۲ـ۴ـ۵ـ کتاب شناسی سازمانی (Organization Bibliography):
«که سیاهه انتشارات سازمان یا مؤسسات معینی را دربردارد و طبیعتاً در زمینه موضوعیِ کار آن سازمان یا مؤسسات است.»[۱۲۸]
۳ـ۴ـ۵ـ کتاب شناسی انفرادی (پدیدآور، مؤلف، مشاهیر) (Author Bibliography):
این کتاب شناسی فهرستی است از کتاب‌ها و مقاله ها و به طور کلی آثار یک نویسنده یا آنچه درباره آن نوشته‌اند، که گاهی توسط خود مؤلف و گاه توسط دیگران گردآوری می‌شود.[۱۲۹]
مانند: فهرست موضوعی مجموعه آثار دکتر شریعتی بر اساس طرح هندسی. تنظیم‌کنندگان فیروزه صابر و دیگران. تهران: مدرس، [بی‌تا]، ۱۰۸ص.
۶ـ کتاب شناسی از نظر انتفاعی:
۱ـ۶ـ کتاب شناسی غیرانتفاعی: مانند کتاب شناسی‌هایی که توسط کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی برای استفاده محققان و مراجعه‌کنندگان تدوین و منتشر می‌شود.[۱۳۰]
مانند: فهرست کتابخانه آستان قدس رضوی. مشهد: آستان قدس رضوی، ۱۳۲۹، ۶ج.
۲ـ۶ـ کتاب شناسی‌تجاری:کتاب شناسی‌هایی هستند که اغلب توسط مراکزانتشاراتی و کتاب‌فروشان منتشر می‌شود و به منظور معرفی کتابهای ناشری خاص و یا کتابهای موجود در بازار انتشار می‌یابند.[۱۳۱]
مانند: فهرست موضوعی کتابهای موجود در بازار ایران. خسرو کریمی، پروین استخری. تهران: کتابخانه ملی، ۱۳۵۴، و+۵۹۶ص.
۷ـ شکل فیزیکی کتاب شناسی‌ها:
کتاب شناسی‌ها ممکن است به شکل‌های گوناگونی منتشر شود که از معمول‌ترین آن می‌توان موارد زیر را نام برد:
۱ـ۷ـ کتاب:
مانند انواع کتاب شناسی‌های موجود که در هر کتابخانه‌ای موجود است.
۲ـ۷ـ نشریه ادواری: که برای کتاب شناسی‌های جاری مناسب است.
مانند ماهنامه نمایه که از سوی دبیرخانه هیأت اعضاء و کتابخانه عمومی کشور منتشر می‌شود.
۳ـ۷ـ بخشی از نشریه ادواری:
مانند مقاله «کتاب شناسی دستور زبان فارسی» نوشته ایرج افشار که در جلد دوم مجله ایران زمین به سال ۱۳۳۳، در ۲۴ صفحه چاپ شده است.
۴ـ۷ـ برگه‌ای:
فهرست کتابخانه‌ها که به صورت برگه‌ای نوشته می‌شود درواقع نوعی کتاب شناسی برگه‌ای محسوب می‌شوند.
ج- ارزیابی کتاب شناسی:
در ارزیابی یک کتاب شناسی باید ویژگی‌های زیر در آن لحاظ شود:
«۱. آیا هدف نویسنده از تألیف این مقاله یا رساله به روشنی بیان شده است؟
-
- آیا حدود و ثغور موضوع انتخاب شده به اندازه کافی روشن است؟
-
- آیا حجم هر بخش از نوشته، با موضوعات فرعی و با تمام اثر مناسبت منطقی دارد؟
-
- آیا مراحل کار با یک ضابطه علمی و منطقی در پی یکدیگر آمده است؟
-
- آیا از یافته‌های دیگران، و از شواهد و استنادها برای سیر استدلال و نتیجه‌گیری، استفاده مناسب و منطقی شده است؟
-
- آیا نتیجه‌گیری‌های مربوط به موضع و هدف پژوهش و بیان آنها روشن است؟
-
- آیا می‌توان گفت که هر جزء گزارش با کدام یک از رؤوس مطالب مربوط است؟
۸ . آیا منابع و مآخذ کار مؤلف، معتبر و مناسب با موضوع کار اوست؟
-
- آیا در نگارش اثر، به روشنی و درستیِ عبارات توجه کافی شده؟ و در مواردی که توضیح مشروح‌تر و دقیق‌تری باید افزوده شود، آیا مؤلف با عباراتی دیگر از عهده آن برآمده؟
-
- آیا در پانویس‌‌ها و کتابنامه‌ها و نمایه‌ها، روش کار یکدست بوده است؟
-
- آیا ضوابط و علایم نقطه‌‌گذاری، هریک به جای خود به کار رفته و مراعات شده است؟»[۱۳۲]
نورالله مرادی در ارزیابی یک کتاب شناسی مطلوب، پیروی کردن از برخی از اصول را یادآور می‌شود:
«۱. درجه اعتبار و اعتماد
-
- حدود موضوع
-
- نحوه تنظیم کتاب شناسی
-
- اطلاعات کتاب شناسی
-
- برآورد و آزمایش کارآیی آنچه شده است.»[۱۳۳]
علاوه بر این‌ها، مقدمه‌ای مناسب که چهارچوب و شیوه‌های اجراشده در کتاب شناسی را معرفی کند ضروری به نظر می‌رسد؛ نیز وجود نمایه‌های گوناگون در بازیابی سریع اطلاعات کتاب شناختی بسیار قابل اهمیت است.
۵ـ سیر تکاملی تدوین کتاب شناسی‌های دستور زبان فارسی و نقد یک کتاب شناسی:
شاید بشود این کتاب شناسی‌ها را به سه شکل کتاب، مقاله و پایان‌نامه معرفی کرد.
کتاب‌هایی را که به کتاب شناسی دستور زبان فارسی پرداخته‌اند به این گروه‌ها می‌توان تقسیم کرد.
گروه اول: کتاب‌هایی که به طور عمومی و همکرد، به معرفی کتابهای فارسی یا کتابهای ملی ایران پرداخته‌اند و در خلال معرفی کتاب‌ها، نام کتابهای مختلف دستور زبان فارسی را به طور پراکنده در خود ثبت کرده‌اند. مانند:
- فهرست کتابهای چاپی فارسی از آغاز تا آخر سال ۱۳۴۵ براساس فهرست خانبابا مشار و فهارس انجمن کتاب. زیر نظر احسان یارشاطر. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۲، ۳ ج.
فرم در حال بارگذاری ...
