وبلاگ

همان‌طور که مشخصه‌ های برازندگی جدول نشان می‌دهد داده‌های این پژوهش با ساختار عاملی و زیربنای نظری پژوهش برازش مناسبی دارد و این بیانگر همسو بودن سؤالات با سازه‌های نظری است.

تحلیل عامل تاییدی متغیر بازاریابی درونی
در پرسشنامه «بررسی تأثیر قدرت بازاریابی بر عملکرد تجاری شرکت‌های تولیدی استان کرمانشاه» میزان تأثیر متغیر بازاریابی درونی بر عملکرد تجاری با بهره گرفتن از ۵ سوال نشانگر بررسی شده است(سوال‌های ۱۸ تا ۲۲).
مدل صفحه بعد مدل استاندارد شده بررسی متغیر بازاریابی درونی در نرم افزار لیزرل می باشد که رابطه متغیر و نشانگرهای آن ترسیم شده است :
شکل۴- ۷- مدل استاندارد بررسی متغیر بازاریابی درونی در نرم افزار لیزرل
با توجه به شکل بالا معیارهای مقدار احتمال، ریشه دوم برآورد خطای واریانس تقریب و کای دو تقسیم بر درجه آزادی در سطح قابل قبولی قرار دارند و مدل دارای برازش مناسب می‌باشد. لذا می‌توان پارامترهای برآورد شده در مدل را به لحاظ آماری قابل اتکا دانست و از تطابق‌پذیری نشانگرها با سازه‌های مورد مطالعه استفاده نمود. شکل بالا نشان می‌دهد. که سؤال ۱۹ دارای بیشترین تاثیر با میزان تاثیر ۷۴/۰ و سؤال‌های ۲۰ و ۲۱ دارای کمترین تاثیر با میزان تاثیر ۳۷/۰ روی عامل بازاریابی درونی می‌باشند.
اکنون به بررسی معنی‌داری هر یک از روابط فوق با بهره گرفتن از نمودار آماره تی استودنت می‌پردازیم. با توجه به اینکه مقدار آماره تی استودنت نشان داده شده در شکل زیر برای هر یک از سؤال‌ها بیشتر از ۹۶/۱ است، در نتیجه همه روابط فوق معنی‌دار می‌باشند.

شکل۴- ۸- مدل استاندارد بررسی عامل بازاریابی درونی در نرم افزار لیزرل براساس مقادیر t
مقادیر محاسبه شده تی برای هر یک از بارهای عاملی هر نشانگر باقی مانده با سازه یا متغیر پنهان خود بالای ۹۶/۱ است، لذا می‌توان همسویی سؤالات پرسشنامه برای اندازه گیری مفاهیم را در این مرحله معتبر دانست. در واقع نتایج جدول فوق نشان می‌دهد آنچه پژوهشگر توسط سؤالات پرسشنامه قصد سنجش آن‌ها را داشته است توسط این ابزار انجام شده است. با توجه به مقادیر آماره تی استیودنت مربوط به خطاها ملاحظه می‌گردد که مقادیر این آماره برای همه سؤال‌ها بیشتر از ۹۶/۱ است و نشان می‌دهد که با مقدار معناداری از خطا مواجه هستیم البته به دلیل اینکه روابط بین این سؤال‌ها با متغیر همه بالا و معنی‌دار هستند، این خطاها قابل چشم‌پوشی است. برای آنکه نشان دهیم این مقادیر به دست آمده تا چه حد با واقعیت‌های موجود در مدل تطابق دارد باید شاخص‌های برازش مورد مطالعه قرار گیرد. همچنین با توجه به بارهای عاملی موجود در هر یک از ابعاد می‌توان در مورد اهمیت هر یک از نشانگرها تصمیم‌گیری نمود.
جدول ۴- ۱۹- بارهای عاملی و مقدار تی نشانگرهای مربوط به بررسی عامل بازاریابی درونی

سازه پژوهش

علامت در مدل

بار عاملی در مدل اشباع شده

T-Value

بازاریابی درونی

سوال ۱۸

۶۲/۰

۷۲/۴

سوال ۱۹

۷۴/۰

۴۲/۵

سوال ۲۰

۳۷/۰

۸۴/۲

سوال ۲۱

۳۷/۰

۸۶/۲

بخش چهارم آشنایی با صنعت لوازم خانگی

۲-۴-۱) مقدمه

صنعت لوازم خانگی^[۹۹] یکی از رشته های شتاب دهنده توسعه صنعتی است .صنعتی متنوع با کاربردهای گوناگون که به صورت گسترده علاوه بر استفاده وسیع خانگی و تامین کننده نیاز ضروری و غیر قابل اجتناب خانواده ها، در بخش های اداری و تجاری کاربرد دارد و سهم بسیار وسیعی از بازار را به خود اختصاص داده است . صنعتی که برای صنایع فولاد ، پتروشیمی ، مس و … ارزش افزوده ایجاد می کند . با توجه به این ویژگی ها ، ایجاد فضای کسب و کار مطلوب برای تعالی و تکامل این صنعت ، به وجود آوردن شرایط مناسب برای سرمایه گذاری و توسعه واحدهای صنعتی ، بررسی قوانین و مصوبات مرتبط با تولید ، تعرفه ، مسایل پولی و صادرت و … ، توسعه فرهنگ صنعتی ، تقویت بخش های تحقیق و توسعه و ارتقا سطح مدیریت در این بخش، توسعه و استفاده از فن آوری پیشرفته و جذب فن آوری ، تولید محصولات رقابتی با محصولات خارجی ، توسعه صادرات و … محور و مرکز ثقل برنامه های انجمن صنایع لوازم خانگی به شمار می آیند.

۲-۴-۲) صنایع لوازم خانگی ایران

صنعت ایران در سال های اخیر از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است و توانسته خود را در برخی صنایع در حد استانداردهای جهانی برساند . اما در این بین برخی صنایع نتوانستند در گردونه رقابت باقی بمانند و هم پا با اقتصاد ایران خود را بالا بکشند . صنعت لوازم خانگی در زمره یکی از این صنایع است که کم کم نسل آن رو به انقراض می رود . در بین انبوه ضروریات زندگی ، لوازم خانگی به لحاظ گستردگی و ضروریات استفاه از آن ها توسط اقشار اجتماعی ، از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار بوده است . صنعت لوازم خانگی یکی از مهم ترین صنایع فعال در عرصه اقتصاد جهان به شمار می رود و عمدتا رکود و رونق آن توام با رکود و رونق اقتصاد کشورهاست . اهمیت صنعت لوازم خانگی با سابقه بیش از ۵۰ سال فعالیت در ایران با کثرت و تنوع تولید در حوزه نیاز ها و ضروریات خانگی ، مورد نیاز تمامی اقشار جامعه است . از سوی دیگر نرخ بالای جمعیت جوان کشور و آغاز زندگی مشترک آنان و به تبع آن نیاز این قشر وسیع به خرید و استفاده از لوازم خانگی مبین اهمیت بازار لوازم خانگی ایرانی در آینده نزدیک است . در واقع این صنعت ، تامین نیاز خانوارها را برای استفاده از امکانات مدرن و مطمئن در زندگی در فهرست مسئولیت های خود دارد . دیانی مدیر عامل بزرگ ترین گروه صنعتی تولید لوازم خانگی کشور اظهار داشت ، لوازم خانگی از صنایعی است که سرعت تحول در آن بسیار زیاد است و دائما با تحولات فن آوری ، طراحی ، کیفی و اخیرا مصرف انرژی رو به رو است . وی افزود اگر بخواهیم نموداری برای این تحولات رسم کنیم ، این نمودار بسیار متغیر است ، در دهه های گذشته صنعت لوازم خانگی ایران از صنایع پیش تاز بود ، اما چون نگاه ها برای توسعه منطبق با صنعت نبوده است ، عقب مانده ایم . در حال حاضر میزان بهره وری امکانات در زمینه تولیدات صنعتی داخل به ویژه لوازم خانگی بسیار پایین است . در نتیجه جایگاهی که صنایع ایران در بازارهای جهانی از آن برخوردارند شاید جزو چند جایگاه آخر محسوب شود و این هرگز جایگاه واقعی ما نیست . طبق اخرین آمار تعداد ۶۱۶ کارخانه تولید لوازم خانگی در ایران وجود دارند . با وجود این تعداد کارخانه لوازم خانگی نقش تاثیر گذار این صنعت بر اقتصاد ملی در برخی از آمارها نزدیک به صفر است (پورعلی ، ۱۳۹۰ ، ص ص ۸۵- ۸۴ ). مسأله مهمی که از سال های اخیر با آهنگی کند آغاز شده ، در سال های آتی به مهم ترین مسأله سیاست گذاران ، صنعتگران و … مبدل خواهد شد ، بحث عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و به دنبال آن ، حذف تعرفه های واردات تولیدات صنعتی است . سابقه تولید کالاهایی نظیر کتری ، والور و … به سالهای قبل از ۱۳۳۰ و شروع صنعت مونتاژ به دهه ۱۳۴۰ باز می گردد . تولید این محصولات قبل از انقلاب به دلیل کشاورزی بودن جامعه و فقدان سابقه صنعتی ، برپایه مونتاژ و به منظور تامین نیاز داخل و پس از انقلاب با دیدگاه افزایش خودکفایی ، جلوگیری از خروج ارز ، کاهش واردات و خلاصه تامین نیاز داخل بوده است . بنابراین ، وجه مشترک تولید این محصولات در کشور – چه قبل و چه بعد از انقلاب – تأمین نیاز داخل است . با این تفاوت که در دوره پس از انقلاب ( که اساساً ، توسعه کمی صنعت لوازم خانگی مربوط به این دوره است ) هدف ، تامین نیاز به هر قیمت و کیفیت بوده است . در نتیجه ، این رشد ، بدون توجه به الزامات تولید – هم چون قیمت تمام شده ، صرفه های تولید انبوه ، توجیه اقتصادی ، مزیت های نسبی تولید ، مشتری مداری و هم چنین لزوم انجام بررسی و پیش بینی امکانات صادرات به وقوع پیوسته است . در واقع توسعه این صنایع ، بر مبنای تامین نیاز یک بازار داخلی وسیع و بسته ، بدون رقابت خارجی ، با هر قیمت و کیفیت و به خصوص متکی بر یارانه های دولتی پایه گذاری شده است .پس از انقلاب ، عوامل زیر منجر به ایجاد در واقع کارگاه های تولید لوازم خانگی به جای کارخانجات بزرگ تولیدی شده است ( نجم روشن و همکاران ، ۱۳۹۰ ، ص ص ۸۴-۸۲ ):
تمایل مسئولین وقت به اقتصاد دولتی و مخالفت با ایجاد صنایع بزرگ توسط بخش خصوصی
حمایت از واحدهای کوچک ( اعطای کارت شناسایی ) ؛
وجود نسبی دانش فنی و امکانات داخلی جهت تولید لوازم خانگی ؛
اعطای ارز ارزان قیمت ( سهمیه ارزی ) ؛
تقاضای گسترده برای انواع لوازم خانگی ؛
امکان فروش کالای کم کیفیت با قیمت بالا ( به دلیل محدودیت شدید واردات ) ؛
وجود بازار سیاه کالا ( به علت عدم تطابق عرضه و تقاضا ) .
ضمناً ، با گذشت زمان و افزایش تقاضا ، در واقع ، بسیاری از این واحد های کوچک با حفظ ساختار ، فقط از لحاظ تیراژ تولید ، رشد کردند . باید توجه داشت که ، اگرچه محدودیت های ارزی مانعی بر سر راه سرمایه گذاری جدید بود ، ولی به دلیل داشتن بازار انحصاری و مسلط بودن تولید کننده بر مصرف کنندگان ، نیازی به سرمایه گذاری اساسی و تلاش برای به روز نمودن تولیدات نیز احساس نمی شد . در نتیجه ، این رشد بر مبنای حداقل سرمایه گذاری و تامین امکانات و بعضاً ، در بهترین حالت در حد خرید ماشین آلات دست دوم خارجی ، انجام شده است . ناگفته نماند که در همان دوران ، سرمایه گذاری های قابل توجهی توسط واحد های بزرگ دولتی یا شبه دولتی انجام شده ، اما متاسفانه ، آن ها نیز به دلایل عدیده ، دارای حلقه های مفقوده و مبتنی بر دانش فنی مناسب برای تولید محصولات خارج از رده اروپایی بودند . به هر حال سیاست های اعمال شده باعث شده که تعداد زیادی واحد تولیدی با محصولاتی متنوع ، آن هم با ظرفیت های پایین ( نسبت به ظرفیت واحد های مشابه در کشورهای دیگر ) و مبتنی بر فن آوری غالباً قدیمی و مهم تر از آن ، مدیریتی سنتی در کشور به وجود آیند که تحت تاثیر سایر عوامل مؤثر در تولید ، نتیجه آن کالاهایی شد با قیمت تمام شده بالاتر نسبت به رقبای خارجی و تقریباً بدون تنوع در مدل های تولیدی . قبل از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی ، می بایست بسیاری از سیاست های حمایتی فعلی حذف شوند که از آن جمله ، می توان به کاهش تعرفه های سنگین واردات اشاره کرد . هر چند بدون کاهش تعرفه های مذکور نیز در حال حاضر ، در برخی محصولات ، رقابت سختی بین تولید کنندگان داخلی با نمونه های خارجی در جریان است ( به عنوان مثال ، تلویزیون ) . از نظر اشتغال نیز این صنعت در ایران دارای سابقه قابل توجه و بسیار مهمی است و علاوه بر نیروی کاری که مستقیماً در کارخانه های تولیدی این صنعت فعال هستند . تعداد زیادی نیز به عنوان نیروی کار خدماتی در امر خرید و فروش ، تعمیر لوازم خانگی فروخته شده و نیز تولید مواد و قطعات مورد نیاز صنعت ، فعالیت دارند . محصولات تولیدی این صنعت کاربرد خانگی ، اداری و تجاری دارد که سهم خانگی آن بسیار بالاتر است . پیش بینی می شود جامعه ایران از نظر تقاضای لوازم خانگی از دو جنبه با رشد شدیدی روبرو باشد . یکی این که ساختار جمعیتی ایران بسیار جوان است و رشد تعداد خانوارها موجب تقاضای انواع لوازم خانگی خواهد شد.از طرف دیگر،تبدیل جامعه ایران به یک جامعه مصرف گرا و رشد درجه رفاه خانوارها و پایین بودن نسبی بهره مندی خانوارها از اغلب لوازم خانگی نیز به این امر دامن خواهد زد.

۲-۴-۳)اهداف و برنامه های وزارت صنعت،معدن و تجارت در بخش صنعت لوازم خانگی

آقای مهندس نعمت زاده؛ وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تلاشهای مستمرانجمن صنایع لوازم خانگی ایران گفت: بعد از صنعت خودرو، محصولات اساسی صنعت لوازم خانگی مرتبه سوم رادر سهم اقتصاد کشور به خود اختصاص داده و با توجه به سرمایه گذاری انجام شده و امکانات بالقوه ای که این صنعت دارد، می تواند به هدف صادرات ۲ میلیارد دلار در سال دست یابد. در سال ۹۴ واحدهای تولیدی باید طوری برنامه ریزی نمایند که حداقل ۲۰٪ تولیدات به خارج صادر کردد تا به مرور به هدف ۲ میلیارد دلار صادرات لوازم خانگی دست یابیم. وی هم چنین از واحدهای تولیدی درخواست کرد جهت رسیدن به این هدف، ابزار لازم را که همان استخدام نیروی انسانی ماهر و کارآزموده حتی از طریق استخدام از خبره های خارج از کشور، آموزش پرسنل و… است در واحدهای خود با شناسایی کشورهای هدف مهیا سازند. وزیر صنعت،معدن وتجارت تأمین عمده نیازهای داخلی و صدور حداقل ۳۰درصد محصولات تولیدی را هدف این وزارتخانه در بخش صنعت لوازم خانگی برای سال ۱۳۹۴ دانست و تأکید کرد لازم است برای ۱۰ سال آینده تولید لوازم خانگی برنامه ریزی انجام شود. برآورد زمینه های سرمایه گذاری مورد نیاز از لحاظ نوع، تعداد و برنامه زمان بندی، بررسی نیازهای فن آوری، چگونگی به دست آوردن آ نها،سرمایه گذاری خارجی ومشارکت ها، تعیین بازارهای هدف و چگونگی نفوذ در آن ها و مقدار و مبلغ آن در طی ۱۰ سال آینده، بررسی مشکلات و موانع و نحوه مقابله با آن ها، برآورد مصرف داخلی طی ۱۰ سال آینده با توجه به رشد درآمد سرانه و جای گزینی و تهیه برنامه صادرات به تفکیک نوع کالا و بازار طی ۱۰ سال آینده، چگونگی تولید برندهای خارجی در کارخانجات موجود ،ساختار صادراتی لوازم خانگی،طراحی،تحقیق وتوسعه، آزمایشگاه های مورد نیاز، برندسازی، چگونگی وتعداد و چگونگی تجمیع توان تولید واحدهای متوسط، از جمله مواردی است که باید موردبررسی دقیق قرارگیرند.آقای دکتر انصاری؛ دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران برنامه های انجمن در این زمینه از جمله انعقاد تفاهم نامه بین انجمن و سازمان مدیریت جهت تشکیل کلاس های آموزشی برای ارتقاء سطح علمی واحدهای تولیدی در راستای توسعه صادرات و برگزاری نمایشگاه های اختصاصی لوازم خانگی درکشور های هدف را، تشریح کرد. دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران طی سخنانی به جایگاه و اهمیت صنعت لوازم خانگی در اقتصاد کشور، ضرورت و کاربرد غیر قابل اجتناب محصولات این صنعت در حوزه های مختلف مصرف خانگی شهری و روستایی و اداری و تجاری اشاره کرد و گفت صنعت لوازم خانگی در جریان تولید از محصولات صنایع مهمی چون فولاد، مس و پتروشیمی استفاده می نماید و برای صنایع بالادستی و پایین دستی دیگری ارزش افزوده ایجاد می کند که این امر به خودی خود برای یک صنعت، مزیت محسوب می شود. وی ادامه داد لوازم خانگی به عنوان یک صنعت مهم در دو بخش لوازم خانگی انرژی بر و غیرانرژی بر، با وجود موانع و تنگناها به خصوص در زمینه ارائه تسهیلات صنعتی در بعد کمی، خوشبختانه رشد قابل ملاحظه ای داشته است و امروز درکنار رشد کمی، شاهد رشد کیفی محصولات لوازم خانگی در زمینه های طراحی، ارگونومی، سهولت استفاده و… هستیم و این موارد البته به جاری بودن نگاه علم گرا و دانش محور در واحدهای تولیدی لوازم خانگی بر می گردد.دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در ادامه سخنانش ضمن انتقاد از تعمیم نادرست برخی ایرادات بعضی اقلام تولیدات داخلی به کل محصولات لوازم خانگی ایرانی و چشم پوشی رسانه ها از انعکاس توانمندی ها و قدرت رقابت کیفی اغلب محصولات ایرانی با نمونه های خارجی و حتی مزیت های برخی اقلام مانند اجاق گاز، آبگرم کن و… نسبت به نمونه های خارجی،با تأکید بر داشتن بازارهای صادرات گرا و صادرات محور این رشته صنعتی گفت امروزه نمی توان تنها به بازارهای داخلی بسنده نمود و نگاه صادرات گرا باید به عنوان یک رکن اساسی درمراحل تولید موردتوجه قرارگیرد وهم چنین باید برنامه ریزی میان مدت در فرایند تولید و رفع موانع پیشرو با برآورد زمینه های سرمایه گذاری متناسب با حجم تولید انجام شود. وی با اشاره به موقعیت ایران به عنوان کشوری در کریدور شمال- جنوب و وفور منابع طبیعی از قبیل نفت و گاز،نیروی کار،دانشگاه ها و… تأکید کرد زمینه همکاری های مشترک بین شرکت های ایرانی و خارجی به صورت چشم گیر وجود دارد و شرکت ها باید اهدافی مانند مشارکت و سرمایه گذاری خارجی، تعیین بازارهای هدف، برنامه ریزی صادراتی، بررسی مشکلات و موانع موجود، شناسایی رقبا، برندینگ رادر برنامه سال ۹۴ خود بگنجانند. وی با اشاره به برخی ازموانع تولید، از بالا بودن هزینه های تبلیغاتی و تعرفه تابلوهای موجود در سطح شهرانتقاد وتأکید کرد در راستای حمایت از صنعت و صنعتگران هزینه ها باید کاهش یابند وانجمن صنایع لوازم خانگی ایران با فعال کردن کمیسیون های تخصصی در این تشکل، در واقع بستری را برای شناسایی مسائل توسط واحدهای تولیدی تمهید کرده و با توجه به ارتباطات سازمانی این تشکل از جمله عضویت بنده در شوراها و کمیته های مختلف مانند شورای مشورتی سازمان توسعه تجارت ایران، این مسائل به مبادی تصمیم گیر انتقال داده می شود. افزایش صادرات یکی از اهداف معین برای صنعت لوازم خانگی است و البته توسعه صادرات نیازمند برنامه ریزی در بخش های کشوری، بخشی،گروه های کالایی و شرکت هاست و در همین راستا وزارت صنعت،معدن وتجارت با گروه های مختلف کار جلساتی را با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت در جهت رفع مسائل و مشکلات و تدوین و تنظیم مقررات که بستر حرکت این گروه هارا فراهم می نماید؛ به صورت هفتگی تشکیل می دهد.دولت هدف رشد ۲۰ درصدی صادرات را برای گروه های مختلف کالایی تعریف نموده است که در بخش هایی مثل لوازم خانگی، صنعت سیمان، آرد، روغن و… ظرفیت های دو یا سه برابر برای تولید و بهره وری وجود دارد و این صنایع از نظر سرمایه گذاری نسبت به سرمایه گذاری و تولید جدید در اولویت می باشند. برای رسیدن به چشم انداز و جایگاه مناسب در صنعت لوازم خانگی، تعامل بخش خصوصی با دولتی ضروری است و برگزاری چنین نشست هایی یکی از راه های هم فکری و تعامل در رسیدن به چشم انداز تعیین شده است. دراین مسیرنقش بنگاه ها وتشکل ها بسیار جدی است و به عنوان مثال واحدها و تشکل های متبوع شان باید تعیین کنند چه مزیت هایی دارند تا دولت بستر لازم را برای فعالیت مهیا کند. نگاه وزارت صنعت، معدن و تجارت نگاه ممنوعیت وارداتی نیست؛ بلکه نگاه محدودیت وارداتی است. هم چنین سیاست کلان دولت،کنترل تورم، پایین نگه داشتن نرخ سود بانکی و تثبیت قیمت است. وی درخصوص ارائه اطلاعات بازار توسط دولت به واحدهای خصوصی توضیح داد تحلیل و مونیتورینگ بازار، بر عهده واحدهاست و واحدهای تولیدی به دلیل ماهیت در ضرورت سودآوری و اقتصادی بودن فعالیت ها،همواره می توانند از کارشناسان دولتی دلسوزانه تر و فعالانه تر این بازارها را رصد کنند.نمایشگاه های بازار ساز برای تولیدات صنعتی را نیز، تشکل ها به بهترین صورت می توانند شناسایی و معرفی کنند. آقای مهندس خسرو تاج با تأکید بر ضرورت تمهید راه کارهای اجرایی درخصوص توان مندسازی بنگاه های تولیدی در صنعت لوازم خانگی، هزینه های تولید و تعرفه ها را از مهم ترین مسائل این صنعت دانست و با اشاره به فعالیت کمیسیون ماده (۱) از مهرماه، از شرکت ها درخواست کرد جهت حمایت از تولید داخل پیشنهادهای شان را به کمیسیون مذکور ارائه دهند. نظام تعرفه، پوشش حمایتی کوتاه مدت ۵ تا ۶ ساله است و یکی از پیامدهای افزایشی تعرفه ها، افزایش قاچاق است؛ چنان که در صنایعی مانند پوشاک اتفاق افتاده است. آقای مهندس خسرو تاج درادامه سخنانش با اشاره به تبعات تحریم بر صنعت و اقتصاد داخلی و آثار روانی آن و دیگر مسائل حوزه ارز، تثبیت نرخ ارز در شرایط تحریم را بحثی بسیار جدی دانست و گفت: ما برای تثبیت نرخ ارز، محدودیت هایی داریم اگرچه بعد از رفع تحریم، حجم زیادی ارز به بازار انتقال یابد، صادرات آسیب خواهد دید. وی سودهای بانک را از دیگر دغدغه های اهالی صنعت دانست و گفت در این شاخه حجم پیگیری ها و جلسات وزیر صنعت، معدن و تجارت بسیار بالاست و تا زمانی که تورم مهار نشود، تقلیل نرخ سودبانکی عملا امکان پذیرنیست. آقای مهندس خسرو تاج از انجمن صنایع لوازم خانگی ایران درخواست کرد نمایشگاه های هدف اعضاء این تشکل برای سازماندهی مشارکت، به وزارت صنعت، معدن و تجارت اطلاع داده شود. وی ضمن تأکید بر امکان برگزاری جلسات مشترک با سازمان استاندارد ملی ایران در جلب مساعدت در بخش های علمی و آزمایشگاهی برای صنعت لوازم خانگی،درخصوص مسائل تبلیغات کالاهای ایرانی دررسانه های پر تأثیر داخلی،گفت متأسفانه برخی سازمان های متولی در این زمینه، هیچ تحلیلی از ضرورت های حضور برندهای ایرانی در بازار ندارند و لازم است انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با لحاظ کردن همه ظرائف موجود و با تحلیل کارشناسی، به طور دقیق به وزارت صنعت، معدن و تجارت بگوید که در این زمینه چه کار باید بکنیم (پیک شورا،۱۳۹۴، ص ص ۲۴-۲۱) آقای دکتر انصاری با اشاره به بهره برداری ۵۰ تا ۶۰ درصدی از ظرفیت تولید کارخانجات در شرایط حاضر،گفت کارخانجات ایرانی توان تولید با ظرفیت بیشتری رادارند و چنانچه گرایش به مصرف کالاهای ایرانی در بازار داخلی تقویت شود، می توان از ظرفیت های خالی موجود بهره برداری کرد که به این ترتیب فرصت های شغلی بسیاری ایجاد می شود و در حالی که کشور با معضل بیکاری مواجه است، مصرف کالاهای وطنی، ضمن حفظ اشتغال نیروی شاغل به کار،می تواند زمینه های شغلی مرتبط را فراهم کند. دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران افزود این فرایند قطعاً به توسعه اقتصادی کشور می انجامد و به رهایی اقتصاد کشور از وابستگی به نفت خام کمک می کند و به این ترتیب صنعت لوازم خانگی در سر و سامان دادن به اقتصاد کشور، به نحو مؤثری عمل می کند. آقای دکتر انصاری در خصوص گرایش مصرف کنندگان به برندهای خارجی در بازار داخلی گفت متأسفانه حجم وسیعی از این گرایشات نه فقط به دلیل کیفیت و نه تحت تأثیر توجیهات منطقی است، بلکه عمدتاً در اثر مسائل فرهنگی است. صنعت لوازم خانگی، صنعتی پرتنوع است و با تلاش کارخانجات براساس سیستم مدیریت دانش محور و با کمک فن آوری روز، این صنعت قادر به تأمین نیاز کیفی مصرف کنندگان می باشد. دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در ادامه سخنانش با اشاره به تدوین استاندارد « نصب، خدمات و راه اندازی لوازم خانگی» در انجمن، این اقدام را در جهت ضابطه مند کردن ارائه خدمات به مصرف کنندگان دانست و افزود خدمات پس از فروش، در تداوم زنجیره تولید، حلقه ای بسیارمهم و کلیدی است البته محصولات تولیدی باید با تضمین کیفیت ارائه شود و خریدار مطمئن باشد هر وسیله که خریداری می کند، نیاز به خدمات ندارد؛ اگرچه به طور طبیعی، هر محصولی پس از مدتی مصرف، نیاز به خدمات دارد. وی با تأکید برتوان مندی های صنعت لوازم خانگی ایرانی، گفت برخی محصولات از جمله یخچال، با فن آوری های روز دنیا تولید می شوند و این محصولات، بدون در نظر گرفتن برند آن ها، از هیچ نظر توفیری با تولیدات خارجی ندارند. آقای دکتر انصاری با اشاره به طیف وسیع محصولات لوازم خانگی ایرانی، گفت البته این محصولات در دامنه های کیفی متنوعی قراردارند و امروز، اقشار وسیعی از مردم نسبت به مصرف کالاهای وطنی گرایش دارند ودلیل آن، مورد قبول بودن کیفیت کالاهای ایرانی به صورت عام است؛ به نحوی که در برخی اقلام، به هیچ وجه شاهد حضور کالاهای خارجی در بازار نیستیم وزمانی که صحبت ازگرایش مردم به کالاهای خارجی می شود، باید دید و پرسید کدام اقلام مورد نظر هستند ویا چند درصد ازمردم گرایش به اقلام خارجی دارند. در سوی دیگر این مسأله باید دید انتظار مصرف کنندگان از کالاهای ایرانی چیست. البته مصرف کننده حق انتخاب یا پای بندی به معیارهایی برای انتخاب کالاهای مختلف را دارد، اما امروز باتوجه به تغییرات زیاد محصولات لوازم خانگی در ارگونومی، طراحی و… تولیدکنندگان نیز باید به این انتظارات و معیارها توجه لازم را داشته باشند و به طور مثال انتظار سرمادهی صرف از یخچال، نادیده گرفتن انتظارات مصرف کنندگان امروزی از این کالا است؛ چرا که محصولات در بازار امروز دارای قابلیت های مختلفی هستند که تولیدکنندگان نمی توانند آنها را نادیده بگیرند (پیک شورا،۱۳۹۴، ص ۴۶)

۲-۴-۴) بررسی آثار رفع تحریم ها بر صنایع لوازم خانگی ایران

آقای دکتر حبیب اله انصاری؛ دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران به بررسی آثار رفع تحریم ها در صنایع لوازم خانگی پرداخت و گفت رفع تحریم ها برروی تمام صنایع اثر مثبت خواهد گذاشت و از آن جا که صنعت لوازم خانگی یک صنعت متنوع و مردمی است، به طور قطع از رفع تحریم ها به موقعیت بهتری خواهد رسید. با رفـع تحریم هـا تأمین ماشـین آلات و قطعاتـی کـه از خـارج تهیـه می شـود سـرعت خواهـد گرفـت. در زمـان تحریـم به دلیـل این کـه مبـادلات مالـی تنهـا از طریـق صرافی هـا انجـام می شـد، در نتیجـه فرآینـد طولانی همراه با ریسـک زیـاد انجـام می شـد؛ درحالـی کـه بـا رفـع تحریم هـا ایـن موانـع از بیـن خواهد رفـت و امکان قطعی مبـادلات تأمین خواهد شـد. وی افزود در زمان تحریم بانک ها نیز در پوشش تحریم قرار گرفته بودند و به طور قطع با رفع تحریم ها موقعیت خوبی ایجاد خواهد شد تا مراودات پولی در زمینه صادرات به سهولت انجام شود.دبیـرکل انجمـن صنایـع لـوازم خانگـی ایـران بـا تأکیـد بر ظرفیت هـای موجـود در ایـران بـرای سـرمایه گذاری های خارجـی تصریـح کـرد از آن جـا کـه موقعیـت ایـران از لحـاظ جغـــرافیایی در کریـدور شـمال بـه جنـوب قـرار دارد و منابـع زیـادی در کشـور وجـود دارد، بنابرایـن برخی از کشـورها بـا توجـه بـه نیـاز کارخانه هـای داخلـی می تواننـد سرمایه گذاری های مشـترکی داشـته باشـند که این مسـاله باعث ارتقاء سـطح فـن آوری و دانش فنی در ایـران خواهـد شـد؛ درحالـی که ایـن مسـاله در زمـان تحریم هـا امکان پذیـر نبـود و هیـچ کشـور خارجـی تمایـل بـه سـرمایه گذاری در یـک چهارچـوب ریسـک پذیر را نداشـت. آقای دکتر انصاری با اشاره به پیشنهاد وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر تولید برندهای خارجی با بهره گرفتن از ظرفیت های داخلی، گفت این مساله می تواند به گسترش ظرفیت ها کمک کند به شرط آن که سرمایه گذاری ها در زمینه همکاری مشترک باشد.تمـام ایـن مسـائل باعـث خواهـد شـد تـا کارخانه هـا از ظرفیت هـای بیش تری اسـتفاده کننـد کـه درنهایـت ایـن روند منجربـه افزایش تولیـد و کاهش قیمت تمام شـده خواهـد شـد؛ درحالـی کـه درگذشـته عواملـی هم چـون طولانـی شـدن زمـان تأمیـن قطعـات همـراه بـا ریسـک و پیچیدگی هـای موجـود در ارتباطـات مالـی در صرافی هـا موجـب می شـد تا قیمـت تمام شـده افزایش پیدا کنـد کـه قیمت بالا نیـز موجب تنگ شـدن فضـای رقابتی و تأثیـر روی کیفیـت و قیمـت شـده و در ادامه صـادرات را کم رنـگ می کـرد. دبیـرکل انجمـن صنایـع لـوازم خانگـی ایـران بـا بیـان این کـه البتـه ایـن عوامـل بـه تنهایـی نمی توانـد موجب کاهـش قیمت در بـازار شـود، اظهـار کرد کاهش قیمت مسـتلزم فراهم شـدن شـرایطی اسـت که عوامل دیگـری هم چون تعرفه هـای وارداتی، هزینه هـای عمومـی تولیـد و… در آن تأثیرگـذار خواهنـد بـود. آقـای انصـاری بـا اشـاره بـه این کـه یکـی از نـکات منفـی رفـع تحریم هـا کـه نیاز به مراقبت شـدید دولت دارد، بحث باز شـدن فضـای واردات اسـت، گفـت ممکـن اسـت بـا رفـع تحریم هـا شـرایط بـرای واردات کالاهـای بی کیفیـت فراهـم شـود. البتـه بخشـی از ایـن مسـاله بـه تقاضـای بـازار نیـز برخواهد گشـت. از سـوی دیگـر واردات کالای بی کیفیـت بـا قیمـت نازل تـر نیـز می توانـد معـادلات تولیـد را برهـم بریزد و بخشـی از بـازار ملی را در دسـت بگیـرد. برایـن اسـاس کوچـک شـدن بـازار،کاهش تولیـد و افزایـش قیمـت تمـام شـده را در پـی خواهد داشـت. امـروزه در بهتریـن شـرایط از نظـر فـن آوری در صنعـت لـوازم خانگی هسـتیم به طـور مثال در تولیـد کالایـی هم چـون تلویزیـون بـا کاهـش واردات رو به رو بودیـم؛ چراکـه ظرفیت تولید تلویزیون هـای “ال ای دی” در داخل کشـور افزایـش یافتـه اسـت. البتـه کارخانه هـا نیز بایـد تقویت بهـره وری، تحقیـق و توسـعه و کیفیـت را در دسـتورکار خـود قـرار دهند. با رفع تحریم ها و ورود سرمایه گذاران خارجی فضای صنعت لوازم خانگی به سمتی خواهد رفت تا ظرفیت های خالی این صنعت فعال شود و به تبع با افزایش ظرفیت رو به رو خواهد شد. امید این وجود دارد تا با رفع تحریم ها و اندیشیدن تمهیدات لازم برای ممانعت از واردات بی رویه، بیش ترین سهم بازار در دست کالای ایرانی قرار گیرد (پیک شورا، ۱۳۹۴،ص ۳۸)

۲-۴-۵ ) آمار صادرات و واردات لوازم خانگی ایرانی

دبیر کل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران از رشد صادرات لوازم خانگی ایرانی در هفت سال گذشته خبر داد و گفت عراق، افغانستان و سودان از پر مصرف‌ترین بازارهای صادراتی ایران هستند اما لوازم خانگی ایرانی به کشورهای دیگری هم چون ایتالیا و انگلیس هم صادر می‌شود.انصاری ، با بیان این‌که به طور متوسط ۷۵ درصد از نیاز داخل به لوازم خانگی توسط تولیدات داخلی تامین می‌شود، گفت لوازم خانگی شامل سه بخش لوازم کوچک، بزرگ انرژی‌بر و لوازم خانگی غیر انرژی‌بر شامل انواع ظروف و … می‌شود. وی با بیان این‌که در برخی از اقلام، تولیدات داخلی ۱۰۰ درصد نیاز کشور را تامین می کند، اظهار کرد کالاهایی مانند بخاری، آبگرمکن، پکیج‌های حرارتی و کولر آبی ۱۰۰ درصد تولید داخل هستند و در این اقلام اصلا واردات نداریم. دبیر انجمن تولیدکنندگان صنایع لوازم خانگی افزود بیش ترین واردات مربوط به اجاق گاز، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی اتوماتیک، تلویزیون و اتو است که کم ترین درصد تولید داخل مربوط به اتو می‌شود که تنها ۱۰ درصد از نیاز داخلی را تامین می‌کند. انصاری با اشاره به پیشرفت صنایع لوازم خانگی در سال‌های اخیر گفت در این زمینه اقداماتی چون توسعه سرمایه‌گذاری، بهبود کیفیت، توجه به نظام طراحی و مهندسی و نگاه به تولیدات خارجی برای رقابت با آن‌ها انجام شده است. برای مثال تا چند سال پیش تلویزیون‌های ال سی دی و ال ای دی در داخل کشور به ندرت تولید می‌شد در حالی که در هشت ماهه امسال نسبت به سال گذشته رشد ۲۲ درصدی تولید این تلویزیون‌ها را داشته‌ایم. دبیر انجمن تولیدکنندگان صنایع لوازم خانگی با بیان این‌که تولیدات یخچال و فریزر ۳۰ درصد و ماشین‌ لباسشویی اتوماتیک ۳۸ درصد افزایش یافته است، اظهار کرد این موضوع بیان گر این است که به همین نسبت سهم واردات و اقلام خارجی در بازار ایران کم شده است.انصاری با بیان این‌که ما از نظر ساختار فن آوری در حال پیشرفت هستیم، گفت در حال حاضر در تولید اقلام بزرگ وضعیت خوبی داریم تا جایی که در کشور تنها اجاق گاز به میزان یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه تولید داریم.وی با اشاره به کشورهای عمده تولیدکننده لوازم خانگی اظهار کرد قوی‌ترین کشورها در این صنعت کشورهای اروپایی، چین، کره جنوبی، مکزیک، برزیل ،ترکیه و آمریکا هستند اما در عین حال صادرات ما در هفت سال گذشته سیر صعودی داشته است. دبیر انجمن تولیدکنندگان صنایع لوازم خانگی با اشاره به آمار صادرات لوازم خانگی انرژی‌بر در سال‌های اخیر گفت در سال ۱۳۸۶ میزان صادرات لوازم خانگی انرژی‌بر ۸۲ میلیون دلار بوده که این رقم در سال گذشته به ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است. از سوی دیگر بیش از ۲۰ میلیون دلار نیز لوازم غیر انرژی‌بر از کشور صادر می‌شود. وی هم چنین درباره واردات مواد اولیه تولید لوازم خانگی اظهار کرد مواد اولیه‌ای که در این صنعت استفاده می‌شود معمولا از مس،‌ آلومینیوم، مواد پتروشیمی و… است که عمده مواد اولیه‌مان را از داخل کشور تامین می‌کنیم (پیک شورا،۱۳۹۳،ص ۵۷). روند تولید و صادرات لوازم خانگی در سالهای اخیر همواره روبه رشد بوده؛ به طوری که در سال ۹۳ در مقایسه با سال ۹۲ علی رغم مسائل متأثر از تحریم و نوسانات بازارهای منطقه ای شاهد رشد تولید و صادرات بوده ایم و به طور مثال در شش ماهه نخست سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ شاهد رشد تولید در انواع یخچال و یخچال فریزر (۲۲٪)، لباسشویی (۳۲٪)، تلویزیون ال سی دی و ال ای دی (۳۲٪) بوده ایم و کولر تنها محصول از صنعت لوازم خانگی است که به دلیل تحولات جاری عراق، با کاهش صادرات روبرو شد. آقای دکتر انصاری درخصوص وضعیت کارکرد و عمر لوازم خانگی ایرانی، گفت میزان و معیار خاصی را نمی توان تعیین و به همه اقلام تعمیم داد و آنچه در این مورد مهم است، کیفیت محصولات است ودر این خصوص انجمن اعتقاد دارد کیفیت حد و اندازه ندارد وهمواره باید به عنوان عامل پاسخ به نیاز مشتری و توسعه بازار مورد توجه قرار گیرد.دکتر انصاری با اشاره به فعالیت کمیسیون های تخصصی در انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، انجمن را تشکلی علم گرا و مدیریت آن را مبتنی بر اصول دانش محور و جامع نگر دانست و افزود نهادینه سازی فرهنگ صنعتی به منظور دست یابی به فضای تولید اصولی، از اهداف انجمن صنایع لوازم خانگی ایران است. حضور بهترین کارشناسان واحدهای عضو انجمن در کمیسیون های تخصصی مؤید و تجلی گاه بهره گیری انجمن از خرد جمعی است و این تشکل با افتخار نتایج تحقیقات کمیسیون های تخصصی را به مسئولان و یا به درون واحدها انتقال می دهد و به این ترتیب در بهبود قوانین و یا بهبود تولید می کوشد.وی درخصوص دستاوردهای چهاردهمین نمایشگاه بین المللی لوازم خانگی نیز با اشاره به پیام این نمایشگاه «تولید صادرات گرا = بازارهای فراگیر»، گفت حضور کمی و کیفی گسترده تولیدکنندگان داخلی و خارجی در این نمایشگاه توان بالفعل این صنعت را نشان داد و نیزتصویر جامعی از پتانسیل های بالقوه صنعت لوازم خانگی ایرانی به نمایش گذاشته شد که با رفع موانع ومحدودیت ها، به طور حتم ازاین پتانسیل ها بهره برداری بیشتری صورت خواهد گرفت (پیک شورا،۱۳۹۴،ص ۴۱). وضعیت صادرات و واردات لوازم خانگی در سال های ۹۳ و ۹۴ به شرح جداول زیر می باشد.

جدول (۲-۲) وضعیت صادرات و واردات لوازم خانگی در دوازده ماهه سال ۹۳ (پیک شورا،۱۳۹۴،ص ۸۸)

شرح محصول

صادرات – دلار
دوازده ماه اول سال ۱۳۹۳

واردات – دلار
دوازده ماه اول سال ۱۳۹۳

انواع کولر های آبی

۷۵۸/۲۳۳/۱۴۱

۴۰۲/۵۳۷

اجاق گاز و خوراکپزها

۸۷۸/۲۴۵/۱۴

۶۰۹/۸۲۵/۲

یخچال و یخچال فریزر

۶۹۵/۲۴۲/۶

۷۸۱/۶۳۰/۷۳

انواع ماشین لباسشویی

۰۴۸/۶۷۷/۲

۵۵۱/۸۷۱/۴۰

خط مشی و استراتژی^۲
سازمان های متعالی مأموریت و آرمان خود را از طریق ایجاد و تدوین یک استراتژی متمرکز بر منافع ذینفعان و با در نظر گرفتن بازار و بخشی که در آن فعالیت می کنند، به اجرا در می آورند. خط مشی ها، اهداف و فرآیندها به منظور تحقق استراتژی ها تدوین و جاری می شوند.
کارکنان^۳
سازمان های متعالی تمامی توان بالقوه کارکنان خود را در سطوح فردی، تیمی و سازمانی اداره کرده، توسعه بخشیده و از آن بهره می گیرند.
…………………………..
۱-Leadership 2-Policy and Strategy 3-People (Employees)
آنها عدالت و برابری را ترویج کرده، کارکنان را در امور مشارکت داده و به آنها تفویض اختیار می کنند. این سازمان ها به گونه ای به کارکنان خود توجه کرده، ارتباط برقرار ساخته و آنها را مورد تشویق و تقدیر قرار می دهند که در آنها انگیزه و تعهد برای استفاده از مهارت و دانششان در جهت منافع سازمانی ایجاد شود(امیری و سکاکی،۱۳۸۷).

شراکت ها و منابع^۱
سازمان های متعالی، مشارکت ها و همکاری های تجاری بیرونی، تأمین کنندگان و منابع داخلی خود را به منظور پشتیبانی از خط مشی و استراتژی، اجرای اثر بخشی فرآیندهایشان برنامه ریزی و مدیریت می کنند
( امیری و سکاکی،۱۳۸۷).
فرآیندها^۲
سازمان های متعالی فرآیندهای خود را به منظور کسب رضایت کامل و ایجاد ارزش فزاینده برای مشتریان و سایر ذینفعان طراحی نموده، مدیریت کرده و بهبود می بخشند (امیری و سکاکی،۱۳۸۷).
نتایج مشتری^۳
سازمان های متعالی به طور فراگیر نتایج مهم مرتبط با مشتریان خود را اندازه گیری کرده و به آنها دست می یابند که خود شامل ۲ شاخص فرعی دیگر با عنوان شاخص های برداشتی و شاخص های عملکردی است (امیری و سکاکی،۱۳۸۷).
…………………………
۱-Partnerships and Resources 2-Processes 3-Customer Results
نتایج کارکنان^۱
سازمان های متعالی به طور فراگیر نتایج مهم مرتبط با کارکنان خود را اندازه گیری کرده و به آنها دست می یابند. زیر معیارهای نتایج کارکنان عبارتند از(نجمی و حسینی،۱۳۸۷):
شاخص های برداشتی
شاخص های عملکردی
نتایج جامعه^۲
سازمان های سرآمد به طور فراگیر نتایج برجسته مرتبط با جامعه را اندازه گیری نموده و به آنها دست می یابند.
زیر معیارهای معیار نتایج جامعه شامل دو شاخص برداشتی و عملکردی می باشد(نجمی و حسینی، ۱۳۸۷).
نتایج کلیدی عملکرد^۳
سازمان های سرآمد به طور فراگیر نتایج برجسته مرتبط با اجزای اصلی خط مشی و استراتژی را اندازه گیری نموده و به آنها دست می یابند. نتایج کلیدی عملکرد شامل دو شاخص اصلی تحت عنوان دستاوردهای کلیدی عملکرد و شاخص های کلیدی عملکرد می شود (نجمی و حسینی،۱۳۸۷). معیار نتایج کلیدی نشان می دهد که سازمان های متعالی در ارتباط با جاری سازی موفق استراتژی ها و خط مشی های پشتیبان و همچنین در اجرای سامانه ها و فرآیندها در جهت پاسخگویی به نیازها و انتظارات ذی نفعان کلیدی به چه دستاوردها و نتایجی(مالی و غیرمالی) دست یافته اند. آنها به منظور تحقق اهداف و بهبود دستاوردهای کلیدی استراتژیک، شاخص های کلیدی عملکرد(مالی و غیرمالی) مرتبط با رویکردها و فرآیندها و همچنین دستاوردهای کلیدی استراتژیک را در دوره های زمانی متناسب اندازه گیری و تحلیل می کند.
…………………………
۱-People (Employees) Results 2-Society Results 3-Key Performance Results
در اینجا مشخص می گردد که سازمان در ارتباط با عملکرد برنامه ریزی شده خود، چه نتایجی بدست می آورد، هر چندکه توانمندسازها نتایج را ایجاد می کنند، اما نتایج نیز ارتقا بخش و رشد دهنده توانمندسازها خواهد بود و این ارتباط یادآور همان منطق معروف دمینگ است که رابطه مستمر برنامه ریزی، عمل، آزمون و اقدام PDCA را نشان می دهد( گرامی و نور علیزاد، ۱۳۸۸).
فصل دوم
( ادبیات موضوع)
۲-۱- مقدمه
امروزه بسیاری از سازمان های ایرانی نیاز به یک خودارزیابی منظم و نظام مندی را که پروژه های بهبود بر اساس آنها انجام می شود درک نموده اند. و همچنین متوجه شده اند که تشخیص به موقع(آنی) و مدیریت تغییر یک مزیت رقابتی به حساب می آید. پروژه های بهبود به سازمان ها برای دستیابی به سطح بالایی از تعالی کمک می کند. فرایند خودارزیابی به طور واضح نقاط قوت و بهبودهای بالقوه سازمان را شناسایی و مشخص می کند( نجمی و حسینی،۱۳۸۹). به عنوان مثال، از کتابچه با موضوع معیارهای جایزه کیفیت از قبیل جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج (MBNQA) و یا جایزه کیفیت اروپا، می توان به عنوان یک ابزار در نظر گرفته شود. این ابزار را می توان در درون خود ارزیابی استفاده نمود که یک تکنیک حمایتی از ارزش های اصلی متفاوتی است(Wiklund و همکاران، ۲۰۰۳). مدلEFQM یک تکنیک عام برای مدیریت کیفیت بوده که در همه انواع سازمان ها به عنوان یک چارچوب چند بعدی استفاده می شود. یکی از مثبت ترین جنبه های مدل EFQM استفاده از خود ارزیابی است( Tutuncu, and Kucukusta، ۲۰۰۹).
هدف اصلی از بکار بردن مدل EFQM دستیابی به تعداد مشخصی از امتیازات ارزیابی نیست بلکه برای دانستن نقطه قوت و پتانسیل خود و همچنین استنتاج پیامدهای ناشی ازاین دانش برای سازمان در دستیابی به تعالی می باشد( Vogt،۲۰۰۱). محققان بسیاری وجود دارند که از مدل تعالی EFQM به منزله یک چارچوب مناسب برای هدایت پیاده سازی سیستماتیک TQM استفاده کرده اند به مانند(اسکلیدسن و کانجی(۱۹۹۸)، وستلند(۲۰۰۱)،کاوو مورا و همکاران (۲۰۰۶).
به منظور دستیابی به تعالی، شرکت ها نیازدارند تا از تأثیر معیارها بر یکدیگر و همچنین تجزیه و تحلیل روابط بین توانمند سازها و نتایج آگاهی داشته باشند. از آنجا که مدل تعالی EFQM روابط را به طور واضح نشان نمی دهد شرکت ها نمی توانند تجزیه و تحلیل اثرات طرح را بر روی معیارها بعد از پیاده سازی خودارزیابی و شناسایی مناطقی که باید بهبود یابند را، به طور دقیق انجام دهند. درک روابط بین معیارها این امکان را به شرکت ها می دهد که اثرات پروژه ها برروی معیارهای مدل را تجزیه و تحلیل نموده و ابزار دقیق تری را برای بهبود در حالی که مشغول برنامه ریزی و تعیین اهداف آینده مسیر تعالی منابع انسانی هستند اتخاذ نمایند (Asghari Zadeh et al،۲۰۱۱).
۲-۲ بخش اول: مروری بر ادبیات تحقیق( پایه های نظری تحقیق)
روش های سرآمدی یا تعالی سازمان
برای بحث درباره مدل های تعالی ابتدا آشنایی نسبی نسبت به مباحث کیفیت و کنترل کیفیت جامع داشته باشیم. برای این منظور ابتدا در مقدمه ای به مفاهیم مربوط به کیفیت و مدل های جوایز کیفیت می پردازیم.
۲-۲- کیفیت
۲-۲-۱- تعریف کیفیت
کیفیت^۱ واژه رایج و آشنایی است که از مفهوم و نحوه کاربرد آن تفاسیر گوناگونی به عمل آمده است. اما وجه مشترک همه تعاریف سازگاری کالا یا خدمات با نیازها و انتظارات مشتریان است. به عبارت دیگر کیفیت وقتی بدست می آید که تولید یا خدمت، انتظارات مشتری(اعم از داخلی و خارجی) را برآورده سازد.کیفیت از مشتری شروع شده و هرگونه توجه به کالا یا خدمت بدون توجه به نظر مشتری الزاماً کیفیت را به دنبال ندارد. بنابراین باید نظر مشتریان را جویا و از نیازهای آنان بخوبی آگاه شد و تولید و خدمت را منطبق با آن نیازها ارائه کرد(ریاحی،۱۳۸۳).
……………………………..
۱-Quality
کیفیت در سازمان جهانی هرگز یک چیز تجملاتی نبوده است و این سازمان ها همواره به دنبال تعریف کاربردی بوده اند و تلاش کرده اند آن را از تصورات ذهنی خارج کنند.
امروزه کیفیت به مفهوم انطباق با نیازمندی ها است، اما با این نکته که اندازه گیری آن امکان پذیر باشد، کیفیت از مفهوم محصول گرا به خدمت گرا تحول یافته است و دیگر یک معقوله صرفاً مهندسی نیست و تمامی پرسنل سازمان را با هر وظیفه و مسئولیت پوشش می دهد. روند الزامات ایجاد شده در بازار به سمتی است که سازمان می خواهد تعریف خود را از کیفیت روز به روز فراتر ببرد، سطح رقابت در بازار، خواسته و انتظارات مشتریان را تغییر داده و در نتیجه کیفیت یک مفهوم پویا به خود گرفته است.
به گفته جوران کیفیت تنها واژه ای است که در دو دهه گذشته مفهوم آن به شدت تغییر یافته ولی خود واژه ثابت مانده است( شرطان،۱۳۸۸).
از کیفیت تعابیر گوناگونی صورت پذیرفته است مانند تطابق با مشخصه ها و تناسب برای اهداف و یا کاربرد تولید بدون عیب، درست انجام دادن کارها در اولین بار و در تمامی مراحل، رضایت مشتری و مناسب برای استفاده(ریاحی،۱۳۸۳).
آخرین تعریف کیفیت بر اساس استاندارد۹۰۰۰:۲۰۰۰ISO، کیفیت را میزان نیل به رضایت مشتری از طریق تأمین نیازها و انتظارات وی در قالب یک محیط سازمانی متعهد به افزایش مستمر کارایی و اثر بخشی بیان کرده است.

۲-۲-۴-سید جمال‌الدین جبل عاملی واعظ اصفهانی
سید جمال که حدود سال ۱۲۷۹ ﻫ . ق. در همدان تولد یافت، در زمان شیرخوارگی پدرش را از دست داد و مادرش او را با خود به تهران آورد. (بامداد،۱۳۶۲،ج۱: ۲۵۵) مادرش در پنج سالگی وی را به مکتب فرستاد و دو سال بعد، همین‌که طفل خردسال مختصری خواندن و نوشتن آموخت، او را به کارگاه زنجیر بافی شوهر خواهر خود فرستاد. سید جمال که رغبت فراوانش به ادامه تحصیل، حالتی عاشقانه داشت، آنقدر به اصرار و خواهش و گریه و لابه، از اطرافیان، بخصوص از مادر و خاله و شوهر خاله‌اش خواست تا به او اجازه ادامه تحصیل دهند، که سرانجام وقتی به سن چهارده سالگی رسید در برابر خواهش‌ها و لابه‌هایش تاب نیاورند و بار دیگر راهی مکتبش کردند. شدت عشق و علاقه سید به درس خواندن به حدی بود که نه تنها تمام ساعات درس در مکتب، لحظه‌ای سر از روی کتاب بر نمی‌داشت، بلکه چون به خانه می‌رسید سراسر باقی‌ مانده روز را با کتاب‌ و دفتر می‌گذراند و حتی در تاریکی شب، زیر روشنایی مختصر چراغ روغنی و از نیمه های شب تا نزدیک صبح زیر نور ماه و ستاره، کتاب می‌خواند و همین مطالعه عاشقانه و افراطی باعث شد که وی از آغاز جوانی دچار ضعف دید چشم شد تا آن‌جا که در سال‌های آخر عمر، بینایی یک چشمش را کاملاً از دست داد. (عقیقی بخشایشی،۱۳۵۸،ج۲: ۲۰)
سید جمال وقتی به سن بیست و دو سالگی رسید، خود در ردیف مردان علم قرار گرفت. در آن زمان چون اصفهان به عنوان دارالعلم کشور شهرت یافته‌ بود، و نیز از آن‌جا که در آن شهر عده‌ای از خویشاوندان و بخصوص پسر عموهایش زندگی می‌کردند، همراه مادر خود، راهی اصفهان شد، و چون اقوام او، در اصفهان دم ‌و ‌دستگاه ملایی داشتند و از شهرت و اعتباری برخوردار بودند، سید را نیز تشویق کردند که به پیروی از خاندان و اجدادش که اهل نطق و منبر بودند، وی نیز گام در این راه بگذارد. سید پذیرفت و چون مردی درس خوانده و علم اندوخته بود و بازبانی ساده و شیرین و همه فهم با مردم سخن می‌گفت و با تکیه بر دانش خود به آیات قرآنی و احادیث و اخبار معتبر و کتب با ارزش استناد می‌کرد و مطلب تازه و ناشنیده، اما جذب‌کننده و محکم به زبان می‌آورد، چنان طرف توجه مردم اصفهان قرار‌گرفت که در اندک مدتی، شهرتش از حدود شهر اصفهان گذشت و در شهرهای دیگر نیز نامش بلند آوازه شد. در همان ایام، سید که دیگر قصد ماندگاری در اصفهان و در میان آن همه دوستداران و معتقدانش را داشت، از خانواده‌ معروف سراج الملکی‌های اصفهان، دختری به‌نام «مریم» را به زنی گرفت که سیدمحمدعلی جمال زاده، نویسنده نامدار معاصر حاصل همین ازدواج است. (جناب،۱۳۸۵: ۱۷۸-۱۷۷)
شرح حال او درواقع توأم با تاریخ سرتاسر انقلاب مشروطیت ایران است و به‌قدری وقایع زندگانی او با حوادث انقلاب و مشروطیت ایران توأم و مخلوط است که تفکیک‌پذیر نیست، وی در اصفهان با گروهی از مردان آزاد اندیش و مبارز از جمله ملک المتکلمین و مجد الاسلام کرمانی آشنا شد و محافل و مجالس وعظ و سخنرانی برپا کرد. (بامداد،۱۳۶۳،ج۱: ۲۵۶)
از این رو دستگاه حکومت تلاش ‌کرد تا با کمک عوامل خود و همدستی روحانی نماها و ملایان خودفروخته و عامل حکومت، از تشکیل مجالس وعظ و سخنرانی این گروه و بخصوص سید جمال، تا آن‌جا که ممکن است جلوگیری کند و مخصوصاً در ماه‌های محرم و صفر، او را مجبور کردند، اصفهان را ترک کند و به شهرها و ولایات دور دست برود تا از گرد‌هم‌آوردن مردم و فروخواندن سخنان روشنگر به گوش آنان بازماند. (بامداد،۱۳۶۳،ج۱: ۲۵۶) از همین رو بود که وی در آن سال‌ها مجبور شد سه بار به شیراز دوبار به تبریز و بعدها یک بار هم در سال ۱۳۲۲ ﻫ . ق. معروف به «سال وبایی» به مشهد سفر کند.
در سال ۱۳۱۸ ﻫ . ق. نخستین سفر خود را به شیراز انجام داد و در آن سفر بود که «شوریده» شاعر معروف شیرازی، طی قصیده‌ای بلند، او را چنین توصیف کرد:

در همان سال‌ها حوالی ۱۳۲۰ ﻫ . ق. سید جمال، با همکاری چند تن از یاران مبارز و همفکران آگاه و بیداردل خویش در اصفهان، رساله‌ای به‌نام «رویای صادقه» نوشت که از فجایع و جنایات رجال فاسد قاجار و ظلم و جور بی‌حد‌وحصر آنان و نیز از ریاکاری روحانی نماها و ملایان خودفروخته اصفهان، پرده برمی‌داشت، وی، این کتاب را با دستیاری میرزا حسن خان مشیرالدوله، پنهانی در هشتاد نسخه چاپ کرد و در اندک مدتی نسخ آن را بین مردم توزیع کرد. بلافاصله عمال حکومت و روحانی‌نماها و ملایان خودفروخته، از انشاء رساله و بخصوص طرز فکر مطرح شده در آن، نویسنده‌اش را شناختند و در برابر علما مترقی سنگر گرفتند. (بامداد،۱۳۸۵،ج۱: ۲۵۷)
۲-۲-۵-میرزا نصرالله ملک المتکلمین
میرزا نصرالله ملک المتکلمین متولد در ماه رجب سال ۱۲۷۷ ﻫ . ق. در اصفهان پسر میرزا محسن و در آغاز کار روضه‌خوان سیّار در روستاهای اصفهان بود، بعد در این راه ترقی کرد و از وعاظ و ناطقین معروف اصفهان گردید. ملک‌المتکلمین علاوه ‌بر اینکه‌یکی از وعاظ و ناطقین طراز اول ایران بود از موسیقی هم اطلاعات کاملی داشت و صدایش بسیار خوب بود. وی در فن موسیقی از شاگردان سید رحیم موسیقی‌دان و آوازه‌خوان معروف اصفهانی بود. هنر مزبور را در نزد وی تکمیل کرد. سید حسین طاهر زاده آوازه‌خوان معروف اصفهانی نیز در ابتدا از شاگردان سید رحیم بوده و بعد به تهران آمد هنر خود را در نزد ملک‌المتکلمین تکمیل نمود. در اصفهان چون به اتهام به بابیگری (ازلی) شهرت پیدا کرد علمای اصفهان حکومت وقت را وادار کردند که او را از اصفهان اخراج نماید به این جهت در سال ۱۳۲۲ ﻫ . ق. به تهران آمد و پس از مدت مختصری اقامت در تهران چون سالارالدوله به‌حکومت کردستان تعیین شد و نصیرالملک شیرازی بسمت پیشکاری و وزارت او معین شده ‌بود ملک المتکلمین به توسط نصیر الملک به سالارالدوله معرفی گردید و قرار شد که او را نیز به کردستان به‌همراه خود ببرند. (بامداد،۱۳۶۲،ج۴: ۳۴۷-۳۴۶)
در سال ۱۳۲۴ ﻫ . ق. سالار الدوله تغییر حکومت داده به ایالت بروجرد و لرستان منصوب شد و ملک المتکلمین در دستگاه او داخل و گرداننده امور وی شد. در این زمان اوضاع تغییر کرد و مشروطیت سرگرفت و ملک المتکلمین یکی از ناطقین صدر مشروطیت گردید.
مدتی از هر دو چشم کور بود و جایی را نمی‌دید و هر دو چشمش آب آورده بود عمل کرد و قدری بهبودی برایش حاصل شد. پس از اینکه محمدعلی‌شاه در سال ۱۳۲۶ ﻫ . ق. مجلس رابه توپ بست جمعی از افراد دستگیر شدند. دستگیر شدگان را به باغ شاه نزد محمدعلی‌شاه بردند و از جمله دستگیر شدگان یکی هم ملک المتکلمین بود که شاه امر کرد او را خفه کنند. (بامداد،۱۳۶۲،ج۴: ۳۴۷)

۲-۲-۶-سیدمحمدحسن موسوی کاشانی
سیدمحمد حسن معروف به سید حسن واعظ کاشانی و ملقب به سلطان‌الواعظین بود. وی در حدود پیش از سال ۱۲۵۰ ﻫ . ق. در کاشان دیده به جهان گشود. (مهدوی،۱۳۷۰: ۶۲) نام پدر او سیدمحمد موسوی کاشانی بود و آگاهی دیگری درباره‌ی پدر و نیاکانش در دست نیست. وی ظاهراً علوم مقدماتی را در کاشان خوانده و سپس راهی دار العلم اصفهان شد تا از محضر فقیهان و حکیمان نامدار آن استفاده نماید. از اساتید او تنها از میرزا ابوالمعالی کلباسی، نام برده‌ شده ‌است. در زمانی که سید کاشانی در اصفهان به تحصیل علم مشغول بود، بزرگانی مانند: شیخ محمدباقر نجفی، آخوند کاشانی، علمای خاندان چهارسوقی، شاگردان حوزه‌ی آخوند ملا علی نوری، میرزا محمدحسن نجفی، ملا محمدباقر فشارکی و بسیاری از عالمان دیگر به تدریس و تربیت دانش‌پژوهان اشتغال داشتند و به نظر می‌رسد که سید حسن کاشانی نیز از محضر بسیاری از آن ها، استفاده کرد. (کرباسی‌زاده اصفهانی،۱۳۸۴: ۲۲۹-۲۲۸ و جناب،۱۳۸۵: ۵۹۴ و مهدوی،۱۳۷۰: ۶۲)
در احوال او نقل شده که از همان دوران کودکی و نوجوانی به وعظ و خطابه علاقمند بود به‌طوری که از پانزده ‌سالگی به سخنرانی و ارشاد مردم، همت گماشت. سید حسن، در قدرت بیان و فصاحت کلام، کم‌‌نظیر بود و از مشاهیر گویندگان و خطبا و رؤسای اهل منبر اصفهان به شمار می‌رفت. تبحر سید حسن در وعظ و تسلط کم نظیرش بر خطابه باعث شد که واژه‌ی واعظ جزء لقب او قرار گرفت و رئیس گویندگان و امیر سخنوران شناخته شد. (مهدوی،۱۳۸۴،ج۱: ۲۵۰)
از سلطان الواعظین، چندین اثر به شرح ذیل باقی‌مانده‌است: «۱- ینابیع الحیاه فی موارد الآیات
۲- مواعظ حسنه
۳- رساله در امر به معروف و نهی از منکر
۴- منهج الواعظین و مسلک الراشدین
۵- رساله‌ای از سید حسن کاشانی در جواب نامه‌ی ملا علی کنی» (کرباسی‌زاده،۱۳۸۴: ۲۳۲-۲۳۰)
سید کاشانی رساله‌ی «مواعظ حسنه» را ظاهراً به دستور ظل‌السلطان در سال ۱۲۹۵ ﻫ . ق. نوشته که به خرج و سرمایه‌ی او نیز چاپ و منتشر شد. آن‌چه نام وی را مشهور کرد، انتشار همین رساله بود چرا که او در این کتاب در تفسیر آیه‌ی شریفه‌ی «اطیعوا الله و اطیعوا الرّسول و اولی الامر منکم» آنرا به حکام و سلاطین نسبت داد و می گفت عبارات این آیه در بر دارنده‌ی این است که پادشاه (ناصرالدین‌شاه قاجار و ظل‌السلطان حاکم اصفهان) از مصادیق اولی الامرند و اطاعتشان لازم می‌باشد. نشر این رساله در بین علما و مجتهدین عصر، سروصدایی راه انداخت و موجب شد برخی از فقهای آن عصر، او را تکفیر کنند از آن جمله فقیهان و مجتهدان نامداری که حکم به تفسیق و تکفیر او نمودند می‌توان به: میرزا محمدهاشم چهارسوقی، صاحب روضات، میرزا محمدحسن نجفی اصفهانی و سید علی اکبر فال اسیری شیرازی اشاره کرد. سید کاشانی از ترس عواقب علمای شهر، فرار را بر قرار ترجیح داد و به تهران گریخت و برای حفظ جان خود در سال ۱۳۰۵ ﻫ . ق. به علما و مجتهدین عراق و سایر شهرهای ایران متوسل شد تا از آنان در تبرئه‌ی خود کمک بگیرد. سید حسن خیلی زود برای تطهیر و تبرئه‌ی خود اقدام نمود و به جمیع وسائل ممکن، متوسل شد و نامه‌ها نوشت و سفرها کرد و همه را به‌یاری خود خواند، با این‌ حال سید کاشانی از احترام به سلطان وقت و حکومت زمان، دست برنداشت. با این وجود بسیاری از مراجع و بزرگان به‌یاری‌اش شتافتند و او را تبرئه کردند. سید کاشانی برای تبرئه‌ی خود، آن رساله را به نظر چند نفر از علمای بزرگ رساند و از آنان خواست که نظریه‌ی خود را درباره‌ی او و رساله‌اش بنویسند. آنان او را تبرئه کردند و گفتند: مقصودش، لزوم اطاعت سلطان نبوده بلکه می‌خواسته مطلب صحیحی را بیان کند ولی عبارات او نارسا بوده که باعث چنین توهمی شده است. (مهدوی،۱۳۸۴،ج۱: ۲۵۰ و مهدوی،۱۳۷۶: ۶۴ و کرباسی‌زاده اصفهانی،۱۳۸۴: ۲۳۸-۲۳۲)
سیدمحمدحسن کاشانی سرانجام در روز نخست ماه ربیع‌الثانی سال ۱۳۲۰ ﻫ . ق. درگذشت و در تخت فولاد اصفهان، تکیه‌ی استادش میرزا ابوالمعالی کلباسی در اطاقی مخصوص (حجره دست راست) به خاک سپرده شد. این حجره با دفن فرزند و اعقاب سید در آن، بعدها به مقبره‌ی خانوادگی او مشهور شد. (کرباسی‌زاده،۱۳۸۴: ۲۳۲-۲۳۰)
۲-۲-۷-ملا محمدباقر فشارکی
وی فرزند محمد جعفر فشارکی و در ۱۲۴۴ ﻫ . ق. در اصفهان متولد شد. از علمای بزرگ و فقها و مجتهدین معروف و از مدرسین عالی مقام بود. در اصفهان نزد شیخ محمدباقر نجفی و در نجف نزد علمای آنجا تحصیل نمود و پس از مراجعت به اصفهان در مسجد محله نو و مسجد قطبیّه اقامه جماعت و تدریس می کرد. وی اولین کسی است که رسم احیاء و دعای کمیل را در تخت فولاد گذاشت. یکی از تألیفاتش «آداب الشّریعه» در اخلاق و آداب زندگی است. کتاب دیگر «عنوان الکلام» در اعمال سه ماه رجب و شعبان و رمضان است. کتاب «تحفه المسعودیه»، در موضوع امامت را به نام شاهزاده ظل‌السلطان نوشته است. محمدباقر فشارکی در شب یکشنبه بیست وششم رجب سال ۱۳۱۴ ﻫ . ق. وفات یافت و در تکیه خوانساری در تخت فولاد مدفون گردید. (جابری انصاری،۱۳۷۸: ۳۱۵-۳۱۴ و مهدوی،۱۳۸۴،ج۱: ۳۱۹-۳۱۸)
۲-۲-۸-ملا محمدحسین فشارکی
وی فرزند محمدجعفر فشارکی در سال ۱۲۶۶ﻫ . ق. در اصفهان متولد شد. عالمی بزرگوار و در مسائل فقه و اصول تبحری تمام داشت. پس از تحصیل نزد علمای اصفهان به عتبات رفته و پس از تکمیل تحصیلات به اصفهان برگشت و به تدریس مشغول شد. وی در شب سه شنبه هشتم ماه ذی قعده سال ۱۳۵۳ ﻫ . ق. فوت کرد و در تخت فولاد در تکیه‌ی شیخ مرتضی ریزی دفن گردید. (مهدوی،۱۳۷۰: ۵۸)
۲-۲-۹-میرزا ابوالمعالی کلباسی
میرزا محمد فرزند محمد ابراهیم کلباسی معروف به میرزا ابوالمعالی، کوچکترین فرزند او است. تولد او را در شب چهار شنبه هفتم شعبان سال ۱۲۴۷ﻫ . ق. نوشته اند. (مهدوی،۱۳۷۰: ۵۸) در ابتدا تحت تعلیم و تربیت سیدمحمد شهشهانی که خود از دانشمندان اصفهان بود قرار گرفت و سپس به خدمت میر سیدحسن مدرس به تعلیم پرداخت تا دانشمندی بزرگ و علامه ای زاهد و پارسا گردید. تألیفات او در فقه، اصول و رجال بسیار است که می توان به کتابی در اصول به نام «بشارات» اشاره کرد. وفات او در روز چهارشنبه بیست و هفتم صفر سال ۱۳۱۵ ﻫ . ق. در اصفهان اتفاق افتاد و در تخت فولاد در تکیه ای که هم اکنون معروف به تکیه میرزا ابوالمعالی مدفون گردید. (هنرفر،۲۵۳۶: ۲۷۰-۲۶۸)
۲-۲-۱۰-میرزا محمدباقر بروجردی
میرزا محمدباقر از فرزندان سید علی بروجردی از محله باب القصر اصفهان بوده است. جابری انصاری در مورد او می نویسد: «فرید عصر و نظر به اخلاق کریمه مورد توجه عامه و خاصه و دولت آن زمان و مقرب نزد ظل‌السلطان که اوامر ایشان را بی شائبه‌ی همه کس می پذیرفت.» (جابری انصاری،۱۳۷۸: ۳۱۵) وی در بیست ودوم رجب سال ۱۳۴۰ هـ..ق فوت و در تکیه‌ی آقا مجلس (خادم الشریعه) در تخت فولاد به خاک سپرده شد. (مهدوی،۱۳۷۰: ۵۶ و خلیلیان،۱۳۹۰: ۴۷)
۲-۲-۱۱-میرزا محمدجواد حسین آبادی
وی حدود سال ۱۲۴۰ ﻫ . ق. در محله حسین آباد اصفهان به دنیا آمد. مقدمات علوم را در اصفهان فرا گرفت و سپس عازم نجف شد. او در این دوران از شاگردان علامه شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر بود که از وی اجازه اجتهاد گرفت. او پس از اتمام تحصیلات به اصفهان مراجعت کرد. در سال ۱۳۰۴ ﻫ . ق. از طرف ناصرالدین‌شاه به دلیل اجرای حدود الهی بر خلاف نظر حکومت اصفهان، و به درخواست شاهزاده ظل‌السلطان به تهران تبعید شد. آیت‌الله حسین آبادی به مدت شش سال در تهران اقامت داشت و مبارزات او در تهران ادامه پیدا کرد. (خلیلیان،۱۳۹۰ :۶۳)
به طوری که نقل است در مسیر منزل تا مسجدی که در آن اقامه جماعت می نمود مرکزی وجود داشت که متعلق به شخصی به نام کنت ارمنی بود که از مراکز شراب سازی بود. آیت‌الله به همراه دو فرزندش به آنجا میرود و خمره های شراب را در چاه خالی کرد. گزارش این واقعه به دربار رسید و ناصرالدین‌شاه دستور پی گیری داد. آیت‌الله با شهامت تمام این کار را به عنوان یک وظیفه شرعی بیان کرد و برای شاه پیغام فرستاد که: «گمان می کردم تو ناصر دینی و حالا دانستم تو کاسر (شکننده) دینی» و حکم تبعید خود را نقض و تصمیم به مراجعت به اصفهان گرفت. (خلیلیان،۱۳۹۰: ۶۴-۶۳)
شاهزاده ظل‌السلطان از ماجرا با خبر شد و شاه بازگشت وی را به اصفهان صلاح ندانست، از این رو سراج الملک (پیشکار مالیه اصفهان) مأمور شد که به هر ترتیبی شده آیت‌الله را از بازگشت به اصفهان منصرف نماید. سراج الملک برای جلب نظر آیت‌الله، به او اظهار داشت هرگونه اوامری داشته باشد اجرا خواهد شد و ایشان گفت چنانچه این محل فساد خریداری و به مسجد تبدیل شود از مراجعت به اصفهان خودداری خواهد نمود. بنابراین سراج الملک با خریدن آن محل و تبدیل آن به مسجد غائله را خاتمه داد و آنجا را مسجد سراج نامید. آیت‌الله محمد جواد حسین آبادی در ذی قعده سال ۱۳۱۲ ﻫ . ق. رحلت کردو در تخت فولاد در تکیه‌ی مادر شاهزاده به خاک سپرده شد. (خلیلیان،۱۳۹۰: ۶۴)
۲-۲-۱۲-سیدمحمدباقر درچه ای
سیدمحمدباقر درچه ای در سال ۱۲۶۴ﻫ . ق. در اصفهان متولد شد. او تحصیلات خود را در اصفهان نزد میرزا ابوالمعالی کلباسی و آقا میرزا محمد حسن نجفی گذراند و سپس به نجف رفت و در محضر میرزای رشتی و آقا سیدمحمد حسین تحصیل کرد و سپس در سال ۱۳۰۳ﻫ . ق. به اصفهان بازگشت. بیشتر وقتش را به تدریس می گذراند و از سیاست روز بی خبر بود. او اقدامات آقا نورالله را انکار می کرد و عاقبت این کار را ضعف اسلام می دانست. او در شب جمعه بیست و هشتم ماه ربیع الاخر سال ۱۳۴۲ﻫ . ق. وفات کرد ودر تخت فولاد در تکیه کازرونی دفن شد. (جابری انصاری،۱۳۷۸: ۳۱۸-۳۱۵ و معلم حبیب آبادی،۱۳۵۱،ج۵: ۱۷۸۰-۱۷۶۶)

قارچ عامل بیماری به وسیله حشرات ناقل، یعنی سوسک های پوستخوار نارون به درختان حساس نارون منتقل می­ شود حشرات به هنگام تغذیه از شاخه ها پاتوژن (عامل بیماری­زا) را منتقل می­ کنند. قارچ­ها از طریق زخم حاصل از تغذیه سوسک وارد سیستم آوندی شده و در آوندهای چوبی رشد و توسعه می­یابد (پیترلاو و همکاران^[۸۲]، ۲۰۰۹). در نتیجه فعالیت پاتوژن ها در آوندهای چوبی و انسداد آنها عملکرد این اندام ها دچار اختلال شده و هدایت آب درون آنها متوقف می­گردد. پاتوژن­ها در سایر آوندهای چوبی پیشرفت نموده، سرشاخه ­ها، شاخه ها و در نهایت تمام قسمت­ های هوایی درخت را از جریان تبخیر جدا کرده و در نتیجه بلافاصله پس از زردی و قهوه­ایی شدن برگ­ها پژمردگی به سرعت در آنها به وجود می ­آید در پایان با حمله پاتوژن با از بین رفتن بافت­های آوندی تمام درخت خشک می­ شود سوسک ماده وارد پوست درختان مرده و در حال مرگ شده و در دالان بین پوست داخلی و چوب تخمگذاری می­ کنند. تخم­های تفریخ شده و لاروهای خارج شده زیرپوست، دالان­هایی را حفر کرده و در نهایت به شفیره تبدیل می­شوند هنگامی­که حشرات ، بالغ شده و خارج می­شوند به اسپورهای فرم غیرجنسی قارچ آلوده می باشند ، این کنیدی­ها درون تونل های حفر شده به وسیله سوسک، تشکیل می­گردند . سوسک بالغ سپس پاتوژن را به درخت سالم منتقل می کند فرم جنسی قارچ به صورت پریتس^[۸۳] گردن بلندی است که در طبیعت به­ندرت تشکیل می­ شود هرچند این فرم ممکن است در تشکیل نژادهای جدید پاتوژن نقش داشته باشد در کشت های آزمایشگاهی، فرم کنیدی ثانویه به آسانی از بافت های آلوده نارون جدا می­ شود. هنگامیکه درختان نارون از یک جنس کنار هم باشند، پیوند ریشه­ها در آنها صورت گرفته و پاتوژن از ریشه آلوده به ریشه درخت سالم منتقل می شود ( بلانچارد و تاتار، ۱۹۹۱).
۳-۱-۴- مدیریت و کنترل
با توجه به اهمیت بسیار زیاد بیماری تاکنون روش های متعددی برای کنترل بیماری بکارگرفته شده است که می­توان به استفاده ازحشره کش­ها جهت کاهش ناقل بیماری (استرینگر و تیمبرلیک،^[۸۴] ۱۹۹۳ ). تیمار خاک برای جلوگیری از انتقال عامل بیماری از طریق پیوند ریشه ­های (نیلی و هیملیک^[۸۵]، ۱۹۶۵). استفاده از قارچ­کش­های سیستمیک (استیپز^[۸۶]، ۱۹۷۵؛ لانیر^[۸۷]،۱۹۸۷) ریشه کنی درختان آلوده یا هرس اندام­ها و شاخ و برگ آلوده درختان (مارسدن، ۱۹۵۲). معرفی و استفاده از ارقام مقاوم (سانتینی و همکاران^[۸۸]، ۲۰۰۲ ) و روش­های بیولوژیکی (بارنز و همکاران^[۸۹]، ۱۹۹۶؛ سولا و جیل^[۹۰]، ۲۰۰۳) اشاره کرد. از یک طرف، افزایش بی­رویه مصرف آفت کش­ها و مشکلات زیست­محیطی تیمارهای شیمیایی علیه قارچ و ناقلین و از سوی دیگر هزینه­ های بسیار بالای تهیه­ ارقام مقاوم درختان نارون در مقایسه با نهال­های مشابه و یا محصولات زراعی، طولانی بودن روش­ها یا اصلاح مقاومت و از همه مهم­تر خطرشکستن مقاومت در برابر نژادهای مختلف عامل بیماری، سبب گردیده تا محققین اهمیت کنترل بیولوژیکی را بیشتر مد نظر قرار دهند (رهنما^[۹۱]، ۱۳۷۵؛ بیکر و کوک^[۹۲]، ۱۹۷۵). گونه­ های بسیار زیادی از باکتری­ ها، اکتینومیست­ها و قارچ­ها خاصیت آنتاگونیستی^[۹۳] نسبت به عامل بیماری مرگ نارون تحت شرایط آزمایشگاهی را نشان داده­اند که می­توان به موارد زیراشاره کرد: استرین­هایی از Streptomyces albovinaceus و S.griseus (تاکای^[۹۴]، ۱۹۸۴)، استرین­هایی^[۹۵] از باکتری Pseudomonas syringae (مایرز و استروبل^[۹۶]، ۱۹۸۳)، P.fluorescens (موردک و همکاران^[۹۷]، ۱۹۸۴)، P.maltophilia (گرگوری و همکاران^[۹۸]، ۱۹۸۶)، تاثیر باکتری Bucillus subtilis (شریبر و همکاران^[۹۹]، ۱۹۸۸)، تحریک نهال با جدایه غیر بیماری زا قارچ Verticillum dahliae (الگرسما و همکاران^[۱۰۰]، ۱۹۹۳؛ سولا و جیل، ۲۰۰۳؛ وتن^[۱۰۱]، ۲۰۰۳)، Phaeotheca dimorphosora (برنیر و همکاران^[۱۰۲]، ۱۹۹۶)، به طورکلی گونه­ های تریکودرما جزء قارچ­هایی هستند که از آنها به­عنوان عوامل بیوکنترل تجاری استفاده می­ شود. تنوع در مکانیسم­های موجود در گونه­ های تریکودرما برای توقف بیمارگرها، این قارچ را به عنوان عامل بیوکنترلی مطلوب مطرح می­سازد (پاپاویزاس^[۱۰۳]، ۱۹۸۵؛ ساموئل^[۱۰۴]، ۱۹۹۶). در ایران تاکنون مطالعات انجام شده توسط گونه­ های تریکودرما فقط روی قارچ­های بیماری زای مهم درکشاورزی مانند انواع فوزاریوم­ها بوده است (پیغامی و نیشابوری^[۱۰۵]، ۱۹۹۱ ؛ پیغامی^[۱۰۶]، ۱۹۹۲ ؛ رهنما و همکاران^[۱۰۷]، ۲۰۰۵). در این میان استفاده از قارچ­کش­های بنزیمیدازولی علیه این بیماری به رغم گزارش­هایی مبنی بر ظهور مقاومت، بیشتر از بقیه قارچ­کش­ها مورد توجه قرار گرفته است (شریبر و همکاران^[۱۰۸]، ۱۹۸۶؛ گیبز و دیکینسون^[۱۰۹]، ۱۹۷۵؛ استیپز و کامپانا^[۱۱۰]، ۱۹۸۱؛ اسمالی^[۱۱۱]، ۱۹۸۷ ). آنتونف و همکاران^[۱۱۲] (۱۹۹۱) با انجام آزمون­های زیست سنجی نشان داد که اگر قارچ کش تیابندازول هیپوفسفیت با نام تجاری Ceratectدرمراحل اولیه آلودگی به کارگرفته شود می ­تواند موجب درمان بیماری گردد. لانیر^[۱۱۳](۱۹۹۱) با تزریق چند قارچ­کش با فرمولاسیون­های تجاریPhyton-27 ،Fungi-Sol ،Arbotect-20S و یک ترکیب بیولوژیک به نام ) Binab-T محصول بیولوژیک از قارچ آنتگونیست (Trichoderma spp. نتیجه گرفت که کمترین میزان پژمردگی نهال­های مایه کوبی شده با عامل بیماری درطی دو فصل رشدی، مربوط به نهال­های تیمار شده با قارچ­کشArbotect می باشد. در یک ارزیابی آزمایشگاهی جهت بررسی میزان تحمل جدایه­های مهاجم و غیرمهاجم قارچOphiostoma ulmi نسبت به کاربندازیم مشاهده شد که برخی از این جدایه­ها به غلظت۵/. پی پی ام متحمل بوده ولی رشد آنها در محیط کشت عصاره مالت آگاردارای ۵ پی پی ام کاربندازیم متوقف می گردد (بریزیر و گیبز^[۱۱۴]، ۱۹۷۵). نیشیجیما و اسمالی^[۱۱۵] (۱۹۷۱) طی آزمایش­های مختلف قارچکش­هایی نظیر بنومیل، لیگنازان، کاربندازیم، تیابندازول و تیوفانات متیل بر روی جدایه های مختلف عامل بیماری انجام دادند متوجه شدند که جدایه­های مهاجم و غیرمهاجم عامل بیماری در مواردی سطوح تحمل متفاوتی را از خود نشان می­ دهند .پینون^[۱۱۶] و همکاران (۱۹۷۹) طی آزمونی با اسپور پاشی سوسپانسیون قارچ عامل بیماری بر روی محیط کشت­های دارای قطعاتی از شاخه­ های تیمار شده با قارچکش­های تیابندازول و کاربندازیم، به ترتیب غلظت های ۲ و ۵ پی پی ام را به عنوان مؤثرترین غلظت­های بازدارندگی ازجوانه زنی اسپورها درمحیط کشت به دست آورد. با شیوع نژادهای جدید بیماری مرگ نارون در دهه ی ۷۰ میلادی و عملکرد بسیارخوب ترکیبات بنزیمیدازولی در کنترل بیماری­های گیاهی مسئولان سازمان حفظ محیط زیست ایالات متحده را بر آن داشت تا اقدام به تشکیل گروه ­های ویژه و متخصص برای کنترل بیماری مرگ نارون با به کارگیری از این گروه ترکیبات شیمیایی در کنار سایر روش­های مؤثرکنترلی کنند (سازمان محیط زیست آمریکا، ۱۹۷۵).

به­ طور کلی به دلیل این که بیماری مرگ نارون یک بیماری آوندی بوده وعامل بیماری به طورعمده در آوندهای چوبی گیاه فعالیت دارد برای کنترل بیماری باید ازسموم سیستمیک استفاده شود .در این راستا سموم بنزیمیدازولی به دلیل خاصیت آپوپلاستی قوی نسبت به سایر قارچ کش­های سیستمیک از قابلیت کنترلی بالایی برخوردار بوده و به­طورعمده از این ترکیبات برای کنترل عامل بیماری استفاده می­ شود ولی به دلیل وجود مسأله مقاومت عوامل بیماری زا به این گروه از قارچکش­ها امروزه استفاده از این ترکیبات در تناوبی ترکیب با سایر قارچ­کش­ها برای کنترل بیماری­های گیاهی توصیه می­ شود (توملین^[۱۱۷]،۱۹۹۷). بنابراین استفاده متناوب از سموم شیمیایی بنزیمیدازولی و غیربنزیمیدازولی مؤثر بر بیماری مرگ نارون در کنار سایر روش­های بیوکنترلی (عراقی و همکاران^[۱۱۸]، ۲۰۰۷ ) و استفاده از ارقام مقاوم و یا واریته­های دورگه به دست آمده دربرنامه­های اصلاح نارون (عراقی و رهنما^[۱۱۹]،۲۰۰۷ ) در قالب یک مدیریت تلفیقی می ­تواند مؤثر واقع شود عراقی و همکاران (۲۰۰۸) با هدف ارزیابی مقدماتی تأثیر چند قارچکش بنزیمیدازولی و ترکیبی در جوانه­زنی اسپورهای عامل بیماری و مقایسه این دو گروه قارچکش و نیز بررسی امکان استفاده از قارچ­کش­های ترکیبی درتناوبی جایگزین با توجه به امکان ظهورمقاومت به این دسته از قارچ­کش­ها دریافتند که قارچ­کش کاربندازیم با ۵۰ درصد دوز موثر کارآمدترین قارچ­کش بوده و قارچ­کش­های تیوفانات متیل، تیابندازول و رورال تیاس به ترتیب در ردیف بعدی قرارگرفتند.
۳-۲- پژمردگی ورتیسیلیومی
پژمردگی ورتیسیلیومی اولین بار در سال ۱۸۷۹ بر روی سیب زمینی معرفی شد (فراول و همکاران^[۱۲۰]، ۱۹۹۶) اما اولین گزارش بیماری، به عنوان یک عامل خسارت­زای مهم به سال ۱۹۱۴ در مورد مزراع پنبه می باشد. پژمردگی ورتیسیلیومی از بیماری­های مهم درختان سایه دار و زینتی است. این بیماری در لهستان خسارت شدیدی به نهال­های بلوط وارد می­ کند اما این بیماری در درختان بالغ معمول نیست (استوش و همکاران^[۱۲۱]، ۱۹۹۶). پژمردگی ورتیسلیومی در نهالستان­هایی که قلمه­های حساسی مانند گونه­ های مختلف افرا را تولید می­ کنند خسارت شدیدی را بر جای می­گذارند (پیسمن^[۱۲۲]، ۱۹۹۵).
با گذشت بیش از ۱۰۰ سال از مطالعات مربوط به این بیماری، پژمردگی­های ورتیسیلیومی جز مهم ترین بیماری محسوب می­شوند. در این مدت بیماری بر روی ۴۲۰ گونه درختی گزارش شده است و هر ساله بر تعداد میزبان­های این بیماری افزوده می­ شود ( فردین و توما^[۱۲۳]، ۲۰۰۶ ). به­نظر می­رسد اکثر درختان کننده به این بیماری حساسند. طبق بررسی­های گریک و هوئیسمن^[۱۲۴]، (۱۹۸۸) بیش از ۷۰ نوع درخت و بسیاری از درختچه­ها مورد حمله این بیماری قرار می­گیرند. هایملک^[۱۲۵] (۱۹۸۶) نیز ۵۶ گونه درخت و درختچه را به عنوان میزبان­های قارچ Verticilium گزارش نمود. این محقق دریافت بیماری در هشت جنس از درختان شامل Acer, Ulmus, Magnolia, Fraxinus, Cercis, Liriodendron, Catapla Scop, Eleagnus معمول­تر است. علاوه بر دامنه وسیع میزبانی و گسترش جغرافیایی بیماری، پژمردگی­های ورتیسیلیومی سالانه خسارت زیادی به درختان میوه، زینتی و سایه دار وارد می­ کنند (گوردن^[۱۲۶] و همکاران، ۱۹۸۹؛ گنت^[۱۲۷] و همکاران، ۱۹۹۵). همچنین این بیماری تولید بذر درخت را تحت تاثیر قرار می­ دهند (فو^[۱۲۸] و همکاران، ۱۹۹۹).
۳-۲-۱- علائم بیماری
عکس العمل درخت در مقابل حمله بیمارگر باعث تغییراتی در فرایند فیزیولوژیکی و مورفیزیولوژیکی درخت می­گردد که در نهایت با علائم قابل رویت در درخت میزبان همراه است. درختان آلوده اغلب پژمردگی و سرخشکیدگی را نشان می­ دهند. در پژمردگی­های حاد علائم به­ صورت پژمردگی سریع شاخ و برگ­های یک شاخه و یا قسمتی از درخت اتفاق می­افتد. قبل از این علائم کوچک شدن فنجانی شدن برگ­ها و گاهی سوختگی حاشیه برگ­ها و تولید بذر زیاد دیده می­ شود (بلانچارد و تاتار، ۱۹۸۱). علائم ناشی از آلودگی­های ورتیسیلیومی بین میزبان­های مختلف متفاوت است و علی رغم نام پژمردگی ورتیسیلیومی، پژمردگی واقعی به واسطه آلودگی با گونه­ های مختلف ورتیسیلیوم همیشه رخ نمی­دهد پژمردگی مشخص ممکن است در یک طرف درخت، در یک یا چند شاخه، یا حتی در یک طرف برگ به وجود آید. این علائم در شاخه­ های مسن تر مشاهده می­ شود. با پیشرفت آلودگی، مناطق نامنظم کلروتیک بر روی برگ­ها، به خصوص بین رگبرگ­های اصلی و حاشیه­ای برگ به وجود می آید این مناطق به تدریج بزرگ می­شوند. سوختگی روی برگ­ها در مراحل اولیه ی بیماری به شکلv است و در نهایت با از بین رفتن برگ همراه می­باشد. برگ­ها قبل از نکروز کامل ممکن است ریزش کنند در حالت آلودگی شدید، درخت تمام برگ­های خود را از دست می­دهد (فرانک^[۱۲۹] و همکاران، ۱۹۹۲ ). در برخی موارد، رگبرگ­ها به رنگ قهوه­ایی یا بنفش تغییر رنگ می­یابند (فردین و توما^[۱۳۰]، ۲۰۰۶) از ویژگی­های بارز بیماری، پژمردگی بر روی شاخه­ های جوان در ساعات گرم روز و کاهش علائم در شب است. آلودگی ریشه توسط نماتدهای انگل می ­تواند ظهور و شدت بیماری­های ناشی از ورتیسیلیوم را افزایش دهد (بک^[۱۳۱] و همکاران، ۲۰۰۱). آلودگی­های نماتدی ترکیب شیره­ی خام را در بافت آوند چوبی تغییر می­ دهند و از این طریق میزان جمعیت بیمارگر با تحریک جوانه­زنی اسپورها افزایش می­یابد (برگ^[۱۳۲] و همکارن، ۲۰۰۵).
حمله شدید قارچ به سیستم آوندی موجب مرگ نهال می­ شود و خشکیدگی درختان مسن­تر را به همراه دارد (استیپز و کامپانا^[۱۳۳]، ۱۹۸۱) گاه بخش­هایی از پوست درختان بزرگ از بین می­رود و تراوش ترکیبات از این قسمت ها مشاهده می­ شود (صانعی و همکاران، ۲۰۰۴). در مواردی شانکرهای کشیده­ای در روی ساقه اصلی در اطراف شاخه­ های آلوده و هم چنین به طور جداگانه روی تنه به وجود می ­آید پوست سطح شانکرها ترک خورده و ترشحاتی به رنگ قهوه­ای- سیاه ممکن است از حاشیه لکه ها خارج شود (بلانچارد و تاتار^[۱۳۴]، ۱۹۸۱). پیشرفت پژمردگی در برگ­ها و خشکیدگی تاج در نهایت مرگ درخت را به همراه دارد عوامل پژمردگی آوندی به عنوان یک عامل محیطی، با تاثیر بر روند فیزیولوژیکی درخت قادرند میزان نسبی رشد درخت را تغییر دهند. در این رابطه کاهش تجمع مواد آلی، کاهش تعداد گل و بذر از اثرات آلودگی درختان به پژمردگی ورتیسیلیومی است (کارلوسی^[۱۳۵]، ۲۰۰۹؛ صانعی و رضوی، ۱۹۹۸).
انتشار قارچ­های عوامل پژمردگی اساسا در بافت آوندچوبی صورت می­گیرد و در این بافت ها، اندام رویشی بیمارگر (ریسه) و تیلوز مشاهده می­ شود (تاتار، ۱۹۸۹). تغییر رنگ آوند چوبی در ساقه­های اصلی و فرعی، ریشه و دمبرگ از علائم داخلی درختان بیمار است (کافمن^[۱۳۶] و همکاران، ۱۹۸۹). در برون چوب درختان آلوده تغییر رنگ به صورت نقاط یا حلقه­های کامل یا ناقص در برش عرضی قابل مشاهده است (هایملک^[۱۳۷]، ۱۹۸۶). طوری که در برش مقطعی از این بافت­ها، آوندها به رنگ تیره دیده می­شوند . البته این تغییر رنگ با آنچه در مورد پژمردگی فوزاریمی به وجود می ­آید تفاوت محسوسی دارد. زیرا در پژمردگی ورتیسیلیومی آوندها به­ صورت نقاط پراکنده به رنگ تیره-روشن نمایان است اما در درختان آلوده به فوزاریم، در محل قطع ساقه یک حلقه کاملا تیره رنگ وجود دارد. تغییر رنگ آوندی در گونه­ های درختان مختلف است طوری که در گونه­ های جنس افرا به صورت سبز تیره، در جنس نارون قهوه­ایی و در اقاقیا به رنگ قهوه­ ای مایل به سیاه می­باشد. با این حال در زبان گنجشک تغییر رنگی مشاهده نمی­ شود (جفرسون و گاسن^[۱۳۸]، ۱۹۹۱). تغییر رنگ آوندهای چوبی اغلب در تنه و شاخه­ های بزرگ مشاهده می­ شود و در درختان بزرگتر ممکن است این تغییر رنگ به شاخه­ های کوچکتر نیز برسد تغییر رنگ تا حدی محو شده و محدود به نواحی کوچکتری می شود. تغییررنگ بافت­های آوند چوبی اگرچه علامت مناسبی جهت تشخیص بیماری­های ورتیسیلیومی است (بلانچارد و تاتار، ۱۹۸۱)، اما این تغییر رنگ گاه بسیار ناچیز و در برخی موارد نیز وجود ندارد (استیپز و کامپانا^[۱۳۹]، ۱۹۸۱).
۳-۲-۲- چرخه بیماری
عوامل پژمردگی ورتیسیلیومی درختان را از طریق ریشه مورد حمله قرار می­ دهند. V. dahliae از عوامل بیماری­زای تک چرخه­ای است و یک چرخه در طی فصل رویشی دارد اما برخی دیگر از عوامل بیماری زا مانند V .albo-atrom بر روی بافت درخت اسپور تولید می­ کند. این اسپورها در ارتباط با پراکنش هوازی می­باشند و انتشار بیماری را بر عهده دارند (جیمزدیاز و همکاران^[۱۴۰]، ۱۹۸۸).
چرخه زندگی در عوامل پژمردگی بسیار مشابه است و می ­تواند به مرحله خفتگی، مراحل انگلی و گندرویی تقسیم شود در مرحله خفتگی، جوانه­زدن ساختارهای استراحتی بیمارگر در خاک به واسطه فقدان ترکیبات خاص تغذیه­ایی یا وجود ترکیبات ممانعتی ترشح شده از میکروارگانیسم­های مختلف، ممانعت می­ شود. از بین رفتن خفتگی به ترکیبات ازته و کربنه­ی موجود در ترشحات ریشه نسبت داده می شود (هایمسترا^[۱۴۱]، ۱۹۹۵). از آنجا که هریک از سلول­های میکرواسکلرات^[۱۴۲] و ریسه تیره قادر به جوانه زدن می­باشند هریک از ساختارهای استراحتی می­توانند چندین بار جوانه بزنند و به این ترتیب احتمال آلودگی موفقیت آمیز می­یابد (گرین^[۱۴۳]، ۱۹۸۲).
مرحله انگلی در گونه­ های مختلف ورتیسیلیومی به­ طور معمول با آلوده نمودن درختان حساس آغاز می شود. آلودگی در نوک ریشه یا در مناطق تشکیل ریشه ­های فرعی ایجاد می­ شود (برگ و کرچل^[۱۴۴]، ۲۰۰۵). برای رسیدن بیمارگر به بافت آوند چوبی، قارچ باید از آندودرم (درون پوست) بگذرد که به عنوان یک سد فیزیکی در مقابل آلودگی به شمار می ­آید، بنابراین عبور از آندودرم تنه زمانی میسر است که آندودرم در نوک ریشه تشکیل نشده است یا آسیب دیده باشد (باورز و همکاران^[۱۴۵]، ۱۹۹۶). پس عبور از آندودرم، بیمارگر به بافت آوند چوبی نفوذ می­ کند و در آنجا با تولید اسپور به صورت جوانه زدن افزایش می­یابد. اسپورها تولید شده از طریق جریان شیره­ خام در درخت منتشر می­شوند.
با پیشرفت علائم بیماری و نکروز شدن بافت یا پیری درخت، بیمارگر وارد مرحله گندرویی می­گردد. در این حالت علاوه بر بافت­های آوندی، بافت­های دیگر ریشه و قسمت­ های هوایی مورد حمله قرار می­گیرد. در این مرحله V. alba-atrum قادر است بر روی بافت­های آلوده اسپور تولید کنند اما گونه V. dahliae مقادیر زیادی میکرو اسکلرات تولید می­ شود که گاه می­توانند ۱۵-۱۰ سال باقی بمانند (هریس و یانگ^[۱۴۶]، ۲۰۰۹). اگر درخت تابستان زنده بماند، پاتوژن در فصل رویشی بعدی حمله خود را طریق ریشه شروع می­ کند.مرگ کامل درخت معمولا ۳-۲ سال طول می­کشد برخی درختان مخصوصا درختان بزرگ سال­های زیادی دوام می­آورند و هرساله مختصر علائمی را ظاهر می­سازند یا حتی ممکن است توسعه بیشتر بیناری مشاهده نشود. پاتوژن در خاک به صورت رشته­ های میسلیوم در بقای درختی و یا میکرواسکلرات پایدار می­ماند. مدت زمان بقای این ساختار استراحتی در V. alba-atrum کمتر است. گونه­ های عوامل پژمردگی همچنین در میزبان­های دائمی می­توانند به صورت ریسه زمستان گذرانی کنند. این بیمارگرها در اندام­های تکثیری مانند غده، پیاز و بذر نیز قادر بقا می­باشند و از این طریق منتشر می­شوند. انتشار عوامل بیماری از طریق آلوده کردن دانه­ های گرده نیز گزارش شده است.
۳-۲-۳- مدیریت و کنترل
بیماری­های ورتیسیلیومی معمولا از طریق استفاده از ادوات کشاورزی آلوده، آبیاری و استفاده از بذر یا مواد درختی آلوده مانند غده، پیاز و پایه­ های آلوده منتشر می­شوند کنترل این بیماری­ها به واسطه ی بقا طولانی مدت ساختارهای استراحتی ، دامنه وسیع بیمارگر و فقدان قارچ کش­ها موثر بر بیمارگر پس از ورود آن به آوند چوبی مشکل است بنابراین خارج نمودن و حذف درختانی که پژمردگی ورتیسیلیومی برای آنها مشخص شده است. به عنوان موثرترین روش جهت کنترل بیماری خواهد بود
می توان مایه تلقیح را از طریق خاک، استفاده از سموم تدخینی کاهش داد. هنگامیکه درختی بوسیله پژمردگی ورتیسیلیومی خشک می­ شود، باید از کاشت مجدد گونه­ های حساس در آن محل خودداری کرد و یا قبل از کاشت، خاک را با فومیگانت­ها^[۱۴۷] ضدعفونی کرد. درمواردی که توسعه بیماری مختصر است، تقویت درخت با کوددهی ، آبیاری و هرس شاخه­ های آلوده علائم بیماری را کاهش می­دهد (بلانچارد و تاتار، ۱۹۸۱). البته این روش­ها به دلایل مختلف نسبتا غیر کارا می­باشند. آفتاب­دهی خاک تنها در برخی از ماه­های سال که شرایط گرمایی ویژه وجود دارد میسر است. از طرفی، این روش در سایه­انداز درخت قابل استفاده نیست. استفاده از ترکیبات شیمیایی جهت تدخین محدودیت­های شدیدی دارد، زیرا محیط زیست و سلامت عمومی را به خطر می­اندازند.
در دو دهه اخیر، استفاده از روش­های کنترل بیولوژیک علیه بیمارگرهای پژمردگی آوندی مورد توجه قرار گرفته است (هیل^[۱۴۸]، ۱۹۹۹). این روش­ها شامل استفاده از قارچ­های آنتاگونیست (هارپر^[۱۴۹]، ۱۹۸۸)، قارچ­های میکوریز (هاوک و لازارویتز^[۱۵۰]، ۲۰۰۲)، باکتری­ های آنتاگونیست (برگ و همکاران^[۱۵۱]، ۲۰۰۵)، همچنین استفاده از کودهای آلی یا ازته به خاک جهت تغییر میکروارگانیسم­ها (سرناک و دولینار^[۱۵۲]، ۱۹۹۹). به طور کلی مقادیر نیترژون که برای رشد مطلوب درختان کافی است به افزایش مقاومت می­انجامد. نیتروژن نیتراتی باعث افزایش حساسیت به ورتیسیلیوم می­ شود اما نیتروژن آمونیومی روی پاسخ میزبان با نوع گونه میزبان تغییر می­ کند. هرچند تغییر وضعیت تغذیه­ای در خاک می ­تواند روی شدت پژمردگی ورتیسیلیومی به ویژه هنگامی که عنصر مورد نظر در گسترده کمبود است تاثیر داشته باشد از آنجایی که اثر حاصل­خیزی روی مقاومت به پژمردگی ورتیسیلیومی به­وسیله برهم کنش میزبان- بیمارگر و شرایط محیطی اداره می­ شود، متغیرهای بسیاری را در بر می­گیرد و از این رو توصیه­های خاص امکان پذیر نیست (انگلهارد^[۱۵۳]، ۲۰۰۴). از آنجا که کنترل بیماری های ورتیسیلیومی از طریق کاهش مایه تلقیح نسبتا مشکل می­باشد، بهترین روش مدیریت این نوع بیماری­ها استفاده از ارقام مقاوم است (هریس و یانگ^[۱۵۴]، ۲۰۰۲). هرس شاخه­ها آلوده در مراحل اولیه بیماری به­منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری، تقویت درخت جهت پیشگیری از جذب ناقلین (درختان ضعیف بیشتر در معرض آلودگی به پوستخوارها قرار می­گیرند)، مبارزه شیمیایی با ناقلین از طریق سم پاشی تنه و شاخه­ های آلوده به پوستخوار با سموم پردوام مانند لیندین، تزریق قارچ کش به درخت امکان پذیر است (خداشناس و اطهری­پور، ۱۳۸۹).
امروزه در کشورهای پیشرفته روش تزریق به تنه درختان، برای مبارزه با آفات و بیماری­ها و رفع کمبود عناصر غذایی یکی از روش­های اجرایی موفق مبارزه با این بیماری می­باشد. در کشور ما نیز تاکنون فعالیت­هایی در این خصوص صورت پذیرفته و موفقیت­هایی را بدنبال داشته است که اجرایی شدن آن مستلزم برنامه ریزی صحیح وآگاهانه خواهد بود.

• • ایجاد شیار داخل خاک و قطع اتصال ریشه­ها به منظور جلوگیری از انتقال بیماری از طریق اتصالات ریشه­ای

• • رعایت بهداشت از طریق ضد عفونی نمودن ادوات کار، حذف درختان آلوده و ضد عفونی کردن بستر درختان آلوده با یکی از قارچ کش­ها عمومی مثل بنومیل

• • استفده از فومیگانت، بدین­ترتیب که سموم تدخینی مانند واپام را زیر پوشش نایلونی محاط شده اطراف شاخه و یا تنه آلوده، آزاد می­ کنند. این سموم در زیر پوشش بصورت گاز درآمده، براسپورهای قارچ عامل بیماری اثرگذاشته و پیشرفت بیماری­زا کنترل می­ کند.

۳-۳- پژمردگی ورتیسیلیومی افرا
گونه­ های مختلف افرا به خصوص در نهالستان­ها توسط Verticilium مورد حمله قرار می­گیرند (فرانک و همکاران^[۱۵۵]، ۱۹۹۲). این درختان از حساس ترین میزبان­های درختی نسبت به V. dahlia می باشند (فردین و توما^[۱۵۶]، ۲۰۰۲). بیماری به طور گسترده در آمریکا و به میزان کمتر در شمال غرب اروپا گزارش شده است. بیماری خسارت زیادی برروی درختان جوان به خصوص در نهالستان ها درمواردی تا ۸۵ درصد وارد می کند. خسارت بر روی درختان افرای موجود در خیابان ها و پارک ها و فضاهای سبز شهری به میزان زیاد در آمریکا وجود دارد. این بیماری اولین بار در ایران در سال ۲۰۰۷ از بررسی نهال­های کاشته شده بر روی زمین­های آلوده به بیمارگر در استان گلستان گزارش گردید ( صانعی و همکاران، ۲۰۰۷).
در بین گونه­ های چوبی حساس، پژمردگی ورتیسیلیومی خسارت زیادی به گونه مختلف افرا در مناطق شمال شرقی ایالات متحده وارد می­ کند. این درختان به خصوص در نهالستان به شدت مورد حمله ورتیسیلیوم قرار می­گیرد در طی سال­های ۷۲-۱۹۶۹ بیست درصد از گونه­ های مختلف افرا در آمریکا به واسطه­ آلودگی توسط V. dahliae از بین رفتند (برگ و همکاران^[۱۵۷]، ۲۰۰۵). آلودگی در نهالستان­ها در طول ۳۰ سال گذشته افزایش داشته است. زیرا بسیاری از نهالستان­های درختان سایه­دار و زینتی بر روی زمین­های که درختان علفی آلوده رشد می­کردند تاسیس شده اند برخی از درختان در نهالستان­ها بدون هرگونه علائم آلودگی بیمار می­شوند و علائم آلودگی تنها پس از انتقال نهال به زمین اصلی رخ می­دهد. به این ترتیب بیمارگر توسط نهال­های آلوده به مناطق جدید منتقل می­گردد ( صانعی و همکاران، ۲۰۰۷).
۳-۳-۱- علائم بیماری
علائم پژمردگی بر روی درختان افرا به سه شکل گزارش شده است. اولین شکل زوال تدریجی می­باشد در این حالت پیشرفت پژمردگی برگ­ها و سرخشکیدگی تاج با مرگ تاج درخت همراه است که معمولا طی چند سال صورت می­گیرد.در دومین شکل با عنوان پژمردگی سریع ، پژمردگی به صورت ناگهانی در شاخه­ های کل تاج شروع به از بین رفتن آنها منجر می­ شود شاخه­ها معمولا در انتهای تابستان و پس از افتادن برگ­ها آویزان شده و خشک می­شوند. در شکل سوم، درخت در انتهای فصل رویش ظاهرا سالم است. اما در بهار علائم شدیدی از خود نشان می­ دهند. این شکل به حمله بیمارگر در طول زمستان­های ملایم نسبت داده می­ شود. تغییر رنگ آوندی در درختان افرای آلوده به رنگ سبز مایل به سیاه قابل مشاهده است (صانعی و همکاران، ۲۰۰۷). ایجاد علائم برگی به نوع گونه درختی بستگی دارد طبق نظر باورز و همکاران^[۱۵۸] (۱۹۹۶) در میان درختان افرا، A.palmatum حساسیت بیشتری نسبت A. pesudoplatanoides دارد.
هریس و یانگ^[۱۵۹] (۲۰۰۲) تغییر مقاومت الکتریکی را در آوندهای چوبی درختان افرا جهت تشخیص بیماری قبل از ایجاد پژمردگی بررسی کردند این بررسی نشان داد که مقاومت الکتریکی به طور قابل ملاحظه­ایی در آوندهای آلوده در گونه های A.rubrum و A.plantanoides کاهش یافته است.
۳-۳-۲- مدیریت و کنترل بیماری
تولید درختان در مناطقی از نهالستان که فاقد V. dahliae است یا به میزان کمتر از آستانه احتمال بیماری مایه تلقیح دارد، می ­تواند در کاهش آلودگی­ها موثر باشد (هریس و یانگ، ۲۰۰۲). استفاده از کودهای پتاس (اسمیت و همکاران^[۱۶۰]، ۲۰۰۵) در کاهش بیماری در مناطق استقرار یافته موثر است. استفاده ازخاک­های آلوده بهV.dahliae برای تولید نهال در نهالستان­ها موجب ظاهر شدن مشکل در آمریکا در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ شده است (جفرسون و گاسن^[۱۶۱]، ۱۹۹۱). بنابراین باید از کاربرد خاک­های آلوده خودداری شود. افرا همانند درختان حساس دیگر به dahlia.V به محدود کردن گسترش بیمارگر از یک عنصر آوندی به عنصر آوندی دیگر است. این قابلیت اگرچه با مقاومت گونه مورد نظر در ارتباط مستقیم است اما می­توان با تقویت درخت میزبان، سلامت درخت را افزایش داد.
آسیب به ریشه به عنوان یک فاکتور مهم در ایجاد بیماری در نظر گرفته می­ شود (هایملک^[۱۶۲]، ۱۹۸۶). پژمردگی ورتیسیلیومی همچنین با حضور نماتدهای مربوط به گونه­ های مختلف Meloidogyne افزایش می­یابد. تنش خشکی نیز به عنوان عاملی جهت افزایش شدت پژمردگی گزارش شده است (باتسون و همکاران^[۱۶۳]، ۱۹۸۸) . بنابراین مدیریت آبیاری (اسمیت و همکاران، ۲۰۰۵) می ­تواند در کاهش شدت بیماری موثر باشد. حساسیت نسبی گونه­ های مختلف افرا نسبت به پژمردگی ورتیسیلیومی متفاوت است (سرناک و دولینار^[۱۶۴]، ۱۹۹۹)، بررسی­های نیز نشان داده است عکس العمل درختان افرا به عوامل پژمردگی ورتیسیلیومی متفاوت است، و گونه­ های A.palmatum و A.saccharinum نسبت به A.tataricum و A.rubrum حساس­ترند. بنابراین استفاده از گونه­ های مقاوم شیوه­ مناسبی در مدیریت بیماری است.
۳-۴- پژمردگی ورتیسیلیومی زبان گنجشگ
پژمردگی ورتیسیلیومی به عنوان یک مشکل مهم در گونه­ های مختلف Fraxinus مطرح نیست اما ممکن است در برخی از نهالستان­ها یا فضاهای سبز شهری اهمیت بالایی پیدا کند. در غرب اروپا این بیماری از سال­های قبل بر روی گونه­ F.excelsior وجود داشته است (برگ و کرچل^[۱۶۵]، ۲۰۰۵). در آمریکا، بیماری بر روی گونه­ های F. Americana و F.pennsysvanica در سال ۱۹۷۳ گزارش شد (فو و همکاران^[۱۶۶]، ۱۹۹۹). افزایش بیماری از اواخر دهه ۱۹۷۰ در درختان جوان زبان گنجشگ در فضاهای سبز شهری کشور هلند توسط همی سترا^[۱۶۷] (۱۹۹۵) عنوان شد. بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی درختان زبان گنجشک به دلیل نرخ پاییین مرگ و میر به عنوان یک تهدید مطرح نیست.
۳-۴-۱- علائم بیماری
پژمردگی و ریزش برگ­ها از علائم اولیه بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی در زبان گنجشک می­باشد. پژمردگی معمولا با تغییر رنگ در برگ به سبز خاکستری همراه است. درموارد شدیدتر، نکروز برگ­ها رخ می­دهد. این علائم ممکن است کل تاج درخت یا قسمتی از آن را تحت تاثیر قرار دهد از علائم بعدی می­توان به برگ­های سبز کم رنگ تا رنگ پریده، میانگره­های بسیار کوتاه، سوختگی و نکروز حاشیه برگ­های باقیمانده، مناطق مرده طویل بر روی پوست ساقه و شاخه­ های بیمار وخشکیدگی قسمتی از درخت اشاره کرد.
تغییر رنگ آوندی در درختان زبان گنجشک آلوده معمول نیست .بررسی مناطق آوندی آلوده، مسدود شدن عناصر آوندی مسدود شدن عناصر آوندی توسط تیلوز وترکیبات صمغ را نشان می­دهد علائم برگی معمولا در ماه های مرداد و شهریور مشخص است. مراحل مختلف پژمردگی و ریزش برگ گاه به سرعت رخ می دهد. این حالت به خصوص در درختانی با سن ۲۰-۱۵ سال مشاهده می­ شود. مرگ درختان مبتلا ممکن در ضمن چند هفته صورت گیرد ( همی استرا، ۱۹۹۵). مراحل پیشرفت بیماری در درختان مسن تر تدریجی است و زوال درخت در طی ماه­ها و یا حتی در ضمن چند سال به طول می­انجامد( صانعی و همکاران، ۲۰۰۷).
۳-۴-۲- مدیریت و کنترل بیماری
پژمردگی درختان زبان گنجشک در هلند اکثرا به آلودگی نهالستان مربوط است تدخین و ضدعفونی خاک در برخی نهالستان­های هلند در کنترل بیماری موثر بوده است به نظر باورز و همکاران^[۱۶۸] (۱۹۹۲) دمبرگ­های آلوده بسرعت می­توانند جمعیت بیمارگر در خاک افزایش دهند بنابراین هرس شاخه­ های آلوده و جمع آوری برگ های آلوده می ­تواند در کاهش انتشار بیماری مفید باشد.
۳-۵- بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی زیتون
بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی یا خشکیدگی و زوال زیتون، مهمترین بیماری درخت زیتون است و در اکثر مناطق کشت این درخت یافت می­ شود. این بیماری درختان زیتون را به دلیل سیستم ریشه­ای سطحی، در سنین مختلف مورد حمله قرار می­دهد (هریس و یانگ^[۱۶۹]، ۲۰۰۲). پژمردگی ورتیسیلیومی اولین بار در سال ۱۹۴۶ در ایتالیا گزارش گردید (روژیری، ۱۹۴۶) تاریخچه وقوع پژمردگی ورتیسیلیومی در مناطق کشت ایران مشخص نیست. آلودگی درختان زیتون به این بیماری اولین بار در ایران در استان گلستان توسط حمداله زاده (۱۳۷۳) گزارش شد. عوامل مختلفی در ارتباط با انتشار خشکیدگی درختان زیتون در چند دهه­ اخیر در نظر گرفته شده ­اند. که از آنها می­توان به آبیاری زیاد، آسیب­های وارده به ریشه ­های سطحی درختان، انتشار قارچ از نهال­های آلوده و استفاده از درختان مادری آلوده برای قلمه­گیری اشاره نمود بیماری خشکیدگی و زوال درختان زیتون، با توجه به تغییرات EC خاک، رطوبت نسبی، سطوح آبهای زیرزمینی از غرب استان گلستان به طرف شرق کاهش دارد (صانعی و همکاران، ۱۹۹۸).
۳-۵-۱- علائم بیماری
باتوجه به اینکه درختان زیتون درختان همیشه سبز اند. بنابراین علائم بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی که شامل خشکیدگی برخی از شاخه ها یک درخت است، در هر زمان قابل مشاهده است. این علائم به صورت زوال تدریجی بر روی یک شاخه از درختان آلوده شروع می­شوند و در نهایت به خشک شدن کامل تاج درخت می­انجامد. پوست شاخه وساقه­ی درختان آلوده به رنگ بنفش یا قهوه ایی مایل به قرمز تغییر رنگ می­ دهند در درختان جوان، ریزش برگ در شاخه­ های آلوده قبل ازمرگ درخت صورت می­گیرد (صانعی و همکاران، ۱۹۹۸). تغییر رنگ آوندی از علائم مفید در تشخیص بیماری پژمردگی در درختان سایه­دار آلوده است. اما در برش­های عرضی از شاخه­ های زیتون تغییررنگ محسوسی در مناطق آوندی دیده نمی­ شود با این حال، تغییر رنگ آوندی در ریشه بیشتر محسوس است شاخه­ های آلوده نسبت به شاخه­ های سالم با بوی مخصوصی قابل تمایز اند (عطار و همکاران، ۲۰۰۶).
۳-۶- زوال تدریجی
علائم زوال تدریجی بر روی یکی از شاخه­ های در خت آلوده آغاز می­ شود. خشکیدگی سر شاخه­ها، از علائم خاص بیماری است. در این حالت برگ­ها زرد می­شوند. و ریزش می­ کنند ریزش برگ­ها از قسمت­ های پایین به طرف نوک صورت می­گیرد. و تا لخت شدن کامل شاخه ادامه دارد. ریزش برگ­ها در نهایت به مرگ شاخه منجر می­ شود. هرگاه آلودگی درخت قبل از گل دهی صورت تشکیل گل متوقف می­گردد و چنانچه آلودگی در ضمن گل دهی رخ دهد گل­های خشک و بر روی شاخ آویزان می­مانند. آلودگی درختان پس از گل دهی، به صورت میوه­های کوچک و چروکیده بر روی شاخه خشک شده است. پژمردگی نهان در این حالت، درختان فاقد هرگونه علائم مشخص هستند اما وجود آلودگی را می­توان با جداسازی بیمارگر از درخت اثبات نمود. پوست شاخه و ساقه درختان مبتلا گاه به رنگ بنفش یا قهوه­ای مایل به قرمز تغییر می­ کند. در درختان جوان، ریزش برگ در شاخه­ های آلوده قبل از مرگ درخت رخ می­دهد. البته برگ­های خشک شده و متصل به شاخه بر روی درختان قابل مشاهده است تغییر رنگ آوندی به رنگ قهوه­ایی تیره می­باشد. زوال تدریجی با نکروز گل آذین همراه است. علائم زوال تدریجی در بهار ظاهر شده و به کندی تا اوایل تابستان گسترش می­یابد. این درختان ممکن است بهبود می­یابند. علائم پژمردگی ورتیسیلیومی بر روی نهال­ها زیتون با خشک شدن یک شاخه یا ساقه شروع می­ شود در این حالت برگ­ها به طرف پایین خمیده شده و به رنگ سبز مایل به خاکستری در می­آیند با پیشرفت بیماری برگ­های نهال خشک می­شوند. و ریزش می­ کنند.
۳-۷- سیاهک