وبلاگ

گفتار پنجم : مدت حمایت
بر اساس بند ۳ ماده ۲۶ موافقت نامه تریپس مدت حمایت پیش بینی برای یک طرح صنعتی حدداکثر ۱۰ سال خواهد بود . زمان شروع مدت ۱۰ سال ، در موافقت نامه مطرح نگردیده است . لذا به نظر می آید موافقت نامه کشور ها را در این زمینه اختیار داده است تا زمانی را برای شروع مشخص نمایند بدون اینکه نقضی نسبت به این ماده داشته باشند .

مبحث سوم : آثار الحاق
موافقت نامه مجاز دانسته است که کشورها طرحهای صنعتی را جدید بدانند که حتی در کشور خودشان به عنوان جدید یا اصیل تلقی شوند در صورتی که در قوانین ایران جدید بودن این است که طرح در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد . این هم بدین علت است که موافقت نامه روش خاص را برای نظام حمایتی کشورهای عضو انتخاب ننموده وهر کشور را مختار نموده است که طبق قوانین داخلی خود به عمل آورند .
فصل چهارم : نشانه های جغرافیایی^[۳۵۵]
مبحث نخست : در قوانین ایران
جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۳۷ به کنوانسیون پاریس که تعدادی از مواد آن هم به نشانه های جغرافیایی اختصاص دارد پیوسته ، در سال ۱۳۸۲ به موافقت نامه مادرید^[۳۵۶] و در سال ۱۳۸۳ به موافقت نامه لیسبون^[۳۵۷] که دو موافقت نامه اخیر اختصاصاً به نشانه های جغرافیایی پرداخته اند پیوسته است ، اما به علت نداشتن قانون ملی عملاً از این نشانه ها در سطح ملی حمایتی به عمل نیامده است . اولین قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی در تاریخ ۰۷/۱۱/۱۳۸۳ مشتمل بر شانزده ماده و سه تبصره از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت و آئین نامه اجرایی آن توسط سازمان ثبت اسناد و املاک در ۳۷ ماده تهیه و مورد تصویب ریاست محترم قوه قضائیه وقت رسید .
در ماده ۱ که به تعاریف اختصاص دارد نشانه های جغرافیایی را نشانه هایی می داند که مبدأ کالائی را به قلمرو ، منطقه یا ناحیه ای از کشور منتسب می سازد ، مشروط بر اینکه کیفیت و مرغوبیت ، شهرت یا سایر خصوصیات کالا اساساً قابل انتساب به مبدأ جغرافیایی آن باشد . « بنابر این نشانه جغرافیایی برای محصولاتی استفاده می شود که ریشه جغرافیایی مشخص و کیفیت و شهرتی دارند که وابسته به آن محل است ».^[۳۵۸]
یکی از نشانه های جغرافیایی که در ارائه محصولات با کیفیت ویژه مورد توجه قرار می گیرد و در قوانین بین المللی و در تعریفی که از نشانه اهای جغرافیایی در قانون ایران ارائه شده است ، نام مبدأ ، است . بند ۱ ماده ۲ موافقت نامه لیسبون ، نام مبدأ را به اسم جغرافیایی کشور ، منطقه یا محلی اطلاق می کند که محصول نشأت گرفته از آنجا و کیفیت و مشخصات آن منحصراً یا اساساً به خاطر محیط جغرافیایی از جمله عوامل طبیعی و انسانی ، است .
اگر چه گروهی بر این عقیده اند که استفاده از نشانه‌های جغرافیایی را معمولاً برای محصولات کشاورزی بکار می برند^[۳۵۹] اما بر اساس بند (ب) ماده ۱ قانون ایران که به تعریف کالا پرداخته است و مقرر می دارد : کالا، یعنی هرگونه محصول طبیعی و کشاورزی و یا فرآورده‌های آن یا صنایع دستی و یا تولیدات صنعتی ، بنابر این کالاهای کشاورزی هم جزئی از کالاهایی است که می تواند تحت حمایت نشانه های جغرافیایی به بازار های داخلی و یا خارجی عرضه شود .
گفتار نخست : شرایط حمایت
برای اینکه نشان جغرافیایی مورد حمایت قانونگذار واقع گردد و تولید کنندگان مجاز به استفاده از این نشانه ها باشند شرایط ذیل در ماد ۱۰ قانون حمایت از نشانه‌های جغرافیایی برای کالاها پیش بینی شده است :
الف )کالا دارای کیفیت، مرغوبیت، شهرت و سایر خصوصیات مذکور در گواهینامه ثبت مربوطه باشد .
ب ) محل فعالیت تولید کننده منطقه جغرافیائی مذکور در گواهینامه ثبت باشد .
بنا بر این اگر کالایی شرایط لازم و منطبق با نشانه جغرافیایی ثبت شده نداشته باشد و یا فعالیت انجام پذیرفته در تولید یا فرآوری کالا در منطقه جغرافیایی دیگری بجز منطقه اعلام شده در اظهار نامه ثبت باشد ، مالک کالا مجاز به استفاده از نشانه جغرافیایی اظهار شده نخواهد بود .
بر اساس ماده ۳ این قانون هر نشانه ای اعم از اینکه ثبت شده یا نشده باشد اگر دارای شرایط بند (الف) ماده ۱ باشد ، مورد حمایت قرار میگیرد و در دعاوی موضوع این قانون ، هرگاه نشانه‌ای به ثبت رسیده باشد ، موجد این اماره قانونی است که نشانه ثبت شده ، با تعریف بند (الف) ماده ۱ انطباق دارد . همچنین بند ب این ماده ، نشانه های جغرافیایی را که مطابق با تعریف بند (الف) ماده ۱ در مقابل نشانه جغرافیایی که مبدأ کالاهای آن به درستی قید شده است ولی بطور نادرست به عموم اعلام شود که مبدأ آنها محل دیگری است ، مورد حمایت قرار خواهد گرفت . بنابر این شرط حمایت از نشانه های جغرافیایی ، لزوماً ثبت آنها نمی باشد مشروط به اینکه بند ( الف ) ماده ۱ رعایت شده باشد .
گفتار دوم : حمایت از نشانه های همنام
در ماده ۴ که به نشانه‌های جغرافیائی همنام اختصاص یافته اگر نشانه‌های جغرافیائی همنام واقعی و منطبق با موازین بند (الف) ماده ۱ باشند با رعایت بند (ب) ماده ۳ بطور مساوی مورد حمایت قرار میگیرند .
سازمان ثبت اسناد و املاک برای گمراه نشدن مصرف کنندگان و تضمین رفتار برابر و منصفانه با تولید کنندگان مربوط ، شرایطی را تعیین خواهد کرد که بر طبق آنها نشانه‌های همنام از یکدیگر ممتاز گردند .
گفتار سوم : نشانه های غیر قابل حمایت
ماده ۵ قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی ، نشانه‌های زیر را غیر قابل حمایت می داند :
الف ) نشانه‌هائی که با تعریف بند (الف) ماده (۱) منطبق نباشند .
ب ) نشانه‌هائی که بر خلاف موازین شرعی، اخلاق حسنه و یا نظم عمومی باشند .
ج ) نشانه‌هائی که در کشور مبدأ خود حمایت نمیشوند یا حمایت از آنها متوقف شده است یا متروک گردیده‌اند ، در چارچوب معاهداتی که کشور ایران به آنها ملحق شده است .
د ) نشانه هایی که بطور غیر واقعی منسوب به مبدأ جغرافیایی خاص معرفی گردد بطوری که باعث گمراهی عموم نسبت به مبدأ اصلی شود .
استثنائات استفاده کننده قبلی از نشان های جغرافیایی در قانون ایران :
ماده ۱۵ قانون ایران در ۵ بند ، استثنائاتی را در باره اشخاصی که از نشانه های جغرافیایی قبل از تصویب قانون استفاده مستمر نموده اند ، مقرر کرده است که عبارت اند :
الف - این قانون مانع از استفاده مستمر یا مشابه از نشانه جغرافیائی برای کالا و خدمات متعلق به کشور دیگر توسط اتباع یا اشخاص مقیم ایران که از آن نشانه جغرافیائی به صورت مستمر برای همان کالاها یا خدمات به مدت حداقل ده سال قبل از تصویب این قانون با حسن نیت استفاده کرده‌اند، نخواهد بود .
ب ) هرگاه علامت تجارتی در ایران با حسن نیت تقاضا یا ثبت شده باشد و یا حقوق مربوط به علامت تجارتی از طریق استفاده با حسن نیت تحصیل شده باشد چنانچه موارد مذکور قبل از تاریخ اجرای این قانون یا قبل از حمایت از مبدأ جغرافیائی در کشور مبدأ باشد، این قانون به قابلیت ثبت یا اعتبار ثبت علامت تجارتی، یا حق استفاده از علامت تجارتی بر اساس اینکه این علامت تجارتی عین یا مشابه نشانه جغرافیائی است، لطمه‌ای وارد نخواهد کرد.
ج ) این قانون در مورد نشانه جغرافیائی متعلق به کشور دیگری برای نوعی کالاها یا خدمات که عین واژه متداول در زبان رایج در ایران به عنوان نامی متداول برای آن کالاها و خدمات باشد قابل اعمال نخواهد بود .
د ) درخواست مقرر در فصل دوم این قانون، علیه استفاده یا ثبت علامت تجارتی، باید ظرف مدت پنج سال پس از اینکه استفاده سوء از نشانه مورد حمایت برای عموم در ایران معلوم شد یا پنج سال پس از تاریخ ثبت علامت تجارتی در ایران، تسلیم گردد مشروط بر اینکه علامت تجارتی ثبت شده تا آن تاریخ منتشر شده و تاریخ مذکور زودتر از تاریخی باشد که استفاده سوء برای عموم در ایران معلوم شده است و همچنین مشروط بر اینکه نشانه جغرافیائی با سوء نیت استفاده یا ثبت نشده باشد .
ه ) این قانون به هیچ وجه به حقوق اشخاص در خصوص استفاده از نام خود یا نام سلف خود در تجارت لطمه‌ای نخواهد زد به استثناء مواردی که نام مذکور به طریقی استفاده شود که سبب گمراهی عموم شود .
قانون ایران به نحوه و چگونگی حمایت از نشانه های جغرافیایی را در ماده ۲ بیان نموده است . در ماده ۲ مقرر شده است : هر شخص یا هر گروه ذی‌ نفع میتواند در خصوص نشانه‌های جغرافیائی به منظور جلوگیری از اعمال زیر یا مطالبه ضرر و زیان ناشی از آنها در دادگاه اقامه دعوی نماید:
الف ) معرفی و انتساب غیر واقعی و گمراه کننده مبدأ جغرافیایی کالا.
ب ) هرگونه استفاده از نشانه‌های جغرافیائی که مطابق ماده (۱۰ مکرر) کنوانسیون پاریس مصداق رقابت نامشروع باشد .
گفتار چهارم : ضمانت اجرا
بر اساس ماده ۶ قانون حمایت از نشانه ها هر شخصی که مرتکب اعمال مندرج در ماده ۲ شود علاوه بر جبران خسارت به جزای نقدی از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد . چنانکه ملاحظه می شود می توان استنباط نمود که محکومیت به هر دو مجازات بیشتر برای هنگامی است که جرم تکرار شده باشد .
مبحث دوم : در موافقت نامه تریپس
موافقت نامه تریپس در بخش سه از ماده ۲۲ لغایت ۲۴ به حمایت از نشانه های جغرافیایی به عنوان یکی از زیر مجموعه های مالکیت صنعتیی مقرراتی را بیان نموده است . ابتدا در بند ۱ ماده ۲۲ نشانه های جغرافیایی را نشانه هایی دانسته است که مشخص می سازند مبدأ یک کالا واقع در قلمروی یک عضو یا منطقه یا ناحیه ای در قلمرو مزبور است ، مشروط بر اینکه کیفیت معین ، شهرت یا دیگر مشخصات کالا اساساً به مبدأ جغرافیایی آن باشد .
در بند ۲ این ماده ، کشورهای عضو را ملزم نموده تا برای اشخاص ذی نفع ، حقوقی را فراهم آورد تا در موارد زیر از سوء استفاده از نشانه های جغرافیایی ، جلوگیری به عمل آورند :
الف ) جلوگیری از اقدامات گمراه کننده :
موافقت نامه در بند (الف) مقرر می کند : استفاده از هر گونه وسایلی برای معرفی یک کالا که دلالت کند یا نشان دهد مبدأ کالاهای مورد بحث منطقه جغرافیایی دیگری غیر از مبدأ واقعی بوده به گونه ای که عموم مردم را در مورد مبدأ جغرافیایی این کالا گمراه سازد . بسیاری از نشانه ها، شهرت بدست آمده ارزشمندی دارند که اگر به حد کافی و به شایستگی حمایت نشود، ممکن است توسط مجریان متقلب تبلیغاتی بد جلوه داده شوند. با استفاده نادرست از نشانه‌های جغرافیایی توسط گروه های غیرمجاز،. مصرف کنندگان فریب می‌خورند و بر این باورند که کالای اصل دارای کیفیت و ویژگی‌های خاص آن را می‌خرند، در حالی که تنها یک تقلید بی‌ارزش را بدست می‌آورند. تولیدکنندگان ضرر می‌بینند چون تجارت با ارزش از آنها گرفته می‌شود و شهرت ایجاد شده محصولاتشان خدشه‌دار می‌شود. لذا موافقت نامه تریپس این حق را برای آنها محفوظ می دارد تا از نشانه های که منشأ غیر واقعی دارند مبارزه نمایند .
کنوانسیون پاریس در ماده ۱۰ به استعمال مستقیم یا غیر مستقیم مشخصات نادرست در باره مبدأ تولید فرآورده یا هویت تولید کننده اشاره داشته و مطابق ماده ۹ همان کنوانسیون ، هنگام ورود به کشورهای عضو ، باید آنها را توقیف نمود . بر اساس بند ۲ ماده ۹ : توقیف ، همچنین در کشوری که علامت گذاری غیر قانونی در آن صورت گرفته است یا در کشورهایی که محصول در آن وارد شده است به عمل خواهد آمد .
ب ) رقابت غیر منصفانه :
بند (ب) ماده ۲۲ به رقابت غیر منصفانه اشاره دارد و بیان می کند : هرگونه استفاده ای که رقابت غیر منصفانه به معنای ماده ۱۰ مکرر کنوانسیون پاریس محسوب شود . ماده ۱۰ مکرر کنوانسیون مقرر داشته است :
۱ – کشورهای عضو اتحادیه مکلفند حمایت واقعی اتباع اتحادیه را در مقابل رقابت نامشروع ، تامین کنند .
۲ - هر رقابتی که بر خلاف معمول شرافتمندانه صنعت یا تجارت انجام گیرد یک رقابت نامشروع تلقی می شود .

Kolmogorov-Smirnov^a

df
Sig.

مدیریت دانش در ارائه خدمات بانکی در میان کارکنان بانک انصار در سطح غرب شهر تهران
۱۹۹
۰٫۰۷۶

نمودار شماره (۴-۴). نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنف در بخش مدیریت دانش
جدول شماره (۴-۱۱). نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنف در بخش بخش نوآوری
Tests of Normality

Kolmogorov-Smirnov^a

df
Sig.

نوآوری در ارائه خدمات بانکی در میان کارکنان بانک انصار در سطح غرب شهر تهران
۱۹۹
.۰۶۱

نمودار شماره (۴-۵). نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنف در بخش نوآوری
با توجه به خروجی SPSS، مقدار عدد معنی‌داری (sig) مشاهده شده در هر دو بخش مدیریت دانش و نوآوری در ارائه خدمات بانکی بزرگتر از ۰۵/۰ و در واقع به ترتیب (۰۷۶/۰= sig) و (۰۶۱/۰= sig) می‌باشد که از سطح معنی‌داری استاندارد (۵% = ) بزرگتر است. لذا فرضیه صفر(اختلافی بین فراوانی مشاهده شده و مورد انتظار وجود ندارد.(توزیع نرمال است) رد نمی شود. یعنی داده ها از توزیع نرمال پیروی می کنند. لذا می توان از آزمون پارامتری استفاده نمود.
آزمون پارامتری مورد استفاده در این بخش با توجه به بررسی رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری در ارائه خدمات بانکی در میان کارکنان بانک انصار غرب تهران، آزمون ضریب همبستگی پیرسون است. ضریب همبستگی پیرسون که به نام های ضریب همبستگی گشتاوری ویا ضریب همبستگی مرتبه ی صفر نیز نامیده می شود ، توسط سرکارل پیرسون معرفی شده است. این ضریب به منظور تعیین میزان رابطه، نوع و جهت رابطه بین دو متغیر فاصله ای یا نسبی و یا یک متغیر فاصله ای و یک متغیر نسبی به کار برده می شود. مقدار ضریب همبستگی پیرسون بین ۱+ و ۱- در نوسان است. اگر تغییر متغیرها همسو باشد (هر دو متغیر در یک جهت تغییر کنند و با هر گونه افزایش یا کاهش در یک متغیر، مقدار دیگر نیز به ترتیب و همسو با آن افزایش یا کاهش یابد، همبستگی یا مقدار r مثبت بوده و به آن همبستگی مستقیم یا مثبت می گویند. اما اگر تغییر متغیرها همسو نباشد هردو متغیر در جهت عکس هم تغییر کنند و با افزایش مقدار یک متغیر، مقدار متغیر دیگر کاهش یابد و بر عکس، همبستگی یا مقدار r منفی بوده و به آن همبستگی غیرمستقیم یا منفی می گویند. اگر مقدار به دست آمده برای ضریب همبستگی صفر باشد این بدان معناست که دو متغیر مورد نظر مستقل از هم هستند و هیچگونه رابطه ای بین آنها وجود ندارد. باید توجه داشت که مقدار مطلق ضریب همبستگی نشانگر قوت همبستگی است و علامت مثبت یا منفی تاثیری در این زمینه ندارد.

طراحی فرض H₀
بین مدیریت دانش و نوآوری در ارائه خدمات بانکی بانک انصار رابطه مثبت و معنی داری وجود ندارد.
طراحی فرض H₁
بین مدیریت دانش و نوآوری در ارائه خدمات بانکی بانک انصار رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
اولین مرحله جهت انجام آزمون r محاسبه مقدار متوسط برای هر دو عامل مورد نظر است. با توجه به اینکه عامل مدیریت دانش شامل ۹ نشانگر(۹ سئوال در پرسش نامه) و عامل نوآوری در ارائه خدمات بانکی شامل ۲ نشانگر(۲ سئوال در پرسش نامه) می باشد. لذا با توجه به توضیحات قبلی ارائه شده، مقدار میانگین جهت انجام آزمونr در این دو بخش محاسبه شده است. (سرمد۴۴:۱۳۸۴)
اولین مرحله در تفسیر نتایج آزمون r در جدول Correlation توجه به معیار تصمیم p-Value است که با عنوانSig.(2-tailed) آمده است. در صورتی که مقدار p-Value با توجه به سطح تصمیم گیری با خطای کمتر از ۰٫۰۵ (با اطمینان ۰٫۹۵)، کوچکتر از ۰٫۰۵ باشد، فرضیه H₀ رد می شود. .(یعنی رابطه معنی داری بین مدیریت دانش و نوآوری در ارائه خدمات بانکی بانک انصار وجود ندارد، رد می شود.) و در صورتی که این مقدار بزرگ تر از ۰٫۰۵ باشد نمی توان فرض H₀ را رد نمود .دلایل کافی برای رد فرض H₀ وجود ندارد.)

۱-۶ فرضیه ها ی پژوهش

1. 1. به نظر می رسد گردشگران به ذخیره آنلاین اعتماد دارند.

1. 1. به نظر می رسد گردشگران ذخیره آنلاین را دارای امنیت می دانند.

1. 1. 1. نظر می رسد گردشگران ترجیح می دهند برای ذخیره اتاق از روش های سنتی استفاده کنند.

   

1. 1. به نظر می رسد گردشگران ترجیح می دهند برای ذخیره اتاق از روش های نوین استفاده کنند.

1. 1. به نظر می رسد گردشگران ترجیح می دهند ذخیره آنلاین حتما از طریق پایگاه الکترونیکی هتل صورت گیرد.

1. 1. به نظر می رسد طراحی زیبا و جذاب پایگاه الکترونیکی هتل روی انتخاب گردشگران تاثیر دارد.

1. 1. به نظر می رسد توسعه پایگاه های الکترونیکی هتل ها بر افزایش میزان گردشگری تاثیر دارد.

۱-۷ روش انجام پژوهش
به منظور رسیدن به اهداف و اثبات فرضیه در این پژوهش تحقیق میدانی صورت پذیرفته است و از نظر نوع به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد. ابتدا با توجه به سوالات مطرح شده فرضیات پژوهش شکل گرفته و مطابق با آن پرسشنامه ای تهیه شده است و در اختیار نمونه های جامعه آماری قرار داده شده. اطلاعات موجود در این پرسشنامه به سوالات پژوهش پاسخ می دهد و به اثبات فرضیه ها می پردازد.
۱-۸ محدودیتهای پژوهش
پژوهش حاضر با محوریت موضوع فناوری اطلاعات در بخش گردشگری در ایران به یکی از مسائل مهم و مورد توجه عصر حاضر در گردشگری می پردازد. متاسفانه این موضوع علی رغم پیشرفتهای حاصله و روزافزون در فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد توجه زیاد متولیان گردشگری در کل و بخش پذیرایی و میزبانی به صورت اختصاصی صورت نگرفته است. با بررسی های صورت گرفته از پایان نامه ها و مقاله های ارائه شده در سطح کشور ایران برای انجام این پژوهش این عدم توجه به موضوع فناوری های جدید در گردشگری نمایان است به طوری که مقالات و پایان نامه های نسبتا اندکی در این مورد به چاپ رسیده است. بنابر این در انجام تحقیقات لازم برای این پژوهش منابع اطلاعاتی و تحقیقی مناسبی در ارتباط با موضوع مورد بحث یافت نگردیده است.
از طرفی دیگر این پژوهش با توجه به فرضیه های پیش رو نیازمند دریافت اطلاعات آماری کاملی از مدیران و برنامه ریزان هتل ها می باشد که به نوعی با مخالفت آنها رو برو میشود. این در حالی است که اهمیت موضوع و نتیجه گرفتن از آن ثمری جز کمک به برنامه ریزی و مدیریت بهتر هتلها و علی الخصوص پایگاه های الکترونیکی آنها نخواهد داشت. به عنوان مثال برای پی بردن به وجود افزایش یا بی تفاوتی نسبت به ایجاد پایگاه الکترونیکی در یکی از هتلها تقاضای ارائه آمار رد شد. هتلها به هیچ عنوان حاضر نبودند اطلاعات مورد نیاز که تعداد مسافرینشان قبل و بعد از ایجاد پایگاه است را در اختیار این تحقیق قرار دهند.
۱- ۹ تعریف واژه ها و اصطلاحات
در این پژوهش سعی شده تا از واژه پایگاه الکترونیکی به عنوان برگردان واژه website استفاده گردد. البته در بسیاری از منابع فارسی استفاده از همان واژه به صورت فارسی یعنی وبسایت (وب سایت) مرسوم است. البته واژه الکترونیکی نیز کلمه لاتین است اما از آنجا که کاربرد آن وسیع تر است و خیلی مصطلح گشته از آن استفاده می شود.
پایگاه الکترونیکی از دو واژه پایگاه و الکترونیکی تشکیل شده و آن را می توان متناسب با تعریف ذیل از وبسایت دانست:
“وب سایت به مجموعه ای از صفحه های الکترونیکی گفته می شود که با بهره گرفتن از نرم افزارهای مختلف و زبانهای برنامه نوبسی تحت وب تولید می شوند و بر اساس هدف و برنامه خاصی به هم مرتبط می شوند تا محتوای خاصی را به کاربران وب نمایش دهند…وبسایت فضایی را در اختیار ما می گذارد تا آنچه را می خواهیم به صورت یک ویترین اختصاصی در معرض دید جهانی قرار دهیم. (حسنی، ۱۳۸۷: ۲۳)”
پس وب سایت را می توان پایگاهی از نوع الکترونیکی و غیر ملموس تصور نمود که اطلاعات خاص ما را در اختیار کاربر قرار می دهد و در کل راه ارتباطی دو سویه بین شرکت و مشتریان خود است.
فصل دوم
پیشینه پژوهش
۲-۱ مقدمه
علیرغم اینکه فناوری اطلاعات موضوع مهمی در عرصه های مختلف در جهان کنونی است و در صنعت گردشگری و پذیرایی نیز به آن توجه زیادی شده است اما متاسفانه در ایران به این موضوع گسترده که خود شامل موضوعات موثر و جدی در صنعت گردشگری می شود توجه خاصی نشده است. تنها در یک مورد که تعداد۲۴۲پایان نامه ی کارشناسی ارشد رشته های گردشگری برای این پژوهش بررسی گردید متاسفانه موضوع مرتبطی جز چند مورد ناچیز مشاهده نگردید. این موضوع ادبیات ضعیف منابع فارسی را در زمینه گردشگری و فناوری ارتباطات و اطلاعات اثبات می کند. اما از دیگر سوی در مقالات چاپ شده در مجلات معتبر خارجی که در یافتن ادبیات این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است همچون International Journal of Hospitality Management ، Management Tourism و یا Asia Pacific Journal of Tourism Research می توان موارد زیادی را در رابطه با موضوع فناوری اطلاعات و ارتباطات یافت کرد.
هدف این بخش در واقع بررسی ادبیات موجود در زمینه موضوع پژوهش است که در آن سعی شده با توجه به آنچه در بالا گفته شد و موارد اشاره شده در فصل اول حول محور فناوری ارتباطات و اطلاعات در صنعت گردشگری از منابع داخلی و خارجی استفاده گردد. در ابتدا مواردی را جهت تعمیق بیشتر در موضوع در ارتباط با مفاهیم کلی گردشگری عنوان می گردد و سپس به پژوهشهای گذشته حول محور موضوع پژوهش حاضر اشاره خواهد شد.
۲-۲ تعاریف گردشگری و گردشگر
واژه گردشگری معادلی از واژه لاتین آن یعنی “Tourism” است که آن هم برگرفته از یک واژه فرانسوی یعنی “Tour” به معنای چرخش، طی کردن و سیر کردن است. هر چند واژه ی “گردشگری” به نظر نمی تواند تمامی مفاهیم این علم که توسط بزرگان آن تعیین گشته را در بربگیرد اما به هر حال به نظر می رسد بهترین گزینه ممکن در این راستا باشد (حیدری چیانه، ۱۳۸۹: ۹). درمورد تفاوت دو واژه ی گردشگری و جهانگردی می توان گفت که هردو به یک معنا نیستند. پاپلی یزدی و سقایی (۱۳۸۵) می گویند جهانگردی اساسا یک کار فرهنگی و به قصد شناخت و سیر در آفاق و انفس و برای نزدیکی به خداوند و تبلیغ دین انجام می شده، در حالی که گردشگری اساسا یک کار اقتصادی است که بیشتر برای لذت بردن و احساس آرامش کردن، فرار از گرفتاری های شهری، و ارضای حس لذت جویی و کنجکاوی صورت می پذیرد. آنها همچنین در واژه گردشگری از مفاهیم پنهانی همچون صلح، عدالت جغرافیایی، اشتغال، سرمایه داری، محیط زیست، امنیت، میزبان، محل اقامت، اطلاعات، بازار، تبلیغات و … یاد می کنند (۲۲و ۲۳).
به کارگیری پیشوند صنعت نیز در کنار گردشگری به این دلیل است که به موازات توسعه ی گردشگری باید صنایعی نیز متحول شده و به کار افتند که مستقیما با گردشگران در ارتباطند، نظیر انواع زیرساختها مانند صنعت حمل و نقل ریلی، هوایی، صنایع ساختمان و غیره. در واقع گردشگری به عنوان یک سیستم تولیدی مطرح می شود که برای راه اندازی و تولید آن باید صنایع عمده ای متحول و ایجاد شوند. (حسین زاده دلیر و حیدری چیانه، ۱۳۸۲: ۲۶)
ضرغام بروجنی (۱۳۸۹) گردشگری را با توجه به کنفرانس ۱۹۹۱ اتاوا پیرامون گردشگری اینگونه تعریف می کند:
فعالیتهای مسافرتی افراد و اقامت خارج از محیط دایم زندگی آنها برای بیش از بیست و چهار ساعت و کم تر از یک سال پیاپی برای تفریح، تجارت و اهداف دیگر است. (۲۲)
گردشگری را می توان به چهار دسته کلی تقسیم بندی کرد:
گردشگری داخلی: ساکنان کشور مشخص که تنها درون آن کشور سفر می کنند.
گردشگری درون مرزی: مسافران غیرساکن که در کشور مشخص سفر می کنند.
گردشگری برون مرزی: ساکنانی که به کشور دیگری سفر می کنند.
گردشگری بین المللی: گردشگری درون و برون مرزی است. (همان، ۲۳)
حیدری چیانه (۱۳۸۹) مورد اول را به عنوان گردشگری بومی بیان می کند و گردشگری داخلی را شامل گردشگرهای بومی و گردشگرهای ورودی به یک کشور می داند. وی همچنین در ادامه گردشگری بین المللی را نیز به موارد بالا اضافه کرده و آن را شامل گردشگرهای ورودی و خروجی به یک کشور معرفی می کند. (۲۶)
گردشگر در واقع بازدید کننده ای است موقت که حداقل ۲۴ ساعت در کشور مقصد می ماند و هدف او از مسافرت می تواند فراغت (تفریح، گردش، سلامت، مذهب یا ورزش)، کسب وکار، خانوادگی، ماموریت و شرکت در همایش باشد. (اینسکیپ، ۱۳۹۱: ۳۵) گردشگر را نیز می توان به صورت موارد زیر تعریف نمود:
بازدید کننده بین المللی: به فردی اطلاق می شود که به کشوری غیر از کشور خود و بیرون از محیط زندگی دائم خود برای مدتی کمتر از ۱۲ ماه مسافرت کند و هدفش به طور کلی چیزی غیر از انجام فعالیت اقتصادی سودآور در کشور مورد نظر باشد.
بازدید کننده داخلی: هر فرد ساکن کشور که به مکانی درون کشور ولی خارج از محیط زندگی معمول خود برای مدتی کمتر از ۱۲ ماه مسافرت می کند و هدفش به طور عمده چیزی غیر از انجام فعالیت سودآور در مقصد مورد نظر است.
بازدید کننده بیش از یک شب: هر فردی که شب را در مکان عمومی یا خصوصی کشور مورد نظر نمی ماند. (ضرغام بروجنی، ۱۳۹۱: ۲۳)
۲-۳ اهداف گردشگری
امروزه هدف از گردشگری صرفا کشف و تحقیق و شناختهای جدید و آگاهی های تازه نیست و گردشگران طبقه ای خاص و استثنایی مانند زمان های گذشته نیستند بلکه دارای انگیزه های مختلف و با اهداف متفاوت هستند. مهمترین اهداف گردشگری را می توان موارد زیر دانست:

1. 1. اهداف تاریخی: برای دیدار بناههای تاریخی و آثار باستانی و حوزه های شناخت تاریخ کشور ها.

1. 1. اهداف فرهنگی: برای شناخت فرهنگها و سنتها و آگاهی از زبان، هنر و مذهب ملتها.

1. 1. اهداف تجاری و علمی: برای شرکت در مجامع و کنگره های علمی و المپیادهای تخصصی و همچنین نمایشگاههای صنعتی و بازرگانی.

1. 1. اهداف زیارتی: برای زیارت اماکن مقدس و عبادتگاهها و …

1. اهداف تفریحی: برای تامین سلامت جسم و روان و استراحت و تفریح و فعالیتهای ورزشی.

کشورهای طولانی : به کشوری اطلاق میشود که طول آن شش برابر عرض آن باشد. مانند کشور شیلی.
کشورهای متراکم یادایره ای: کشوری اطلاق میشود که فاصله مرکز آن مساوی باشد فرانسه ، کامبوج و اسپانیا وغیره.
کشورهای زایده دار: به کشورهای اطلاق میشود که بخشی از خاکش بصورت کانال در درون یک کشور دیگر قرار داشته باشد.
کشورهای چندبخشی: به کشورهای اطلاق می شود که حالت قاره ای ویا جزیره ای دارد.
۲-۷-۶)مرزها
الف : مرزهای خشکی
منطقه مرزی وخط مرزی: منطقه مرزی یک منطقه جغرافیای است که برای سکونت در نظرگرفته شده که محدود وجود داشته ولی خط مرزی بصورت معین میان دوخاک کشیده می شود وحالت پیشانی دارد.

۱-مرز قبل از سکونت وبعد ازسکونت: دربعضی موارد اول سکونت وجود دارد وبعد مرزشکل می‎گیرد و در بعضی موارد برعکس است.
۲-مرزهای تطبیقی وتحمیلی: درمرز تطبیقی مسائل فرهنگ مورد توجه قرار میگیرد ولی در مرز تحمیلی بدون در نظر داشتن مسائل فرهنگی مرز را روی یک قوم تحمیل می کند.
۳-مرزطبیعی وهندسی: مرز طبیعی مرز است که براساس عوامل طبیعی مثل کوهها دریاها ویا با اطلاق ها ویا هم صحراها بوجود می آید اما مرز هندسی مرزی است که بصورت خط کشی شده بدون در نظرداشت عوامل فوق میان دو کشور بوجود می آید.
۲-۷-۷)پایتخت واهمیت آن وسیاست
پایتخت کشورها میتواند از زاویه های مختلف مورد بررسی قرار بگیرد واز لحاظ هسته مرکزی از لحاظ موقعیت دفاعی ویا سیاسی.
در کل پایتخت ویژگیهای ذیل را دارد.
الف : باعث توازن اداری وفرهنگی می شود.
ب : نظارت بهتر براطراف کشور.
ج : ایجاد راه های موا صلاتی بصورت آسان.
د : دفاع بهتر از کشور .
ه : نزدیکی به مناطق آشوب نیرو روان کند.
همچنین پایتخت می تواند از نظر هسته ای مرکزی هم مهم باشد حکومت های تازه شکست یافته سعی می‎کند که پایتخت را دریا قرار دهد که مردم مدافع آن جا وجود دارد. ( سروری، ۱۳۹۲)
۲-۸) نظریه تئوری هارتلند (heart land theory)
بر اساس تئوری هارتلند هرکس منابع انسانی و فیزیکی اورآسیا واقع بین آلمان وسیبری مرکزی در اختیار داشته باشد می تواند جهان را کنترل کند. این تئوری توسط جغرافی دان انگلیسی، سر هالفورد مکیندر (sir hal ford makinder) در مقاله ای در سال ۱۹۰۴ وسپس در کتاب وی در سال ۱۹۱۹منتشر شد. (الهی، ۱۳۸۴: ۲۰) مکیندر قاره های اروپا، آسیا و آفریقا را به عنوان جزیره جهانی می شناخت و آن را به همین نام معرفی کرد. (عزتی، ۱۳۸۲: ۱۲) کلید جزیره جهانی، ناحیه محور یا هارتلند است. وی هارتلند را ناحیه وسیعی می دانست که اقیانوس منجمد شمالی تا نزدیکی کناره های آبی این منطقه ادامه داشت. این ناحیه از غرب به رودخانه ولگا، از شرق به سیبری غربی، از شمال به اقیانوس منجمد شمالی و از جنوب به ارتفاعات هیمالیا، ارتفاعات ایران وارتفاعات مغولستان محدود می شد. ناحیه محور، از هیچ یک از قدرتهای دریایی تهدید نمی شوند. (عزتی، ۱۳۸۲: ۱۳)
اساس تز معروف مکیندر این بود که حوزه داخلی اروآسیا منطقه محوری سیاسی جهان است. مکیندر متذکر شد که این منطقه محوری توسط یک حاشیه هلالی شکل محاصره می شود که خاورمیانه در آن جای دارد. (درایسدل، بلیک، ۱۳۸۶: ۳۶) مکیندر از سیاست هایی که موازنه قدرت بین قدرتهای بری و بحری را ایجاد کند حمایت می نمود تا بدین وسیله یک کشور معین نتواند بر هارتلند تسلط بیابد. به هنگام جنگ جهانی دوم مکیندر در تئوری خود توسعه قدرت هوایی وقدرت ایالات متحده آمریکا را که خارج از جزیره جهانی بود مورد ملاحضه قرار داد. (الهی، ۱۳۸۴: ۲۰) به عقیده مکیندر اطراف هارتلند را دو ناحیه فرا گرفته اند:
۱- هلال داخلی یا حاشیه ای که شامل سرزمین هایی است که پشت خشکی اروآسیاو کنار آب قرار دارند و قابل دسترسی قدرت دریایی هستند. (موقعیت ساحلی) ۲- هلال خارجی یا جزیره ای که شامل جزایر بریتانیا، ژاپن و استرالیا است.
مکیندر بر این باور بود که هارتلند اهمیت اساسی در اورآسیا به عهده دارد. وی در ۱۹۱۹چنین عنوان کرد: «کسی که بر شرق اروپا تسلط یابد بر هارتلند حاکم خواهد بود و کسی که بر جزیره جهانی حاکم باشد بر دنیا مسلط است» (عزتی، ۱۳۸۲: ۱۳) در ۱۹۱۹مکیندر از اینکه آلمان روسیه را کنترل کند و در (۱۹۴۳) از اینکه شوروی آلمان را کنترل کند اعلام خطر کرد. تاثیر نظریه مکیندر در شکل گیری سیاست «سد نفوذ» آمریکا و همینطور در تحلیل نتایج پیوند نزدیک روسیه وچین به چشم می خورد. در آغاز قرن ۲۱ میلادی و با توجه به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی زمینه های توجه به تئوری مکیندر در سیاست قدرتهای اروپایی، امریکا وچین و روسیه در گسترش سلطه بر مناطق آسیای مرکزی و منطقه خلیج فارس قابل مشاهده است. (الهی، ۱۳۸۴: ۲۱)
۲-۹)نظریه تئوری ریمیلند (rimland theory)
نظریه دیگری که در مباحث ژئوپولیتیک از اهمیت ویژه ای برخوردار است، نظریه تئوری سرزمین حاشیه‎ای «ریمیلند» از نیکلاس اسپایکمن (Nichols spykman) می باشد.
این تئوری به سرزمین های حاشیه ای اروپا، خاورمیانه، آسیای جنوبی و خاور دور اهمیت بسیار می دهد. و آنها را همچون کلیدهای امنیت ایالات متحده آمریکا تلقی می کند. به نظر این دانشمند تسلط بر هر یک از این مناطق، احاطه بر جهان جدید را به صورت یک امکان در می آورد. (نورائی، شفائی، ۱۳۸۵: ۱۱۷) اسپایکمن به ریملند که با تغییراتی همان هلال داخلی مکیندر است اشاره می کند و می گوید سلطه بر هر یک از مناطق، امنیت امریکا را ته
دید می کند، زیرا از چنین موقعیتی محاصره دنیای جدید ممکن می شود و می گوید هرکه ریمیلند را کنترل کند بر اوراسیا حکومت می کند و هر کس اوراسیا را کنترل کند سرنوشت جهان را در اختیار دارد. (الهی، ۱۳۸۴: ۲۲)
تفسیر اسپایکمن از از اهمیت ارتباط هارتلند با حلقه اطراف آن، اندکی با اظهارات مکیندر موتفاوت است. مکیندر این محدوده را با هلال داخلی وخارجی می خواند اما در بیان اسپایکمن، این محدوده سرزمین حاشیه یا ریمیلند خوانده می شود که در محاصره آبهاست. دلیل اهمیت دادن اسپایکمن به ریمیلند در مقایسه با هارتلند، از این جهت بود که به اعتقاد وی، این منطقه امکان ترکیب قدرت بری و بحری را بهتر فراهم می کند. همچنین بهترین منابع نیروی انسانی و سهولت ارتباطات در این بخش از جهان وجود دارد. (عزتی، ۱۳۸۲: ۱۸) اسپایکمن با ارائه این تئوری، نظرش این بود که ایلات متحده آمریکا نکات زیررا بپذیرد و به رسمیت بشناسد.
۱)مسؤلیت نهائی هر دولت در حفظ امنیت خودش ۲) اهمیت یک قدرت توازن جهانی ۳)ضرورت استفاده از نیروی ایلات متحده آمریکابرای برقراری و تثبیت چنین توازنی. (نورائی، شفائی، ۱۳۸۵: ۱۱۷)
۲-۱۰) نظریه قدرت دریایی (sea power theory)
نظریه دیگری که در مباحث ژئوپولیتیک حائز اهمیت است، نظریه آدمیرال آلفرد تایر ماهان (admiral Alfred Thayer mahan) آمریکایی می باشد. این افسر نیروی دریایی آمریکا «نیروی دریایی را به عنوان کلید قدرت جهانی» مورد تاکید قرار داده است. به نظر آلفرد ماهان «دریاهای جهان بیش از ان که سرزمین های جهان را از هم جدا کنند آنها را به پیوند می دهند بنابراین تشکیل امپراتوری های ماورای بحار ودفاع از آنها به قدرت تسلط بر دریا بستگی دارد. (نورائی، شفائی، ۱۱۷: ۱۳۸۵)
براساس تجزیه وتحلیل قدرت دریایی بریتانیا و تاریخ دریایی جهان، ماهان توانست شش عامل را که قدرت دریایی، تا حد زیادی به آنها بستگی دارد، تشخیص دهد. این عوامل عبارتند از:
۱)موقعیت جغرافیایی: اگر کشوری از موقعیت دریایی مناسبی برخوردار باشد و این امر با کنترل استراتیژیک ابراههای مهم و پایگاههایی که دشمن ممکن است از آنها برای محاصره و تهدید استفاده کند همراه باشد، مناسبتراست.
۲) ویژگی های طبیعی: هدف از ویژگی های طبیعی، وضعیت ساحل و مشخصات فیزیکی آن است. اگر کشوری دارای طول ساحلی زیادی باشد ولی به علت نامساعد بودن ساحل نتواند به ایجاد بنادر، لنگرگاهها و تاسیسات دفاع ساحلی اقدام کند چگونه می تواند دارای ارتباطات دریایی مناسبی باشد؟ بنادر و لنگر گاهای زیاد در عمق کشور، با عث قدرت دریایی و کسب ثروت است. اگر تأسیسات بندری از قابلیت دفاعی خوبی برخوردار نباشد آسیب پذیری آنها اجتناب ناپذیر است.
۳) طول ساحل و وسعت قلمرو: منظور ماهان از وسعت قلمرو، طول خطوط ساحلی یک کشور و قابلیت دفاع سواحل است واینکه اساساَ به منظور یک پدافند عامل، اقداماتی انجام گرفته است یا خیر؟ در این میان معابر نفوذی وتکیه گاهای آبی از مهمترین عواملی هستند که باید توجه شوند.
۴) جمعیت: میزان جمعیت یک کشور یک عامل مهم و قابل ملاحظه است، زیرا توانایی ایجاد یک نیروی دریایی و تامین افراد مورد نیاز بر آن، به میزان جمعیت آن کشور بستگی دارد. تنها برخی از کشورها قادرند پایگاهای ماوراء بحار را که نیروی نسبتا بزرگی از نظامیان و مدیران را تقاضا می کند، نگهداری و حمایت کنند و به عنوان یک قدرت دریایی مطرح باشند.
۵) خوصوصیات ملی: اگر مردم یک کشور علی رغم داشتن یک موقعیت دریایی علاقه مند به دریانوردی و بازرگانی با ملل دیگر نباشند، قدرت بزرگ دریایی ایجاد نمی شود. به نظر ماهان تجارت عام، گسترده و مسالمت آمیز، اولین ضرورت برای گسترش قدرت دریایی است.
۶)خط مشی حکومت ورهبران سیاسی: خط مشی سیاسی دولت در بهره برداری از منابع انسانی و طبیعی، تنها به وسیله یک حکومت آینده نگر و دارای خط و مشیء اجرایی متحورانه می تواند از قوه به فعل در آید. (عزتی، ۱۳۸۲: ۵۷- ۵۸)
ماهان با تاکید بر اینکه دریاهای جهان خشکی ها را به هم متصل می کند معتقد بود تسخیر و دفاع از مستعمرات یک امپراتوری به توان کنترل دریا بستگی دارد. خلاصه نظریه قدرت دریایی ماهان را می توان در این موارد خلاصه کرد: ۱) تحلیل تاریخ نیروی دریایی انگلستان که توجیه کننده نقش انگلستان از یک قدرت جهانی بود.
۲) توجه به ایده نقش جهانی آمریکا که از طریق توسعه در کشورهای ماورای در یاها انجام می گیرد.
۳) اینکه امپریالیسم نمی تواند از نظر مکانی ثابت باقی بماند، یا بایستی توسعه بیابد یا سقوط کند.
اطلاق تئوری قدرت دریایی به آمریکا بر این نظریه ماهان پایه گذاشته شده بود، که موقعیت جغرافیایی آمریکا نظیر وضعیت انگلستان بود. ماهان استدلال می کرد که قدرت بری اروپا با وجود همسایگان قوی نمی توانست تفوق قدرت دریایی انگلستان و آمریکا را به علت نیاز به حمایت وسیع از نیروهای زمینی به خطر اندازد. اوچنین نتیجه می گرفت که تفوق نیروی در یایی انگلستان نمی تواند دایمی باشد واینکه آمریکا تفوق خود را درمنطقه کارائیب و پاسینیکمی تواند بوجود آورد. (الهی، ۱۳۸۴: ۲۳)
۲-۱۱) نظریه کمربند شکننده
اس. بی. کوهن (s. b. kohen) نظریه «کمربندهای شکننده » را مطرح کرد که منطقه خاورمیانه در آن جای می گیرد. بر اساس این نظریه، خاورمیانه میان دو قدرت بری (شوروی) و بحری (آمریکا) قرار دارد ولذا در زیر فشار این دو قدرت خرد می شود. (ولدانی، ۱۳۸۸: ۲۸) کوهن یک طرح کمتر جدلی از مناطق ژئواستر
اتیژیک جهان ارائه داد که درآن خاورمیانه همراه با مصر، سودان وبخشی از لیبی را در برمی گرفت. کوهن نظریه کمربند شکننده را بدین صورت تعریف می کند« یک منطقه وسیع با موقعیت استراتیژیک اشغال شده توسط دولتهای در حال کشمکش که بین منافع متضاد قدرت های بزرگ گیر کرده است. (دراسیدل، بلیک، ۱۳۸۶: ۳۷)
نظریه کوهن هم برای کاربرد درخاورمیانه و شمال آفریقا دارای دو نقطه ضعف است.
۱) چشم انداز جهانی باعث می شود که روابط ژئوپلیتیکی بسیار پیچیده وبه هم مرتبط درون منطقه ای درپرده ای ابهام قرار گیرد. در حالی که در واقعیت امر یک موزائیک ازحوزه های ژئوپولیتیکی مرتبط به هم و متداخل با یک دیگر وجود دارد.
۲) مدلهای ژئواستراتیژی جهانی به قدری بر رقابت ابر قدرتها متمرکز شده اند که چشم انداز ژئوپلیتیکی مردم منطقه در آنها به دست فراموشی سپرده شده است. (درایسدل، بلیک، ۱۳۸۶: ۴۱)

۲-۱۲) نظریه فضای حیاتی
کارل هاووس هوفر (karl haus hofer)، یک ژنرال ارتش، جغرافیدان، زمین شناس، تاریخ نگار و سفر کننده به شرق دور کسی بود که مکتب ژئوپولوتیک آلمان را توسعه داد. هاووس و پیروانش در مؤسسه جغرافیایی ضمن مطالعه، علل شکست آلمان در جنگ جهانی اول به دنبال یافتن راه های موفقیت ارتش آلمان در آینده بودند. یافته های این گروه بعداَ مورد توجه و استناد هیتلر قرار گرفت که تبلور آن را می توان در توجیه «فضای حیاتی » مشاهده نمود. (الهی، ۱۳۸۴: ۲۱) با توجه به اسناد، مدارک و نوشته هایی که از هاووس هوفر به جای مانده است وی برای ژئوپولیتیک آلمان قائل به استراتژیی خاصی بوده و چنانچه استراتژی وی جامه عمل می پوشاند، شاید امروز دنیا وضع دیگری غیراز وضع موجود داشت، زیرا اساس استراتژی وی بر این اصل قرار داشت که دشمن اصلی قدرت بری در آینده، انگلستان است. پس باید کشورهایی که صورت زنجیره ای وضعیت قدرت بری در اور آسیا دارند متحد شوند و برای این منظور اتحاد بین آلمان و روسیه و ژاپن ضروری است و در نهایت ژاپن به وسیله اتحاد با ایالات متحده وکشورهای جنوب و جنوب شرق، آسیا می تواند امنیت آسیا را تامین کند. چنین پیوستگی ژئوپولیتیکی می تواند بزرگترین ضربه بر پیکر استعماری انگلستان باشد. (عزتی، ۱۳۸۲: ۲۷) از دیدگاه استراتژیکی هاووس هوفر، حمله ژاپن به چین در ۱۹۳۲ اشتباه بزرگی بود، زیرا تلاش ژاپن برای دستیابی به خشکی های سالی بی نتیجه است و جز اتلاف وقت ونیرو، سود دیگری نخواهد داشت. همچنین عملیات پرل هار بور (pearl har bour) که به وسیله ژاپن علیه آمریکا انجام گرفت از دیدگاه هاووس هوفر مردود شناخته شد ولی از طرف هیتلر تحصین شد، و همان عملیات شکست ژاپن را به دنبال داشت. (عزتی، ۱۳۸۲: ۲۸)
اما به طور کلی اصول اساسی استراتژی هاووس هوفر عبارتند از:
۱) اهداف نظامی دولت نیاز به سیاست اقتصاد خود کفا دارد.
۲) نژاد برتر آلمانی صلح جهانی را با تسلط بر جهان به ارمغان می آورد و بنابراین باید فضای حیاتی مورد نیاز آلمان به وی داده شود.

علم انسان نیز محدود است ، روز به روز به عدد دانشکده ها و تخصص ها اضافه می شود ، اختراعات و ‏اکتشافات جدیدی نصیب انسان می گردد.آگاهی انسان از گذشته و حال و آینده کم است واین جمله که گه علم انسان در کنار جهلش همچون قطره است در کنار دریا، نشانه روشنگر این محدودیت و تغییر ‏قانون ها در تمام کشورها و تغییر تصمیم ها در فرد فرد ماست.‏
در این میان، موانع شناخت نیز بر سر راه ما قرار دارد؛ ‏ انسان با داشتن عقل و فکر و قدرت تحصیل گاهی چنان در مسیر طوفان غرائز قرار می گیرد که قدرت ‏شناخت واقعیت را از دست می دهد ، در قرآن و حدیث به این موانع شناخت توجه زیادی شده است.‏
کوتاه سخن آنکه انسان بخاطر آنکه محکوم غرائز است و واقعیات را همه جا آنچنان که هست نمی بیند و شناخت ‏صحیح خود را در مواردی از دست میدهد حق قانون گذاری ندارد^.. قرآن کریم میفرماید:‏«إِنِ الْحُکْمُ إِلَّا لله‏^[۱۴۴]».
علامه طباطبایی درذیل این عبارت می فرمایند که ‏ در این جمله نفى و استثنا که خود مفید حصر است به کار برده شده تا به وسیله نفى جنس، دلالت ‏کند بر اینکه از جنس حکم، هیچ چیزى براى غیر خداى تعالى نیست، و زمام حکم تنها و تنها به دست ‏خداى سبحان است.‏^[۱۴۵]
ب) خدای متعال که انسان را با این ادراکهای محدود و با این ویژگیهایی که تا به حال شناختیم ‏آفریده است و اورا برای رسیدن به سعادت ابدی از راه اعمال اختیاری آفریده اگر شناختهای لازم را در ‏اختیار او قرار ندهد، و راه دیگری برای رفع این کمبودها وجود نداشته باشد هدف الهی از آفرینش انسان، تحقق نخواهد ‏یافت^[۱۴۶].‏

پس مقتضای حکمت الهی این است که ابزار و وسایل لازم برای تحصیل چنین شناختهایی را در اختیار ‏بشر قرار دهد.و گرنه همانند کسی خواهد بود که مهمانی را به مهمانسرایی دعوت کند ولی محل ‏مهمانسرایش و راه رسیدن به آن را به او نشان ندهد و بدیهی است که چنین رفتاری خلاف حکمت ‏و موجب نقض غرض است.‏^[۱۴۷]
‏ با توجه به این مقدمات، به این نتیجه می رسیم که مقتضای حکمت الهی این است که راه ‏دیگری ورای حس وعقل برای شناختن مسیر تکامل همه جانبه،دراختیار بشر، قرار دهد تا انسانها ‏بتوانند مستقیما یا با وساطت فرد یا افراد دیگری از آن،بهره مند شوند و آن همان راه وحی است که در ‏اختیار انبیاء علیهم السلام قرار داده شده و ایشان بطور مستقیم، و دیگران بوسیله ایشان، از آن بهره مند ‏می شوند و آنچه را برای رسیدن به سعادت و کمال نهائی ، لازم است فرا می گیرند.
قرآن کریم در زمینه ارسال رسل و انزال کتب، بیاناتی دارد که می توان گفت همین برهان از آنها ‏استنباط می شود، از جمله:‏
« رُّسُلًا مُّبَشرِّینَ وَ مُنذِرِینَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلىَ اللَّهِ حُجَّهُ بَعْدَ الرُّسُل^[۱۴۸]»؛ پیامبرانى که بشارت‏دهنده و بیم‏دهنده بودند، تا بعد از این پیامبران، حجتى براى مردم بر خدا باقى نماند، (و بر همه اتمام حجت شود) ‏
علت استفاده از این آیه برای استنباط از این برهان بدین صورت است که اگر حس و عقل و همکاری آن دو، برای شناخت راه صحیح کافی بود، وقتی مردم احتجاج می کردند و می گفتند:«ما نمی دانستیم که آن راه بد بود واین راه خوب.»
خدا می توانست بفرماید :«من به شما عقل و وسایل تشخیص دادم.»
ولی اینگونه نیست بلکه خدا می فرماید:«تا پیامبر نفرستیم حجت تمام نیست.» خود این شاهد است که از نظر قرآن ، ادراکات عادی بشر برای شناختن راه صحیح زندگی ، کافی نیست.^[۱۴۹]
در آیات دیگر نیز به همین مضامین برخورد می کنیم به عنوان نمونه:
« قُلْ فَللهِ‏َِّ الحُجَّهُ الْبَالِغَهُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَئکُمْ أَجْمَعِین‏^[۱۵۰]»؛ بگو: «دلیل رسا (و قاطع) براى خداست (دلیلى که براى هیچ کس بهانه‏اى باقى نمى‏گذارد). شما دیگر نمی توانید بگوئید من راه حق را از باطل تشخیص نمی دادم، زیرا با وجود معجزه‏هاى روشن انبیا و شیوه‏ى نیکوى دعوت و استدلال‏هاى محکم آنان و سازگارى دین با فطرت و عقل، حجّت را بر شما تمام می کند و راه هرگونه عذر تراشی به روی شما بسته می شود.^[۱۵۱].
و تفسیر نمونه در ذیل این آیه به همین نکته اشاره کرده است واینگونه آورده اند که با توجه به معنى” بالغه” (رسا) روشن مى‏شود که دلائل خداوند براى بشر از طریق عقل و نقل و بوسیله دانش و خرد، و همچنین فرستادن پیامبران، از هر نظر روشن و رسا است، به طورى که جاى هیچگونه تردید براى افراد باقى نماند، و به همین دلیل خدا پیامبران را معصوم از هر گونه خطا و اشتباه قرار داده تا هر گونه تردید و دودلى را از دعوت آنان دور سازد.^[۱۵۲]
حجت های الهی دستگیری های مختلفی در زندگی انسان دارند از جمله تعلیم و تربیت ^[۱۵۳]. نمونه دیگری از دستگیری های ایشان ایجاد حکومت است که در گفتار آینده خواهیم گفت.
از جمله دستگیری های دیگر؛در داستان حضرت موسی و خضر در آیه هفتاد و چهارم کهف بیان شده و می فرماید :
« فَانطَلَقَا حَتىَّ إِذَا لَقِیَا غُلَامًا فَقَتَلَهُ قَالَ أَ قَتَلْتَ نَفْسًا زَکِیَّهَ بِغَیرِ نَفْسٍ لَّقَدْ جِئْتَ شَیْئا نُّکْرًا^[۱۵۴]»؛ باز به راه خود ادامه دادند، تا اینکه نوجوانى را دیدند و او آن نوجوان را کشت. (موسى) گفت: «آیا انسان پاکى را، بى آنکه قتلى کرده باشد، کشتى؟! براستى کار زشتى انجام دادى!»
خراب کردن کشتی توسط حضرت خضر(ع) نشانه این است که پیامبر به جامعه انسانی در حال کمک کردن است. این کمک پیامبر،از جمله کمک های دنیایی است واز طرفی در آنجایی که نوجوانی را برای سعادت و حفظ ایمان والدینش کشت این یک نگاه و کمک معنوی است که از سوی حجت خدا صورت گرفت.
تفصیل این مطلب در مبحث نگاه حجت های الهی به زندگی دنیوی و اخروی خواهیم آورد.
نتیجه:
پس می توانیم بگوییم از نظر قرآن حس و عقل انسان برای شناختن راه زندگی کافی نیست و تنها بوسیله وحی و نبوت است که این نقیصه ، در زندگی انسان رفع می شود و حکمت و غرض الهی از آفرینش تأمین می شود.
بنابراین انسان برای شناخت کامل و صحیح حقایق به حجت الهی نیازمند است.
بخش چهارم
خاتمیت
بعد از آنکه مسأله نیاز به حجت الهی در زمین ثابت شد این سؤال مطرح می شود که آیا انسان با رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله نیاز به حجت الهی دارد؟
با مطرح شدن مسأله خاتمیت پاسخ این سؤال نیز روشن می شود.
مقدمه
در طول تاریخ،پیامبران زیادی از طرف خداوند برای‏ ابلاغ و رساندن پیام الهی به گوش جهانیان و آشنایی آنان با سروش وحی مبعوث شده‏اند.
همه پیامبران الهی همواره مؤید و مصدق^[۱۵۵]یکدیگر بوده‏اند و هیچ کدام دیگری را نفی نکرده اند بلکه پیامبران‏ پیشین مبشّر پیامبران پسین و پسینیان مؤید و مصدق‏ پیشینیان بوده‏اند.
پیامبران‏ الهی با توجه به وظایفشان به چند دسته تقسیم می‏شوند:
برخی از آنان برای قوم و قبیله‏ای برانگیخته می‏شدند تا مردمان را از انحرافهای عقیدتی یا اخلاقی و اجتماعی که‏ بدان دچار شده بودند برهانند و وظیفه آنان دعوت مردم به‏ سوی خدا و معاد و ارائه یک سلسله دستورهای فردی و اخلاقی و عبادی بود، و صاحب کتاب آسمانی و قانون‏ نبودند.پیامبران قبل از حضرت نوح(ع)از این قبیل بودند.^[۱۵۶]
در میان فرستادگان الهی،کسانی نیز بودند که مأمور تبلیغ‏ و ترویج و استقرار شریعت و قوانین پیامبران بزرگی مانند ابراهیم و نوح و موسی و عیسی(ع)را بر عهده داشتند.آنان‏ می‏بایست چراغ هدایتی را که پیامبران صاحب شریعت‏ روشن کرده بودند،فروزان نگاه دارند و آن پیام را در دیگر محدوده‏های جغرافیایی و زمانی بگسترانند. اکثر پیامبران از این گروه بودند. مانند حضرت هود،صالح،لوط،اسحاق، اسماعیل،یعقوب،یوسف،و…که این پیامبران،انبیاء تبلیغی‏ نامگذاری می‏شوند.^[۱۵۷]
گروه سوم از فرستادگان الهی دارای کتاب آسمانی و شریعت بودند و به طور مستقل یک سلسله قوانین و دستورات به آنها وحی می‏شد و آنها مأموریت داشتند آن‏ قوانین را به مردم ابلاغ و مردم را بر اساس آن قوانین و دستورات هدایت نمایند.این عده از انبیاء در اقلیت بودند و اسامی پنج تن از این رسولان در قرآن‏^[۱۵۸]ذکر شده است.
در میان این انبیاء فقط رسالت پیامبر بزرگ‏ اسلام(ص)جهان شمول بوده و همگان مخاطب پیام ایشان‏ بوده و آن بزرگوار برای راهنمایی و هدایت عموم مردم جهان‏ مبعوث شده بود.
با توجه به مطالب فوق،یکی از ویژگیهای رسالت پیامبر اسلام عمومی بودن و جهانی بودن می‏باشد.اما پیامبر بزرگ‏ اسلام ویژگی دیگری نیز دارد.ایشان خاتم پیامبران است و دین او آخرین دین و برنامه سعادت بشری می‏باشد.مسئله‏ ختم نبوت و خاتمیت پیامبر اسلام(ص)یکی از اصول‏ ضروری دین اسلام به شمار می‏رود.^[۱۵۹]
مسلمانان جهان در گذشته و حال ، اتفاق نظر دارند که پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (ص) آخرین پیامبر الهی و دین او آخرین دین و کتاب او قرآن مجید، آخرین کتاب آسمانی است و پس از او پیامبر ودین و کتاب و شریعت دیگری نخواهد آمد.
همه مسلمانان به اتفاق کلمه می گویند: دین اسلام دین ابدی، و قرآن مجید، کتاب جاویدان الهی است، و خدای بزرگ اساس ترقی و سعادت خوشبختی جاودانی بشر را در این دین و کتاب پی ریزی نموده ، و با فرستادن این پیامبر و این کتاب، شرایع و کتاب های آسمانی گذشته را تکمیل و ختم کرده است.^[۱۶۰]
اسلام ضمن اعلام ختم نبوت،جاودانگی خویش را نیز اعلام کرد:«حَلَالُ‏ مُحَمَّدٍ حَلَالٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَ حَرَامُهُ حَرَامٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ »^[۱۶۱]‏
۲-۴-۱٫ ادله خاتمیت
قرآن کریم این موضوع را به قدری صریح و روشن بیان کرده ، که هیچ جای شک و تردیدی برای کسی باقی نگذارده است، اگر کسی آشنائی مختصری با زبان عربی داشته باشد، وبه آیات مربوط به این موضوع مراجعه کند، دلالت آیات را بر خاتمیت رسول اکرم واضح و روشن خواهد دید.
یکی از محکم‏ترین ادلّه نقلی خاتمیت پیامبر بزرگ اسلام‏ که با صراحت و روشنی تمام این موضوع را ‏اثبات می‏کند که غیر قابل شک و تردید می‏باشد،آیه شریفه زیر می‏باشد
«مَّا کاَنَ محَُمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِکُمْ وَ لَکِن رَّسُولَ اللَّهِ وَ خَاتَمَ النَّبِیِّن‏»^[۱۶۲]؛
محمّد پدر هیچ یک از مردان شما نیست. او رسول خدا و خاتم پیامبران است.
هرچند این آیه در مقام تبیین جواز ازدواج پیامبر (ص) با همسر مطلقه فرزند خوانده اش ،زید، است ، اما در ضمن مسأله خاتمیت را نیز مطرح کرده است. یکی از عادات رایج قبل از اسلام ، خودداری شخصی از ازدواح با همسر مطلقه پسر خوانده خویش بود. خداوند برای آنکه این رسم نادرست منسوخ گردد، به پیامبر (ص) امر کرد که با همسر طلاق داده شده زید ازدواج کند. سپس در آیه به این مطلب اشاره می شود که هیچ یک از مردان زمان پیامبر (ص) فرزند حقیقی او نیست وزید نیز ، صرفا پسر خوانده و نه فرزند حقیقی پیامبر(ص) است و از این رو ، ازدواج با همسر او پس از طلاق مانعی ندارد.