هر چند عرفای اسلامی نیز این مؤلفه ها را ذکر نموده اند، ولی از آنجا که این مؤلفه ها به انسان بینش میدهند و باعث افزایش سازگاری او با هستی میشوند، میتوان آنها را جزء مؤلفه های معنوی قلمداد نمود.
عوامل مؤثر در هوش معنوی که در متون اسلامی تقوا و پرهیزگاری قلمداد شده است، به همراه تمرینات روزمره از قبیل تدبر در خلقت، تدبر در آفاق و انفس، روزه داری، عبادات، خواندن قرآن و تدبر صادقانه در آیات آن میتوانند نقش اساسی در تقویت هوش معنوی داشته باشند(سلیمی و همکاران ، ۱۳۸۶).
۲-۱۱) مدلهای هوش معنوی
۲-۱۱-۱) مدل زهر و مارشال(۲۰۰۰ ):
مدل زهر و مارشال، مدل گل نیلوفر است، زیرا نیلوفر سمبل غایی از انسانی است که راه آشکاری جهت ترکیب سنن غربی و شرقی است. این مدل بر نوعی روانشناسی خویشتن مبتنی است و دیدگاه های روانشناسی غرب، فلسفه شرق و علم قرن بیستم را به هم پیوند میزند. در این مدل به منابع پژوهشی گسترده ای تکیه شده است، به گونه ای که فلسفه شرق و غرب و علم روز را به هم پیوند میزند. ۶ گلبرگ در مدل، ارائه شده توسط زهر و مارشال عبارتند از: خدمت[۷۷]، پرورش[۷۸]، دانش[۷۹]، تغییر شخصی[۸۰]، برادری و اخوت[۸۱]، رهبری خدمتگذار[۸۲] ( کریجتون[۸۳]، ۲۰۰۸: ۲۲؛ بنقل از زارعی متین و همکاران، ۱۳۹۰).
۲-۱۱-۲) مدل وگان
وگان، جهت تشریح هوش معنوی، مدلی ارائه می دهد که بیشتر بر درک معنای زندگی تکیه دارد. به علاوه او همانند ایمونز، معتقد است که هوش معنوی مانند سایر هوش ها جهت حل مسئله کاربرد دارد و مبتنی بر آگاهی فرد است.
مدل وگان بر سه جزء هوش معنوی دلالت دارد:
توانایی یافتن معنا بر اساس درک عمیق مسائل مربوط به هستی؛
آگاهی از سطوح چندگانه هوشیاری و توانایی استفاده از آن جهت حل مسئله؛
آگاهی از تعامل میان همه موجودات با یکدیگر و تعامل آنها با ماورا ( جهان غیرمادی) (آمرام، ۲۰۰۹).
۲-۱۱-۳) مدل بروس لیچفیلد
لیچفیلد نیز مانند سایر اندیشمندان، به بعد آگاهی اشاره می کند، اما توجه او بیشتر بر کاربرد درونی هوش معنوی است، از جمله داشتن آرامش. علاوه بر این، او جنبه های اخلاقی این هوش را مورد توجه قرار می دهد.
بروس لیچفیلد مشخصا هوش معنوی را چنین مطرح می کند:
آگاهی از تفاوت؛
حس ماوراء الطبیعه؛
حکمت و خرد؛
آگاهی و دور اندیشی؛
آرام بودن در هنگام آشفتگی و تناقض و دوگانگی؛
تعهد، فداکاری و ایمان؛
آگاهی هوشیارانه و سازگاری با وقایع و تجارب زندگی و پرورش خود آگاهی.
۲-۱۱-۴) مدل ایمونز
ایمونز ( ۲۰۰۰ ) پیدایش سازه هوش معنوی را به عنوان کاربرد ظرفیتها و منابع معنوی در زمینه ها و موقعیت عملی درنظر میگیرد. به عبارتی، افراد زمانی هوش معنوی را به کار میگیرند که بخواهند از ظرفیتها و منابع معنوی برای تصمیم‌گیریهای مهم و اندیشه در موضوعات هستی یا تلاش در جهت حل مسئله روزانه استفاده کنند. وی هوش معنوی را چارچوبی برای تشخیص و سازماندهی مهارتها و قابلیت‌هایی که مستلزم کاربرد انطباقی معنویت است، تعریف میکند ( ایمونز، ۲۰۰۰). ایمونز معتقد است که هوش معنوی، جنبه های بیرونی هوش را با جنبه های درونی معنویت، تلفیق می کند و بدین ترتیب ظرفیت خارق العاده ای در فرد ایجاد می کند، به گونه ای که می تواند معنویت را به شکلی کاربردی مورد استفاده قرار دهد. او پنج مؤلفه برای هوش معنوی پیشنهاد میکند که شامل موارد زیر است:
۱) ظرفیت تعالی، گذشتن از دنیای جسمانی و مادی و متعالی کردن آن؛
۲) توانایی ورود به حالتهای معنوی از هوشیاری؛
۳) توانایی آراستن فعالیتها، حوادث و روابط زندگی روزانه همراه با احساس تقدس؛
۴) توانایی استفاده از منابع معنوی برای حل مسائل زندگی
۵) توانایی رفتار فضیلت مابانه مانند بخشش، سپاسگزاری، فروتنی و احساس شفقت (کرچتون، ۲۰۰۸).
البته در پاسخ به انتقادات مایر (۲۰۰۰)، مبنی بر اینکه تقوا و پرهیزکاری، رفتاری است که به شخصیت و اخلاقیات نسبت داده می شود و نه به هوش. ایمونز عامل پنجم را کنار گذاشت و چهار بعد اول رابه عنوان همه عناصر مدل خود باقی گذاشت ( ساغروانی، ۱۳۸۹).
۲-۱۱-۵) مدل کینگ
کینگ[۸۴] معتقد است که هوش معنوی، ظرفیت و توانایی منحصر به فردی را در شخص ایجاد می کند، تا معنا را در زندگی درک کند و به موقعیت های معنوی بالاتر راه یابد.
او مدلی چهار عاملی از هوش معنوی ارائه می دهد. عناصر این مدل عبارتند از:
-
- تفکر انتقادی وجودی: ظرفیت انتقادی به ماهیت وجود، واقعیت، جهان، فضا، زمان، تأمل و سایر مسائل وجودی مانند وجود متافیزیکی؛ و نیز ظرفیت اندیشیدن به مسائل غیر وجودی در رابطه با وجود خود (به عنوان مثال، از دیدگاه اگزیستانسیالیستی).
-
- تولید معنای شخصی: توانایی استخراج معنی شخصی و هدف از تمام تجربیات فیزیکی و روانی، از جمله ظرفیت برای ایجاد و استناد هدف زندگی است.
-
- آگاهی متعالی: ظرفیت برای شناسایی ابعاد متعالی / الگوهای خود (بهعنوان مثال، تعالی خود) یا دیگران، و از جهان (به عنوان مثال، جهان غیر مادی) فیزیکی در حالات طبیعی هشیاری، همراه با توانایی شناسایی رابطۀ خود با جسم است.
-
- توسعۀ حالت هوشیاری: توانایی ورود و خروج به سطوح بالاتری از آگاهی (مانند هشیاری کامل، آگاهی کیهانی، وحدت) و سایر حالات در اختیار خود فرد (همانگونه که در تفکر عمیق، مراقبه، نماز، و غیره ایجاد میشود) (کینگ، ۲۰۰۸).
۲-۱۱-۶) مدل سیسک
سیسک در تشریح هوش معنوی، طبقه بندی تقریبا جامعی ارائه می دهد. وی با ارائه مولفه های هوش معنوی، بر ویژگی های منحصر به فرد این هوش صحه می گذارد.
به عقیده وی، مولفه های کلیدی هوش معنوی عبارتند از:
ارزش های هسته ای هوش معنوی:
اتصال، رحم، وحدت در همه چیز، احساس تعادل، مسئولیت و خدمت.
تجارب هسته ای هوش معنوی
آگاهی از ارزش های غایی و معنای آنها، تجربه های برتر، احساس تعالی، آگاهی فراوان.
ظرفیت های مرکزی هوش معنوی:
دغدغه و دل مشغولی نسبت به مباحث مربوط به هستی و داشتن مهارت شهود، مراغبه و تجسم.
خواص کلیدی هوش معنوی:
صداق، انصاف، دلورزی (رحم)، با عاطفه بودن ( مهربانی).
سیستم های نمادین هوش معنوی:
شعر، موسیقی، استعاره و داستان (سیسک، ۲۰۰۸).
۲۵.۱۷%
۴۴.۲۳-%
۱۶.۴۲%
۴۱.۶۷-%
MOEs سیستم
زمان سفر کل (ساعت- وسیله نقلیه)
۴.۳۴-%
۲.۷۸-%
۲.۱۷-%
۱.۱۵-%
سرعت متوسط (کیلومتر/ وسیله نقلیه)
۴.۷۹%
۳.۱۱%
۰.۶۸%
۱.۲۳%
۴-۳ روش دوم: کنترل رمپ با محدودیت احتمال
روش دوم پیشنهاد شده در اینجا استفاده از برنامه‌ریزی احتمال محدود شده (CCP) برای در نظر گرفتن رفتار تصادفی ظرفیت بزرگراه است. CCP یک ابزار قدرتمند برای مدل کردن سیستم تصمیم‌گیری تصادفی است(Charnes و Cooper، ۱۹۶۳؛ Liu ، ۲۰۰۲) که قطعا موردی برای در نظر گرفتن محدودیت ظرفیت بزرگراه در کنترل رمپ‌ها خواهد بود.
۴-۳-۱ رفتار تصادفی ظرفیت بزرگراه تحت شرایط متفاوت جریان
تغییرات ظرفیت بزرگراه وقتی که بزرگراه غیر متراکم است بررسی شد و در بخش ۴-۲ نشان داده شد که ظرفیت به طور نرمال توزیع شده است. اما با این حال لازم است ماهیت تصادفی ظرفیت بزرگراه تحت شرایط متفاوت جریان نیز بررسی شود. بنابراین، تابع چگالی احتمال برای ظرفیت در محدوده‌های مختلف اشغال مطالعه شد. مطالعه با بهره گرفتن از داده‌های ۵ دقیقه‌ای در دوره‌ی آزمایش در ۲ گلوگاه (شکل ۴-۱۲) در محدوده تقاطع ولی عصر تا سعادت آباد انجام گرفته است. داده‌ها متناسب با توزیع نرمال هستند.
۱
۲
شکل ۴-۱۲: موقعیت دو گلوگاه
۴-۳-۱-۱ محل آزمایش
بزرگراه نیایش به عنوان محل آزمایش (شکل ۴-۱)، در این مطالعه انتخاب شده است. بزرگراه نیایش یکی از بزرگراه‌های تهران است که از سوی غرب خیابان ولیعصر و در جنوب بوستان ملت در شمال مرکزی تهران آغاز شده و به سوی غرب تهران به طول ۷.۳ کیلومتر کشیده میشود. این بزرگراه در راه خود با بزرگراه‌های چمران، یادگار امام و اشرفی اصفهانی تقاطع دارد. در این بخش مجموعا ۳۸ رمپ (۲۰ رمپ ورودی و ۱۸ رمپ خروجی) وجود دارد. دو گلوگاه در این مطالعه شناسایی شده است. سپس منطقه به دو زون تقسیم میشود (شکل ۴-۱۳). حال الگوریتم ZONE بر اساس این دو زون اجرا خواهد شد.
گلوگاه شماره ۱
گلوگاه شماره ۲
شکل ۴-۱۳: زون بندی در بزرگراه نیایش
۴-۳-۱-۲ روز آزمایش
تاریخ آزمایش شبیه‌سازی، ۲۱ آبان ۱۳۹۱ برای محدوده‌ی بزرگراه نیایش از تقاطع ولی عصر تا سعادت آباد است. این تاریخ در آزمایش قبلی برای هماهنگی انتخاب و استفاده شده است. داده‌های حجم ۵ دقیقه‌ای بعد از استخراج در شبیه سازی استفاده شدند. زمان اوج در بعدازظهر زمانی انتخاب شد که محل آزمایش در تراکم قرار داشت. برای مثال هر دوره‌ی تراکم برای هر شبیه سازی از ساعت ۱۲ الی ۱۸ بود که در دوره‌ی کنترل SZM از ساعت ۱۳ الی ۱۶عمل می‌کرد.
۴-۳-۱-۳ جمع آوری داده‌ها
نمودار رابطه جریان- اشغال برای استخراج ظرفیت تحت شرایط مختلف ترافیکی استفاده شده است. داده‌های خام با شمارش هر ۳۰ ثانیه جمع آوری شده اند. به منظور کاهش نوسانات، داده‌ها در ۵ دقیقه برای ۲ گلوگاه در محدوده شرقی تقاطع ولی عصر تا سعادت آباد جمع آوری شده است (شکل ۴-۱۲). داده‌های ۵ دقیقه‌ای شامل حجم ترافیک و اشغال برای سال ۱۳۹۱ به منظور رسم نمودار جریان- اشغال جمع آوری شده‌اند.
از نمودار جریان- اشغال ثابت شده است که بیشترین نرخ جریان ترافیک مقدار ظرفیت است(شکل ۴-۱۴). اما، پس از اینکه تراکم شروع میشود، ظرفیت کاهش می‌یابد و تابعی از سطح اشغال و تراکم میشود. این بدان معنی است که ظرفیت در محدوده‌ی مختلف اشغال تغییر میکند. بر اساس دسته بندی سطح سرویس[۷۶] (LOS) در HCM 2000 (جدول ۴-۳)، اشغال را در ۶ محدوده دسته‌بندی میشود (جدول ۴-۱۴). در محدوده I مقدار اشغال بین صفر و ۱۵% و مطابق با سطح سرویس A، B و C است. زیرا جریان ترافیک تحت این شرایط پایدار است. در نتیجه مقدار ظرفیت نظری/ طراحی می‌تواند به عنوان ظرفیت واقعی مورد استفاده قرار گیرد. محدوده II و III مربوط به سطح سرویس D و E است، که به ترتیب نشان دهنده نزدیک شدن جریان به حالت ناپایدار و شرایط جریانی کاملا ناپایدار است. محدوده IV، V و VI متعلق به سطح سرویس F هستند، اما سطح تراکم متفاوتی دارند. به عنوان مثال، محدوده IV شرایط شکست جریان را توصیف میکند، محدوده V نشان دهنده جریان توقف و حرکت و محدوده VI جریان به شدت متراکم را نشان می‌دهد. نرخ جریان حداکثر در همه‌ی محدوده‌ها به جز محدوده I به عنوان مقدار ظرفیت در نظر گرفته شده است. در محدوده I مقدار ظرفیت نظری/ طراحی به عنوان ظرفیت در این دسته انتخاب شده است.
جدول ۴-۳: سطح سرویس (HCM، ۲۰۰۰)
سطح سرویس
محدوده چگالی
وضعیت جریان
طراحی دفترچه راهنمای بحران برای مدیران
نصب سیستم هشدار دهنده و نظارتی
ایجاد سیستمی برای برقراری ارتباط با همه ذی‌نفعان سازمان(احمدی ۱۳۸۴؛ ۶۹)
برنامه ارتباطی قبل از بحران مارش و رابینز
مارش و رابینز(۲۰۰۴) خاطر نشان کردند، برنامه‌ریزی برای یک بحران قریب الوقوع به منظور حفظ شهرت و اعتبار سازمان ضروری است. داشتن برنامه ارتباطی مناسب سازمان را قادر می‌سازد به نحو موثر دیدگاه‌ها و اقدامات مثبت خود را به مدیریت بحران انتقال دهد. در مرحله پیش از بحران مارش و رابینز شرکت‌ها رابه رعات نکات زیر هنگام توسعه برنامه ارتباطات رسانه‌ای ملزم می‌کنند:
تشکیل گروه و مکتوب کردن جزئیات
ایجاد پیام‌های کلیدی
شناسایی مخاطبان
انتخاب یک سخنگو و آماده سازی او برای پاسخگویی به رسانه‌ها
مارش و رابینز متعقدند نقطه آغازین، تشکیل گروه است یعنی در طول بحران هر عضوی باید مسوولیتی داشته باشد برای مثال مشخص شود چه کسی مسوول جمع آوری اطلاعات است، چه کسی با کارکنان باید در ارتباط باشد، چه کسی خانواده قربانیان را باید مطلع سازد و چه کسی باید با ماموران اورژانس همکاری کند. اعضای گروه همچنین باید قادر باشند از آغاز بحران با سایر اعضا در تماس باشند و در طول این مدت ارتباط خود را با یکدیگر حفظ کنند. (احمدی ۱۳۸۴؛ ۷۰)
نقطه دوم ایجاد پیام‌های کلیدی است که به کنترل سناریوهای منفی‌ای می‌پردازد که ممکن است در سازمان به وقوع پیوندد. در این موارد میتوان به صورت تصادف، بلایای طبیعی، دعوا و مرافعه یا تحقیقات جنایی باشد. به علاوه فیرن و بنکس (۲۰۰۲) به برخی از شایع‌ترین انواع بحران‌های سازمانی مانند ارتشاء ریخت و پاش مواد شیمیایی، ادغام و خرید، اعتصاب و آزار و اذیت جنسی اشاره می‌کنند.
همچنین می‌افزایند پس از اینکه گروه اتفاقات و حوادث بالقوه را شناسایی کرد باید سعی کند مخاطبانی را که مایل به دریافت و اطلاعات شرکت هستند شناسایی کند. مخاطبان کلیدی را کارکنان، شرکا مشتریان، عرضه کنندگان ، توزیع کنندگان ، سهامداران و جامعه‌ای که کسب و کار ( موسسه ) در ان واقع شده است و یا کارکنان شرکت در آن مستقرند تشکیل میدهند. برنامه بحران همچنین باید شامل اطلاعات به روز درباره کسانی باشد که اطلاع رسانی می‌کنند از جمله رسانه‌های خبری، بدنههای قانون‌گذاری و اجرای قوانین که با صنعت شرکت مرتبط هستند.
توصیه چهارم مارش و رابینز این است که یک شخص سخنگو انتخاب شود تا آمادگی برقراری ارتباط با رسانه‌ها را داشته باشد. این شخص همچنین باید بتواند به بحث و گفت وگو با رسانه‌ها بپردازد و اطلاع رسانی کند.
طبق نظریه مارش و رابینز ( ۲۰۰۴) نخستین کاری که یک شرکت در بحبوحه بحران باید انجام دهد مطلع ساختن همه کارکنان است. شایعات می‌تواند از درون شرکت آغاز شود. بنابراین حفظ کارکنانی به روز با اطلاعات صحیح و زیاد در صورت امکان، از اهمیت بسیار برخوردار است . هنگام ارتباط با رسانه‌ها شرکت باید به آنها اطمینان دهد گام هایی برای حل مشکل برداشته شده است که مانع از بروز مجدد بحران خواهد شد. اگر اطلاعات فرد سخنگو کامل نباشد او باید قول دهد که اطلاعات لازم را به سرعت فراهم کند. در ضمن در برخورد با هر گونه اطلاعات نادرست شرکت باید با گزارشگران و سردبیران تماس بگیرد و اطلاعات صحیح را در اختیار آنان قرار دهد. (توکلی ۱۳۹۲)
عناصر دهگانه برنامه ارتباط بحران زرمان ( ۱۹۹۵)
زرمان اظهار می‌دارد برای سازمان ضروری است که با نحوه انتقال دیدگاه خود در طول بحران آشنایی کامل داشته باشد. به علاوه عقیده دارد شخص سخنگوی شرکت باید ارزش همکاری با رسانه‌ها را تشخیص دهد و بداند که یک رسانه چگونه عمل میکند، همچنین باید بر وجود ارتباط موثر در طول سال تاکید کند و تنها به ارتباط در طول بحران نپردازد. هنگامی که فاجعه‌ای رخ می‌دهد ارتباط منظم سازمان با رسانه‌ها نیازمند برنامه‌ای است که زرمان در تدوین آن به ده عنصر اساسی اشاره میکند.
اختصاص فرد سخنگو و همکار مساعدی که بتواند ۲۴ ساعته در دسترس رسانه باشد. این افراد باید از مقام‌های ارشد بوده و برای رسانه شناخته شده باشند.
هنگام بحران باید به سرعت عمل کرد باید در همه اوقات برای رسانه‌ها مفید واقع شد و به هیچ وجه نباید برای آنها نقش بازی کرد در عوض باید اخبار را به همه رسانه‌ها داد تا انحصاری عمل نشود.
فراهم آوردن امکان دسترسی آسان رسانه‌ها به ناحیه بحرانی. کاری که انجام می‌دهید کار برای رسانه‌هاست پس بهتر است آنها را در کنار داشته باشید.
هنگامی که وقوع بحران برای همه روشن است سعی نکنید آن را تکذیب کنید، در چنین مواقعی سکوت نشان دهنده این است که شما چیزی را از دیگران مخفی می‌کنید.
تا زمان اطلاع خانواده‌های قربانیان اطلاعات خاصی درباره آنان فراهم نکنید.
کاری انجام دهید که بتواند مایه تسلی خاطر و حمایت از مردم و جامعه باشد.
در صورت امکان یک مرکز رسانه‌ای مجهز احداث کنید.
کارکنان، مشتریان، عرضه کنندگان، رهبران جامعه و ذی نفعان را در جریان پیشرفت کارتان بگذارید.
برنامه‌ای برای نظارت بر رسانه‌ها در زمان بحران تدوین کنید.
از کسانی که شما و افرادتان را یاری کرده‌اند قدردانی و تشکر کنید. (احمدی ۱۳۸۴؛ ۷۳)
نظریه مارپیچ مثبت و منفی رسانه‌ای
“از آنجایی که در وضعیت بحرانی تفسیر رسانه‌ها از رویدادها بر نگرش های مردم تاثیر دارد، مساله و یا سوال اساسی پیرامون شرایطی مطرح میشود که به مارپیچ منفی ارتباطات معروف است و آن این است که آیا در چنین وضعیتی وحشت برآمده از رسانه، شرایط بحرانی را گسترش نمی‌دهد. و آیا این وضعیت در فرایند‌های رسانه‌ای که در واقع میتوانند مسیر را برای ثبات اجتماعی - سیاسی هموار کنند، خللی ایجاد نمی‌کند؟ به عبارت دیگر اگر رسانه‌ها چنین اثری بر عامه داشته باشند، در کدام شرایط این مارپیچ ارتباطی بحران را شدت می‌بخشد و در کدام شرایط در استقرار و یا تقویت ثبات نقش ایفا میکند.” (ترزیس،۱۳۸۴ : ۲۰۷)
“لازمه درک بهتر نقش رسانه در دوران بحران این است که آن را تجلی و نمودی از شرایط کلی سیاسی - اجتماعی بدانیم، به عبارت دیگر جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی محیط رسانه ای یعنی ” تعیین کننده‌های اساسی ژورنالیسم ” را کشف کرده و مورد تحلیل قرار دهیم.” (ترزیس،۱۳۸۴ : ۲۰۷)
نمودار ۱ - عوامل تاثیر گذار بر نمایش و ارائه رسانه‌ای یک بحران
“تحقیقات رسانه‌ای ( هارتمن و هازبند، ۱۹۷۴؛ لویستارینن، ۱۹۹۹؛ جگر و لینک، ۱۹۹۳؛ ترزیس، ۲۰۰۱؛ ون دیجک، ۱۹۹۱،۱۹۹۷ و فروهارت ۲۰۰۳ ) به روشنی نشان می‌دهد در دوره‌های بحران، باید به شرایطی که تحت آن، تعیین کننده‌های مهم اجتماعی ژورنالیسم عمل می‌کنند و شیوه‌ای که با آن بر عوامل بیرونی تاثیر می‌گذارند و یا از آنها تاثیر می‌پذیرند، توجه کافی نشان داد. همچنین باید به موانعی که بازدارنده ارتباطات موثرند، توجه کرد و به تحلیل آن پرداخت:
فرهنگ تخصصی ( نظیر نبود هنجارهای اخلاق ژورنالیستی، ایدئولوژی تخصصی که به ژورنالیسیم همچون ابزاری ضروری برای دفاع از منافع ملی نگاه میکند، انزوای ژورنالیست‌ها از مجامع بین المللی و وابستگی‌های سیاسی، قومی مذهبی و منطقه‌ای ژورنالیست‌ها)
تنش‌های سازمانی ( فشارهای ضرب الاجلی که اغلب اجازه نمی‌دهد گزارش‌های عمیق و متعادل ارائه شود، گزارشگری ۶۰ یا ۹۰ ثانیه‌ای، محدودیت و یا یکجانبه نگری فنون جمع آوری خبر)
تنش‌های سیاسی ( سانسور، خیانت کار شمردن، ارعاب از سوی منابع و یا نهادهای سیاسی، اعمال نفوذ کردن، تنظیم منافع در هم تنیده رسانه‌ها، سیاستمداران و بخش‌های اقتصادی)
فشارهای اقتصادی ( وضعیت بازار، خصوصی سازی مهار گسیخته، فقدان جمع‌گرایی و فشارهای بازار که ژورنالیسم جنجالی را تقویت میکند.)
استراتژی و تاکتیک منبع ( ارعاب از سوی منابع حکومتی، مدیریت روابط عمومی توسط سیاستمداران معروف، دستکاری اطلاعات دفاع تدارکاتی، سوء استفاده از برخی اطلاعات برای اهداف روانشناختی، دفاع ملی ارتش).
علاوه براین باید فشارهای مشابهی را که به اشکال مختلف به ژورنالیست‌ها وارد میشود و موانع اضافی دیگری ایجاد میکند، در نظر گرفت:
متخصصان رسانه‌ای با مطالعه روزنامه‌ها و پیگیری اخبار روزانه بنگاه‌های خبری رقیب، هم خود به ادارکی از بحران یا ترس ناشی از آن نائل می‌آیند و هم هراسی را که توسط رسانه‌ها نمود پیدا میکند، به مثابه یک گفتار مسلط متجلی می‌کنند.
از آنجا که رسانه‌ها گرایش دارند به طور مداوم با هم و با سایر منابع ارتباطی در ارتباط باشند، فشارهای مشابه ثابت است. در نتیجه در دوره‌های بحران رسانه‌های میانه رو اغلب دیدگاه خود را در موضع مخالف و انحرافی می‌بینند و برای اجتناب از مطرود شدن از سوی همکاران ( تند رو) از خطر کردن پرهیز می‌کنند.
رده‌های بالای مدیران رسانه‌ها تمایل دارند همان گونه که با نخبگان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هماهنگ میشوند با رقبا و همتایای خود هماهنگی پیدا کنند تا در ایجاد ثبات در کشور سهیم باشند و منافع خود را حفظ کنند. نخبگان سیاسی، اقتصادی در دوران بحران و در زمانی که احساس می‌کنند در تنگنا قرار گرفته اند، فشارهای زیادی بر نخبگان اداره کنننده رسانه‌ها وارد می‌آورند.
تحقیقات نشان داده است در دوران بحران، موانع ششگانه ای که در بالا با عنوان ” تعیین کننده های اجتماعی اساسی ژورنالیسم ” به آن اشاره شد، با فشارهای فزاینده مشابه ترکیب میشود و بر محتوای رسانه‌ها و ایجاد فرهنگ هراس اجتماعی تاثیر می‌گذارد. “نتیجه همه این عوامل، در فرایند گزارش بحران، توسعه همزمان مارپیچ سکوت توسط رسانه‌های میانه رو است که دیدگاه خود را در مقایسه با دیدگاه رسانه های تندرو یا عامه گرا، حاشیه‌ای و انحرافی می‌بینند و به این ترتیب مارپیچ ” گفتار بحران/ ترس اخلاقی” شکل میگیرد؛ به عبارت دیگر رسانه‌ای که دیدگاه خود را در حال مسلط شدن می‌بینند، کم‌کم به این نتیجه می‌رسند که برای حفظ این تسلط لازم است در گزارش ابعاد بحران اغراق کنند. (همان)
نظریه گالتونگ درباره بحران
پرفسور گالتونگ ۱۲ موردی که روزنامه نگار را هنگام بحران و جنگ دچار انحراف میکند چنین بیان میکند:
پرداختن به بحران و جنگ بدون در نظر گرفتن بافت واقعی[۲۱] آن و تمرکز بر اقدام غیر منطقی بدون توجه به دلایل منازعات حل نشده و قطب‌گرایی.
دوگانگی[۲۲]: پایین آوردن تعداد طرف‌های درگیر به دو مورد هنگامی که بیش از دو کشور درگیر جنگ باشند. در ماجراهایی که اغلب بر تحولات داخلی متمرکز است، معمولا نیروهای خارجی به عنوان دولت‌های خارجی و متحدان فراملی نادیده انگاشته میشوند.
اعتقاد به مانی گرایی ( خیر وشر) و سفسطه[۲۳] خوب معرفی کردن یک طرف و بد معرفی کردن طرف دیگر.
اعتقاد به نبرد سرنوشت ساز[۲۴]: اجتناب‌ناپذیر جلوه دادن جنگ و حذف راه حل‌های دیگر.
ابهام[۲۵]: تمرکز فقط بر زمینه جنگ ( یعنی میدان نبرد یا محل رویداد بحران) نه بر نیروها و عوامل منعکس کننده آن.
پس طبق نظر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کارت هوشمند ضریب امنیتی بالایی دارد و تخلفات رانندگان درآن ثبت می شود لذا شماره کارت هوشمند می تواند برای این سیستم مناسب باشد چون قابلیت پیگرد و ثبت تخلف را در خود نگه می دارد. بنابراین در صورتیکه راننده قصد رزرو بار را دارد باید از طریق وارد نمودن شماره کارت هوشمند خود وارد سیستم شود تا بتواند رزرو بار را انجام دهد.
۶-۳-۴- فرایند رزرو بار / کنسل کردن
از منوی ورود به سیستم کاربر از طریق وارد کردن شماره کارت هوشمند وارد سیستم می گردد سیستم بعد از احراز هویت کاربر را شناسایی می نماید و با توجه به حدود دسترسی که برای کاربر از طریق نام کاربریش تعریف شده است خدمت / خدمات مورد نظر خود را انتخاب می نماید این منو با نام خدمات رزرو بار شامل سه قسمت می باشد ، رزرو بار ، کنسل کردن بار و گزارشات.
از منوی خدمات رزرو بار گزینه رزرو بار را کلیک می نماید : سیستم از کاربر : استان مقصد، شهر مقصد ، نوع بار درخواستی ، نوع با رگیر ، تاریخ رزرو بار ( از تاریخ تا تاریخ) شماره تلفن همراه برای ارسال پیام کوتاه ، آدرس پست الکترونیکی ( بصورت دلخواه می باشد ) را وارد سیستم می نماید کلیه اطلاعات در خواستی سیسیتم اجباری بود و کاربر حتما باید همه فیلدها را پر نماید بجز ادرس پست الکترونیک که اختیاری می باشد. سیستم قادر خواهد بود در تاریخ ذکر شده بارهایی که در استان شهر مقصد موجود است را به کاربر نمایش دهد در صورتیکه در شهر مقصد بار برای کاربر موجود نباشد سیستم از کاربر خواهد پرسید که آیا مایل است از شهرهای اطراف انتخاب نماید در صورتیکه کاربر مایل باشد که از شهرهای مجاور شهر مقصد بار انتخاب نماید ok را کلیک می نماید . سیستم قادر خواهد بود شهرهایی را که حداکثر تا ۲۰۰ کیلومتر با شهر انتخابی فاصله دارند را به کاربر نمایش دهد بنابراین کاربر این امکان را دارد که از وجود بار در اطراف پایانه مقصد مطلع شده و در صورت تمایل در پایانه های مجاور بار را رزرو و هنگام رسیدن بارگیری نماید ، البته سامانه درگاه ملی این امکان را برای راننده فراهم می اورد که از اطلاعات کلیه پایانه ها هم زمان مطلع شود و بارهایی را که متناسب با بارگیر و زمان رسیدنشان باشد را انتخاب نماید.
کاربر بعد از ثبت سفارس کد رهگیری ۱۰ کارکتری دریافت و همزمان سیستم برای کاربر پیام کوتاهی مبتنی بر مشخصات رزرو بار ارسال می نماید . کاربر باید این شماره رهگیری را به خوبی محافظت نماید تا در صورتیکه بخواهد با را کنسل نماید بتواند عملیات کنسل کردن را به درستی انجام دهد.
در صورتیکه کاربر بار را رزرو نماید و به تعهد خود پایبند نباشد صاحب کالا با اطلاع به مدیر سیستم یا کارشناس حمل و نقل شماره کارت هوشمند راننده را به سیستم بارنامه الکترونیک انلاین و یا سایر سیستم های صدور بارنامه ابلاغ کرد و راننده به مدت یک هفته از دریافت هر نوع بارنامه محروم می گردد.
تبصره ۱: تاریخ رزرو بیشتر از ۴۸ ساعت اعتبار ندارد در واقع بازه زمانی که توسط راننده انتخاب می شود حداکثر ۲ روز می باشد
تبصره ۲: در مواردی که راننده تا ۴۸ ساعت قبل از رسیدن به مقصد که بار را در آن رزرو کرده به صاحب بار و یا شرکت حمل و نقل اعلام انصراف نماید محرومیت عدم صدور بارنامه برای او لغو خواهد شد.
تبصره ۳: در صورتیکه بروز حوادث طبیعی (سیل و زلزله) و تصادفات جاده ای محدودیت برای راننده لغو خواهد شد.
کد رهگیری حاوی اطلاعاتی است که تاریخ و زمان رسیدن بارگیر به مقصد را در خود جای داده است. سیستم قادر خواهد بود با توجه به کد رهگیری صادر شده اطلاعات زمان رسیدن به مقصد را در خود نگهداری کند زیرا در صورتیکه کاربر قصد کنسل نمودن بار را داشته باشند ، ۴۸ ساعت قبل از موعد می توانند بار را کنسل نماید.
۷-۳-۴- فرایند کنسل نمودن بار
در صورتیکه کاربر بار را رزرو نمود ه باشد و کد رهگیری را دریافت کرده باشد و اکنون به هر دلیلی قصد کنسل نمودن بار را داشتنه باشند کاربر باید تا ۴۸ ساعت قبل از موعود مقرر اقدام به کنسل نمودن بار نماید .
ورود با شماره کارت هوشمند از منوی خدمات رزرو : گزینه کنسل را کلیک نماید در فرم باز شده سیستم از کاربر شماره کد رهگیری ۱۰رقمی را که هنگام رزرو به کاربر اختصاص داده شده را مطالبه می نماید . کاربر با وارد نمودن این کد و کلیک بر روی کنسل رزرواسیون را کلیک می نماید. از انجایی که رانندگان ممکن است دسترسی دائمی به شبکه اینترنت و امکانات مورد نیاز را نداشته باشند از طریق پیام کوتاه با ارسال کد رهگیری خود به سامانه پیام کوتاه سفارش خود را کنسل می نمایند بنابراین گزینه کنسل کردن بار نیز باید در سامانه پیام کوتاه موجود باشد ، هنگام کنسل نمودن رزرواسیون سیستم به صورت اتوماتیک امکان انتخاب بار برای کاربر دیگر را فراهم می نماید و بار کنسل شده به لیست بار های موجود و قابل بارگیری اضافه خواهد شد.
۸-۳-۴- نرم افزارهای ردیابی مبتنی بر GPS
همانطور که در فصول پیشین بیان شد ماهوارهای GPS یکی از پرکاربردترین تکنولوژی ها در زمینه مدیریت ناوگان می باشد. شرکت های حمل و نقل با در اختیار داشتن یکی از نرم افزارهای GPS traking (ردیابی مبتنی بر GPS) می تواند محل دقیق ناوگان خود و سایر ناوگانی که قرار است برای آنها باری را حمل نماید و همچنین بارگیری که به باری از شرکت آنها رزرو نموده است را ردیابی نمایند. این قبیل نرم افزارهای امکاناتی از قبیل :
-
-
-
- جزئیات مکانی ناوگان
-
- آخرین موقعیت ناوگان
-
- گزارشا توقفات حرکت ناوگان
-
- گزارش ورود و خروج ناوگان به محدودهای تعریف شده
-
-
شرکت های حمل و نقل با در اختیار داشتن چنین امکانات و گزارشاتی می توانند تمامی رفتارهای ناوگان باری خود را کنترل نمایند پس در صورتیکه راننده کامیون ملکی / شخصی اقدام به رزرو بار نمایند شرکت ها و حمل و نقل که منتظر ورود او در پایانه یا شرکت جهت بارگیری می باشند می توانند موقعیت دقیق او را دانسته و در صورتیکه راننده قصد تخلف و یا عدم تعهد برای حمل بار رزرو شده داشته باشد را شناسایی نماید. سیستم های ردگیری مبتنی بر GPS این امکان را به شرکت های حمل و نقل می دهد که سیستم گزارش ورود و خروج ناوگان به محدوده های تعریف شده توسط شرکت را به کاربر نمایش دهد بنابراین استفاده از فناوری GPS می تواند از اعتماد سازی بیشتری برای شرکت های حمل و نقل انجام دهد زیرا که همواره این نگرانی برای شرکت های حمل و نقل و صاحبان بار وجود دارد در صورتیکه راننده بار را رزرو کند، رزروکننده بار به موقع خواهد رسید. یا درباره تاخیراتش حقیقت را بیان می کند ؟
طی گفتگوهایی که اینجانب با رانندگان بخش حمل و نقل داشته ام آنها عنوان کرده اند شاید هنگامی که بار را رزرو کردند در میانه راه بار بهتری را برای حمل پیدا کنند لذا بار رزروشده را رها کرده و به سراغ بار بهتر خواهند رفت. وجود چنین تفکری کار را بشدت سخت کرده در اینصورت فرهنگ سازی و اعتماد سازی میان شرکت های حمل و نقل و رانندگان و صاحبان بار بسیار حائز اهمیت است.
در هر صورت استفاده از فناوری GPS و سیستم های ردیابی مبتنی بر GPS کمک به بسیاری برای مدیریت ناوگان باری خواهد کرد. سامانه درگاه ملی بار باید قادر باشد اطلاعات سیستم های GPS را نیز در خود جای دهد.
هنگامی که کاربر با نام کاربری مدیر سیستم و یا کارشناس حمل و نقل وارد سیستم می شود علاوه بر منوهای قبلی که ذکر شد در سربرگ منوی اصلی زیر منوهایی از قبیل خانه ، اطلاعیه ها ، تنظیمات ، تغییر رمز عبور و گزارشات را در اختیار دارد. در زیر منوی خانه توضیحاتی درباره مزایا سیستم ذکر شده است و عملا در این قسمت عملیات خاصی صورت نمی پذیرد.
در زیر منوی اطلاعیه ها مدیر سیستم یا کارشناس حمل و نقل بر کلیک ایتم مذکور قادر خواهند بود اطلاعیه هایی در قالب اطلاعیه هایی فایلی ، متنی و اطلاعات خواب را نمایش دهد. با انتخاب اطلاعات خواب سیستم اطلاعات خواب پایانه استانی که یوزر ادمین با ان وارد شده است را نمایش می دهد این نمایش اطلاعات برای انواع بارگیر بوده و دربارهای زمانی مختلف به ترتیب جدیدترین روز تنظیم شده است. همچنین در این زیر منو امکان اضافه کردن ، ویرایش و حذف موارد نیز برای مدیر سیستم وجو دارد.
مدیر سیستم یا کارشناسی حمل و نقل با کلیک اضافه نمودن در پنجره باز شده می تواند اطلاعات خواب وارد نماید این اطلاعات شامل نوع بارگیر تعداد روز خواب ، تاریخ شروع ، تاریخ پایان و توضیحات می باشد ( همچنین این منو شامل دو لیست می باشد لیست ثابت و لیست پایانه ، در لیست ثابت اطلاعات خواب به صورت ثابت نمایش داده می شود و در لیست پایانه که مخصوص نمایش آن بر بارهای موجود در پایانه است لیست متحرکی وجود دارد که این لیست به ترتیب تاریخ )
کاربر ادمین / کارشناس حمل و نقل می تواند از منوی اطلاعیه ها اطلاعیه مبتنی را کلیک نمایدو تا حداکثر اطلاعیه را در سیستم درج نماید در صورتیکه تعداد اطلاعیه ها بیشتر از ده مورد باشد سیستم از کاربر می خواهد که از اطلاعیه های قبلی خود حذف نماید. با کلیک اطلاعیه ها و متنی در پنجره باز شده کاربر می تواند اضافه را کلیک نماید در پنجره باز شده کاربر نوع اطلاعیه را مشخص می کند (آب و هوا، سایه، مدت انتظار ) تاریخ پایان و شروع را نیز مشخص می کند ( تاریخی که اطلاعیه می تواند باقی باشد ) متن اطلاعیه را درج می نماید دکمه تائید یا انصراف را انتخاب می نماید.
در منوی اطلاعیه ها : اطلاعیه فایل را انتخاب می نمایند در پنجره باز شده ، ماننده روش اطلاعیه های متنی کاربر یادآوری می شود که حداکثر ۱۰ اطلاعیه را می تواند ثبت نماید . رکوردهای قبلی را ویرایش نماید و یا انها را حذف نماید و رکورد جدید را اضافه نماید. در صورتیکه کاربر از قبل اطلاعیه را ثبت نموده باشد اطلاعیه ها برای کاربر نمایش داده خواهند شد کاربر با کلیک بر اضافه می تواند اطلاعیه فایل خود را در پنجره باز شده وارد نماید در پنجره باز شده کاربر نوع اطلاعیه اموزشی بخشنامه سایرین را انتخاب می نماید. تاریخ شروع و پایان اطلاعیه را درج می نماید. در صورت لزوم توضیحات را نوشته و فایل هایی را که باید ضمیمیه کند را انتخاب می نماید. سیستم قادر خواهد بود که پیش نمایش فایل را برای کاربر ادامه دهد کاربر مجاز به اپلود فایل با فرمت های jpg , png , tax , pdf می باشد. بعد از پایان کار در صورت صحیح بودن موارد تائید را کلیک می نماید.
از منوی اصلی تنظیمات را انتخاب کرده در پنجره باز شده دو نوع تنظیم را کاربر ادمین فراهم است تنظیمات گزارشات، تنظیمات گروه ها و کاربران . تنظیمات گزارشات در پنجره باز شده : تعیین سطوح دسترسی به گزارشات برای کاربر فراهم می آید در این پنجره ۳ زیر منو وجود دارد ترتیب این زیر منو ها در تصویر آورده شده است در این بخش می توان اطلاعات خواب کامیون ها را مشخص نمود و نام پایانه ها را انتخاب کرد نوع متن و فایل های که در اطلاعیه ها ثبت شده است را مشاهده و یا حذف نمود.
بارهای آینده را بر حسب نوع بارگیر مورد نیاز مشخص نمود همچنین می توان تمامی واردی که دلخواه نیستند و یا در بازه زمانی مورد نظر نمی باشد را فیلتر نمود این فیلترکردن ها شامل شرکت ها ، بارگیرها ، نوع بار و پایانه می باشد.
از منوی تنظیمات کاربران و گروه :
در این منو به کاربران که شامل شرکت های حمل و نقل و سایر کاربران می باشد نام کاربری اختصاص می یابد تخصیص نام کاربری به فرد عادی و یا کاربر سازمان راهداری می باشد از طرفی کاربران می توانند به صورت گروهی نام کاربری را دریافت نمایند.
در این بخش به کاربران نام کاربری اختصاص داده می شود سطوح دسترسی کاربران با توجه به مسئولیت و اهاف کاری مشخص می شود ، کاربر می تواند حقیقی یا حقوقی باشد همچنین کاربر یا یک کاربر عادی ست و یا کاربر سازمان راهداری است . عضویت کاربر در این خرم مشخص می شود. مشخصات کاربردرج شده و زیر صفحه افراد اضافه شده مشخص می شوند. همچنین در سیستم مشخص می شود که چه کاربری از سیستم استفاده نمود. و کاربر جدیدی را ثبت نموده است
در منوی تنظیمات کاربران گروه سربرگ گروه : امکان ایجاد کاربر برای گروهای مختلفی را میسر می کند. در این سربرگ هنگان ثبت کاربران گروهی جدید عنوان گردد. ایجاد کننده ، ویرایش کننده ، نیز نمایش داده می شود علاوه بر آن سطوح دسترسی برای اجزا و گروه ها نیز از این طریق امکان پذیر است
از منوی اصلی زیرمنوی تغییر رمز عبور : این امکان را به کاربر می دهد که رمز عبور خود را تغییر دهد این روند مانند سایر وب سایتهای معمول امکان پذیر است.
از منوی اصلی زیر منوی گزارشات ، گزارشات متنوعی را برای کاربر نمایش می دهد ، هنگام کلیک بر زیر منوی گزارشات در پنجره بار شده در لیست قابل مشاهده است لیست ثابت و لیست پایانه در لیست ثابت گزارشات درباره بارهای آینده ، اطلاعیه های فایلی ، مبتنی و کاربران انلاین موجود می باشد در لیست پایانه که مخصوص نمایش بارها ی آینده بر موجود در پایانه می باشد لیست متحرکی از بارهای آینده برای کاربران پایانه قابل مشاهده است.
اما بر اساس آیه ۲۷ سوره حج میتوان گفت : اگر عمل مخصوص در بیت الحرام را که اولین‌بار ابراهیم× آن را تشریع نمود حج نامیده‌اند، به این جهت است که هر کس بخواهد این عمل را انجام دهد قصد خانه خدا میکند. اما باید گفت : عمل حج با ارکان و اجزایی که دارد یک دوره کامل مسیر ابراهیم خلیل× در مراحل توحید و نفی شرک و اخلاص عبودیت او را مجسم می‌سازد. با این بیان روشن میشود که چرا فرمود : در میان مردم حج را اعلام کن تا به سویت بیایند. چون معنای آمدن مردم به سوی ابراهیم این است که مردم به سوی خانه‌ای که او بنا کرده بیایند و زیارت کنند و آمدن‌شان مستلزم این است، که این منافع اخروی و دنیوی را مشاهده کنند و وقتی مشاهده کردند علاقمند به آن شوند. در ادامه از سنت قربانی کردن سخن میگوید و این که به هنگام قربانی کردن چهارپایان حتما نام خدا را ببرند.
در آیه‌ی بعد می‌فرماید:
{ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتیق}
«سپس باید آلودگى خود را بزدایند و به نذرهاى خود وفا کنند و بر گِرد آن خانه کهن [کعبه] طواف به جاى آورند.»
در این آیه برطرف کردن آلودگی‌ها به معنای زایل کردن هر چیزی است که به خاطر احرام در بدن پیدا شده مانند ناخن، مو، ….
به طور کلی می‌فرماید:آنچه ما برای ابراهیم و مردم بعد از وی تشریع کردیم و مناسکی که برای حج مقرر داشتیم مواردی است، که ذکر شد. به عبارت دیگر مناسک حج که عبارت است از احرام، طواف، نماز، قربانی، اخلاص و اجتناب از شرک همه از جمله مواردی است که در زمان ابراهیم× تشریع شده است.[۴۹]
علاوه بر آیاتی که بیان شد. همچنین از آیه ۱۲۴ بقره میتوان آداب و سننی را که در شریعت حضرت ابراهیم تشریع شده است، را برداشت نمود:
{وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ }
«و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتى بیازمود، و وى آن همه را به انجام رسانید.»
در این آیه در مورد این که آن سخنان و فرمان حق چه بود که رب العالمین ابراهیم را به وسیله آن آزمود ابن عباس گفته است: خداوند تعالی ابراهیم را به ده چیز از تطهیر و تادیب فرمان داد که پنج مورد از آن در سر است و عبارت است از : آب در دهان کردن (مضمضه) و آب در بینی کردن (استنشاق)، مسواک زدن، شارب گرفتن و شانه کردن موی سر و پنج مورد از آن هم در بدن است که عبارت است از: بریدن ناخن، ختنه کردن، زایل کردن موی زیر بغل، زایل کردن موی زهار و استنجا با آب است. [۵۰]
پس میتوان بدست آورد موارد گفته شده، همه در شریعت حضرت ابراهیم× تشریع شده است. همچنان که در روایات هم به این موارد در شریعت حضرت ابراهیم اشاره شده است. از آن جمله این که حضرت امام صادق× فرمودند:
«میان نوح و ابراهیم هزار سال بود و شریعت ابراهیم یکتا پرستی و اخلاص و ریشه کندن بتها است و آن سرشتی است که مردم را بر آن آفریده و آن حنیفیه است و بر آن پیمان گرفته که جز خدا پرستش نشود و شریک برایش نیاورند، نماز و امر و نهی را مقرر فرمود. اما احکام مقررات ارث را مقرر نفرمود و در حنیفیت برایش افزود: ختنه و چیدن سبیل و کندن موی زیر بغل و گرفتن ناخن و زایل کردن موی زهار و او را فرمان داد به ساختن کعبه و حج و مناسک این‌ها همه شریعت اوست.»
همچنین در حدیثی دیگر از آن حضرت آمده است که فرمودند:
خداوند عزوجل به ابراهیم× فرمود: پاکیزه شو پس سبیل خود را زد. باز فرمودش پاکیزه شو موی زیر بغلش را کند. باز فرمودش پاکیزه شو ناخن‌هایش را گرفت، باز فرمودش پاکیزه شو موی زهارش را سترد و بار دیگرش که فرمود ختنه کرد.[۵۱]
۲ـ۱ـ۳ـ شریعت حضرت موسی×
یهودیت یا دین یهود شریعت حضرت موسی است. شریعت حضرت موسی بزرگ‌ترین شریعت نسبت به پیامبران ماقبل خود می‌باشد. به عبارت دیگر با بعثت حضرت موسی انقلابی عظیم و تحولی جدید در تاریخ شرایع و در نظام فرهنگی و تشریعی بوجود آمد. زیرا پیامبرانی که قبل از حضرت موسی بودند فقط در امت‌های مستقل برانگیخته می‌شدند و ادیان آنها به دعوت برای اصلاح عقیده و تهذیب نفوس و از بین بردن مفاسد بزرگ بسنده می‌کرد. اما زمانی که حضرت موسی مبعوث شدند به ایجاد امتی پرداختند که ظلم و ستم را از آنان دور کرده بودند پس وطنی مستقل برای آنان برگزیدند، ستون‌های استقلال و رهایی را در آن تاسیس نمودند و به طور کلی جامعه‌ای کامل که دارای نظام سیاسی و تدابیر دفاعی در مقابل تجاوزکاران بود برای آنان وضع نمودند و کتابی را که شامل قوانین زندگی اجتماعی بود برای آنان آوردند.
پس میتوان گفت: بعثت حضرت موسی از جمله شرایعی است که نه در تاریخ شرایع و نه در تاریخ امت‌های گذشته سابقه نداشته است و همین امر برتری آن را بر شرایع ماقبل خود می‌رساند.
دین یهود به عنوان یکی از ادیان الهی سه رکن و محور اصلی دارد:
خداوند (خالق جهان هستی)
میثاق (قبول توحید و عهد و پیمان با خدا و رعایت فرامین او)
تورات (که فلسفه یهود و شریعت و فرامین خداوند در آن آورده شده است.)[۵۲]
میتوان گفت: با توجه به این که تورات در برگیرنده شریعت حضرت موسی است مشتمل بر احکام دینی فراوانی بوده است که مشهورترین این احکام همان فرامین دهگانه‌ای است که بر حضرت موسی× در کوه طور نازل گردیده و به نام احکام عشره شهرت دارد و نیز مفاد همان پیمان میثاق معروفی است که خداوند با بنی اسرائیل بسته و آنها را ملزم به انجام آن کرده است. این احکام عشره عبارتند از:
من خدا خالق تو هستم که تو را از اسارت و بندگی مصر آزاد ساخت.
تو را معبود دیگری جز من نباشد.
نام خدای خالقت را بیهوده بر زبان نیاور.
روز «سبت» شنبه را به یاد داشته باش تا آن را مقدس بداری، شش روز را مشغول باش و همه کارهای خود رابه جا آور اما روز هفتم روز استراحت و وقف خدای تو است، در این روز هیچ کار مکن.
۱ـ پدر و مادرت را احترام بگذار.
۲ـ قتل مکن.
۳ـ زنا مکن.
۴ـ دزدی مکن.
۵ـ بر همسایه خود شهادت دروغ مده.
۶ـ به خانه همسایه خود و هر آنچه از آن اوست طمع نورز.
چنان‌که در فرامین دهگانه آمده پرستش خدای یگانه، احترام به پدر و مادر و نیز حرمت نهادن تعطیلی روز شنبه بر یهودیان واجب است و از آن طرف قتل و زنا، دزدی و شهادت به دروغ، بت‌پرستی و آزار همسایگان بر آنان حرام گشته است.
علاوه بر این، احکام دیگری نیز در شریعت یهود وجود دارد و آن این که نماز و روزه بر یهودیان واجب بوده و آنان در شبانه روز سه بار به سوی شهر مقدس و مذهبی بیت المقدس نماز می‌گزاردند، همچنین توجه خاصی به ادای قربانی‌ها در مراسم مختلف داشتند، سنت ختنه کردن را واجب می‌شماردند و آن را هشت روز پس از تولد نوزاد انجام می‌دادند. از خوردن گوشت حیواناتی که در دین‌شان تحریم شده پرهیز می‌کردند و مسائلی دیگر.[۵۳]
در بعضی از آیات قرآن کریم هم، به بیان این مسائل و احکام در شریعت حضرت موسی اشاره میکند. از آن جمله: خداوند در سوره‌ی مبارکه انعام آیه‌ی ۱۴۶ می‌فرماید:
{وَ عَلَى الَّذینَ هادُوا حَرَّمْنا کُلَّ ذی ظُفُرٍ وَ مِنَ الْبَقَرِ وَ الْغَنَمِ حَرَّمْنا عَلَیْهِمْ شُحُومَهُما إِلاَّ ما حَمَلَتْ ظُهُورُهُما أَوِ الْحَوایا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذلِکَ جَزَیْناهُمْ بِبَغْیِهِمْ وَ إِنَّا لَصادِقُونَ}
«و بر یهودیان، هر [حیوان] چنگال دارى را حرام کردیم، و از گاو و گوسفند، پیه آن دو را بر آنان حرام کردیم، به استثناى پیههایى که بر پشت آن دو یا بر رودههاست یا آنچه با استخوان درآمیخته است. این [تحریم] را به سزاى ستم کردنشان، به آنان کیفر دادیم، و ما البتّه راستگوییم.»
این آیه به قسمتی از محرمات یهود اشاره میکند، نخست میگوید :و بر یهودیان هر حیوان ناخن‌دار را حرام کردیم. زیرا ظفر در اصل به معنای ناخن است ولی به سم حیوان‌های سم‌دار نظیر اسب که سم‌هایی دارند که شکاف ندارد نیز اطلاق شده و نیز به پای شتر که نوک پای او یکپارچه است و شکافی ندارد گفته‌اند. بنابراین از آیه‌ی فوق چنین استفاده میشود که تمام حیواناتی که سم چاک نیستند اعم از چارپایان یا پرندگان بر یهود تحریم شده بود.
سپس می‌فرماید :پیه و چربی موجود در بدن گاو و گوسفند را نیز بر آنها حرام کرده بودیم و به دنبال آن سه مورد را استثناء میکند. نخست چربی‌هایی که در پشت این دو حیوان قرار گرفته و چربی‌هایی که در پهلوها است و چربی‌هایی که با استخوان آمیخته شده است. ولی در پایان آیه تصریح میکند که این‌ها در حقیقت بر یهود حرام نبود اما به خاطر ظلم و ستمی که می‌کردند از این‌گونه گوشت‌ها و چربی‌ها که مورد علاقه‌ی آنها بود به حکم خدا محروم شدند.
علاوه بر آیات قرآن، روایات متعددی داریم که نشانگر قوانین و احکامی است که در شریعت حضرت موسی× وجود داشته است. از آن جمله: امام صادق× فرمودند:
«قال امیرالمؤمنین×: ان رسول الله| لما بعث کانت القبله الی بیت المقدس علی سنه بنی اسراییل و ذلک ان الله تبارک و تعالی اخبرنا فی القرآن انه امر موسی بن عمران ان یجعل بیته قبله فی قوله {وَ أَوْحَیْنا إِلى مُوسى وَ أَخیهِ أَنْ تَبَوَّءا لِقَوْمِکُما بِمِصْرَ بُیُوتاً وَ اجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ قِبْلَهً وَ أَقیمُوا الصَّلاه} و کان رسول الله| علی هذا یصلی الی بیت المقدس، مده مقامه بمکه و بعد الهجره اشهرا حتی عیرته الیهود و قالوا انت تابع لنا، تصلی الی قبلتنا و بیوت نبینا فاغتم رسول الله| لذلک و احب ان یحول الله قبلته الی الکعبه و کان ینظر فی آفاق السماء ینتظر امر الله فانزل الله علیه.
امیر مؤمنین× فرمودند: هنگامی که رسول خدا برانگیخته شد قبله به سمت بیت المقدس بر روش بنی اسراییل بود که این مسئله را خدای تبارک و تعالی در قرآن آیه «و به موسى و برادرش وحى کردیم که شما دو تن براى قوم خود در مصر خانههایى ترتیب دهید و سراهایتان را رو به روى هم قرار دهید و نماز برپا دارید» خبر داده است که همانا امر کرد به موسی × تا خانه‌اش را قبله قرار دهد و این چنین رسول خدا به سمت بیت المقدس نماز می‌خواندند تا این که مدتی گذشت و یهودیان شروع به عیب جویی کردند و خطاب به پیامبر گفتند تو تابع ما هستی به سمت قبله ما و خانه پیامبر ما نماز می‌خوانی. رسول خدا| که دوست می‌داشتند که خداوند قبله را به سمت کعبه برگردانند نظر به آسمان انداختند و منتظر امر خدا بودند پس خداوند بر او نازل کرد.»[۵۴]
در حدیثی دیگر حضرت علی× می‌فرمایند:
«جاء نفر من الیهود الی رسول الله| فسأله اعلمهم عن مسائل فکان فیما سأله انه قال له : لای شیء فرض الله الصوم علی امتک بالنهار ثلاثین یوما و فرض الله علی الامم اکثر من ذلک؟ فقال النبی|: ان آدم لما اکل من الشجره بقی فی بطنه ثلاثین یوما ففرض الله علی ذریته ثلاثین الجوع والعطش والذی یأکلونه باللیل تفضل من الله علیهم و کذلک کان علی آدم، ففرض الله ذلک علی امتی، ثم تلا هذه الایه {یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون} قال الیهودی: صدقت یا محمد| …
یک نفر یهودی به نزد رسول خدا آمد و درخواست کرد تا او را از این مسائل آگاه کنند و به ایشان گفت: برای چه خداوند روزه را بر امت تو سی روز واجب کرد و بر امت‌های دیگر بیشتر از این واجب نمود؟ پس پیامبر| فرمودند: هنگامی که آدم از درخت خورد اثر آن سی روز در بدنش باقی ماند پس خداوند بر ذریه‌اش سی روز گرسنگی و تشنگی را واجب کرد در حالی که شب‌های آن میتوانند بخورند و این تفضل خداوند است بر آنها و این چنین بر آدم × بود و خداوند آن را بر امت من واجب کرد سپس حضرت این آیه را تلاوت کردند
«اى کسانى که ایمان آوردهاید، روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه که بر کسانى که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد که پرهیزگارى کنید. پس یهودی گفت: راست می‌گویی، ای محمد…»[۵۵]
از آنچه گفته شد میتوان بدست آورد که در شریعت حضرت موسی × مسایل فراوانی تشریح شده که بعضی از آنها تنها مخصوص بنی اسرائیل بوده آن هم به خاطر ظلم و ستم فراوانی بوده که انجام می‌دادند. ما در اینجا تنها به برخی از این مسائل اشاره کردیم.
۲ـ۱ـ۴ـ شریعت حضرت عیسی×
مسیحیت شریعت حضرت عیسی × است که بیش از یک میلیارد نفر پیرو در جهان دارد. به عبارت دیگر مسیحیت نیز به عنوان یک دین الهی دارای شریعت است. دینی که حضرت عیسی آورد علاوه بر آن که دارای آموزه‌های اعتقادی درباره خداوند، انسان و طبیعت بود، آموزه‌هایی در باب اخلاق و احکام عبادی نیز داشت. وی بر انجام شریعت و احکام گسترده‌ای که آیین یهود داشت تاکید کرد. در واقع مسیح × شریعت جدیدی نیاورد و همواره بر شریعت موسی تاکید می‌نمود و مردم را به انجام آن امر می‌فرمود. فقط در برخی موارد تغییراتی جزئی ایجاد نمود. حضرت عیسی نه تنها احکام و قوانین موسی رارد نکرد بلکه تماما آن را پذیرفت و فقط مردم را به روح و معنای باطنی احکام و شریعت موسی متوجه کرد: