتور زدن محصولات ردیفی عبارت از توسعه رشد گیاه از طریق ریشه کن کردن علف های هرزاست. هدفهای دیگر این کار در اراضی فاریاب عبارت است از آماده سازی زمین برای آبدهی و اصلاح نفوذ پذیری زمین به آب. این ادوات برای تهیه بستر بذر، خاک ورزی پوشش دار و ناهموار کردن مزرعه به منظور افزایش و جذب رطوبت و جلوگیری از فرسایش آبی و بادی خاک مورد استفاده قرار می گیرند. این کولتیواتورها مانند هرس های بشقابی خاک را فشرده نکرده و اگر به تیغه های پنجه غازی مجهز باشند، برای از بین بردن علف های هرز مناسبترند، کولتیواتورها و گاو آهن های چیزل دارای ظاهر و طرز کار مشابهی هستند،اما کولتیواتورهای مزرعه معمولا” ارزانتر و سبکتر از گاوآهن های چیزل بوده و برای شرایط کار آسانتر مورد استفاده قرار می گیرند وچون اجزای خاک ورزی ثانویه هستند در خاکی که قبلا” نرم شده مورد استفاده قرار می گیرند.
از آنجایی که کولتیواتور زمین را برنمی گرداند، نمی تواند جانشین گاوآهن باشد، بلکه مکمل آن است.کولتیواتورها بیشتر بقایای گیاهی را در سطح خاک به جا گذاشته، یا آنها راتا عمق چند سانتیمتری با خاک سطحی مخلوط می کنند و علاوه بر نرم کردن خاک، علفهای هرز یا خاشاکی را که بر اثر شخم با گاوآهن به زیر رفته بالا آورده، در مجاورت نور آفتاب قرار می دهند تا از بین بروند.

 

1. 1. دیسک ها( هرس بشقابی): در خاک ورزی ثانویه استفاده می شود. اهداف استفاده از آن آماده کردن بستر بذر، مخلوط کردن کودها با خاک و از بین بردن علفهای هرز به وسیله هرس بشقابی سبک، متوسط و یا سنگین که به طور صحیح تنظیم شده اندانجام می گیرد.

 

همچنین استفاده از دیسک بعد از شخم، کلوخه ها راخرد کرده، محفظه های هوا را بسته، بقایای گیاهی را با خاک مخلوط نموده و خاک زیر بشقاب ها را محکم می کند، تا بستر بذر یکنواخت و صافی را به وجود آورد. همچنین برای استفاده در زمینهایی که دارای سنگهای زیادی می باشند مناسب ترند. زیرا لبه بشقابها میتوانند بر روی موانع بغلتند. از لحاظ ساختمانی هرس بشقابی شامل یک شاسی و تعدادی صفحات مدور توگود است که این بشقابها دارای لبه های تیز و برنده بوده و جنس آنها از فولاد است و هر چند بشقاب با فواصل مشخص(۲۰-۱۵ سانتیمتر) برروی یک محور مشترک نصب می شوند. در هرس بشقابی، بشقابها بر روی یک محور قرار دارند. اما در گاوآهن بشقابی، بشقابها هر کدام جداگانه به شاسی متصل هستند.
دیسک ها سه نوع هستند:

 

1. 1. دیسک یک راهه: که دارای دو گروه متقابل از تیغه های بشقابی شکل می باشند که در حین کار هر دو گروه خاک را از مرکز نوار خاک ورزی شده به سمت خارج می ریزند. این نوع دیسک به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.،مگر در مواردی که مرزها یا بسترهای برجسته باید گسترده شوند.

 

1. 1. دیسک دو زانویی: دارای دو گروه اضافی می باشد که با تأثیر دوباره بر خاک، آنرا به سمت داخل و بجای خود برمی گرداند.

 

لذا عمل خاک ورزی را دوبار انجام داده و سطح مزرعه را صافتر می کند. ولی شیارهایی در دو طرف کار آن باقی می ماند.

 

1. 1. دیسک یک زانویی( افست): یک گروه راست ریز( یعنی گروهی که خاک را به سمت راست جابجا کند.) و یک گروه چپ ریز که نسبت به هم در زاویه کار می کنند.