وبلاگ

تازه ترین مطالعات، کیفیت زندگی کاری را تحت عنوان یک موضوع اخلاقی یاد می‌کنند و تعهّد نسبت به کیفیت زندگی کاری به عنوان یکی از روش های انسانی و محوری رفتار سازمانی قلمداد شده و بر اساس این مفهوم مدیریت سازمان ها به موازات اینکه بایستی موفقیت خود را در زمینه عملکرد مدنظر داشته باشند می بایستی در راستای جلب رضایت کسانی که در سازمان کار انجام می‌دهند گام بردارند ( خدیوی ، ۲۳۱،۱۳۸۶).

۲-۱-۲ نظریه های کیفیت زندگی کاری

۱ – نظریه میتنزبرگ^[۱۵]

بر اساس نظریه میتنزبرگ استدلال می شود افرادی که نیازهای آنان در رده های پایین سلسله مراتب مازلو جای دارد یعنی کسانی که نیازهای آنان از رده نیازهای ایمنی و همانند آن فراتر نرفته است شغل های تخصصی را ترجیح می‌دهند و در عین حال افرادی که در مرحله نیازهای بالاتر قرار دارند به شغلهای گسترش یافته گرایش دارند شاید به همین علت است که کیفیت زندگی کاری مسئله ای برجسته می کند. رفاه روزافزون و بالا رفتن سطح آموزش و پرورش سبب شد که شهروندان جامعه های صنعتی در سلسله مراتب نیازهای مازلو بالا روند. در نتیجه نیاز فزآینده آنان به خودیابی ، تنها در شغل های گسترش یافته ارضاء می شود.( میتنزبرگ ،۴۶،۱۳۷۱).

۲- نظریه مورتون^[۱۶]

اهم شاخص های کیفیت زندگی کاری که توسط مورتون تعیین گردیده اند عبارتند از: حقوق و مزایا، جدول زمانی کار، ماهیت شغل، جنبه‌های فیزیکی شغل، جنبه‌های نمادی داخل و خارج شغل و عوال سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر زندگی است ( مشبکی ، ۱۴۲،۱۳۸۵ ).

۳- نظریه دوبرین^[۱۷]

بر مبنای نظر دوبرین برنامه کیفیت زندگی کاری فرآیندی است که به وسیله اعضاء سازمان ایجاد می شود. بر همین اساس که نام های ارتباطی برای این هدف به وجود می‌آید بعضی از آن ها برای طراحی مشاغل شان و بعضی برای محیط کار، یک برنامه کیفیت زندگی کاری کارکنان را آماده می‌کنند تا زمینه به وجود آمدن رضایت شغلی را فراهم آورند. ‌بنابرین‏ امکان به وجود آمدن رضایت از نیازهای سازمانی توسط مؤسسان سازمان به وجود خواهد آمد.

با توجه ‌به این که برنامه های کیفیت زندگی کاری به اشکال مختلف است اما در هر حال کارکنان از طریق محیط کارشان آن را به دست می آورند ‌بنابرین‏ وقتی که تعهّد، رضایت شغلی و بعضی اوقات بهره وری افزایش پیدا کند نشانگر این است که کیفیت زندگی کاری ارتقاء پیدا ‌کرده‌است.

کیفیت زندگی کاری به ادراک کارکنان از کارشان بستگی دارد و اگر درک آن ها از کار برآوردن نیازها باشد، آن ها از شغل شان راضی خواهند شد . ‌بنابرین‏ کیفیت زندگی کاری ارتقاء خواهد یافت . به طور کلی این گونه تصور می شود که اگر کارکنان در تصمیم گیری مشارکت داده شوند یکی از جنبه‌های مثبت کیفیت زندگی کاری محقق می شود ( رودکی ، ۱۳۸۷ ).

۴- نظریه میلز ^[۱۸]

میلز به کیفیت زندگی کاری به عنوان ابزاری برای توسعه انسانی می نگرد و اگر چه اصولاً گاهی اوقات نیز بین این دو تفاوتی قائل نمی شود. به عقیده میلز این حوزه جدید به متغیرها و عناصر زیر توجه خاصی دارد و تلاش بر آن است که با تغییراتی در آن ها بهبود کیفیت زندگی کاری برای نیروی انسانی محقق گردد .

• • هنر و علم ارتباطات سازمانی

• • تکنولوژی مؤثر کار

• • احساس کارکنان ‌در مورد خود و کارشان

• • امنیت

• • سیستم های پاداش مناسب

• • سیستم های حقوق و دستمزد

• • برداشت نیروی کار از انگیزه های مدیریت و ظن مدیریت از انگیزه های نیروی کار

• • افت بهره وری اقتصادی و تأثیر آن بر روی تورم و رکود

• بیکاری گسترده نیروی کار و تأثیر آن بر روی رویه های کار (رودکی ، ۱۳۸۷ ).

۵- نظریه لوین^[۱۹]

لوین معیارهایی را برای QWL^[20] در نظر گرفته است که به شرح ذیل می‌باشند :

• • روابط بین زندگی کاری و زندگی شخصی : زمانی که QWL و زندگی شخصی هماهنگی داشته باشند QWL تمایل به افزایش دارد.

• • رضایت از نیازهای فردی : کارکنان عقیده دارند که تا با نیازهای اصلی رو به رو هستند (مثل امنیت شغلی ) زندگی کاری نمی تواند به کیفیت بالایی برسد.

• • فضای باز : کارکنان احساس می‌کنند آن ها نیاز به فضای فیزیکی کافی به منظور بهره مند شدن از زندگی کاری شان دارند.

• • نماینده کمیسیون و کمیته بودن : در کمیته ها شرکت کردن برای کارکنان اهمیت دارد و در QWL تأثیر بسزایی دارد.

• • رشد بالقوه فعّالیت ها و روابط کاری

• تعیین هویت با کیفیت تولید ( رودکی ، ۱۳۸۷ ).

۶- نظریه توماس تاتل^[۲۱]

تاتل کیفیت زندگی کاری را در چهار مقوله خلاصه ‌کرده‌است :

1. 1. امنیت و ایمنی که شامل امنیت شغلی ، ایمنی جسمی و روانی می شود.

1. 1. مساوات و منصفانه بودن حقوق و مزایا

1. 1. زمینه پرورش و وجود فرصت پرورش مهارت‌ها و یادگیری مستمر

1. دموکراسی و مشارکت داشتن در تصمیم گیری ( خدیوی و علیی ، ۱۵۷،۱۳۸۶ ) .

۷- دیدگاه انجمن مدیریت آمریکا

در تحقیقی که در انجمن مدیریت آمریکا به عمل آمده کارکنان معتقدند که یازده مورد زیر اجزای عمده کیفیت زندگی کاری می‌باشند :

1. 1. حقوق و دستمزد

1. 1. مزایا ( بویزه مزایای خدمات دولتی )

1. 1. امنیت شغلی

1. 1. داشتن شانس انتخاب شغل دیگر در سازمان

1. 1. داشتن تنش های کاری

1. 1. شرکت در تصمیم هایی که به سرنوشت افراد مربوط می شود.

1. 1. دموکراسی در محل کار

1. 1. سهیم بودن در سود

1. 1. وجود نظام بیمه بازنشستگی

1. 1. وجود امکانات و خدمات رفاهی

1. چهار روز کار در هفته (میر سپاسی ، ۱۴۵،۱۳۸۴ )

۸- نظریه والتون

والتون هشت متغیراصلی را به عنوان هدف ارضاء QWL که دارای ارتباط متقابل با یکدیگر هستند را مورد توجه قرار داده که این عوامل عبارتند از :

1. 1. پرداخت منصفانه و کافی : منظور پرداخت مساوی برای کار مساوی و نیز متناسب پرداخت ها با معیارهای کارکنان و تناسب آن با دیگر هم ردیف هایشان در درون و بیرون از سازمان است .

1. 1. شرایط کاری ایمن و سالم : منظور ایجاد شرایط کاری ایمن از نظر فیزیکی و نیز برقراری ساعات کار معقول می‌باشد . همچنین محیط کار بایستی اثرات آلودگی را که می‌تواند تأثیر معکوسی بر وضعیت فیزیکی و ذهنی کارکنان در محیط کار بر جای گذارد کاهش دهد .

1. 1. توسعه قابلیت های انسانی : هدف این متغیر آن است که فرصت کسب مهارت ها و آموزش ها را به وجود آورده و در عین حال زمینه هماهنگ شدن کارکنان با مأموریت‌ ها ، اهداف برنامه ها و استراتژی های سازمان را در جهت تأمین نیازهای فرد و سازمان به وجود آورد .

۲-۷-۳-۳ هزینه­ های نگهداری موجودی

هزینه ­هایی است که یک بازارگردان به دلیل ‌مسئولیتی که در تجهیز سرمایه ­گذاران به نقدینگی دارد، متحمل می­ شود. این هزینه­ ها شامل هزینه فرصت از دسترفته ناشی از نگهداری موجودی توسط بازارگردان‌ها و ریسک مربوط به نوسانات ارزش موجودی به دلیل تغییرات قیمت سهام می‌باشد (احمدپور و رسائیان،۱۳۸۵، ص۳۸-۱۳)

۲-۷-۳-۴ هزینه­ های انتخاب نادرست

این هزینه­ ها به دلیل این واقعیت ایجاد می‌شوند که بازارگردان‌ها در فراهم کردن نقدینگی ممکن است با افرادی معامله کنند که از تغییرات قیمت مورد انتظار ‌در مورد او راقبه ادار مطلع باشند. به عنوان مثال این تصور وجود دارد که افراد خاص ‌در مورد سهام برخی شرکت­ها دارای اطلاعات نهانی باشند. خبرهای پیشاپیش از سود، ادغام­ها، تحصیل­ها، تجدید سازمان­ها، تقسیم سهام شرکت فرعی بین سهام‌داران شرکت اصلی و تغییرات مدیریت از مثال­هایی است که به ذهن می­رسد. عدم تقارن اطلاعات در بازار، هزینه های انتخاب نادرست را افزایش و از این طریق تفاضل قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهد (احمدپور و رسائیان، ۱۳۸۷،ص۴۸-۲۹).

۲-۷-۴ معیار نسبی نقدشوندگی مبتنی بر نقدشوندگی سهام فردی و نقدشوندگی بازار

یودین (۲۰۰۹، ص۲۵) معیار جدیدی به نام معیار نسبی نقدشوندگی معرفی کرد. این معیار، نقدشوندگی سهام فردی را با متوسط نقدشوندگی بازار مرتبط می­ کند. در نتیجه این معیار می ­تواند ریسک نقدشوندگی را بهتر مشخص کند. دلیل اهمیت این معیار این است که ممکن است سهامی که در حجم کمی مورد معامله قرار می­ گیرند لزوماًً نقدنشونده در نظر نگرفته شود، اگر متوسط نقدشوندگی بازار در طول همان دوره پایین باشد.

یودین (۲۰۰۹، ص۲۶) اعتقاد دارد که نقدشوندگی دیگر سهام، در ارزیابی نقدشوندگی سهام فردی نقش دارد. برای مثال، حجم گردش معملات سهمj در ماهt ممکن است پایین باشد، اما اگر متوسط گردش معاملات برای این ماه پایین باشد، پس به طور نسبی، سهام j نباید زیاد به صورت غیر نقدشونده در نظر گرفته شود. در واقع ‌می‌توان گفت، نقدشوندگی سهامی که به وسیله نقدشوندگی دیگر سهام اندازه ­گیری شده است ارزیابی بهتری از خودش نسبت به زمانی که منحصراًً بر اساس ویژگی­های خاص خود اندازه ­گیری می­ شود ارائه می­دهد.

۲-۷-۵ منابع عدم نقدشوندگی

نقدشوندگی می‌تواند از هزینه­ های معاملاتی برونزا^[۵۸]، اطلاعات محرمانه^[۵۹]، ریسک نگهدار اوراق بهادار خریداری شده جهت فروش مجدد^[۶۰]، و مشکلات تحقیق و جستجو^[۶۱] ناشی شود (آمیهود و همکارانش، ۲۰۰۵، ص۲۶). یکی از منابع نقدشوندگی هزینه معاملات برونزا همچون حق لازحمه دلالی^[۶۲]، هزینه­ های فرایند سفارش^[۶۳]، یا مالیات معاملات^[۶۴] است. در هر زمانی که یک ورقه بهادار مورد معامله قرار ‌می‌گیرد، خریداران و یا فروشنده­گان متحمل هزینه معامله می­شوند. از اینرو خریداران هزینه­ های آینده جهت فروش ورقه بهادار را پیش ­بینی ‌می‌کنند و آن را در خرید خود تاثیر می­ دهند (آمیهود و همکارانش، ۲۰۰۵، ص۱). منبع دیگر عدم نقدشوندگی، فشار تقاضا و ریسک اوراق­بهادار خریداری شده جهت فروش مجدد است. فشار تقاضا به دلیل اینکه همه عاملان^[۶۵](کارگزاران) در همه زمان در بازار حضور ندارند، به وجود می ­آید. این ‌به این معنی است که اگر یک عامل(کارگزار) نیازمند فروش سریع یک ورقه بهادار باشد، خریداران ممکن است فورا در دسترس نباشند. در نتیجه فروشنده ممکن است ورقه بهادار را به یک بازار ساز بفروشد. بازار ساز در حالی که دارایی را به قصد فروش مجدد است نگه می‌دارد، متحمل ریسک تغییرات قیمت می­ شود و این ریسک باید جبران شود.راه جبران ریسک این است که بازارساز هزینه­ای را به فروشنده تحمیل کند (آمیهود و همکارانش، ۲۰۰۵، ص۱).

همچنین معامله اوراق بهادار ممکن است به دلیل اینکه معامله گران دیگر اطلاعات محرمانه­ای داشته باشند، هزینه­بر باشد. برای مثال، خریدار سهام ممکن است نگران این باشد که فروشنده بالقوه اطلاعات محرمانه­ای داشته باشد که شرکت در آینده متحمل ضرر می­ شود، و فروشنده از اینمی­ترسد که خریداران ممکن است اطلاعات محرمانه­ای ‌در مورد جهش شرکت داشته باشند. ‌بنابرین‏ معامله با یک فرد مطلع در نهایت به ضرر می­انجامد. یکی دیگر از منابع نقدشوندگی مربوط به اصطکاک تحقیق و جستجو است. این اصطکاک مربوط به بازارهای خارج از بورس است که بازار مرکزی ندارند این جستجو برای معامله­گر هزینه­ های مالی و یا هزینه­ های فرصت دارد (آمیهود و همکارانش، ۲۰۰۵، ص۲).

۲-۷-۶ انواع بازارها

تحقیقات صورت گرفته ‌در مورد ناهمسانی­های مالی، از جمله نقدشوندگی در ­بازارهای مالی مختلف، ممکن است نتایج متفاوتی داشته باشد. و این به دلیل این است که ساختار این بازارها با هم متفاوت است در این جا ما دو نوع بازار را بر مبنای ساختار آن­ها معرفی می­کنیم. این بازارها شامل بازارهای سفارش محور^[۶۶] و بازارهای اعلام محور^[۶۷] هستند.

۲-۷-۶-۱ بازار سفارش محور

بازارهای سفارش محور اساساً ساختار بازار متفاوتی دارند و رفتار پویا آن­ها متفاوت از بازارهای اعلام محور است. در بازارهای سفارش محور، هیچ بازار سازی وجود ندارد، و خرج آزاد است و عرضه کنندگان اوراق بهادار به دلیل این که موانع کم برای ورد، موقعیت مناسبی را برای همکاری فراهم می­ کند نقدشوندگی بیشتری جذب ‌می‌کنند. چانگ و بروکمن^[۶۸](۲۰۰۲) استدلال ‌می‌کنند که چنین سیستم بازاری، برنامه زمان بندی عرضه و تقاضا نقدشوندگی که سازگار با تعادل تحت رقابت کامل است را به وجود ‌می‌آورد(نرینوژنگ، ۲۰۱۰، ص ۵۱۱) .

در یک بازار سفارش محور، قیمت دارایی­ ها می ­تواند از دو منبع متأثر شود. منبع اول اصطکاک­های بازار^[۶۹] است. اصطکاک­های مالی شامل هزینه­ های صریح (هزینه­ های کمیسیون و مالیات­ها) و هزینه­ های ضمنی معاملات ( یعنی تفاضل قیمتپیشنهادیخریدوفروش، اثر قیمتی^[۷۰])است. منبع دومی که می ­تواند بر قیمت­ها اثر بگذارد این است که اگر سرمایه­گذارن اجباری در به دست آوردن اطلاعات دقیق داشته باشند ممکن است در این راه متحمل هزینه ­هایی شوند که این موضوع بر قیمت نهایی اثر دارد (نرینوژنگ، ۲۰۱۰، ص ۵۱۱).

۲-۷-۶-۲ بازارهای اعلام محور

در یک بازار اعلام محور خالص قیمت­ها به وسیله مضنه­های دلالان تعیین می­ شود. از این رو به اصطلاح ‌به این بازارها بازارهای اعلام محور می­گویند. بازارهای اعلام محور جایگزین بسیار متفاوتی برای بازارهای سفارش محور خالص است که در آن به هیچ وجه بازارسازی وجود ندارد. بازارسازان^[۷۱]، در زمانی که مشارکت کنندگان عمومی در بازار قصد فروش سهام را دارند، آن سهام را می­خرند و زمانی که مشارکت کنندگان در بازار قصد خرید دارند، سهام را می­فروشد. در هر لحظه، قیمت پیشنهادی بازارسازان پایین­تر از قیمت درخواستی مشارکت کنندگان در بازار است و بازارساز سعی می­ کند از میان افرادی که قصد فروش دارند سهامی را که قیمت پایین­تری دارد بخرد تا بتواند از این طریق سود ببرد. بازارسازان با خرید و فروش سهام در بازار سعی در تعادل بازار دارند و با خرید و فروش خود در بازار سهام، نقدشوندگی بازار سهام را فراهم ‌می‌کنند (اسچوارتز و فرانشینی، ۲۰۰۴، ص۷۲).

کمیسیون توسعه ی پایدار

۲۰سال پس از تشکیل یونپ، مجمع عمومی به موجب قطعنامه ی شماره ی ۴۷۱۹۱ در ٢٢ دسامبر ١٩٩٢ تشکیل کمیسیون توسعه ی پایدار را تصویب کرد. ازجمله مهمترین اهداف این کمیسیون عبارتند از: کنترل و نظارت بر پیشرفت های حاصله در اعمال و اجرای طرح اقدام برای قرن ٢١ ، نظم بخشیدن به اهداف مربوط به محیط زیست و توسعه درکلیت نظام ملل متحد از طریق تجزیه و تحلیل گزارش های ارائه شده از سوی تمامی نهادها، سازما نها، و تأسیسات ملل متحد. از نظر تشکیلاتی این کمیسیون در حکم یکی از ارکان فرعی شورای اقتصادی، اجتماعی ECOSOCاست که ۵۳ عضو آن به وسیله شورای مذبور انتخاب می‌شوند. مقر این کمیسیون در نیویورک می‌باشد(فیروزی،پیشین،۳۴).

اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)

اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت یکی از بزرگترین و مهمترین شبکه های حفاظت از محیط‌زیست جهانی است. این اتحادیه متشکل از ۸۳ کشور، ۱۱۰ آژانس دولتی، بیش از ۸۰۰ تشکل غیر‌دولتی و ۱۰هزار دانشمند و کارشناس از ۱۸۱ کشور که به صورت مشارکت جهانی فعالیت می‌کنند.

مأموریت‌ اصلی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت تحت تاثیر قرار دادن، تشویق و ترغیب جوامع دنیا است تا علاوه بر حفظ تنوع زیستی، روند استفاده از منابع طبیعی را بر اساس معیارهای اکولوژیک متعادل کند. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت بر پایه یک سازمان چند فرهنگی و چند زبانی بنا شده است. ۱۱۰۰ ستاد در ۴۰ کشور دنیا دارد و دفتر مرکزی این سازمان در کشور سوئیس است. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در سال ۱۹۴۸ با عنوان اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت(IUPN) به دنبال کنفرانس بین‌المللی در فرانسه به وجود آمد. تا هنگامی که ایده حفاظت از محیط زیست در دهه های گذشته با سعی و کوشش و در جهت حفظ منافع سیاسی انجام می‌شد، ملت‌ها تمایل کمتری برای همکاری با اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت داشتند. حدود ۱۶ هزار گونه از حیوانات و گیاهان در خطر انقراض‌اند و بسیاری از اکو‌سیستم‌ها، تالاب‌ها، جنگل‌ها در حال انحطاط و تخریب هستند در حالی که ما می‌دانیم اکو‌سیستم‌های طبیعی منابعی با ارزش در اختیار انسان قرار می‌دهند. مهمترین کارکردهای اکوسیستم کمک به کاهش فقر و افزایش فرصت‌های توسعه اقتصادی برای جوامع است.گسترش این تفکر نیازمند یکپارچگی در تصمیم‌ها و عملکرد‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی سیاست‌گذاری ها در همه رده‌ها و همچنین در رهبران اقتصادی است.

سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی(IUCN) به دنبال افزایش درک علمی فرصت‌هایی است که طبیعت در اختیار انسان قرار می‌دهد. اما این سازمان جهانی می‌داند این درک تنها از طریق راه‌های عملی چون همراهی دانشمندان، ‌سیاست‌گزاران‌، رهبران اقتصادی و تغییر ارزش‌های جهانی و نحوه استفاده از منابع طبیعی تحقق خواهد یافت. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت از طریق حمایت و توسعه علوم جدید حفظ محیط زیست، استفاده این علوم در پروژه های بین‌المللی و برقراری ارتباط بین نتایج به دست آمده در تحقیق‌ها با سیاست‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی از طریق گفت‌وگوی بین دولت‌ها و جوامع شهری و بخش خصوصی به دنبال حفظ محیط زیست است. اولویت برنامه فعلی سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست(۲۰۰۸-۲۰۰۵) بازشناسی راه‌های امرار معاش به خصوص برای فقرا، از طریق مدیریت پایدار منابع طبیعی است. این سازمان در پروژه‌هایش، مفهوم مدیریت اکوسیستم جهت حفظ تنوع زیستی و معیشت پایدار وابسته به منابع طبیعی مستقیم را به کار می‌برد و سازمان تلاش می‌کند تا اکوسیستم‌ها را مدیریت و بازسازی کند و همچنین نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم را بهبود بخشد.

اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت به عنوان بزرگترین شبکه دانش زیست محیطی تا کنون به ۷۵ کشور برای حفظ منابع طبیعی و تدوین استراتژی‌های تنوع زیست محیطی کمک کرده‌است.

از دیگر اقدامات اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دیده‌بانی گونه‌های گیاه و جانوری کشورهای جهان برای قرار دادن در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN Red List).
• تشکیل جلسات و همایش‌های بین‌المللی برای اتفاقات زیست محیطی به مانند کنگره پارک جهانی در سال ۲۰۰۳٫
• انتشار دستاورد‌های علمی سازمان و کارشناسان در زمینه محیط زیست در سراسر جهان.
• ارائه توصیه‌ و پشتیبانی فنی دولت‌ها، سازمان‌ها و کمیسیون‌های بین‌المللی و دیگر گرو‌های سیاسی مانند G8 وG77.
• ارزیابی و معرفی تمامی سایت‌های فعال در زمینه میراث طبیعی جهان.
• همکاری فنی برای ایجاد تنوع زیستی و برنامه عمل کشور‌ها.
• آماده سازی زمینه‌های حمایت کشورها در زمینه قوانین حمایت از محیط زیست و تدوین استراتژی‌های مدیریت منابع طبیعی.

کشورهای جنوب آسیا وافریقا

درسمینار مشترک کارشناسان یونپ وکمیساریای عالی سازمان ملل در اجلاس حقوق بشر سال۲۰۰۲ وضعیت حقوق بشر ومحیط زیست دربخشی از آسیا وافریقا مطرح گردید. این گزارش توسعه حقوق بشر ومحیط زیست طی دهه ۱۹۹۲ تا۲۰۰۲ را درجنوب آسیا وافریقا مورد بررسی قرار داد وقوانین اساسی تعدادی از کشورهای آسیایی وافریقایی در زمینه حقوق بشر ومحیط زیست مورد مطالعه قرار داد. بنا به جهت گیری این گزارش ماهیت مسائل محیط زیست وحقوق بشر در تمامی کشورهای جنوب آسیا مشابه هم می‌باشند. فهرست بلند بالایی از مسائل مرتبط با محیط زیست همچون آلودگی آب ها، فقدان کنترل بر آلودگی رودخانه ها، ساخت غیر مسئولانه سدها وآبگیرها، فقدان دستیابی به آب آشامیدنی عاری از موادسمی یا سایر آلودگی ها، افزایش آفت کش ها و مواد شیمیایی کشاورزی، ذخیزه سازی وحمل ونقل کالاهای خطرناک در فرم های بسته بندی ‌و آلودگی ناشی از مواد مایع مضر و مهلک، تنزل منابع دریایی وسواحل، آلودگی هوا، آلودگی صنعتی و… ارائه شده بود. حق محیط زیست سالم در قوانین اساسی اکثر کشورهای آسیایی مانند فیلیپین، پاکستان،هندوستان و… مورد حمایت قرار گرفته است (مولایی، پیشین، ۲۹۰-۲۹۱).

* فصل دوم

این فصل مروری فشرده بر ادبیات حسابداری و ‌مالی در زمینه تحقیق دارد و ‌ضمن اشاره به مباحث تئوریک مطرح شده، تاریخچه مختصری از تحقیقات انجام شده که به نوعی با موضوع تحقیق در ارتباط هستند، ارائه خواهد شد.

* فصل سوم

در این فصل توضیحات تفصیلی راجع به روش تحقیق و ‌مدل‌های مورد استفاده در آزمون فرضیه‌ها ارائه شده و ‌اهم روش‌های گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق و ‌تجزیه و ‌تحلیل و ‌محاسبات انجام شده مطرح خواهد شد.

* فصل چهارم

در این فصل با بهره گرفتن از اطلاعات جمع‌ آوری شده، فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار خواهد گرفت.

* فصل پنجم

در این فصل ضمن بیان خلاصه‌ای از موضوع تحقیق و روش تحقیق، ‌نتایج آزمون فرضیات تحلیل خواهد شد. همچنین پیشنهاداتی که می‌تواند در تحقیقات آتی مورد استفاده قرار گیرد، ارائه می شود.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

۲-۱ مقدمه

هدف از ارائه این فصل بررسی رابطه بین کارایی هیئت‌مدیره ‌و ریسک کوتاه‌مدت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر تهران می‌باشد. بدین منظور در بخش اول ابتدا تعریف مفاهیم مرتبط با هیئت‌مدیره تشریح گردید. در بخش دوم به تعریف وانواع ریسک پرداخته می شود ، و در نهایت نیز بررسی خلاصه ای از تحقیقات صورت گرفته در ایران و دیگر کشورها که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم با موضوع تحقیق مرتبط هستند و نتایج به دست آمده از آن ارائه می‌گردد. ‬‬‬‬‬

۲-۲) هیئت مدیره

۲-۲-۱) تعریف هیئت مدیره

در تعریف هیئت مدیره می توان گفت که مجموعه ای از افراد هستند که به منظور شکل بخشیدن به فعالیت‌های مختلف به منظور انجام صحیح امور هر سازمان برای رسیدن به اهداف نهایی و اتخاذ تصمیم‌های پی در پی و صحیح درباره مسائل متفاوت به منظور فائق آمدن بر مشکلات ضمن مشارکت با هم برای رسیدن به ‌هدف‌های‌ پیش‌بینی شده همکاری می‌کنند .

۲-۲-۲) وظایف هیئت مدیره

هیئت مدیره جز در مواردی که اتخاذ تصمیم در باره آن ها در صلاحیت مجامع عمومی قرار دارد با رعایت قوانین و مقررات جاری و اساسنامه ، صلاحیت اداره امور تعاونی را دارا است و در همین زمینه قانون وظایف و اختیارات هیئت مدیره را به شرح ذیل تعیین می‌کند .

• • دعوت از مجمع عمومی عادی و فوق العاده

• • اجرای اساسنامه و تصمیمات مجامع عمومی و سایر مقررات مربوطه

• • تعیین و نصب ، عزل و قبول استعفای مدیر عامل و نظارت بر کارهای وی ‌و پیشنهاد میزان حقوق و مزایای مدیر عامل و آیین نامه مربوط به وظایف و اختیارات وی به مجمع عمومی عادی برای تصویب.

• • قبول درخواست عضویت داوطلبان

• • اخذ تصمیم درباره انتقال سهم اعضاء به یکدیگر

• • دریافت استعفای هر یک از اعضای هیئت مدیره ( قبول استعفای جمعی اعضاء هیئت مدیره در صلاحیت مجمع عمومی فوق العاده است )

• نظارت بر هزینه های جاری شرکت و رسیدگی به حساب‌ها و ارائه نتایج آن به بازرس یا بازرسان و تسلیم به موقع گزارش‌های مالی و ترازنامه و حساب سود وزیان به مجمع عمومی عادی .

۲-۲-۳) تفکیک وظایف اعضای هیات مدیره :

یکی از محورهای تحولا‌ت اخیر در مباحث نظام راهبری شرکت، تاثیر قانون سربینز اکسلی (به عنوان مکانیزم برون‌سازمانی) در برجسته شدن نقش نظارتی مکانیزم های داخلی آن است. تفکیک دقیق وظایف مدیریت اجرایی از مدیریت غیراجرایی، برجسته‌تر شدن نقش نظارتی مدیریت غیراجرایی و تعیین حوزه های مسئولیت آن ها و ضرورت داشتن دانش حسابداری و مالی به عنوان یکی از شرایط احراز پست ‌در مورد حداقل یک نفر از مدیران غیراجرایی و آگاهی بقیه اعضا از مسائل حسابداری و مالی، برخی از تحولا‌ت اخیر است. افزون بر این، نقش کمیته‌های هیئت مدیره (شامل مدیران غیراجرایی) ‌در مورد کنترل‌های داخلی، ارتباط با حسابرسان داخلی و مستقل و… بسیار برجسته شده و از وظایف مدیران اجرایی کاملا‌ً تفکیک گشته است.

در ایران، قانون تجارت مصوب ۱۳ اردیبهشت ماه ۱۳۱۱، اساس و چارچوب قانون تجارت موجود را تشکیل می‌دهد. نظر به قدمت منابع آن، که دارای نواقص فراوانی بود، قانون اصلا‌ح قسمتی از قانون تجارت مشتمل بر ۳۰۰ ماده پس از تصویب در تاریخ ۲۴ اسفندماه ۱۳۴۷ جانشین مواد ۲۱ تا ۹۴ قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱ شد. به نظر می‌رسد که اصلا‌حیه مذکور نیز تغییر بااهمیتی در چارچوب اولیه قانون تجارت ایجاد نکرده است. همچنین در قانون پیشین و اصلا‌حیه انجام شده به مقوله وظایف هیئت مدیره و تفکیک وظایف توجه چندانی نشده است. امید است در اصلا‌حیه قانون تجارت ‌به این مهم توجه شده و مورد عنایت قرار گیرد و افزون برآن آیین‌نامه حاکمیت شرکتی مورد نظر بورس اوراق بهادار پس از اصلا‌حات لا‌زم، مورد استفاده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس قرار گرفته و پس از ارزیابی مجدد اجرای آن برای تمام شرکت‌های سهامی الزامی شود.

۲-۳) ریسک

۲-۳-۱ ) تعریف ریسک و اهمیت آن

ریسک، نوعی عدم اطمینان به آینده است که قابلیت محاسبه را داشته باشد.^[۱] اگر نتوان میزان عدم اطمینان به آینده را محاسبه کرد، ریسک نیست؛ بلکه فقط عدم اطمینان است؛ به‌همین جهت به‌دلیل محاسبه مقداری عدم اطمینان در قالب ریسک می‌توان آن‌را مدیریت و کنترل کرد. ا ریسک در زبان چینیان نیز با دو علامت تعریف می‌شود که اولی به‌معنی خطر و دومی به مفهوم فرصت است ( راعی و سعیدی ، ۱۳۸۷).

ریسک در اصطلاح عبارت است از امکان تفاوت بازده واقعی (برحسب ریال یا درصد) از بازده مورد انتظار.^[۳] همچنین در مدیریت مالی، ریسک به وضعیتی گفته می‌شود که در آن وقوع پیشامدها احتمالی است ( مصباحی مقدم و صفری ، ۱۳۸۸).

مفهوم ریسک از اوایل قرن حاضر وارد ادبیات مدیریت مالی‌ گشته است. چرخ عمر این مفهوم از سطح مبانی نظری شروع شده و سپس به‌ سطح ارائه الگوهای فکری متفاوت از ریسک رسید. بعد از سیر این دو مرحله از سطوح تحلیل‌های ذهنی به تحلیل‌های‌ عینی رسیده و با بهره‌گیری از آمار و ریاضی به اندازه‌گیری‌ ریسک به صورت کمّی منتهی شده است ( بقایی حسین آبادی ، ۱۳۸۰).

مارکویتس^[۱](۱۹۲۷) دانشمند آمریکایی، اولین کسی بود که مقوله ریسک را کمّی کرد. وی اعلام داشت که تصمیم‌های مالی باید ‌بر اساس ریسک بازده انجام شود. یعنی در یک سطح مشخص بازده، کمترین ریسک و در یک سطح مشخص ریسک، بیشترین بازده را نصیب سرمایه‌گذار ‌می‌کنند ( شیوا و ‌میکائیل پور ، ۱۳۸۲).

در حقیقت هر یک از نسبت های فوق بر اساس دیدگاه های مرتبط با خود، وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد انتفاعی را مشخص می‌کند.نمودار (۲ـ۱) چهارچوب طبفه بندی نسبت های مالی را به همراه یکدیگر نشان می‌دهد:

نمودار(۲ـ۱) چهارچوب طبقه بندی نسبت های مالی به همراه یکدیگر

نیکومرام و همکاران(۱۳۸۶)، در مطالعات خود در مبحث تجزیه و تحلیل صورت های مالی (تحلیل وضعیت و عملکرد مالی)، مفروضات و اهداف دیدگاه های کلی تحلیلگری را به صورت زیر تبیین نمودند:

جدول مفروضات و اهداف دیدگاه ها (۲ـ۱)

دیدگاه
اهمیت
اهداف

نقدینگی

وجوه نقد، مدیریت دارایی هاو بدهی های کوتاه مدت و سرمایه در گردش

تعیین و سنجش توان پرداخت تعهدات کوتاه مدت

فعالیت(کارایی)

سنجش عملکرد، سنجش کارایی و اثربخشی، تداوم فعالیت

اندازه گیری درجه کارایی استفاده از منابع

اهرمی

سرمایه گذاری، ترکیب ساختار مالی، هزینه تأمین مالی، تأمین ریسک تجاری، مالی و ورشکستگی، توان پرداخت بهره

سنجش ترکیب سهم سهام‌داران و بستانکاران در منابع، نحوه تأمین منابع مالی و سنجش توان پرداخت بهره

سودآوری

سودآوری، تداوم فعالیت، سنجش عملکرد اقتصادی، ارزش سهام، بازدهی فروش، بازده صاحبان سهام

اندازه گیری وضعیت سودآوری، بازدهی فروش و بازدهی دارایی ها

از دیگر نسبت های مالی، نسبت های ارزش بازار (P/E و P/B) می‌باشد:

این دو، شاخص های مهم مالی هستند که از تلفیق ارقام صورت های مالی و ارزش های بازار به دست می‌آیند به نحوی که از تقسیم آخرین قیمت سهام بر آخرین درآمد برآورد شده یا ارزش دفتری هر سهم حاصل می‌شوند و یکی از ارقام مهم و مورد توجه سرمایه گذاران در تجزیه و تحلیل ها در اخذ تصمیمات می‌باشند.

نسبت P/E اولین بار در ۳ اکتبر ۱۹۷۲ در مجله وال استریت بیان شد. در سه دهه اخیر این نسبت بیشترین استفاده را از لحاظ معیار سنجش در جهان سرمایه گذاری داشته است. فهم سطحی از P/E بسیار خطرناک است چرا که نسبت P/E می‌تواند معانی متفاوتی داشته باشد و اگر تفاوت ها بیان نشود ممکن است بیشترین آسیب ها به سرمایه گذار وارد شود. نسبت های P/Eو P/B برای شرکت ها و صنایع در طول زمان بسیار متفاوت است. دلیل آن این است که این نسبت ها تحت تأثیر چرخه های تجاری و نرخ های بهره و سرمایه گذاری ها قرار می گیرند(چارلز پی جونز، ۲۰۰۶).

اهمیت این شاخص ها در ارزیابی عملکرد به دلایل زیر نمود بیشتری پیدا می‌کند:

1. 1. با توجه به اینکه نسبت P/E از تقسیم قیمت بازار بر درآمد سالانه شرکت به دست می‌آید ‌بنابرین‏ سرمایه گذار می‌تواند محاسبه نماید ظرف چه مدتی درآمد حاصل از سود سهام، سرمایه گذاری وی را مستهلک می کند.

1. 1. نوسانات P/E می‌تواند مورد تجزیه و تحلیل سرمایه گذاران قرار گرفته تا بتواند سرمایه گذاری را در بهترین مواقع انجام دهد.

1. مقایسه P/E و P/B سهام شرکت های مختلف نیز برای سرمایه گذاری اهمیت خاصی دارد در صورتی که تفاوتی بین P/E و P/B سهام شرکت های مشابه وجود داشته باشد، سرمایه گذار علاقمند خواهد بود که دلایل مربوطه را کشف نماید و سپس اقدام به سرمایه گذاری در شرکت مذبور نماید(تقوی و پورعلی، ۱۳۸۹).

۲ـ۵ـ شاخص های مالی ارزیابی عملکرد شرکت

روش های مختلفی از جهات متفاوت برای ارزیابی عملکرد مالی وجود دارد . در یکی از این طبقه بندی ها، روش های ارزیابی عملکرد مالی را به چهار دسته ذیل تقسیم می‌کنند (اصغری،۱۳۸۵).

۲ـ۵ـ۱ـ روش هایی که در آن ها از اطلاعات حسابداری برای ارزیابی عملکرد استفاده می شود(نسبت های مالی همچون(ROA) و (ROE))

یکی از پیامدهای سیر تحول حسابداری، استفاده از نسبت های مالی جهت ارزیابی عملکرد و تجزیه و تحلیل صورتها مالی است که پیدایش آن ها مربوط به اواخر قرن نوزدهم میلادی می‌باشد. اطلاعات حسابداری مهم ترین بخش اطلاعاتی در یک ارزیابی عملکرد محسوب می شود و در تمام معیارها و مبانی، اصلی اساسی و انکارناپذیر است. یکی از انواع تجزیه و تحلیل ها، تجزیه و تحلیل نسبت های مالی است که خود نوعی معیار ارزیابی عملکرد می‌باشد و بنیان آن به طور کامل به صور تهای مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت گردش وجوه نقد بستگی دارد(مهرانی وکرمی،۱۳۸۳).

۲ـ۵ـ۲ـ روش هایی که ترکیبی از اطلا عات حسابداری و بازار را برای ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار می‌دهند مانند نسخه های مختلف Q توبین و یا نسبت P/E

کلیه نسبت هایی که به نسبت های ارزشیابی مشهور هستند در این دسته قرار دارند. این نسبت ها با ترکیب معقول ریسک و بازده از طریق اطلاعات بازار و نیز ترکیب آن با اطلاعات حسابداری مبنای ارزشیابی مناسبی جهت ارزیابی عملکرد شرکت ما را فراهم می آورند. نسبت ها ‌به این شرح می‌باشند:

ـ نسبت قیمت به درآمد هر سهم^[۱۱]

یکی از رایج ترین و پرکاربردترین نسبت ها برای تجزیه و تحلیل ارزش یک شرکت چه از سوی سرمایه داران جهت سرمایه گذاری و چه از سوی سهام‌داران از بعد مالکیت شرکت می‌باشد. این نسبت از تقسیم قیمت بازار سهام شرکت به درآمد هر سهم به دست می‌آید. یکی از نکات قابل توجه این نسبت، استفاده به روز از اطلاعات بازار می‌باشد(صالحی،۱۳۸۰).

ـ نسبت قیمت به ارزش دفتری سهام^[۱۲]

این نسبت از تقسیم ارزش بازار هر سهم به ارزش دفتری هر سهم به دست می‌آید. ارزش دفتری هر

سهم معرف حقوق صاحبان سهام عادی به ارزش تاریخی به ازای هر سهم است.

ـ نسبت Q توبین

یکی از معیارهای مهم ارزیابی عملکرد شرکت ها نسبت Q توبین می‌باشد. این معیار در دهه ۱۹۷۰ مطرح و در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ به طور گسترده ای توسط محققان مورد استفاده قرار گرفت. نسبت Q توبین از تقسیم ارزش بازار اوراق بهادار شرکت از هر نوع و بدهی های بلند مدت به اضافه ارزش دفتری بدهی های کوتاه مدت بر ارزش جایگزینی دارایی های شرکت به دست می‌آید. شایان توجه است که منظور از اوراق بهادار سهام عادی، سهام ممتاز و انواع اوراق قرضه منتشره شرکت می‌باشد. نسبت Qتوبین توسط پروفسور جیمز توبین^[۱۳] در تجزیه و تحلیل های اقتصادی کلان به منظور پیش‌بینی آینده فعالیت های سرمایه گذاری به وجود آمد. زمانی که نسبت Q توبین از یک بزرگتر باشد نشان دهنده این است که سرمایه گذاری در دارایی ها، تولیدکننده درآمدها یی است که ارزش بیشتر از مخارج سرمایه ای را ایجاد می‌کنند و زمانی که نسبت Q توبین کوچکتر از یک است ‌به این معنا است که سرمایه گذاری در دارایی ها رد می شود و بازدهی چندانی نداشته است(صالحی،۱۳۸۰).

۲ـ۵ـ۳ـ نسبت هایی که با بهره گرفتن از داده های مدیریت مالی مورد استفاده قرار می گیرند مانند بازدهی هر سهم و بازده اضافی هر سهم

بازده هر سهم و بازده اضافی هر سهم را می توان به روش های زیر محاسبه نمود:

ـ بازده هر سهم

با نگاهی کلی و اجمالی به سهامدارانی که در سهام شرکت های مختلف سرمایه گذاری می‌کنند در