وبلاگ

گفتاراول: شورای عالی سینما ۷۵
گفتار دوم : نحوه اعمال ممیزی بر صدور مجوز فیلم‌ها ۸۱
مبحث دوم : شکایت از تصمیمات سازمان سینمایی ۹۲
گفتار اول : نقش نهادها ی رسیدگی کننده فرجامی در دادن مجوز ۹۲
گفتار دوم : اهمیت دیوان عدالت اداری و آرای صادره در حوزه سینما ۹۵
نتیجه گیری و پیشنهادها ۱۰۰
منابع
مقالات ۱۰۵
پایان نامه ها ۱۰۶
قوانین و آیین نامه ها ۱۰۷
چکیده و صفحه عنوان به انگلیسی
فصل اول
مقدمه
الف) طرح مسئله
زمانی که سینما بوجود آمد شاید کمتر کسی در دنیا تصور می کرد که این پدیده هنری به صنعتی بزرگ تبدیل شود و تمام زندگی بشری را در نوردد به گونه ای که حتی سیاست یک کشور نه از طریق دیپلماسی بلکه از طریق فیلم های آن نمایش داده شود و مخاطب در عین حالی که فیلمی را مشاهده می کند با سیاست و خط مشی کشورش نیز آشنا شود. سینما در کشور ما خیلی زود وارد شد و به دلیل جاذبیت ذاتی این هنر صنعت خیلی زود نیز جای خود را باز کرد به گونه ای که امروز کشور ما جز برترین کشورهای دارای سینما است .
اما علتی که باعث انتخاب این موضوع یعنی رژیم حقوقی حاکم بر مجوزهای وزارت ارشاد در حوزه سینما شد شاید این موضوع باشد که چرا ما یک رویکرد مشخص در رویه قانونی خودمان که بتواند از دستبرد شخص به دور باشد در حوزه سینما نداریم چرا فیلم های فیلمسازان به راحتی و بدون هیچ استناد قانونی متوقف می شود و حتی برتر از آن از اکران آن جلوگیری می شود مگرنه این است که برای ساخت یک فیلم میلیاردها تومان پول باید هزینه شود. نکته جالب اینجاست که به دلیل نداشتن رویکردی مشخص در طی این حدود هفتاد یا هشتاد سال که دارای سینما هستیم همواره سینما گران ما ناراضی از وضع به وجود آمده و دیدگاه های شخصی بوده اند.

اما نکته مهمی که یکی از هدفهای مهم اینجانب در پرداختن به این موضوع است که متولی واقعی سینمای ایران چه کسی می تواند باشد آیا تصمیم گیر نهایی وزارت ارشاد و به طور اخص سازمان سینمایی می باشد یا اینکه نهادهای دیگری نیز در تصمیم گیری سهیم می باشند در این مورد نباید از نقش و کارکرد مهمی که شورای عالی انقلاب فرهنگی دارا می باشد چشم پوشی کرد و باید بررسی کنیم که مصوبات شورا تا چه اندازه تاثیر در وضع سینمای ما داشته است و می تواند در آینده داشته باشد و اگر زمانی بین مصوبات شورا و قانون و آیین نامه های وزارتخانه تداخلی پیش آید چگونه می تواند آن را بر طرف کرد.
اما نکته مهم اینجاست که معاونت سینمایی وزارت ارشاد در سال ۱۳۹۰ تبدیل به سازمان سینمایی شد اینکه سازمان و چگونگی شکل گیری آن چه تفاوتهایی با معاونت یک وزارتخانه دارد حتما سعی می کنیم که مورد بررسی در این پایان نامه قرار گیرد اما حتما نیاز و احساس نیاز جدی وجود داشته است که یک معاونت تبدیل به یک سازمان شود و اینکه دیگر نمی شده است این هنر صنعت مهم را از طریق یک معاونت راهبری کرد اما باز به دلیل نداشتن رویکرد و رویه مشخص و از همه مهمتر قانون مشخص خیلی تغییری در کارکرد سازمان سینمایی دیده نشده است. موضوع دیگری که سعی می کنیم به آن پاسخ دهیم این است که آیا اداره سینما که یک هنر مردمی و مردم پسند نیز می باشد تنها باید از طریق دولت چه به معنای خاص آن وزارت ارشاد و چه به معنای عام آن باشد یا بهترین رویکرد این می تواند باشد که سینما را به صورت دولتی – غیر دولتی اداره کنیم تا شاهد اعتراضات گسترده در مورد مجوزهایی از قبیل پروانه ساخت و پروانه نمایش و حتی مجوز اکران را شاهد نباشیم .
بحث مهم دیگر این است که صنوف سینمایی و در راس آنها خانه سینما اگر آن را صنف تلقی کنیم که ما در این پایان نامه سعی خواهیم کرد ماهیت آن را مشخص کنیم چه نقشی در این روزگار سینمای ما دارا هستند آیا مانند دیگر حوزه ها دارای کارکرد هستند یا اصلا باید با این صنوف همانند دیگر صنوف برخورد شود نقش دولت در حمایت از این صنوف تا چه اندازه است و این تا چه اندازه باید از دولت تبعیت کنند.
اما اتفاق دیگر این بود که شورایی با عنوان شورای عالی سینما به ریاست رئیس جمهور تشکیل شد که این مهم نیز حاکی از اهمیت سینما می باشد ما سعی می کنیم این شورا را معرفی تصمیماتش را بیان و تاثیر گذاری آن را اندازه گیری کنیم .
حال به مهمترین قسمت این کار تحقیقی یا پایان نامه می رسیم و آن این است که نهادهای فرجام خواهی و از همه مهمتر دیوان عدالت اداری چه نقشی ایفا می کنند در این حوزه – ویک فیلمساز برای شکایت از تصمیمات نهادهای دولتی دارای چه حقوقی می تواند باشد آرایی که از دیوان در مورد سینما و فیلمها صادر شده است بسیار جالب و با عمق حقوقی صادر شده است از جمله آنها رایی بود که در مورد فیلم سنتوری صادر شد که به یک شناسنامه و منبع بسیار مهم در حوزه مسئولیت مدنی دولت تبدیل شد و بسیاری از اساتید محترم درباره آن قلم ها زدند. همینطور رایی که در سالهای اخیر در مورد خانه سینما از طرف دیوان صادر شد که می تواند تداخل در وظایف وزارت ارشاد و خانه سینما را به روشنی بیان کند و همین طور اهمیت آرای دیوان در این حوزه را نشان دهد.
در مورد اداره سینمای ایران قوانین چندانی را نداریم و شاید علت عدم تدوین قانون در این زمینه نداشتن دکترین زیاد در این زمینه باشد اما ما سعی خواهیم کرد همان قواینن محدود را نیز بررسی کنیم یکی از مهمترین تصویب نامه های دولت تصویب نامه مصوب ۱۳۸۲ در زمینه مجوز فیلم و اسلاید ویدئو می باشد که بسیار مشکل آفرین بوده است برای مثال در ماده ۴ این تصویب نامه همه نوع اختیاری را به معاونت سینمایی که حال تبدیل به سازمان سینمایی شده است داده است و دست آن را به کلی بازگذاشته که به نوعی تضییع کننده حق فیلم ساز در این زمینه می باشد.
امروزه که سینمای ما بین المللی شده است و در جشنواره های مهم دنیا جوایز را درو می کند و فیلمسازان ما از حد و مرز کشور ما گذاشته اند و همچنین با پیشرفتی که تکنولوژی داشته است و دیگر حتی یک فیلمساز می تواند بدون مجوز نیز فیلم خود را به نمایش همگان در آورد به نظر می رسد که شیوه اداره این هنر صنعت باید تغییر محسوسی را شاهد باشد ما سعی می کنیم که با مطالعه و تحقیق فراوان یک ایده مشخص را ارائه کنیم اما نکته مهمی که در اینجا لازم به ذکر می باشد این است که به دلیل تفاوت ارزشهای حاکم بر سینمای ما با دیگر سینماها و در واقع سینمای ارزشی که ما داریم سعی خواهیم کرد کمتر به سراغ تطبیق و نگاه تطبیقی در این زمینه برویم اما شاید آوردن مثال از سینمای فرانسه بدلیل نگاه خاص بومی به سینمای کشور و همین طور ترس از سینمای آمریکا و گرفتار شدن در آن باعث می شود که کشور فرانسه را به عنوان یک الگوی مناسب مثال بزنیم .
شاید مهمترین کاری که باید در زمینه سینما واداره آن انجام داد این باشد که یک قانون مشخص در این زمینه تصویب شود که سینما از دستبرد دولتمردان به دور باشد و فیلمسازان ما بتوانند با خیالی آسوده به وظیفه مهم خود در این زمینه بپردازند بارها شاهد بوده ایم که ساخت فیلم هایی که به طول می انجامد و از یک دولت به دولت دیگر کشیده شده است با مشکلات فراوانی روبه رو شده است و همینطور برخوردی که با صنوف سینمایی شده است کاملا با سلیقه همراه بوده است و گاه تا متلاشی شدن آنها پیش رفته است و دیگر اینکه اداره سینما تنها و تنها از طریق دولت و نهادهای دولتی به نظر کار اشتباهی می آید چه بهتر می شود که خود مردم و از همه مهمتر فیلمسازان را وارد کار کرده و از آنها برای پدید آورندگی سینمایی بهتر کمک بگیریم مگر نه این است که فیلم را باید برای خود مردم ساخت و آنها مخاطبان اصلی فیلم ها هستند.
در همه جای دنیا نشان داده شده است که هر گاه مردم خود به اداره چیزی پرداخته اند ودر کنار دولت بوده اند و دولت منحصر در آن زمینه نبوده است چه نتایج مثبتی را به وجود آورده است و از اعتراضات گسترده کاسته شده است .
ما در ابتدا بیان کردیم که سینمای ما دیگر تنها متعلق به مردم و کشور ما نمی باشد و از حد و مرز کشور فراتر رفته است و همینطور طبق قانون اساسی کشورمان ما خواستار این هستیم که انقلابمان و فرهنگ دینی خود را به دیگر کشورها نیز ارائه دهیم پس چه از این بهتر که بتوانیم با سینمای قوی و در خور این کار را به انجام برسانیم مهمترین ابزارها دولتها در دنیای کنونی فرهنگ می باشد که مهمترین نمونه آن سینماست. پس ابتدا باید ساختار سینمایی خود را به صورت یک ساختار منسجم دور از سلایق شخصی در آوریم که ابتدا سینما گر ما انگیزه تلاش در این زمینه را داشته باشد بعد بتوانیم آن را در خدمت مقاصد خود که بسیار ارزشمند نیز هست قرار دهیم . ما تمام سعی خود را به کار می بریم که حداقل بتوانیم یک الگوی مشخصی در این زمینه ارائه دهیم که بتواند راهگشا و کم کننده اعتراضات باشد و امیدواریم که مقدمه ای برای تلاش دکترین حقوقی در این زمینه باشد که یکی از مهمترین منابع ایجاد یک قانون مشخص است .
پیشینه تحقیق
۱-مقاله ای با عنوان گرایش حقوق ارتباطات در گفتگو با محسن اسماعیلی توسط آقای مالک رحمتی در مجله گواه سال دوم فروردین ۸۳ به چاپ رسیده است که در این مقاله بیشتر به فرهنگ و حقوق فرهنگی پرداخته شده است در ابتدا به بیان کلیاتی در مورد حقوق ارتباطات و اینکه می توان به عنوان شاخه ای مستقل در علم حقوق مطرح شود پرداخته است بعد گریزی به حقوق فرهنگی و اهمیتی که در آینده خواهد داشت زده است و در همین جا به سینما به عنوان شاخه ای از حقوق فرهنگی پرداخته است و بیان می شود که شاید سینما به عنوان یکی از مهمترین عناصر فرهنگ باشد که در همه زمینه های فرهنگ جای دارد و به نوعی سینما جریان فرهنگ ساز کشور می باشد.
۲- مقاله با عنوان جایگاه قانونی شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرتبه مصوبات آن توسط آقای محمد شریف در مجله حقوق و سیاست سال هفتم پاییز و زمستان ۸۳ به چاپ رسیده است که می تواند راهگشای بسیار مناسبی برای شناخت شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد از آنجایی که یکی از نهادهای بسیار مهم در زمینه سینما و سازمان سینمایی شورای عالی انقلاب فرهنگی است می توان از این مقاله بسیار کمک گرفت و جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرتبه مصوبات آن را شناخت و به این نکته پی برد که اگر بین مصوبات شورا و قانون وزارت ارشاد در زمینه سینما گاهی تعارضی پیش آمد چه باید کرد و اینکه آیا متولی اصلی فرهنگ کشور شورای عالی انقلاب فرهنگی می باشد یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا اینکه این دو نهاد با کمک یکدیگر سینما را به پیش می برند.
۳- مقاله ای با عنوان نگرشی بر سازمان و منطق حاکم بر آن سه سال با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی « بخش پژوهش» مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی شماره ۶۵ پائیز ۱۳۸۳ توسط آقای مجید وحید به چاپ رسیده است که در آن ابتدا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را معرفی می کند و بعد به تعریف سازمان و چگونگی تشکیل گیری آن می پردازد تاکید این مقاله بر روی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می باشد و اگر از سازمان نیز نام می برد چگونگی تبدیل شدن معاونت های وزارت ارشاد به سازمان را بررسی می کند و اینکه چندین معاونت از وزارت ارشاد قابلیت تبدیل شدن به یک سازمان را دارا می باشند و در صورت شکل گیری و تبدیل شدن یک معاونت به سازمان چه اتفاقی خواهد افتاد.
۴- کتابی با عنوان حقوق ارتباطات توسط آقای کاظم معتمدنژاد به چاپ رسیده است توسط انتشارات تهران که در این کتاب نیز ابتدا شکل گیری شاخه ای از حقوق ارتباطات معرفی می شود و اینکه این شاخه چقدر می تواند مهم باشد و در آینده به عنوان یکی از اصلی ترین شاخه های علم حقوق در آید بعد از آن به حقوق فرهنگ اشاره دارد که به عنوان شاخه اصلی حقوق ارتباطات است اما در این کتاب کمتر نامی از حقوق سینما یا سازمان برده شده است و نگارنده بیشتر به حقوق فرهنگ پرداخته و به آن اکتفا کرده است .
۵- مقاله ای با عنوان خشونت سینما ؛ جامعه حقوق امروز توسط آقای حمید رضا بشیری در مجله دانشگاه شیراز شماره ۹ بهار ۸۴ به چاپ رسیده است که این مقاله بیشتر به آثار اجتماعی و روان شناختی سینما می پردازد که می تواند بسیار مهم و تاثیر گذار نیز باشد اما به تاثیر حقوق و سینما و همینطور بر عکس نیز اشاراتی دارد به نوعی که این دو می توانند به یکدیگر کمک کنند و مکمل یکدیگر باشند به ویژه سینما در اجتماعی کردن افراد می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
۶- کتابی با عنوان حقوق و سینما توسط آقای ماخورا اشتفان ۱۹۶۲ ترجمه عباس ایمانی ، تهران نامه هستی ۱۳۸۶ به چاپ رسیده است که در این کتاب بیشتر از آنکه مطالب حقوقی داشته باشد ما مطالب اجتماعی و تاثیری که سینما بر اجتماع دارد را می خوانیم شاید به نوعی نام این کتاب ما را به اشتباه بیندازد که تاثیر متقابل حقوق و سینما و خاصه حقوق سینما را بخواهد بررسی کند اما بیشتر به بحث روانشناختی سینما می پردازد به جز بخش اندکی که حقوق و تاثیر سینما بر حقوق را بررسی می کند.
۷- پایان نامه ای با عنوان مبانی حقوقی نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر تولیدات فرهنگی توسط آقای محمد صادق رفیعی به راهنمایی دکتر سید مجتبی واعظی در دانشگاه شیراز در شهریور ۹۱ دفاع شده است که در این پایان نامه به نظارت وزارت ارشاد بر تولیدات فرهنگی از جمله سینما ، روزنامه ، تئاتر پرداخته شده است اما بیشتر از اینکه این پایان نامه بتواند کاربردی باشد توصیفی است و تنها نظارت وزارت ارشاد در این زمینه ها توصیف شده است شاید یکی از عللی که کاربرد در این زمینه کمتر است این باشد که وزارت ارشاد یک وزارتخانه عریض و طویل می باشد و نگارنده به بحث تولیدات فرهنگی پرداخته و چون نظارت وزارت ارشاد شامل آثار زیادی و حوزه های گوناگونی می شود تنها توانسته توصیف کند عرصه های آن را و مجال بررسی آن را نیافته است .
۸- در زمینه سینما آیین نامه های زیادی وجود دارد که بیشتر مقاله هایی که در زمینه سینما نوشته شده است بحث حقوقی آن را ملاک توجه قرار داده است و به بررسی و تجزیه و تحلیل این قوانین پرداخته است .
اهداف تحقیق
سوال اصلی
آیا صدور مجوزهای سینمایی و همینطور نحوه اداره سینما باید تنها از طریق دولت صورت گیرد و این نحوه صدور مجوز و اداره چه تأثیری بر فعالیت حوزه سینما می گذارد؟
سوالات فرعی
۱-آیا میزان دخالت وزارت ارشاد در اداره سینما زیاد نیست ؟
۲- ممیزی ها بر فیلم های وزارت ارشاد بر چه اساس و معیاری صورت می گیرد؟
۳- صنوف سینمایی و از جمله خانه سینما چه نقشی در سینما دارند وآیا آزادی عمل دارند؟
۴- آیا سینمای ایران را می توان همچون سینماهای دیگر کشورها اداره کرد؟
۵- نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در اداره سینما چقدر است ؟
فرضیه های تحقیق
۱-به نظر می آید که عمده مشکل اداره و نظارت بر سینما اداره آن تنها به صورت دولتی صرف بوده باشد و نقش نهادهای مردمی کمرنگ است .