۸۴٫۴۷

۱٫۱۲۶

۰٫۷۱۹

۰٫۷۷۷

epinions-sample

Alpha-Weighted-RF

۹۶٫۵۷

۱٫۱۰۵

۰٫۷۲۴

۰٫۸۲۷

epinions-sample

Alpha-Weighted-AF

۹۵٫۹۶

۱٫۱۱۵

۰٫۷۲۱

۰٫۸۲۴

epinions-sample

Mixed-RF

۹۶٫۳۳

۱٫۱۱۹

۰٫۷۲۰

۰٫۸۲۴

epinions-sample

Mixed-AF

۹۶٫۱۳

۱٫۱۲۵

۰٫۷۱۹

۰٫۸۲۳

با توجه به نتایج حاصل می­توان به این نکته پی برد که روش ترکیبی وزن­دار مبتنی بر پالایش تصادفی همسایگان(Alpha-Weighted-RF) دارای بیشترین مقدار درصد پوشش می­باشد و در مقایسه با روش WOT-Binaryمورد استفاده در مدل TrustWalker مقدار ۰٫۸۷% افزایش نشان می دهدکه این مقایسه در نمودار شماره ۵-۳ نشان داده شده است.
نمودار ۵-۳ : مقایسه نتایج معیاردرصد پوششحاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه
از نظر میزان خطای RMSE نیز روش ترکیبی وزن­دار، در حالت پالایش تصادفی همسایگان دارای کمترین میزان خطا می­باشد و در مقایسه با روش WOT-Binary مورد استفاده در مدل TrustWalker مقدار۰٫۰۵۳ کاهش نشان می­دهد. در نمودار شماره ۵-۴ مقدار خطای RMSE محاسبه شده برای هریک از روش های مورد استفاده در آزمایش، قابل مشاهده می­باشد.

نمودار شماره ۵-۵ نیز نشان دهنده عملکرد کلی روشها و تکنیکهای بکار گرفته شده می­باشد. همان طور که به وضوح مشخص است میزان معیار F-measure روش ترکیبی وزن­دار (Alpha-Weighted-RF) به نسبت سایر روشها و خصوصا روش WOT-Binaryدارای مقدار بیشتر و قابل توجهی می­باشد، همچنین نکته قابل توجه دیگر این است که روش های ترکیبی به صورت کلی به نسبت روشهایی همچون WOT-Real که تنها بر رابطه اعتماد میان کاربران استوار می­باشند عملکرد بهتری از خود نشان می­ دهند.
نمودار ۵-۴ : مقایسه نتایج خطای RMSEحاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه
نمودار ۵-۵ : مقایسه نتایج معیار F-measureحاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه
۵-۸-۵-۳- بررسی تاثیر بکارگیری روش های ترکیبی در عملکرد سیستم برای کاربران تازه وارد
برای بررسی عملکرد سیستم در خصوص کاربران تازه وارد و با بکارگیری روش های ترکیبی معرفی شده، آزمایشات مستقلی مشابه مرحله قبل برای این کاربران تکرار گردید که نتایج کلی آن در جدول شماره ۵-۱۲ ارائه شده است.
جدول ۵-۱۲ : نتایج حاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه برای کاربران تازه وارد

M.Ramezani , M. Bashiri

This Thesis

همانطوری که در مرور ادبیات طراحی شبکه زنجیره تامین ملاحضه میشود، بیشتر مسایل مربوط در این حوزه شامل مکان یابی تسهیلات و مینیمم کردن هزینه های مرتبط با زنجیره تامین است و کمتر به بحث اختلالات در زنجیره تامین پرداخته شده است. اما با این حال کارهایی اندکی در این زمینه انجام شده است که در زیر به آنها اشاره شده است .
تانگ در سال ۲۰۰۶ نیاز برای طراحی زنجیره تامینی که قابلیت ارتجاعی در برابر اختلالات را دارد را با مثال های مختلفی برجسته کرد. او استراتژی های مقاوم را از منظر مدیریتی برای کاهش اختلالات زنجیره تامین مورد بررسی قرار داد،که در آن یک زنجیره تامین قادر به داشتن کارکردی یکنواخت و ارائه خدمت دایمی به مشتری در طول اختلالات خواهد بود.[۱۲۹,۱۰۰] کلیندورفر و سد[۶۹] یک چارچوب مفهومی برای مدیریت ریسک اختلال در زنجیره تامین، معرفی کردند که بر اساس ادبیات مدیریت ریسک و مدل های هماهنگی زنجیره تامین پایگذاری شده است. یکی از اولین مدل های ریاضی که برای جایابی تسهیل با تامین کنندگان نامطمئن توسط درنزر[۲۹] عرضه شد، وی مساله p میانه^[۷۰] نامطمئن و مساله جایابی مرکز(p-q) ^[۷۱] را مورد مطالعه قرار داد که در آن یک تسهیل یک احتمال معین برای غیر فعال شدن دارد. اسنایدر و داسکین[۱۰۰,۱۲۳] یک ورژن قابل اطمینان از مساله جایابی^[۷۲] و مساله p میانه را فرموله کردند که هدف هر دوی آنها مینیمم کردن جمع وزنی هزینه اسمی ( هزینه زمانی که اختلال رخ نداده است) و هزینه انتظاری محاسبه شده برای اختلالات تصادفی، بود. البته آنها یک فرض قوی ایجاد کردند که به همه تسهیلات احتمال شکست یکسان اختصاص دادند. همه اینها مدل هایی شبیه اسنایدر و داسکین رو مورد بررسی قرار دادند اما فرض احتمال اختلال یکنواخت را با بهره گرفتن از رویکرد های مختلف مدلسازی، ریلکس کردند. [۱۳,۲۴,۷۶,۷۷,۷۸,۱۲۰,۱۲۲,۱۴۶]

بانچاچ و همکاران[۱۶] در سال ۲۰۰۶ اختلالات در یک شبکه زنجیره تامین چند رده ای مورد مطالعه قرار دادند. آنها افزونگی^[۷۳] را برای بهبود مقاومت شبکه ایجاد کردند. با افزودن محدودیت های منابع یابی تامین کننده که یک کران بالا روی مقدار کلی که یک مشتری میتواند از یک تامین کننده تک منبع بگیرد.در نتیجه مشتریان مجبورند به چندین تامین کننده تخصیص داده شوند.اگر چه این رویکرد به طور واضح احتمال اختلال برای هر تامین کننده را بررسی نمیکند. اسنایدر و همکاران[۱۲۴] در سال ۲۰۰۶ یک دامنه وسیعی از مدل های برنامه ریزی استراتژیک برای مسایل جایابی تسهیل و طراحی شبکه زنجیره تامین، با در نظر گرفتن تهدید اختلالات را ارائه داد که شامل مدل طراحی شبکه که از هزینه های انتظاری به عنوان هدف نسبت به محدودیت مقاوم استفاده کرده است.(آنها روش حلی را برای این مدل ارائه ندادند) . اسکاپرا و کاپانرا[۱۱۴] در سال ۲۰۱۰ یک مساله طراحی شبکه را با وجود اختلال ،اما با هدف کوتاه ترین مسیر نسبت به یک هدف کمینه سازی هزینه های جاری بررسی کردند .
فصل سوم
بیان مساله و روش تحقیق
۳-۱٫ مقدمه :
مبحث طراحی شبکه زنجیره تامین یکی از تصمیمات مهم استراتژیک در بخش زنجیره تامین است. تاثیر اختلالات احتمالی پیش رو برای هر یک از اعضای این زنجیره کاملا توسط محققین درک و مورد بررسی قرار گرفته است . پنگ پنگ و همکاران[۱۰۰] در سال ۲۰۱۱ مدلی را در زمینه طراحی شبکه زنجیره تامین ارائه دادند که که در آن اختلالات زنجیره تامین نیز مورد بررسی قرار گرفت. البته آنها در مدل خود اختلال را در سناریو های مختلف به صورت یک متغییر باینری تعریف کردند و به مبحث اختلال جزئی نپداختند، آنها مدل خود را به صورت برنامه ریزی خطی مختلط عدد صحیح ارائه داده و آن را مقاوم کردند. سپس با بهره گرفتن از روش فراابتکاری هیبرید که شامل الگوریتم ژنتیک و روش تجزیه بندر^[۷۴] بود ، حل کردند .بحث زمان ترمیم و اهمیت برگرداندن تسهیلات مختل شده به حالت عادی بسیار کم مورد بررسی قرار گرفته است. چایا لوسادا و همکاران[۱۷] در سال ۲۰۱۲ یک مدل دو سطحی ^[۷۵] ارائه دادند که موضوع زمان ترمیم هم مورد بررسی قرار گرفته بود . هدف آنها در این مساله مینیمم سازی زمان ترمیم تسهیلات بود که میباست با بودجه پشتیبان محدود تعریف شده برای تسهیلات این اقدام صورت میگرفت . سپس مدل خود را با بهره گرفتن از الگوریتم تجزیه^[۷۶] حل و نتایج را مورد بررسی و برخی از پارامترها از جمله بودجه پشتیبان را مورد تحلیل حساسیت قرار دادند .مدل ارائه شده در زیر سعی کرده است که علاوه بر پوشش مطالب و عوامل کارهای بالا نگاه بهتر و جامعتری هم به موضوع طراحی شبکه زنجیره تامین و هم زمان ترمیم تسهیلات داشته باشد .

یا ممیتی من ذا یمیتُ المنایا

هاکَ قاتاً وجرّه و جریده
کالملیحاتِ، کُلَّ أخری جدیده
قیل أعجلت (سعد یحیی) وعیده
و صباه إن المنایا عدیده
کالقوی تَأکُلُ الأَشَدُّ الشدیده^[۶۰]

این همان فلسفه مرگ نزد «بردونی» است. او با مرگ همنشین بود، همانگونه که دید وی نسبت به همه‌ چیز این‌گونه بود. در پنهان با آن صحبت می‌کند و در خیالش مرگ را محاکمه می‌کند، مانند عادتش به منطق روی می‌آورد و بیشتر اوقات به تاریخ گواهی می‌دهد و از جایگاه شاعران همسان خود، بویژه شاعران پیشین سؤال می‌کند. زهیر نیز در رویارویی با مرگ این کار را انجام می‌داده و مرگ را دست کوبیدن انسان بر زمین می‌دانسته است. امرؤ القیس و «أبو ذؤیب هزلی^[۶۱]» نیز اینگونه می‌نگریستند.
أبو ذؤیب هزلی: «هر گاه مرگ چنگالش را در انسانی فرو بردو قصد جانش کند، هیچ چشم زخمی دیگر اثر بخش نیست»
و إذا المنیّهُ أنشبت أظفارها ألفیت کل تمیمه لا تنفع^[۶۲]
«بردونی» قصائد زیادی را به موضوع مرگ اختصاص داده است. که برخی از آنها عبارتند از «لعینی أم بلقیس، أنسی أن أموت، صنعاء و الموت و المیلاد، عتبه جدیده من الحزن، مدینه بلا وجه، اعتراف بلا توبه، الغزو من الداخل، بین المدیه و الذابح، منازل فی الفراش، ألوان من الصمت، ثرثرات المحموم».
۲- زندگی ادبی
۲-۱٫آغاز شاعری
بردونی از سن سیزده سالگی شروع به سرودن شعر نمود و بیشتر اشعار وی در این دوره، شکایت از زمانه و آه و حسرت از اوضاع نامناسب خویش است. در این اشعار گرایش‌های هجوی به خاطر قرائت شعر شاعران هجا‌گوی و خشم و غضب شاعر بر افراد مرفه دیده می‌شود^[۶۳].
«عبدالله بردونی و عبد العزیز مقالح» جزء مشهورترین شاعران یمن بوده‌اند و ابتدا (در آغاز شاعری) شعرشان کلاسیک بوده است. و موضوعات اشعار آنها یا مدح و چاپلوسی، و یا بدگویی و هجا یا وصف یک منظره طبیعی و یا مناسبت‌های گوناگون بوده است. پس از مدت کوتاهی در شعر یمن تغییر حاصل شد. اصل آن، شعر حکام بود؛ تا اینکه شعر مردمی شد و به آزادی، انقلاب و سرکشی دعوت کرد و حامی غم و اندوه مردم و وطن شد و از جایگاه و موقعیت مردم و هموطنان تعبیر می‌کند.
عبدالعزیز مقالح در مقدمه‌ای که بر دیوان «بردونی» نوشته، در مورد او گفته است:«از کلاسیکی به سریالی- بردونی در مراحل شعری خود از کلاسیک به سریالی روی آورده و از کلاسیکی جدید گذشته و زمانی با رمانتیک همراه شده، اما دوباره به کلاسیکی جدید روی آورده و از آن به نوعی به سریالی. او علی رغم محافظت و پایبندی بر اسلوب دو بیتی در قصیده معروف به عمودی، شاعری نوگرا است؛ نه تنها در محتوای قصائدش، بلکه ساختار این قصائد بر پایه در هم شکستن روابط لغوی قدیم و ابتکار و نوآوری در جملات و سرودن شعری پیشرفته استوار است. درست است که موسیقی شعرش کلاسیکی است، اما تصاویر و تعابیرش جدید است».^[۶۴]
در جایی دیگر نیز در مورد وی گفته است: «بردونی جرء بزرگترین شاعران یمن، بلکه تمام سرزمین‌های عرب است. او از خوانندگان شعر جدید بوده است، از تصاویر جدید استفاده می‌کرده و هر گونه که می‌خواست از مفردات و ترکیب‌های جدید در شعرش به کار می‌برد. شعرش در سال‌های اخیر، به خاطر در برداشتن مضامین مردمی اهمیت زیادی کسب کرده است. شعر «بردونی» بین کلاسیک جدید و رمانسی در تاخت و تاز است تا به سریالی می‌رسد. همانگونه که در شعرش قصه و گفتگو و دراما می‌بینیم، در مجموعه‌های دیگرش تجدید و نو آوری در زبان شعر و تصاویر وجود دارد. علاوه بر اینکه شاعری مشهور است؛ ناقد ادبی و نویسنده اجتماعی نیز هست. «مقالح» مقدمه‌اش را اینگونه به پایان رسانده است که، «بردونی» شاعری انقلابی است و در انقلاب و رویارویی‌اش با حوادث شجاعانه است. او شاعری است که در اشعار خود خصائصی که شعر معاصر یمن بدان متمایز شده است را مجسم می‌کند و به طور همزمان از چارچوب قصیده عربی محافظت می‌کند. همانطوری که نبوغ پیشینیان آن را ابداع کرد، تجربه ابداع او بزرگتر از هر ساختار و شکلی است».^[۶۵]
بردونی در دوره‌ای از زندگی شعری‌اش تلاش کرد که به نظام قالب‌های شعری با قافیه متعدد و وزن واحد و یا قالب‌هایی با اوزان متعدد دست یابد در دوره‌های اخیر به نوگرایی در مفاهیم قصیده در مواردی هم چون زبان و تصاویر و اسلوب و استعاره و مجاز لغوی روی آورد. ولی نتوانست در وزن و قافیه از عمود شعر خارج شود و قسمت بیشتر اشعار او بر اساس اوزان خلیلی سروده شده است او به استعمال اوزان کوتاه و مجزوء تمایل داشته است.^[۶۶] قصائدی که به روش سنت قدیم سروده شده است بر اوزان مشهوری مانند بسیط، خفیف، رمل، متقارب، کامل، طویل، سریع، متدارک و بعضی مجزوءات استوار است.^[۶۷]
۲-۲٫ تأثیر پذیری«بردونی»
شاید بیشترین مرحله تأثیر پذیری«عبدالله بردونی» مربوط به دهه چهل بوده و از میان شاعران قدیم از ابوالعلاء معری، جاحظ، ابوحیان توحیدی و متنبی تأثیر پذیرفته است. اما از آغاز دهه پنجاه به دلیل وقوع حوادث متوالی، در نتیجه مطالعه کتاب‌های سیاسی اعراب، تحت تأثیر اوضاع سیاسی ـ اجتماعی کشورهای عربی قرار گرفت. شاعر در این زمینه گفته است: «کتاب‌های سیاسی به اندازه‌ای توجه مرا جلب می‌کردند که من فقط اشعار سیاسی را می‌خواندم دیگر برای مطالعه کتاب‌های ادبی فرصتی نداشتم؛ این همان چیزی است که مرا به خواندن شعر جدید علاقه‌مند نمود، به دلیل اینکه او فرزند انقلاب‌ها و مبارزه‌های معاصر و آئینه تحول فرهنگی و اجتماعی بوده است^[۶۸]»

محمد محمود زبیری و زید موشکی اولین کسانی بودند که در دهه چهل جوانان یمنی را به سرودن شعر تشویق کردند. این دو، محور سیاست و بیداری مردمی بودند و بیشتر قصائدشان به صورت سری و پنهانی پخش و نشر می‌شد و مانند سروده‌های انقلابی به صورت پنهانی خوانده می‌شد؛ با وجود اینکه فقط به اصلاح و حکومت قانونی دعوت می‌کردند. «بردونی» در آغاز شاعری از آنان تأثیر پذیرفته است^[۶۹].
۲-۳٫ فرهنگ «بردونی»
فرهنگ «بردونی» از همان زمان که در کتابخانه‌های روستا درس می‌خواند، شکل گرفت؛ و قرآن اصل و خمیر مایه فرهنگ اوست. به گونه‌ای که جوان روشندل را با الفاظ زیبا و معانی سحر انگیز آشنا می‌کرد گویا تاریکی درونش را با نور قرآن روشنایی بخشده بود. پس به تدریس قرآن روی آورد. تفسیر، فقه و احکام دین تدریس کرد و زبان عربی‌اش قوی شد. به مطالعه قرآن مشغول شد. در دارالعلوم، از علوم وضعی مثل قانون و شرع و زبان قدیم عربی شروع کرد و در آنجا در درونش ندای تکوین اندیشه رشد کرده و هر علمی که حافظه‌اش آن را ضبط می‌کرد، در عمق جانش نفوذ می‌کرد^[۷۰]. «بردونی» سرودن شعر را آغاز کرد در حالی که در دارالعلوم صنعا، دانشجو بود. اما او به شیوه شاعران قدیمی شعر می‌سرود. ولی قصائدش در میان مردم پخش نمی‌شد. بعد از اینکه از دارالعلوم فارغ التحصیل شد؛ در همان جا مشغول تدریس شد و در همین زمان با فرهنگ معاصر عرب آشنا شد، و کتاب‌هایی که به صورت پنهانی و آشکارا از مصر به یمن می‌آمد، بواسطه مطالعه آن‌ها با تاریخ سیاسی و مردمی کشورش آشنا شد^[۷۱]. فرهنگی که شخصیت شعری«بردونی» را شکل داده، بر روی عناصری متمرکز شده؛۱- تفاوت فرهنگی که فرهنگ اولیه وی را تشکیل داده است. ۲- مسافرت‌های گوناگون و حضور در محافل شعری و انجمن‌های ادبی. ۳- آشنایی وی با ادباء و شعرای عرب و گوش دادن به آراء و نظرات آنها و درک جایگاه شعری آنها، همه این موارد بر روی شکل گیری فرهنگ وی تأثیر گذاشته‌اند^[۷۲].
۲-۳-۱٫ رابطه فرهنگ با سیاست در نزد بردونی
«بردونی» معتقد است که سیاست بدون فرهنگ و فرهنگ بدون سیاست معنایی ندارد؛ زیرا سیاست همان فرهنگ است به اعتبار اینکه، خلاصه نظریات و عصاره و چکیده بحث‌ها و قوانین است و از آنجا که سیاست بر پایه فرهنگ استوار است، پس روشنفکر ناگزیر است که با معارف و علوم سیاسی همه نظریات حکومتی و شیوه‌های اقتصادی و تغییر و تحولات اجتماعی آشنایی داشته باشد. برای روشنفکر فقط درایت به سیاست اجرایی شرط نیست، بلکه برای او شرط است که به قاعده و قوانین اجرایی توجه کند و از آنجا که ما در عصر موسوعات و فرهنگ‌های لغت زندگی می‌کنیم؛ پس واجب است روشنفکر دایره لغاتش به اندازه یک فرهنگ لغت وسیع باشد^[۷۳].
۲-۴٫ موضوعات شعری «بردونی»
«بردونی» در موضوعات گوناگون شعر سروده است. اما بیشتر حجم اشعار وی مربوط به اوضاع سیاسی و اجتماعی وطنش است؛ زیرا او شاعر جامعه و بشریت است نه شاعر خویشتن. با وجود این، گاه ذات فراموش شده او از زیر انبوه احساسات، شعرش از عشق و دلتنگی، غربت و تنهایی و غم و اندوه حکایت می‌کند. در این قصائد او از احساسات و عواطف درونی و آرزوها و عشقش سخن می‌گوید؛ اما باز این امر، با مسائل سرزمینش گره خورده است و از حزن و اندوه ناشی از مصیبت‌های فردی و اجتماعی سر چشمه می‌گیرد.
۲-۴-۱٫ غربت و دوری از وطن
آنچه که در شعر معاصر یمن به طور کلی و در شعر «بردونی» به طور ویژه قابل توجه است، احساس غربت است. موضوع غربت، موضوعی محوری در بسیاری از قصائد شعری «بردونی» است. به عنوان مثال در دیوان (مدینه الغد) و در اولین قصیده‌اش در می‌یابیم که شاعر در آرزوی مدینه فاضله‌ای است که همواره او و دوستانش آرزوی رهایی از درهای آن را دارند و تصاویر پشت سر هم از شهر در قصائدش و آرزوی زندگی امیدوار کننده و برپایی انقلاب در اشعار وی موج می‌زند.
و در قصیده «عائد» لحظات انتظار بازگشت یمن غریب را به سرزمین مادری به تصویر کشیده است. و در قصیده (شعب علی سفینه) مردم یمن را به تصویر می‌کشد که امواج دریا را از تاریکی‌ها می‌شکافند و شتابان به سمت ساحل نور راه می‌پیماید و با پاروهایشان به دنبال امواجی می‌گردند که به واسطه آن می‌خواهند یمن را به سمت تغییر و رساندن به مرکز تمدن یاری کنند.
همچنین به دنبال موضوع غربت؛ غربت یمن از زمانه و اراده پیوستن به آن که جزیی از رؤیاهای شاعر است و تمام ابداع و خلاقیتش را وقف آن کرد تا پارویی با پاروهای کشتی در دریایی، ‌به سمت کرانه نور و آرزو و تمدن و رسیدن به عصر حاضر باشد. همه این قصائد، بر پایه آرزوی به پایان رسیدن غربت یمن از زمانه‌اش سروده شده است و مردم یمن از یمن خود (سرزمین مادری) دور افتاده و غریب مانده‌اند^[۷۴]. این رمز و اشاره‌ها در قصائد(سبّاح الرمال، أم فی رحله، سیره للأیام، عند مجهوله، ضائع فی المدینه، ثکلِی بلا‌زائر، من رحله الطاحونه إلی المیلاد الثانی، حکایه السنین) به وضوح دیده می‌شود.^[۷۵]
«بردونی» درباره یمن شعر می‌سراید و وطنش را با خود در غربت حمل می‌کند و سفر را بدون خداحافظی و اشتیاق به بازگشت تجربه می‌کند و اینکه او از وطنش جدایی ناپذیر است. «بردونی» و وطنش با هم سفر می‌کنند: «وقت آن رسیده که دو بال هواپیما که حمل کننده شاعر و وطنش هستند، پرواز کنند با دو مشت پر از سنگریزه بر روی سینه دژ پرواز کردیم. و صندلی من نجواهای سرزمینم بود و چهره سرزمینم در اشک‌هایم به سان هزاران شمع است. به مقصد رسیدیم در حالی که مصیبت خانواده و دوستان سرزمینم از خون قلب به صورت قطره اشکی یکی پس از دیگری چکیده می شد».

حانَ أن یقلع الجناحان … طرنا
مقعدی کان و شوشاتِ^[۷۶] بلادی
و وصلنا قُطِّرَتْ مأساهُ أهلی

حفنهً مِنْ حصی علی صدرِ قلعَه
وجهُ أرضی فی أدمُعی ألفُ شَمْعَه
من دمِ القلبِ دمعهً بعدَ دمعَه^[۷۷]

«بردونی» سفر می‌کند در حالی که کشورش را با خود حمل می‌کند و نجواهای خانواده و اهالی یمن و اشک‌های آنها را نیز با خود حمل می‌کند و بال‌های هواپیما، وطنی را به طور کامل حمل می‌کند که در درون شاعر جمع شده است: «ای همسفر من! این سرزمینم است که آواز سر می‌دهد و دردرونم می‌جوشد و به سرعت این شعر سرازیر می‌شود(بر زبانم جاری می‌شود). از وطن و زادگاه خود دور شدم و از آنجا کوچ کردم. آیا دراین کار بدعتی است!؟ من و وطنم در درون هم ذوب شده‌ایم در عشق به وطن فنا می‌شوم، زیرا هر چقدر عذاب بیشتر باشد، لذت نیز بیشتر است».

مرحله ٢. تعیین نوع تابع تبدیل
می توان برای اینکه خروجی خاصی تولید شود از یک تابع تبدیل استفاده کرد. این تابع رنج وسیعی از مقادیر ورودی را به مقدار خاصی نگاشت می کند. به عنوان مثال می توان هر مقدار خروجی را به مقدار باینری ۰ و ۱ نگاشت کرد. ولی پرکاربردترین آن ها، تابع تبدیل سیگموید مانند ANN مختلفی از این توابع در که به صورت زیر تعریف می شود:

تصویر شماره ۲-۹ : نوع تابع تبدیل
مرحله ٣. آموزش شبکه
الگوریتم های یادگیری، روندهایی هستد که توسط آن ها وزن های شبکه تنظیم می گردد. هدف از آموزش شبکه این است که شبکه قانون کار را یاد بگیرد و پس از آموزش به ازای هر ورودی، خروجی مناسب را ارائه دهد. تاکنون بیش از ١٠٠ نوع الگوریتم یادگیری بوجود آمده است. که می توان آن ها را به طور کلی به دو دسته وسیع تقسیم بندی کرد :
یادگیری نظارت شده یا با ناظر:
در این نوع آموزش، به الگوریتم یادگیری مجموعه ای از زوج داده که به داده های یادگیری موسوم هستند، داده می شود. هر داده یادگیری شامل ورودی به شبکه و خروجی هدف است. پس از اعمال ورودی به شبکه، خروجی شبکه با خروجی هدف مقایسه می گردد و سپس خطای یادگیری محاسبه شده و از آن جهت تنظیم پارامترهای شبکه(وزن ها)، استفاده می گردد به گونه ای که اگر دفعه بعد به شبکه همان ورودی را دادیم، خروجی شبکه به خروجی هدف نزدیک گردد.
یادگیری نظارت نشده یا بدون ناظر:
در این نوع یادگیری هیچ سیگنالی که اطلاعات را در مورد مطلوبیت جواب شبکه به خود شبکه وارد نماید، وجود ندارد. به عبارت دیگر به شبکه گفته نمی شود که خروجی هدف چه است و یا اینکه جواب شبکه چقدر مطلوب است. در این حالت، شبکه با دریافت اطلاعات ورودی، باید طبقه بندی ای بین الگوهای ورودی، شاخص های موجود در ورودی ها و ارتباط موجود بین الگوهای ورودی را پیدا کند و در خروجی کد کند. یک مثال بسیار متداول از این نوع یادگیری، شبکه های خوشه بندی الگوهای ورودی است، بدون اینکه بدانیم کدام الگو به کدام خوشه تعلق دارد. خوشه ها در نهایت از روی تشابهات و عدم تشابهات بین الگوها ایجاد می گردند (اولاتونگ، ۲۰۱۳).^[۱۱]
یادگیری شبکه پرسپترون سه لایه با رویکرد انتشار به عقب خطا:
شبکه های پرسپترون، علی الخصوص چند لایه، در زمره کاربردی ترین شبکه های عصبی می باشند. این شبکه قادر است یک نگاشت غیر خطی را با دقت دلخواه انجام دهد و این همان چیزی است که در مسائل فنی– مهندسی به عنوان یک راه حل اصلی مطرح می باشد. این شبکه نماینده ی شبکه های پیش خور است و خروجی مستقیماً از روی ورودی بدون هیچ فیدبکی محاسبه می گردد .

۲-۱۱: انواع یادگیری برای شبکه های عصبی

۲-۱۱-۱: یادگیری با ناظر

در یادگیری با ناظر به قانون یادگیری مجموعه ای از زوج های داده ها به نام داده های یادگیری {Pi,Ti)i={1 … l) می دهند که در آن Pi ورودی به شبکه و Ti خروجی مطلوب شبکه برای ورودی Pi است. پس از اعمال ورودی Pi به شبکه عصبی در خروجی شبکه ai با Ti مقایسه شده و سپس خطای یادگیری محاسبه و از آن در جهت تنظیم پارامترهای شبکه استفاده می شود به گونه ای که اگر دفعه بعد به شبکه همان ورودی Pi اعمال شود خروجی شبکه به Ti نزدیکتر می گردد با توجه به این نکته که معلم سیستمی است که بر محیط وقوف دارد(مثلا می داند که برای ورودی Pi خروجی مطلوب Ti است). توجه داریم که محیط برای شبکه عصبی مجهول است. در لحظه k بردار ورودی (k)Pi با تابع توضیع احتمال معینی که برای شبکه عصبی نا معلوم است انتخاب و بطور همزمان به شبکه عصبی و معلم اعمال می شود. جواب مطلوب Ti(k) نیز توسط معلم به شبکه عصبی داده می شود. در حقیقت پاسخ مطلوب پاسخ بهینه ای است که شبکه عصبی برای ورودی مفروض باید به آن برسد. پارامترهای شبکه عصبی توسط دو سیگنال ورودی و خطا تنظیم می شود. به این صورت که پس از چند تکرار الگوریتم یادگیری که عموما توسط معادله تفاضلی بیان می شود به پارامترهایی در فضای پارامترهای شبکه همگرا می شوند که برای آنها خطای یادگیری بسیار کوچک است و عملا شبکه عصبی شبکه عصبی معادل معلم می شود. یا به عبارتی دیگر اطلاعات مربوط به محیط (نگاشت بین TiوPi) که برای معلم روشن است به شبکه عصبی منتقل می شود و پس از این مرحله عملا می توان بجای معلم از شبکه عصبی استفاده کرد تا یادگیری تکمیل شود(چائوهان و همکاران،۲۰۱۴ ) ^[۱۲].

۲-۱۱-۲: یادگیری تشدیدی

یک اشکال یادگیری با ناظر این است که شبکه عصبی ممکن است بدون معلم نتواند مواضع جدیدی را که توسط مجموعه داده های جدید تجربی پوشانده نشده است یاد بگیرد. یادگیری از نوع تشدیدی این محدودیت را برطرف می کند. این نوع یادگیری بطور on-line صورت می گیرد در حالی که یادگیری با ناظر را به دو صورت on-line & off-line می توان انجام داد. در حالت off-line می توان از یک سیستم محاسب با در اختیار داشتن داده های یادگیری استفاده کرد و طراحی شبکه عصبی را به پایان رساند. پس از مرحله طراحی و یادگیری شبکه عصبی به عنوان یک سیستم استاتیکی عمل می کند. اما در یادگیری on-line شبکه عصبی همراه با خود سیستم یادگیر در حال انجام کار است و از این رو مثل یک سیستم دینامیکی عمل می کند.
یادگیری از نوع تشدیدی یک یادگیری on-line از یک نگاشت ورودی-خروجی است. این کار از طریق یک پروسه سعی و خطا به صورتی انجام می پذیرد که یک شاخص اجرایی موسوم به سیگنال تشدید ماکزیمم شود و بنابراین الگوریتم نوعی از یادگیری با ناظر است که در آن به جای فراهم نمودن جواب واقعی ، به شبکه عددی که نشانگر میزان عملکرد شبکه است ارائه می شود. این بدین معنی است که اگر شبکه عصبی پارامترهایش را به گونه ای تغییر داد که منجر به یک حالت مساعد شد آنگاه تمایل سیستم یادگیر جهت تولید آن عمل خاص تقویت یا تشدید می شود. در غیر این صورت تمایل شبکه عصبی جهت تولید آن عمل خاص تضعیف می شود. یادگیری تقویتی مثل یادگیری با ناظر نیست و این الگوریتم بیشتر برای سیستمهای کنترلی کاربرد دارد (همان، ۲۰۱۴).

۲-۱۱-۳: یادگیری بدون ناظر

در یادگیری بدون ناظر یا یادگیری خود سامانده پارامترهای شبکه عصبی تنها توسط پاسخ سیستم اصلاح و تنظیم می شوند. به عبارتی تنها اطلاعات دریافتی از محیط به شبکه را بردارهای ورودی تشکیل می دهند. و در مقایسه با مورد بالا (یادگیری با ناظر) بردار جواب مطلوب به شبکه اعمال نمی شود. به عبارتی به شبکه عصبی هیچ نمونه ای از تابعی که قرار است بیاموزد داده نمی شود. در عمل می بینیم که یادگیری با ناظر در مورد شبکه هایی که از تعداد زیادی لایه های نرونی تشکیل شده باشند بسیار کند عمل می کند و در این گونه موارد تلفیق یادگیری با ناظر و بدون ناظر پیشنهاد می گردد(همان، ۲۰۱۴).

۲-۱۲: زمینه‌ای در مورد پرسپترون

یک خانواده ساده از شبکه‌های عصبی مدل پرسپترون می‌باشد. در یک دسته‌بندی تک‌خروجی، تعداد n ورودی و یک خروجی دارد . با هر ورودی یک ضریب وزنی Wi و با هر خروجی یک مقدار آستانه q مرتبط است.
پرسپترون به گونه زیر عمل می‌کند:
ورودی‌های پرسپترون یک بردار ورودی از n مقدار حقیقی است.
پرسپترون مجموع وزنها را محاسبه می‌کند a= Wi.Xi. این مقدار با مقدار آستانه q مقایسه می‌شود. اگر این مقدار از مقدار آستانه کوچکتر باشد خروجی ۰ است و در غیر این صورت ۱ است.

۲-۱۲-۱: قدرت پرسپترون

به وسیله تنظیم اعداد ورودی، وزن آنها و مقدار آستانه می‌توان یک پرسپترون برای انجام نسبتا خوب محاسبات گوناگون طراحی کرد. برای مثال توابع منطقی بولین مانند AND ، OR و NOT را می‌توان به وسیله پرسپترون طراحی کرد و هر مدار منطقی دیگر را به وسیله گیتهای AND و NOT یا AND و OR طراحی کرد. دسته‌ه ای زیادی از پرسپترون ها ممکن است خروجی‌های دسته‌ه ای دیگر را به عنوان ورودی خود درخواست کنند.
به عنوان مثالی پرسپترون ها می‌توان یک تشخیص دهنده قالب متن را نام برد. حرف A درآرایه‌ای ۵*۵ به‌رمز در می‌آید کدگذاری می‌شود. این متن(حرف) به ‌وسیله یک پرسپترون با ۲۵ ورودی تشخیص داده می‌شود که در آن وزنها مقادیری برابر با مقادیر عددی داخل آرایه را می‌گیرند و مقدار آســتانه برابر است با: e-25 =q که در آن ۱>< e 0.
خروجی پرسپترون ۱ است اگر و فقط اگر ورودی آن از ۱ و ۱- هایی باشد که عینا در آرایه آمده است.
۲-۱۲-۲: دنباله‌های پرسپترون
یکی از خصوصیات جالب پرسپترون این است که آنها می‌توانند به وسیله مثالهای مثبت و منفی (صحیح و اشتباه) برای انجام توابع دسته‌بندی شده مخصوص بارها مرتب شوند.
حال به یک مثال ساده از پرسپترون با دو ورودی X₁و X₂، که تشخیص می‌دهد که کدام ‌یک از دو کلاس، عناصر متعلق به خودش را دارد. ما فرض می‌کنیم که این پرسپترون دو طرح از کارکترهای چاپ شده از یک متن را بررسی کند، خروجی ۱ است اگر و فقط اگر کاراکتر رقم ۸ باشد. فرض کنیم که X₁ بیانگر تعداد حفره‌های کاراکتر است و X₂درجه راستی سمت چپ کاراکتر را نشان می‌دهد. ما با ۴ ورودی .
اگر ما پرسپترون را در اول کار با وزنهایی برابر ۰ و مقدار آستانه را برابر ۱۰ مقداردهی کنیم یک رده‌بندی از همه مثالهای منفی انجام داده‌ایم. با قرار دادن رده‌بندی‌های نادرست از ۸ ، مقادیر ورودی از مثال ۸ با بعضی فاکتورها مثل d جمع می‌شوند و تولیدات جدید با وزنهای متناظر با ایجاد می‌شوند.
فرض کنیم ۱=d پس وزن ورودی‌ها از ۰ به ۱ و ۲ رشد پیدا می‌کند. حال در اینجا ۵ = a به دست می‌آید که هنوز از مقدار آستانه ۱۰ کوچکتر است. مثال هنوز به رده‌بندی صحیحی نرسیده است واین قدم دنباله باید تکرار شود. بعد از دو قدم وزنها برابر ۲ و ۴ می‌شوند که مقدار ۱۰ = a را نتیجه می‌دهد که برابر مقدار آستانه است و مثال مثبت از ۸ به طور صحیح دسته‌بندی شده است. از آنجا که ضرایب وزنی تغییر کرده بودند لازم است که در همه مثالها رده‌بندی‌ها بازنشان (Reset) شوند. این را می‌توان به سادگی دید که مثال B رده‌بندی نادرستی است زیرا با وزنهای ۲ و ۴ داریم ۲۴ = a ولی این حرف مورد نظر ما نیست، چون این مرحله را پیش رفته‌ایم لازم است که d.1 از w₁ و d.2 از w₂ کم شود تا رده‌بندی نادرستی از B ثابت شود. به هر حال یک رده‌بندی از ۸ را دوباره بیرون می‌دهد.
بعدها موقع بروز خطا ما وزنها را برای درست کردن خطاهای رده‌بندی اصلاح می‌کنیم. اگر مثالها دارای خاصیت صحیحی باشند وزنها در مجموعه‌ای از مقادیری که به درستی روی هر ورودی کار می‌کنند قرار می‌گیرند.
۲-۱۲-۳: قضیه بنیادی دنباله‌ها
یک خصوصیت قابل توجه پرسپترون این است که آنها می‌توانند دنباله‌ای از رده‌بندی صحیح مثالهای مثبت ومنفی باشند.
فرض کنیم X = X+ X-:
مجموعه‌‌ای از مثالهای مثبت X+
مجموعه‌‌ای از مثالهای منفی X-
گوییم که رشته بی‌کران S_x = X₁ X₂ , …, X_k یک رشته متوالی(ترتیبی) برای X است در صورتی که هر X_i یک مثال در X است و هر عنصر از X اغلب به طور نامحدود در S_x رخ می‌دهد(نمایان می‌شود).
فرض کنیم w_k ضریب وزنی در سطح k دنباله باشد. وزن اولیه می‌تواند به صورت قراردادی باشد (برای مثال w₁=0. (حال رشته استاندارد حاصله، وزنها را به صورت زیر ارتقا می‌دهد: بسته به استرادژی مورد نظر ممکن است مقادیر C_k همگی یکسان باشند یا ممکن است با k تغییر کنند.
قضیه ۱ باشد و یک بردار حل وزنها برای X وجود داشته باشد, در این صورت رویه رشته استاندارد باید بعد از یک تعداد فرض کنیم یک مجموعه از رشته نمونه X و هر رشته ترتیبی برای آن داریم, اگر C_k یک ثابت مثبت مراحل مشخص یک راه‌حل پیدا کند به طوری که اگر برای بعضی K₀ ها داشته باشیم:
WK0 = WK0+1 = WK0+2 = …
که WK₀ یک راه‌حل برای X است. بنابراین ما می‌توانیم با بهره گرفتن از شبکه‌های عصبی هر چه بیشتر به شبیه‌سازی انسان توسط کامپیوترها نزدیک شویم به منظور واگذاری کارهای تکراری, وقت‌گیر و مسائلی که با توجه به پیشرفت بشری دیگر درخور بشر نیست.

۲-۱۳: کاربردهای شبکه‌های عصبی مصنوعی ANN

می‌توان موارد زیر را از کاربردهای شبکه‌های عصبی مصنوعی ذکر کرد: (زارع و کوردلویی، ۱۳۸۹)
پردازش تصویر و دید(Image processing and computer vision)
پردازش علائم (Signal processing): شامل ریخت‌شناسی و تجزیه و تحلیل علائم مربوط به زمین‌لرزه‌ها و…
شناسایی الگوها(Pattern recognition): شامل شناسایی چهره، اثر انگشت، تشخیص نوع صدا و نوع صحبت کردن، دستخط و …

تعریف نظری: پیش بردن حرفی یا کاری، به مقصود و هدف رسانیدن آن، کامیاب شدن، مسجّل ساختن (لغتنامه دهخدا،۱۳۶۵، ذیل «پیش بردن»)
تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از عوامل پیش برنده، عواملی هستند که باعث می‌شوند تا کاربران بیشتر به کتابخانه‌های عمومی مراجعه کنند.

۱ – ۵ اهداف کلی و جزئی پژوهش

۱ – ۵ – ۱ هدف کلی

شناسایی میزان تأثیر عوامل پیش­برنده و بازدارنده در استفاده از کتابخانه‌های عمومی.

۱ – ۵ – ۲ اهداف جزئی

شناسایی میزان تأثیر شرایط اقتصادی در مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.
شناسایی میزان تأثیر سطح خدماتی کتابخانه‌های عمومی، در مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.
شناسایی میزان تأثیر نهادهای تربیتی مانند دانشگاه و مدرسه، در مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.
شناسایی میزان تأثیر تخصص و حرفه کتابداران در مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.
شناسایی میزان تأثیر دوری و نزدیکی کتابخانه، در مراجعه و یا عدم مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.
شناسایی میزان تأثیر موقعیت مکانی کتابخانه‌های عمومی، در مراجعه یا عدم مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.
شناسایی میزان تأثیر نحوه مدیریت کتابخانه در مراجعه یا عدم مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.
شناسایی میزان تأثیر خانواده، در مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی.

۱ – ۶ سؤالات پژوهش

آیا بین شرایط اقتصادی و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنادار وجود دارد؟
آیا بین سطح خدمات ارائه‌شده توسط کتابخانه‌های عمومی و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنا­دار وجود دارد؟
آیا بین نهادهای تربیتی، مانند دانشگاه و مدرسه با مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنا­دار وجود دارد؟
آیا بین دوری و نزدیکی کاربران به کتابخانه‌های عمومی و مراجعه به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنا­دار وجود دارد؟
آیا بین موقعیت مکانی کتابخانه‌های عمومی و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنا­دار وجود دارد؟
آیا بین نحوه مدیریت کتابخانه‌های عمومی و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنا­دار وجود دارد؟
آیا بین خانواده (به عنوان عاملی جهت تشویق افراد) و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنا­دار وجود دارد؟
آیا بین میزان آگاهی کتابداران و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی رابطه معنا­دار وجود دارد؟

۱ – ۷ فرضیه‌های پژوهش

شرایط اقتصادی خوب مردم با توجه به سطح تحصیلات آن‌ها، به عنوان عاملی جهت حضور هرچه بیشتر مردم در کتابخانه‌های عمومی محسوب می‌شود.
میزان تأثیر عوامل مورد نظر بر اساس جنسیت، به صورت معنی‌داری متفاوت است.
میزان تأثیر عوامل مورد نظر بر اساس سطح تحصیلات، به صورت معنی‌داری متفاوت است.
میزان تأثیر عوامل مورد نظر بر اساس سطح درآمد، به صورت معنی‌داری متفاوت است.
میزان تأثیر عوامل مورد نظر بر اساس سن کاربران، به صورت معنی‌داری متفاوت است.
فصل دوم:
مبانی نظری و
پیشینه پژوهش
فصل ۲
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
۲ – ۱ مقدمه
فصل دوم، مهم‌ترین بخش یک پایان نامه است؛ چرا که چارچوب کاری را که محقق می‌خواهد انجام بدهد در این بخش مشخص می‌شود و نیز معلوم می‌گردد که در ارتباط با زمینه کاری محقق، چه پژوهش‌هایی صورت گرفته است و چه کارهایی انجام نشده است، تا محقق در رفع کاستی‌ها اقدام نماید. در این فصل ابتدا به تعریف کلیدواژه‌های پژوهش و مباحث مرتبط با عنوان پایان‌نامه پرداخته، سپس مدل مفهومی پژوهش که از دل کلیدواژه‌های تحقیق بیرون کشیده شده است نیز در قالب یک نمودار ارائه می‌گردد. همچنین به مرور پیشینه‌های مرتبط با موضوع پژوهش، در داخل و خارج از کشور می‌پردازیم.

۲- ۲ کتابخانه چیست؟

«کتابخانه» در معنای متعارف به مکانی اطلاق می‌شود که توسط یک نهاد عمومی، خصوصی یا یک شخص تشکیل شده و در آن مجموعه‌ای از کتاب‌ها، فایلهای اطلاعاتی، اسناد و… جهت بهره‌برداری یا حفظ و نگهداری در گروه‌بندی‌های مشخص، دسته‌بندی شده و جهت استفاده در دسترس عموم و یا گروه‌های تعریف‌شده کاربری قرار می‌گیرند. واژه «کتابخانه» ترکیبی اضافی است از دو کلمه عربی و فارسی «کتاب» و «خانه». کتاب به معنای نوشته و یا چیزی مکتوب است و خانه، از ریشه واژه پهلوی «خان» به معنای فضا و مکان و اتاق مشتق شده است. یونانی‌ها به آن Bibliotheca و رومی‌ها Libri می‌گفتند در انگلیس قرون وسطی به آن Librarie و در فرانسه قدیم به آن Librairie می‌گفتند. این واژه که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۴ میلادی در زبان انگلیسی به کار گرفته شد، سرانجام به صورت Library در فرهنگ عمومی تثبیت گشت (وب‌سایت شهرنامه،۱۳۹۲).

با این تعریف از کتابخانه، نمی‌توان به آنچه که هدف نهایی کتابخانه است دست یافت. در واقع، امروزه کتابخانه‌ها مرکز اطلاعات نامیده می‌شوند که در مرکز فعالیت‌های اجتماعی قرار دارند و هر فعالیتی که در جامعه صورت می‌گیرد به نحوی با کتابخانه، به ویژه با کتابخانه‌های عمومی در ارتباط است. برای مثال، در برخی از کشورها مراسم‌های دینی و ملی در کتابخانه‌های عمومی انجام می‌شود (پیتمن^[۶] و وینسنت^[۷]،۱۳۹۲، ص۲۴۱). کتابخانه‌ها، فعالیت‌های خود را نه به کاربران و درون کتابخانه، بلکه باید به سمت افراد غیر عضو و خارج از کتابخانه نیز بکشانند. چرا که کتابخانه نهادی اجتماعی است که با گردآوری، سازمان‌دهی و نگهداری دانش مدون بشر، امکان رشد اندیشه، شکوفایی استعداد و باروری ذهن خلاق انسان پویا و جستجوگر را فراهم می‌کند (عمادخراسانی، ۱۳۹۲، ص۱۵). به طور خلاصه، این تعریفی است که از یک کتابخانه می‌توان داد: «کتابخانه در متن جامعه و برای همه».
۲- ۳ انواع کتابخانه
کتابخانه نهادی اجتماعی است که با گروه‌های اجتماعی مختلفی سر و کار دارد، بنابراین بر اساس جامعه استفاده‌کننده، انواع گوناگونی دارد و از اهداف، وظایف و تشکیلات خاصی برخوردار است (مرتضوی،۱۳۸۱، ص۱۱۳). در این جا به طور اجمال به معرفی انواع مختلف کتابخانه‌ها می‌پردازیم.
۲ – ۳ - ۱ کتابخانه آموزشگاهی
مدرسه، نخستین مکان اجتماعی است که کودک بخش زیادی از زندگی خود را در آن صرف می‌کند و فرصت مناسبی برای آموختن می‌باشد. کتابخانه‌های آموزشگاهی از اوایل قرن بیستم در پی تغییر و تحولاتی که به تدریج در امر آموزش و پرورش کشورهای پیشرفته بوجود آمدند، شکل‌گرفته و بیشتر مخصوص دبستان‌ها و دبیرستان‌هاست (احمدی فصیح، ۱۳۸۵، ص۵۱). کتابخانه‌های آموزشگاهی با حفظ هدف‌های مدرسه بر اساس نظام آموزشی کشور متبوع، جهت ارائه خدمت به جامعه مخاطب خود- یعنی معلم و شاگرد - بوجود آمده‌اند و برای گردآوری و سازمان‌دهی مجموعه‌ای جامع و فراگیر متناسب با میزان توانایی‌ها و نیاز استفاده‌ کنندگان خاص خود تلاش می‌کنند (عمادخراسانی، ۱۳۹۲، ص۱۸). هرچند مجموعه کتابخانه آموزشگاهی تا حدود زیادی به کتابخانه عمومی شباهت دارد، ولیکن مراجعان کتابخانه‌های آموزشگاهی از همگونی بیشتری برخوردارند.
۲ – ۳ – ۲ کتابخانه دانشگاهی
شاید کتابخانه دانشگاهی را بتوان نوعی کتابخانه تخصصی نامید، چرا که بیشتر مراجعان آن محققان و متخصصان هستند و منابع نیز بر اساس رشته‌های موجود در دانشگاه تهیه و عرضه می‌گردد. کتابخانه دانشگاهی با سه گروه استادان، دانشجویان و محققین در ارتباط می‌باشند و می‌کوشند پاسخی مناسب و کافی برای مراجعین خود فراهم سازند. کتابخانه دانشگاهی معمولاً از یک کتابخانه مرکزی و تعدادی کتابخانه دانشکده‌ای تشکیل می‌شود. مجموعه هر یک از کتابخانه‌های دانشکده‌ای به نسبت تعداد دانشجویان و نیز رشته‌های تحصیلی متفاوت است (امانی،۱۳۸۱، ص۳۳). آن چه که به اندازه، عمق، دامنه و خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی معنا می‌دهد تأمین حمایت لازم برای پیگیری پژوهش‌های بنیادی و پژوهش‌های پیشرفته می‌باشد (یغمایی و دیگران، ۱۳۸۴، ص۲۴).
۲ – ۳ – ۳ کتابخانه تخصصی
در تعریفی که توسط انجمن کتابخانه‌های تخصصی (sla^[8]) ارائه شده است، کتابخانه تخصصی، کتابخانه‌ای است که توسط سازمان‌های دولتی و غیردولتی با هدف غیرانتفاعی بوجود می‌آیند. این نوع کتابخانه‌ها در سازمان‌ها یا مؤسسات برای کمک به کارکنان بوجود می‌آیند تا آنان را در کسب اطلاعات فنی و تخصصی مورد نیاز کمک کنند. در مجموعه کتابخانه‌های تخصصی منحصراً منابع اطلاعاتی سازمان مطبوع گردآوری می‌شود (سینایی،۱۳۷۸، ص۹). کتابخانه‌های تخصصی بر حسب سیاست‌ها، روش‌ها و مجموعه‌های مختلفی که دارند به چند نوع تقسیم می‌شوند، مانند کتابخانه‌های شرکت‌های صنعتی، کتابخانه‌های دولتی و سازمان‌های وابسته، کتابخانه‌های انجمن‌های حرفه‌ای مانند وکلا، مؤسسات پژوهشی مستقل، کتابخانه‌های مؤسسات بازرگانی و امثال آن (محسنی، ۱۳۸۶، ص۶۵).