وبلاگ

۵-۳-نتیجه ­گیری
فرضیه اول­: بین قیمت هر سهم وسود هر سهم رابطه مثبت ومعنا داری وجوددارد.
مطابق فرضیه اول مطابق جدول (۴-۴)فصل چهارم می­توان استنباط نمودکه درسطح اطمینان%۹۵ بین قیمت هرسهم وسودخالص هرسهم رابطه مثبت ومعناداری وجودداردلذافرضیه اول پژوهش مبنی بروجودرابطه مثبت ومعناداربین قیمت هرسهم وسودخالص هرسهم تایید­می­گردد.
فرضیه دوم: در شرکت های با مسائل نمایندگی گردش وجوه نقد آزاد، ارتباط بین قیمت هر سهم و سود خالص هر سهم کمترمی­باشد.
مطابق جدول (۴-۴)فصل چهارم می­توان استنباط نمودکه در سطح­اطمینان۹۵%مساله نمایندگی جریان­وجوه­نقدآزادتاثیرمنفی ­ومعناداری­درارتباط­بین قیمت هرسهم وسودخالص هرسهم خواهدداشت به­عبارتی­محتوای اطلاعاتی سودهرسهم درشرکتهای دارای مسائل­جریان وجوه نقدآزادکمترازسایرشرکتهاست درواقع ضریب متغیرسودهرسم درشرکتهای دارای مسائل جریان نقدآزادمنفی ومعناداراست. بنا بنظر جنسن^[۸۳](۱۹۸۶) مدیران شرکت هایی که دارای مسایل ناشی از جریان های نقد آزاد هستند؛ تمایل به رشد شرکت بیش از اندازه بهینه آن دارند؛ زیرا رشد شرکت با افزایش منابع تحت کنترل مدیران، افزایش قدرت و همچنین افزایش پاداش ایشان را در پی خواهد داشت. با توجه به متفاوت بودن اهداف مدیران از اهداف مالکان، وجود جریان های نقد ایجاد شده در داخل شرکت مازاد بر نقد لازم جهت تامین مالی پروژه های جدید با خالص ارزش فعلی مثبت، منجر به سرمایه گذاری این مبالغ در پروژه هایی با خالص ارزش فعلی منفی گردیده و در نتیجه موجب ایجاد پتانسیل اتلاف این منابع خواهد شد.
فرضیه سوم:بین قیمت هر سهم وارزش دفتری هر سهم رابطه مثبت ومعناداری وجود دارد.
مطابق جدول(۴-۴)فصل چهارم می­توان استنباط نمودکه درسطح اطمینان ۹۵%بین قیمت هرسهم وارزش­دفتری هرسهم رابطه مثبت ومعناداری وجود دارد.لذافرضیه سوم پژوهش مبنی بروجود رابطه مثبت ومعناداربین قیمت هرسهم وارزش دفتری هرسهم تایید می­گردد.
فرضیه چهارم : در شرکت های با مسائل نمایندگی گردش وجوه نقد آزاد، ارتباط بین قیمت هر سهم و ارزش دفتری هر سهم کمترمی باشد
مطابق جدول (۴-۴)میتوان استنباط نمودکه درسطح اطمینان ۹۵%که­ مساله جریان نقدآزادهستندتاثیرمعنادار بررابطه بین قیمت هرسهم وارزش دفتری هرسهم ندارد. لذا با توجه به عدم معناداری اثر مسئله نمایندگی گردش وجوه نقد آزاد بر ارتباط بین قیمت هر سهم و ارزش دفتری هر سهم، فرضیه چهارم پژوهش مورد تایید واقع نمی­گردد.این یافته ها، شواهدی مبنی بر اعتبار شیوه برآورد جریان های نقد آزاد و طبقه بندی صحیح شرکت هایی که با مسائل نمایندگی مواجهند ارائه می دهد. اعمال نظرهای مدیران شرکتهای با جریان های نقد آزاد بالا در گزارشگری مالی، در اقلام تعهدی تبلور می یابد. اقلام تعهدی تفاوت بین سود با جریان های نقدی است و میزان سودخالص و به تبع آن ارزش دارایی های شرکت را بگونه ای غیر واقعی افزایش می دهد. هرچه این اقلام بالاتر باشند، سود گزارش شده بی کیفیت تر و غیرواقعی تر است. شواهد زیادی در خصوص تاثیر اقلام تعهدی و کیفیت پایین سودهای گزارش شده بر نگرش استفاده کنندگان از صورتهای مالی در دست است.(برای مثال تئو و سایرین ^[۸۴](۱۹۹۸)؛ کالینز و هریبار^[۸۵] (۲۰۰۰) ؛ برادشاو و سایرین۲۰۰۱^[۸۶])؛ شی ^[۸۷](۲۰۰۱)). نتایج این تحقیقات حاکی از واکنش منفی سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان صورتهای مالی به اقلام تعهدی می باشد.

بالا بودن اقلام تعهدی بخودی خود باعث ایجاد شکاف بین ارقام بازار با ارقام حسابداری می شود. زیراکه بازار سرمایه سهام براساس تمام اطلاعات موجود در بازار قیمت گذاری می کند و چنانچه ارقام حسابداری توسط مدیریت تحریف شده باشند نمی توانند عوامل مناسبی برای ارزش­گذاری و پیش بینی قیمت سهام باشند. با توجه به مطالب فوق مساله اصلی این پژوهش بررسی تاثیر مسئله نمایندگی جریان وجوه نقد آزاد بر محتوی اطلاعاتی سود و ارزش دفتری هر سهم است.این پژوهش با نتایج حاصل از پژوهش­های یون ومیلر^[۸۸](۲۰۰۳)تاثیرجریان نقد آزادومحتوای اطلاعاتی سودحسابداری رابربازده سهام در۱۰۵شرکت کره­ای دربازه ۵ساله راموردبررسی قراردادندنتایج پژوهش نشان دادکه محتوای اطلاعاتی سودبابازده سهام وجریانات نقدی رابطه قوی ومثبتی داردو ﻓﻮادرﺣﻤﺎنوﻣﺤﺪﺻﺎﻟﺢ۲۰۱۰که به بررسی تاثیر مسئله جریان نقدآزادﺑﺮﻣﺤﺘﻮیاﻃﻼﻋﺎﺗﻲﺳﻮدوارزشدﻓﺘﺮیﻫﺮﺳﻬﻢﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. همسو می­باشد آﻧﻬﺎنیز به آزﻣﻮناﻳﻦﻣﻬﻢﭘﺮداﺧﺘﻨﺪﻛﻪآﻳﺎﻣﺤﺘﻮایاﻃﻼﻋﺎﺗﻲﺳﻮدﺣﺴﺎﺑﺪاریوارزشدﻓﺘﺮیﻫﺮﺳﻬﻢدرﺷﺮﻛﺖﻫﺎیدارایﻣﺴﺎﺋﻞﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﺟﺮﻳﺎنوﺟﻮهﻧﻘﺪﻧﺴﺒﺖﺑﻪﺳﺎﻳﺮﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻛﻤﺘﺮاﺳﺖ؟ﻧﺘﺎﻳﺞﻧﺸﺎنﻣﻲدﻫﺪﻛﻪﻣﺤﺘﻮیاﻃﻼﻋﺎﺗﻲﺳﻮدوارزش­دﻓﺘﺮیﻫﺮﺳﻬﻢدرﺷﺮﻛﺖﻫﺎی­دارایﻣﺸﻜﻼت­ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﮔﺮدش­وﺟﻮهﻧﻘﺪآزادﻛﻤﺘﺮاﺳت.
۵-۴- پیشنهادها
۵-۴-۱- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج پژوهش
با توجه به نتایج پژوهش حاضر پیشنهادهایی برای استفاده از این نتایج به شرح زیر ارائه می­گردد:
باتوجه به نتایج فرضیه اول وسوم که بیان می­کندبین قیمت سهام وسودسهام وارزش دفتری سهام رابطه مثبت ومعناداری­وجودداردمشخص می­ شود که ارقام حسابداری (سودسهام وارزش دفتری)برای استفاده کنندگان ازاطلاعات مالی دارای محتوای اطلاعاتی است.پس سودوارزش دفتری سهام به عنوان یکی ازعوامل مهم موردتوجه سرمایه ­گذاران می­باشدوازطرفی قیمت سهام ورابطه آن باسودسهام وارزش دفتری می­تواندبه اعتباردهندگان نیزاطمینان­قابلیت وصول اصل وبهره وجوه خودرابدهد.بنابراین باتوجه به این نتایج واهمیت موضوع به ارائه دهندگان اطلاعات مالی پیشنهادمی­گردد که اطلاعات مربوط به سودسهام وارزش دفتری آن راباشفافیت وکیفیت بالاتر ارائه دهند.که این کیفیت بالاتردرباره ارقام حسابداری می­تواندقابلیت پیش ­بینی صحیح ودرنتیجه تصمیم گیری درست استفاده­کنندگان درباره خریدویا فروش سهام ونهایتاتعیین قیمت جاری سهام وارزش کل شرکت رادرپیداشته باشد .
باتوجه به نتایج فرضیه سوم که بیان می­کنددرشرکتهای که دارای مسائل تضادنمایندگی جریان وجه نقدآزادرابطه بین قیمت سهام وسودسهام کمتراست.
در حوزه کاربردی پیشنهاد می شود که سرمایه گذاران در ارزیابی شرکت های پذیرفته شده در بورس علاوه بر بررسی وضعیت سوددهی و بازده حاصل از سهام شرکت، به شاخصهای مرتبط با مسائل نمایندگی نیز توجه داشته باشند.در این تحقیق جهت تشخیص این مسائل در شرکت ها از جریان نقد آزاد استفاده شد و ثابت شد که در شرکت هایی که جریان نقد آزاد بالایی داشته محتوای اطلاعاتی ارقام گزارش شده(سود خالص هر سهم) کمتر بوده است. بنابراین بکارگیری نتایج این تحقیق در حوزه تصمیم گیری های سرمایه گذاری مطلوب بنظر می رسد. همچنین به مالکان و سهامداران شرکت های سهامی توصیه می شود که تدابیری برای همسوسازی منافع مالکان با مدیران و کاهش مسائل و مشکلات نمایندگی اتخاذ نمایند. از جمله این اقدامات اعطای اختیار خرید سهام می باشد که باعث می شود مدیران شرکتهای سهامی در جهت ارزش آفرینی برای شرکت تلاش نمایند. گنجاندن مبحث حاکمیت شرکتی و مدیریت سود در سر فصل دروس حسابداری و بکارگیری روشی پویا که بتواند آموزش لازم را به حسابداران و مدیران آینده کشور در خصوص بهترین رویه­های حاکمیت شرکتی بدهد، نیز ضروری به نظر می­رسد.
۵-۴-۲- پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی
با عنایت به مطالب ارائه شده، مشاهده می گردد که مشکلات نمایندگی(در این پژوهش مشکل جریان وجوه نقد آزاد بیان شده است) باعث ایجاد تاثیراتی در اطلاعات حسابداری(در این پژوهش محتوای اطلاعاتی سود و ارزش دفتری هر سهم مد نظر بوده است) شده لذا انجام پژوهش­هایی در زمینه تخفیف(کاهش) مشکلات نمایندگی و یا افزایش محتوای اطلاعات حسابداری به صورت زیر مطلوب به­نظر می رسد:
۱- بررسی تاثیرات سازوکارهای حاکمیت شرکتی(سازوکارهای داخلی و خارجی حاکمیت شرکتی) در کاهش مشکلات نمایندگی ناشی ازجریان وجوه نقد آزاد و افزایش محتوای اطلاعات حسابداری
۲- بررسی تاثیراقلام تعهدی اختیاری(اقلام تعهدی مدیریت شده) بر محتوی اطلاعاتی سود و ارزش دفتری هر سهم در شرکتهای که با مساله نمایندگی جریان وجو نقد آزاد مواجه اند.
۳-استفاده ازمدلهای دیگربه منظورسنجش مساله تضادنمایندگی جریان وجه نقدآزادورابطه آن باارقام حسابداری
۴- انجام این پژوهش بااستفاده از الگوهای ریاضی وآماری جدید.
۵-بررسی تاثیرتضادنمایندگی جریان وجوه نقدآزادبرساختارسرمایه .
۵-۵- محدودیت‌های پژوهش
در هنگام انجام هرپژوهش محدودیت هایی نیز بر سر راه محقق قرار می گیرد که این تحقیق نیز از آن مستثنی نیست. عمده ترین محدودیت های تحقیق حاضر که در تفسیر یافته‌های پژوهش و تعمیم آن باید مد نظر قرار گیرد به شرح زیر است:
۱ - به دلیل ماهیت متفاوت وفعالیت شرکت­های سرمایه ­گذاری این گونه شرکت ها ازجامعه مورد مطالعه حذف شده اندبنابراین نتایج پژوهش قابل تعمیم به همه شرکتها نیست.
۲- داده­هاازبابت تورم وسایرمتغیرهای حسابداری تعدیل نشده­اند.
۳-قلمروآزمون فرضیه ­های پژوهش محدوده سالهای ۱۳۸۵تا۱۳۹۱بوده است لذادرتسری یافته­های پژوهش به دوره­ های زمانی دیگربایدجانب احتیاط رارعایت کرد.
فهرست
منابع ومآخذ
منابع فارسی

• • اسکات، ویلیام. (۲۰۰۳)،ترجمه علی پارساییان، (۱۳۸۸) .« تئوری حسابداری مالی(جلد دوم)»، انتشارات ترمه.

• • احمدپور،رسائیان (۱۳۸۸).بررسی اختلاف قیمت پیشنهادی خریدوفروش بانوسان­های بازده سهام وارزش بازارشرکتدربورس(فصلنامه پژوهش­هاوسیاست­های اقتصادی ۹۲-۷۵

• • اشراقی، فریدون. (۱۳۸۴)، «بررسی عوامل موثر بر هموارسازی سود در میان شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران » ، پایان نامه کارشناسی ارشد، موسسه عالی بانکداری ایران.

• • آذر، عادل؛ مؤمنی. منصور: (۱۳۸۴).«آمار و کاربرد آن در مدیریت» ، جلد دوم، چاپ هشتم، انتشارات سمت، تهران.

• • توبره ریزی و پیری،(۱۳۹۱)،"بررسی اثر خصوصی سازی برعملکرد مالی وعملیاتی بنگاههای مشمول واگذاری"پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ارومیه

• • توچکی، محمود. (۱۳۸۱)، «تاثیر هموارسازی سود بر بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد مشهد.

• • ثقفی،علی­ومهدی­بهارمقدم(۱۳۸۷)محرک­موثربرمدیریت­سودفصلنامه­توسعه وسرمایه،شماره۲ص۱۲۵-۱۰۳

• • حساس­یگانه ،یحیی،اسکندرمرادی(۱۳۸۵)،بررسی رابطه بین سرمایه ­گذاران نهادی­وارزش شرکت ،بررسی­های حسابداری وحسابرسی،شماره ۵۲،ص۱۲۲-۱۰۷

• • دلاور، علی. (۱۳۸۳)، «مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی» ، چاپ سوم، تهران، انتشارات رشد، ۳۵-۶۶٫

• • خدادای و حاجی زاده. (۱۳۹۰)، « تئوری نمایندگی و حق الزحمه حسابرسی مستقل»، پژوهش های حسابداری مالی، صفحات ۹۲-۷۶٫

• • خدمتی، همپا . (۱۳۸۸)، « تاثیر حاکمیت شرکتی بر هموارسازی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تبریز.

• • سینایی ،ح،رشیدزاده (۱۳۸۹).بررسی ارتباط­بین تغییرات­سهام بازارباارزش­گذاری عایدات وفرصت­های رشدآتی شرکت­ها.بررسی­های حسابداری وحسابرسی،۱۷(۵۹):۴۶-۳۱

• رجبی،روح­اله،حمزه­محمدی­خشوئی،هزینه­ های­نمایندگی­وقیمت­گذاری­خدمات­حسابرسی مستقل

در طول این هفتاد سال چندین تئوری در رشته های مختلف توسعه یافته اند که به طور مکرر در مطالعاتی که امروزه در مورد برون سپاری وجود دارد، به طور خلاصه به آنها اشاره می شود. ۱۰ تئوری که از آنها بیشتر در مقالات و منابع علمی به عنوان ریشه های برون سپاری یاد می شود به شرح زیر می باشند:

1. 1. تئوری هزینه مبادله

1. 1. دیدگاه بر اساس منابع

1. 1. تئوری عامل اصلی

1. 1. تئوری ادغام عمودی

1. 1. مدیریت استراتژیک

1. 1. اقتصاد تکاملی

1. 1. دیدگاه ارتباط

1. 1. اقتصاد صنعتی

1. 1. تئوری هم ترازی استراتژیک

1. 1. تئوری شایستگی اصلی

عموما در تحقیقات مربوط به برون سپاری چهار پرسش متداول مد نظر قرار می گیرد که عبارتند از:

1. 1. چرا باید برون سپاری کنیم؟

1. 1. کدام فعالیت ها و فرایند ها باید برون سپاری شوند؟

1. 1. عوامل اصلی موفقیت در ارتباط با برون سپاری کدامند؟

1. 1. چگونه باید این برون سپاری را هدایت کنیم؟

برون‌سپاری باعث کاهش هزینه های اجرایی و بالا بردن بهره وری در کسب و کار های کوچک و بالا بردن توان رقابتی آنها می شود.
با توجه به گزارش گارتنر بازار برون‌سپاری در سال ۲۰۰۳، در کشور آمریکا معادل ۱۵ میلیارد دلار بوده است.
مراحل ۱۰ گانه گارتنر جهت موفقیت در برون سپاری

• • جا انداختن تفکر برون‌سپاری به عنوان یک روش عملی

• • همراستا کردن تمام فعالیتهای مرتبط با برون‌سپاریبا راهبردهای کسب و کار

• • داشتن توقعات واقع بینانه از کسب سود قبل از اقدام به برون سپاری

• • بالا بردن ارزش خدمات منعطف در مقابل خدمات ثابت

• • انتخاب روش های تحویل سازگار با اهداف تجاری و کسب وکار سازمان

• • تعریف محرکها و روش ارتباطی به جهت حصول سود دو جانبه

• • مذاکرات پی در پی جهت اتخاذ معامله برنده-برنده

• • ارائه راه حلهای تجاری بر مبنای شبکه تولیدکنندگان

• • توسعه و پیاده سازی روش های مدیریت توزیع متمرکز

• • ایجاد تعادل میان نظارت و اعتماد در روابط برون سپاری

۲-۱۱ سیستم اطلاعاتی
همان طور که می دانیم همزمان با ظهور فن آوری، و حضور آن در سازمان ها، توسعه ی سیستم های اطلاعاتی نیز روز به روز افزایش یافت. دیوید و السون، یک سیستم اطلاعاتی را به عنوان یک سیستم یکپارچه به منظور ارائه ی اطلاعات برای پشتیبانی عملیات، مدیریت، و تصمیم گیری در یک سازمان تعریف کرده اند. به عبارتی دیگر می توان گفت که یک سیستم اطلاعاتی، عبارت است از یک سیستم کامل طراحی شده برای تولید، جمع آوری، سازماندهی، ذخیره و توزیع اطلاعات در یک سازمان. این اطلاعات بسته به نوع سیستم اطلاعاتی برای تصمیم گیری، کنترل، ساخت محصولات جدید و … مورئ استفاده قرار می گیرند. داده های جمع آوری شده از سازمان یا محیط خارج از آن، به عنوان ورودی یک سیستم اطلاعاتی به شکلی با معنا پردازش شده، و خروجی به افراد یا فعالیت هایی که از آنها استفاده می کنند منتقل می شود. برخی از سیستم های اطلاعاتی عبارتند از سیستم پردازش تراکنش^[۵]، سیستم اطلاعاتی مدیریت^[۶]، سیستم تصمیم یار^[۷]، سیستم اطلاعاتی اجرایی^[۸] و …]۴۱[.

توسعه ی سیستم اطلاعاتی به طور عمده بر روی کارایی فرایندهای کسب و کار و به صورت غیر مستقیم، بر روی برآورده کردن نیازمندی های مورد تقاضای سازمان تمرکز می کند.
امروزه تمامی سیستم‌های تولیدی به روشنی بیانگر این نکته‌اند که مفاهیم و ساختار کار آنها، از ایده «آدام اسمیت» مبنی بر تخصصی شدن کار و شکسته شدن یک کار به کارهای کوچک‌تر، گرفته شده است. تخصصی شدن کارها، تولید انبوه محصولات استاندارد شده را امکان‌پذیر می‌سازد.
مفهوم سیستم تولید یکپارچه، تنها شامل عناصر درون سازمان نبوده و از عناصری متعدد تشکیل شده است که در یک سوی آن تامین‌کنندگان مواد و قطعات و در سوی دیگر، مشتریان قرار دارند.
برای عملکرد موثر این سیستم‌ها، در طراحی آنها باید یکپارچه‌سازی بیشتر فعالیت با هم و کاهش لایه‌های سلسله مراتبی را مدنظر قرار داد. کندی جریان اطلاعات و یا ناکافی بودن آن بین واحد تولید و دیگر واحدها نظیر بازاریابی یا تحقیق و توسعه، مسئله‌ای رایج در شرکت‌های تولیدی است. برای بیشینه کردن کارایی سازمان، تمامی کارکردها به جای این‌که به تنهایی بهینه‌سازی شوند باید به صورت یکپارچه‌ با هم در تعامل باشند.
بیشتر سیستم‌های اطلاعات در محیط‌های تولیدی، برنامه‌های کاربردی تخصصی هستند که سعی دارند تکنولوژی‌های پیشرفته تولید را با بهره گرفتن از رایانه، قابل استفاده و کنترل کنند.
سیستم اطلاعات جامع تولید در پی آن است که این برنامه‌های کاربری تخصصی و جزیره‌ای مهندسی، تولیدی و تجاری را در قالب یک سیستم اطلاعاتی جامع یکپارچه ترکیب کند.
در این راستا با شناخت تهدیدات و فرصت‌های محیطی، قابلیت‌ها ی این‌گونه سیستم‌ها، استراتژی طراحی و توسعه آنهاست. همچنین خواهیم دید که چگونه این سیستم‌ها به عنوان سلاحی رقابتی به‌کار گرفته می‌شوند.
۲-۱۲ کارهای انجام شده د ر ارتباط با به کارگیری سیستم اطلاعاتی در یکپارچگی واحد های مختلف تولید
سیستم اطلاعات جامع تولید، جایگزینی قدرتمند برای کسب مزیت رقابتی بوده و وضعیت جاری و تکنولوژی اطلاعات را با هم درمی‌آمیزد. این سیستم، حرکت به سوی یکپارچگی کامل تکنولوژی تولید و استراتژی کسب و کار را در یک سیستم اطلاعاتی نشان می‌دهد و شامل تمامی کارکردهایی است که یک شرکت تولیدی باید دارای آنها باشند.
نمونه این کارکردها، ماجول‌های تحلیل بازار، کنترل کیفیت، مدیریت کیفیت و پشتیبانی از تصمیم‌گیری است. سیستم اطلاعات جامع تولید، قابلیت پاسخگویی سریع به تغییرات را فراهم ساخته و انعطاف‌پذیری در تولید محصولات را تسهیل می‌بخشند.
با بهره گرفتن از این سیستم‌ها، طراحی و حمایت از استراتژی‌های رقابتی در یک سازمان، قابل دستیابی بوده و می‌توان از عهده تغییرات در تکنولوژی، منابع و مسئولیت‌ها برآمد.
امروزه تمامی سیستم‌های تولیدی به روشنی بیانگر این نکته‌اند که مفاهیم و ساختار کار آنها، از ایده «آدام اسمیت» مبنی بر تخصصی شدن کار و شکسته شدن یک کار به کارهای کوچک‌تر، گرفته شده است. تخصصی شدن کارها، تولید انبوه محصولات استاندارد شده را امکان‌پذیر می‌سازد.

درین عالم به جز الله هو نیست
(همان منبع، ۶۶۹).

اقبال، عبادت و پرستش الله، به عنوان یگانه معبود سزاوار پرستش را، از نشانه های انسانی که به مقام خداشناسی رسیده است می داند.
نائل شدن به مقام مرد حق(مقام انسان حقّانی)
اقبال تعبیر مرد حق را، برای انسانی که در فکر رضای الهی است به کار می برد. وی معتقد است که مرد حق باید راهی را در پیش گیرد که حضرت محمّد(ص)، انسان ها را بدان فراخوانده است. افکارِ مرد حق برای مسلمانان و مومنان، می تواند سرمشق باشد. چنین انسانی، همان گونه که از نامش پیداست، حافظ و مدافعِ حقّ و حقیقت است. یکی از اساسی ترین ویژگی های مرد حق، تلاش برای معرّفیِ مرجعیّت قرآن کریم، برای جهت دهی به افکار و اعمال، و اجرای آموزه های قرآن توسط خود اوست. ملاکی که مرد حق، برای سنجشِ درستی یا نادرستیِ اعمال به کار می گیرد، مطابقت این اعمال با منابعی است که توسط قرآن معرّفی شده اند.

مردِ حق جانِ جهان چارسوی
ای ز افکار تو مؤمن را حیات
حفظِ قرآن عظیم آیین توست
فطرتِ تو مستنیر از مصطفی است
مردِ حق از کس نگیرد رنگ و بو

آن به خلوت رفته را از من بگوی
از نفس های تو ملّت را ثبات
حرفِ حق را فاش گفتن دینِ توست
باز گو آخر مقامِ ما کجاست؟
مردِ حق، از حق پذیرد رنگ و بو
(همان منبع، ۴۶۳).

در بحث از اهداف تربیتی از دیدگاه اقبال لاهوری، باید به دو نکته توجّه کرد: نخست این که باید دقّت کرد که اقبال با الفاظ و عبارات گوناگونی مانند: مقام خداشناسی، مقام رهبری حیات درونی و بیرونی، مقام خودی، مقام نیابت الهی(خلیفه اللهی) و مقام مرد حق، هدف غایی تربیت را بیان می کند. امّا اگر کمی در این مقام هایی که اسامی مختلفی دارند و عبارات دقّت کنیم، در می یابیم که تمامی اهداف غایی مورد اشارۀ اقبال، زیر مجموعۀ مقام نیابت الهی قرار دارند و مقام نیابت الهی، محیط و دربرگیرندۀ اهداف غایی دیگر است. نکته ی دیگر این است که، اگر تمامی اهداف واسطیِ مدِّ نظر، تحقّق یایند، آدمی خود به خود به مرحلۀ انسان کامل، نیابت الهی و یا به تعبیرِ خودِ اقبال، مقامِ خودی دست خواهد یافت.
اهداف واسطی
اطاعت و بندگی خداوند
اقبال نخستین هدف و مرحلۀ تربیت را اطاعت می نامد. منظور از اطاعت، اطاعت از اوامر الهی، انجام واجبات و ترک محرّمات بر اساس شریعت الهی است، ابتدایی ترین و در عین حال یکی از مشکل ترین مراحلی که پیامبر اکرم(ص) انسان ها را به این کار توصیه کرده است.

خدمت و محنت، شعار اُشتر است
سَرخود از کیفیت رفتار خویش
تو هم از بارِ فرایض سَر متاب
ناکَس از فرمان پذیری کس شود

صبر و استقلال شعار اُشتر است
در سفر صابرتر از اسوار خویش
بر خوری از عنده حُسن المآب
آتش ار باشد ز طغیان خس شود
(همان منبع، ۹۳).

در سورۀ اسراء آمده است که: “و به تحقیق که فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنها را در خشکی و دریا (بر مرکب ها) حمل کردیم و از روزی های پاکیزه روزی شان کردیم و آنها را بر بسیاری از آفریدگان خود برتری کامل دادیم"(قرآن کریم، اسراء، آیه ۷۰). خداوندی که با تمام جلال، جمال و جبروت اش چنین لطفی را در حقّ آدمی روا داشته است و بالاتر از همه، نعمتِ وجود را به انسان عطا کرده است، اطاعت و بندگی چنین پروردگاری از وظایف انسان است.
ضبط نفس(کنترل تمایلات)

۲-۱۴-۲-۳- ۱- سازگاری در قضاوت‌ها
تقریباً تمامی محاسبات مربوط به فرایند تحلیل سلسله مراتبی بر اساس قضاوت اولیه تصمیم گیرنده که در قالب ماتریس مقایسات زوجی ظاهر می‌شود، صورت می‌پذیرد و هر گونه خطا و ناسازگاری در مقایسه و تعیین اهمیت بین گزینه‌ها و شاخص‌ها نتیجه نهایی به دست آمده از محاسبات را مخدوش می‌سازد. نرخ ناسازگاری^[۴۸] که در ادامه با نحوه محاسبه آن آشنا خواهیم شد، وسیله‌ای است که سازگاری را مشخص ساخته و نشان می‌دهد که تا چه حد می‌توان به اولویتهای حاصل از مقایسات اعتماد کرد. برای مثال اگر گزینه A نسبت به B مهمتر (ارزش ترجیحی ۵) و B نسبتا مهمتر (ارزش ترجیحی ۳) باشد، آنگاه باید انتظار داشت A نسبت به C خیلی مهمتر (ارزش ترجیحی ۷ یا بیشتر) ارزیابی گردد یا اگر ارزش ترجیحی A نسبت به B، ۲ و B نسبت به C،‌ ۳ باشد آنگاه ارزش A نسبت به C باید ارزش ترجیحی ۴ را ارائه کند. شاید مقایسه دو گزینه امری ساده باشد، اما وقتیکه تعداد مقایسات افزایش یابد اطمینان از سازگاری مقایسات به راحتی میسر نبوده و باید با به کارگیری نرخ سازگاری به این اعتماد دست یافت. تجربه نشان داده است که اگر نرخ ناسازگاری کمتر از ۱۰/۰ باشد سازگاری مقایسات قابل قبول بوده و در غیر اینصورت مقایسه‌ها باید تجدید نظر شود. قدم‌های زیر برای محاسبه نرخ ناسازگاری به کار گرفته می‌شود:

گام ۱. ماتریس مقایسه زوجی ماتریس مورد نظر ( A ) را تشکیل می دهیم.
گام ۲. بردار ستونی «وزن نسبی» ( W ) را مشخص می نماییم.
گام۳. محاسبه بردار مجموع وزنی: ماتریس مقایسات زوجی ( A ) را در بردار ستونی ( W ) ضرب می کنیم، بردار جدیدی را که به این طریق بدست می‌آورید، بردار مجموع وزنی نامیده می شود.
گام۴. محاسبه بردار ناسازگاری: عناصر بردار مجموع وزنی را بر بردار وزن نسبی تقسیم کنید. بردار حاصل بردار ناسازگاری نامیده می‌شود.
آیا بزرگترین مقدار ویژه ماتریس( A ) یعنی λmax مشخص است؟ اگر پاسخ مثبت است به قدم بعدی می رویم در غیر این صورت مقدار آنرا تخمین می زنیم:
بدست آوردن λmax، میانگین عناصر برداری ناسازگاری λmax را به دست می‌دهد.
گام۵. محاسبه شاخص ناسازگاری: شاخص ناسازگاری^[۴۹] بصورت زیر تعریف می‌شود:

n : عبارتست از تعداد گزینه‌های موجود در مساله
گام ۶. محاسبه نرخ ناسازگاری: نرخ ناسازگاری^[۵۰] از تقسیم شاخص ناسازگاری برشاخص ناسازگاری ماتریس تصادفی^[۵۱] بدست می‌آید.

نرخ ناسازگاری ۱/۰ یا کمتر سازگاری در مقایسات را بیان می‌کند]۷[.
شاخص ناسازگاری تصادفی از جدول زیر استخراج می‌شود.
جدول ۲-۶: مقدار شاخص های ناسازگاری تصادفی برای ماتریس هایی با ابعاد مختلف. ]۷[.

۲-۱۴-۲-۴ اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی
توماس ساعتی ( بنیان گذار این روش ) چهار اصل زیر را به عنوان اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی بیان نموده و کلیه محاسبات، قوانین و مقررات را بر این اصول بنا نهاده است. این اصول عبارتند از:
اصل۱ : شرط معکوسی، اگر ترجیح عنصر A بر عنصر B برابر n باشد، ترجیح عنصر B بر عنصر A برابر n/1 خواهد بود.
اصل۲ : اصل همگنی، عنصر A با عنصر B باید همگن و قابل مقایسه باشند. به بیان دیگر برتری عنصرA بر عنصر B نمی تواند بی نهایت یا صفر باشد.
اصل۳ : وابستگی، هر عنصر سلسله مراتبی به عنصر سطح بالاتر خود می تواند وابسته باشد و به صورت خطی این وابستگی تا بالاترین سطح می تواند ادامه داشته باشد.
اصل۴ : انتظارات، هرگاه تغییری در ساختمان سلسله مراتبی رخ دهد پروسه ارزیابی باید مجدداً انجام گیرد.
۲-۱۴-۲-۵- مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی
این فرایند مجموعه ای از قضاوت ها ( تصمیم گیری ها ) و ارزش گذاری های شخصی به یک شیوه منطقی می باشد. به طوری که می توان گفت تکنیک از یک طرف وابسته به تصورات شخصی و تجربه جهت شکل دادن و طرح ریزی سلسله مراتبی یک مسئله بوده و از طرف دیگر به منطق، درک و تجربه جهت تصمیم گیری و قضاوت نهایی مربوط می شود. از جمله ویژگی های فرایند تحلیل سلسله مراتبی عبارتند از :
یگانگی و یکتایی مدل
فرایند تحلیل سلسله مراتبی یک مدل یگانه، ساده و انعطاف پذیر برای حل محدوده وسیعی از مسایل بدون ساختار است که به راحتی قابل درک برای همگان می باشد.

تحت این شرایط گونه­ های فعال اکسیژن می­توانند به تمام ماکرومولکول­ها حمله کنند که باعث آسیب جدی اجزای سلولی می­ شود. DNA آسیب دیده و دچار جهش می­ شود که خود باعث غیر فعال شدن متابولیسم به صورت جبران ناپذیر و در نهایت مرگ سلولی می­ شود. تحت شرایط یکنواخت و ثابت گونه های فعال اکسیژن توسط سیستم های آنتی اکسیدانی متنوع جاروب خواهند شد (Karuppanapandian et al., 2011) .
۱-۸-۱-۲-سیستم های آنتی اکسیدانی آنزیمی
آنتی اکسیدان های آنزیمی شامل کاتالاز^[۲۱]، آسکوربات پراکسیداز^[۲۲]، گایاکول پراکسیداز^[۲۳]، سوپراکسید دسموتاز^[۲۴] و آنزیم های که محصولات پراکسیداسیون لیپیدها را سمیت زدائی می کنند. برای مثال اثر کاتالاز بیان می شود.

کاتالاز یک آنزیم دارای هم^[۲۵] است که تبدیل H₂O₂ را به H₂O و O₂ کاتالیز می کند. این آنزیم در تمام یوکاریوت های هوازی وجود دارد و وظیفه آن حذف H₂O₂ تولید شده در پراکسیزوم ها توسط اکسیدازهای درگیر در بتا اکسیداسیون اسیدهای چرب، تنفس نوری و کاتابولیسم پورین در طی تنش اکسیداتیو می باشد .
کاتالاز مشابه پروتئین D₁ فتوسیستم II به نور بسیار حساس است و سرعت برگشت^[۲۶] سریعی دارد که ممکن است نتیجه جذب نور توسط گروه هم و یا شاید غیر فعال شدن H₂O₂ باشد. تنش هایی از قبیل شوری، خشکی و فلزات سنگین که سرعت برگشت پروتئین را کاهش می دهند باعث کاهش فعالیت کاتالاز می شوند که این امر می تواند تحمل گیاهان را نسبت به تنش های محیطی محدود کند ( Hojati et al., 2010)
۱-۸-۱-۳-سیستم های آنتی اکسیدان غیر آنزیمی در گیاهان
آنتی اکسیدان­های غیر آنزیمی شامل آسکوربیک اسید^[۲۷]، گلوتاتیون، توکوفرول ها^[۲۸]، کاروتنوئیدها^[۲۹] و ترکیبات فنلی^[۳۰] می­باشند. به علاوه گروهی از آنزیم ها از قبیل مونودهیدرو آسکوربات ردوکتاز، دهیدروآسکوربات ردوکتاز و گلوتاتیون ردوکتاز برای بازسازی اشکال فعال آنتی اکسیدان­ها مورد نیاز خواهند بود.
کاروتنوئیدها ترکیبات آلی چربی دوست موجود در پلاستیدهای بافت های فتوسنتزی و غیر فتوسنتزی گیاهی می باشند.
کاروتنوئیدها وظایف بسیاری در متابولیسم گیاهی مانند نقش آن ها در تحمل تنش اکسیداتیو دارند. هم چنین آن­ها را به عنوان مولکول­های آنتن می­دانند که نور را در ناحیه nm570-450 طیف مرئی جذب کرده و انرژی تسخیر شده را به مولکول کلروفیل انتقال می­ دهند. با توجه به خصوصیات آنتی اکسیدانی کاروتنوئیدها، فتوسیستم ها در یکی از چهار روش زیر محافظت می شوند:
از طریق واکنش با محصولات پراکسیداسیون لیپیدها جهت خاتمه­دادن به واکنش های زنجیره ای
از طریق جاروب کردن اکسیژن یکتایی  و پراکنده کردن انرژی به صورت گرما
از طریق واکنش با مولکول های ^۳chl^* یا کلروفیل برانگیخته chl^* جهت جلوگیری از تشکیل اکسیژن یکتایی
از طریق پراکنده کردن انرژی برانگیختگی اضافه توسط چرخه گزانتوفیل
(Collins, 2001).
۱-۸-۲-ترکیبات فنلی
ترکیبات فنلی شامل فلاونوئیدها، تانن ها، هیدروکسی سینامات^[۳۱]، لیگنین وغیره در واقع ترکیبات ثانویه گوناگونی هستند که در بافت های گیاهی فراوان می­باشند. پلی فنل­ها دارای یک ساختمان شیمیایی ایده آل برای جاروب کردن رادیکال های آزاد هستند. مشخص شده که آن ها در Vitro inآنتی­اکسیدان­های بسیار موثرتری نسبت به توکوفرول­ها و آسکوربیک اسید می­باشند. خصوصیات آنتی اکسیدانی فنل ها از پتانسیل احیا کنندگی بالای آن ها و از تواناییشان در کیلات کردن یون های فلزی انتقالی^[۳۲] و خاتمه دادن به واکنشFenton ناشی می­ شود.
مکانیسم اساسی دیگر خصوصیات آنتی اکسیدانی فنل­ها توانایی ترکیبات پلی فنلی و فلاونوئیدها در تغییر دادن کینتیک پراکسیداسیون از طریق تغییر دادن lipid packing به منظور کاهش سیالیت غشاها می باشد. این تغییرات می ­تواند از انتشار رادیکال های آزاد ممانعت کرده و واکنش های پراکسیداسیون را محدود کند. ترکیبات فنلی که به عنوان آنتی اکسیدان ها عمل می کنند، می­توانند به عنوان خاتمه دهنده واکنش های زنجیره­ای رادیکال­های آزاد عمل کنند. به علاوه ترکیبات فنلی می­توانند در آبشار جاروب کردن گونه­ های فعال اکسیژن در سلول­های گیاهی شرکت کنند. در پژوهشی نشان داده شده است که فلاونوئیدها می­توانند کینتیک پراکسیداسیون را از طریق تغییر دادن lipid packing تغییر دهند. آن­ها از طریق کاهش دادن سیالیت غشاء، ممانعت کردن از انتشار گونه­ های فعال اکسیژن و محدود کردن واکنش­های پراکسیداتیو غشاها را تثبیت می­ کنند ( Arora et al., 2000).
۱-۹-برخی از جنبه های کاربردی آنتی اکسیدان های گیاهی
در سال های اخیر تمایل به استفاده از آنتی اکسیدان های طبیعی به دلیل اثرات سمی و سرطان زای آنتی اکسیدان های سنتزی افزایش یافته است . مطالعات متعددی نشان می دهند که بس یاری از گیاهان منابع بسیاری خوب آنتی اکسیدان های طبیعی هستند که می توانند جانشین آنتی اکسیدان­های سنتزی شوند . برخی از اثرات شناخته شده آنتی اکسیدان­های­ گیاهی به شرح ذیل است:
اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی، فعالیت ضداکسیداتیو، کنترل تنش اکسیداتیو ایجاد شده توسط رادیکال­های آزاد موجود در خون، بهبود فعالیت کبد و افزایش مقاومت آن در برابر سم­ها و تحریک فعالیت آنزیمی در سطح سلولی، اکسیداسیون اسیدهای چرب که تحت عنوان لیپوپراکسیداسیون ^[۳۳] نامیده می شود یک نتیجه مهم تنش اکسیداتی و یک واکنش زیستی آغاز شده توسط گونه­ های فعال اکسیژن است که در طی آن پروتون ها از اسیدهای چرب جدا می شوند.( Niki et al., 2005)
لیپوپراکسیداسیون شدیداً ساختار و عملکرد سلول­های پستانداران را تغییر می­دهد و می ­تواند متابولیت­های سمی ایجاد کند، مگر این که گونه­ های فعال اکسیژن به سرعت توسط آنتی اکسیدان­ها از بین بروند . در یک موجود زنده لیپوپراکسیداسیون در نقص عملکردهای فیزیولوژیکی از قبیل رشد، تولید مثل و ایمنی که به حساسیت بالا در برابر بیماری­های عفونی منجر می­ شود نقش خواهد داشت. هم چنین مشخص شده که رادیکال­های آزاد ایجاد شده توسط تنش اکسیداتیو ممکن است موجب اختلالاتی از قبیل سرطان، دیابت، بیماری های التهابی، آسم، بیماریcardiovasculor تخریب سلول های عصبی و پیری زودرس شوند
(Young et al., 2001).
بسیاری از گیاهان دارای مقادیر زیادی آنتی اکسیدان هستند که نقش مهمی را در جذب و خنثی کردن رادیکال­های آزاد ایفا می­ کنند . چنین ترکیباتی را می­توان به منظور جلوگیری و معالجه اختلالات وابسته به رادیکال­های آزاد استخراج کرد و مورد استفاده قرار داد. آنتی­اکسیدان هایی که به غذای حیوانات اضافه می­شوند، باعث محدود کردن لیپوپراکسیداسیون، حفظ سلامتی حیوان و کیفیت فرآورده می شوند( Wood et al., 2004) .
در کل اثرات آنتی اکسیدان های گیاهی از دو جنبه خاص مورد توجه قرار می گیرد:
به دلیل اثرات فیزیولوژیکی سودمندشان بر روی سلول­های انسان و این که آن­ها می­توانند جایگزین آنتی­اکسیدان­های سنتزی استفاده شده در مواد غذایی شوند. به علاوه این ترکیبات اغلب فعالیت زیستی بر­علیه انواع مختلف باکتری­ ها نشان می­ دهند (Barnabas et al. 1988).
فصل دوم
مروری بر پژوهش­های پیشین
۲-۱-مطالعات انجام شده در زمینه اثر بستر کشت بر رشد اندام زمینی واندام هوایی
عالی فرد و همکاران بررسی اثر نوع بستر کشت بر عملکرد و جذب برخی عناصر غذایی به وسیله خیار گلخانه­ای در کشت بدون خاک انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که بیشترین عملکرد میوه در بسترهای کشت کوکوپیت (۸۴/۶کیلوگرم درهر بوته) و پرلیت-کوکوپیت (۵۴/۶کیلو گرم در هر بوته) مشاهده گردید (عالی فرد و همکاران، ۱۳۸۹).
بررسی که توسط Maloupa و همکارانش اعلام کردند که پرلیت باعث افزایش زهکشی بسترکشت و بهبود تهویه آن می­ شود (Maloupa et al., 1992).
بررسی که توسط Savithri و همکارانش صورت گرفت دریافتند که کوکوپیت یک ترکیب حاصل از فرایندسازی پوسته میوه نارگیل می­باشد که از نظر فیزیکی ماده­ای اسفنجی و شبیه پیت ماس است. این ماده در سال­های اخیر به مقدار بسیار زیادی در صنعت باغبانی در اروپا، استرالیا و در سال های اخیر در آمریکا و کانادا مورد استفاده قرار گرفته است. کوکوپیت از نسبت های مساوی لیگنین و سلولز تشکیل شده است و غنی از پتاسیم و عناصر کم مصرف به ویژه آهن، منگنز، روی و مس می­باشد. به علت غلظت زیاد پتاسیم در کوکوپیت مورد استفاده به عنوان بستر کشت، مصرف کودهای پتاسیمی در این سیستم­ها کاهش یافته است
(Savithri et al., 1993).
Mitchiels و همکارانش اعلام کردند عموماً بسترهایی که برپایه پیت هستند، بسته به اندازه ذرات و جرم مخصوص حقیقی­شان تخلخل حجمی ۸۵ تا ۹۵ % دارند
(Mitchell et al., 1980).
بررسی که توسط پاداشت دهکایی و همکارانش نتایج این بررسی نشان داد که کمپوست شهری با درصد حجمی کم می ­تواند برای پرورش گیاهان گلدانی متحمل به هدایت الکتریکی تقریبا بالا استفاده شود (پاداشت دهکایی وهمکاران، ۱۳۸۸).
در برسی که توسط Hahn و همکارانش انجام شد تحقیقات نشان داده که استفاده از بسترهای پشم سنگ، کوکوپیت، پرلایت و ورمیکولایت در مقایسه با خاک، باعث زودتر به گل رفتن گل ژربرا گردیده است.­ همچنین، تعداد گل در بوته، طول گل، وزن گل و قطر گل در این بسترها بیشتر از خاک بود (Hahan et al., 2001).
در برسی که توسط آل بویه انجام داد به این نتیجه رسید که در پرورش نهال مرکبات به روش هیدروپونیک بیان می­دارد که محیط کشت پیت به تنهایی یا مخلوط آن به همراه پرلیت و کوکوپیت به نسبت ۲:۲:۱ در افزایش ارتفاع گیاه و افزایش تعداد برگ موثر بوده اند
(آل بویه، ۱۳۸۶).
ﻣﺎرﯾﻨﺎری و ﻫﻤﮑﺎران ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﮐﻤﭙﻮﺳﺖ ﺑﺮ ﺧﻮاص ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺧﺎک اﻇﻬﺎر ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﻤﭙﻮﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﻣﻮاد آﻟﯽ، ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ و ارﮔﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی زﻧﺪه ﺑﻪ ﺧﺎک ﻣﯽﮔﺮدد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﯿﮑﺮوارﮔﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی ﺑﻮﻣﯽ ﺧﺎک ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ( Marinari et al., 2000 ).
کریمی و همکاران در بررسی­های خود به این نتیجه رسیدند که محیط­های کشت حاوی ترکیبات هورمونی کاینتین، بنزیل آدنین و تی دیازورون به ترتیب باعث تولید پینه ترد و شکننده بیشتر و تولید گیاه از آرئول گردید. محیط کشت حاوی ۴ میلی­گرم در لیتر۲,۴- D نسبت به سایر محیط­ها و واریته شاخه نباتی نسبت به واریته هفت پر ریشه زایی بیشتری نشان دادند
(کریمی و همکاران، ۱۳۸۸).
۲-۲-مطالعات انجام شده در زمینه اثر بستر کشت بر میزان ترکیبات بیوشیمیایی گیاهان
گیاهان به تنش های غیر زنده از طریق پاسخ های پیچیده و متنوعی که عملکرد تعدادی از ژن ها را درگیر خواهد کرد پاسخ می دهند.پاسخ های گیاهان به تنش ها منجر به تغییرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی خاص در سلول می شود که از آن جمله می توان به تجمع ترکیبات آلی متنوع با وزن مولکولی کم اشاره کرد.این ترکیبات را محلول های سازگار یا اسمولیت می نامند Cortina et al. 2005)).
متابولیت­ها یا محلول های سازگار به سه گروه تقسیم می شوند.۱)آمینواسید ها مانند پرولین ۲)آمین ها مانندگلایسین بتائین ۳) پلی اول ها و قند الکل ها مانند تری هالوز و مانیتول (Rodriguez et al. 2005).
Kameli و Losel در سال ۱۹۹۳ نشان دادند که تجمع هگزوزها قبل از تجمع پرولین در ارقام گندم زمستانه مشاهده می­ شود. نتایج نشان داد که هگزوزها نشانگرهای حساس تری نسبت به پرولین در طی تنش هستند (Kameli et al., 1993).