مرحله دوم کدگذاری که به آن کدگذاری محوری گفته می‌شود، پژوهشگر یکی از طبقه‌ها را به عنوان طبقه محوری انتخاب کرده، آن را تحت عنوان پدیده محوری در مرکز فرایند، مورد کاوش قرار داده و ارتباط سایر طبقه‌ها را با آن مشخص می‌کند. ارتباط سایر طبقه‌ها با طبقه محوری در پنج عنوان می‌تواند تحقق داشته باشد (اشتراوس و کوربین، ۱۹۹۸)[۱۸۸]:
-
- شرایط علی[۱۸۹]. این شرایط باعث ایجاد و شکل‌گیری پدیده یا طبقه محوری می‌شوند. این شرایط را مجموعه‌ای از طبقه‌ها به همراه ویژگی‌هایشان تشکیل می‌دهد که مقوله اصلی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
-
- راهبردها (کنش‌ها و تعاملات)[۱۹۰]. بیانگر رفتارها، واقعیت‌ها و تعاملات هدف‌داری هستند که تحت تأثیر شرایط مداخله‌گر و بستر حاکم، حاصل می‌شوند.
-
- بستر حاکم[۱۹۱]. به شرایط خاصی که بر راهبردها تأثیر می‌گذارند بستر گفته می‌شود. تمیز آن‌ها از شرایط علی مشکل است. این شرایط را مجموعه‌ای از مفاهیم، طبقه‌ها یا متغیرهای زمینه‌ای تشکیل می‌دهند در مقابل شرایط علی که مجموعه‌ای از متغیرهای فعال است. گاهی اوقات متغیرهای بسیار مرتبط را ذیل شرایط علی و متغیرهایی با ارتباط کمتر را ذیل بستر حاکم طبقه‌بندی می‌کنند.
-
- شرایط مداخله‌گر[۱۹۲]. شرایطی هستند که راهبردها از آن‌ها متأثر می‌شوند. این شرایط را مجموعه‌ای از متغیرهای میانجی و واسط تشکیل می‌دهند. شرایط مداخله‌گر، شرایط ساختاری هستند که مداخله سایر عوامل را تسهیل یا محدود می‌کنند و صبغه علی و عمومی دارند.
-
- نتایج و پیامدها[۱۹۳]. برخی از طبقه‌ها بیانگر نتایج و پیامدهایی هستند که در اثر اتخاذ راهبردها به وجود می‌آیند. این روش کدگذاری که اصطلاحاً به آن مدل پارادایم کدگذاری محوری گفته می‌شود توسط اشتراوس و کوربین ارائه شده است و به این دلیل محوری گفته می‌شود که کدگذاری حول محور یک طبقه انجام می‌شود
شکل (۳-۸) مدل پارادایم کدگذاری محوری (منبع: بازرگان،۱۳۸۷: ۱۰۲)
تئوری پرداز، یکی از طبقه‌های حاصل
از کدگذاری باز را انتخاب کرده، آن را به عنوان پدیده محوری درالگوی کدگذاری محوری استفاده می‌کند.
شرایط علّی
پدیده اصلی
بستر حاکم
راهبردها (کنش و تعاملات)
شرایط مداخله‌گر
پیامدها
شاخصه‌های انتخاب یک طبقه محوی عبارت‌اند از:
-
- باید بتوان آن طبقه را در مرکز قرار داد یعنی، همه طبقه‌های اصلی دیگر بتوانند به آن ربط داده شوند؛
-
- باید بتوان آن را به‌کرات در داده‌ها مشاهده کرد یعنی، در همه (یا تقریباً همه) موردها، نشانه‌هایی وجود دارند که به مفهوم این طبقه اشاره می‌کنند؛
-
- توضیح و شرحی که با ربط دهی طبقه‌ها به یکدیگر (بر اساس طبقه محوری) ارائه شده و تکامل پیدا می‌کند منطقی و سازگار باشد. لازم نیست این ارتباط را تحمیل کرد؛
-
-
- باید بتوان برای بیان این طبقه نام یا عبارتی بکار برد که به قدر کافی انتزاعی باشد؛
-
-
- وقتی این طبقه مورد پالایش، توسعه و بهبود قرار می‌گیرد باید به عمق قدرت اکتشاف و تبیین نظریه افزوده شود؛
-
- اگر شرایط تغییر کند تبیین و توصیفی که بر اساس این طبقه در مورد فرایند ارائه می‌شود باید کماکان به قوت خود باقی بماند. هرچند تا حدودی تغییراتی در نحوه بیان آن به وجود بیاید (دانایی‌فرد و اسلامی،۱۳۸۹، برگرفته از خسروی، سروش. ۱۳۹۱).
۳-۱۳-۱۳-۳- گام ۳: کدگذاری انتخابی (گزینشی)
روند انتخاب مقوله اصلی به طور منظم و سیستماتیک آن با سایر مقوله‌ها، اعتبار بخشیدن به روابط، و پرکردن جاهای خالی با مقولاتی که نیاز به اصلاح و گسترش دارند. این روند شامل چند گام می‌باشد:
اولین گام متضمن توضیح خط اصلی داستان است. گام دوم ربط دادن مقولات تکمیلی بر گرد مقوله اصلی با بهره گرفتن از یک پارادایم (که در کدگذاری محوری توصیف شده است). گام سوم مرتبط ساختن مقولات به یکدیگر در سطح بعدی است. گام چهارم به تأیید رساندن آن روابط در قبال داده‌هاست. آخرین قدم تکمیل مقولاتی است که اصلاح و یا نیاز به بسط و گسترش دارند (نقوی،۱۰۴:۱۳۸۸، برگرفته از خسروی، سروش).
۳-۱۴- تحلیل متون به روش داده‌کاوی متنی جهت شکل‌گیری نظریه نهایی
در پژوهش جاری جهت شکل‌گیری نظریه نهائی و ارائه مدل در مورد موضوع مورد پژوهش از تکنیک متن‌کاوی جهت دسته‌بندی متون برآمده از کدگذاری‌های مختلف گرانددتئوری استفاده گردیده است (مراجعه کنید به بخش شرحی بر داده‌کاوی متنی در فصل دوم پژوهش جاری). مجموعه MKTPKS ارائه‌شده در روش داده‌کاوی متنی اخیر تکمیل گردید، و از اطلاعات هرمجموعه MKTPKS برای بررسی صحت و دقت درستی محتواهای استخراج شده از مصاحبه‌ها و کدگذاری‌های مختلف روش گراندد تئوری و هم چنین صحت و دقت یادداشت‌های نویسنده در روند پژوهش و بررسی محتواهای استخراج شده از ادبیات‌های مروری مورد استفاده قرار گرفت. بر این اساس متون هریک از بخش بر اساس اطلاعات تکمیلی خبرگان هر حوزه توسط ابزار داده‌کاوی متنی پردازش گردیده و برچسب A (مطلب مفید است) و یا برچسب B (مطلب غیرمفید یا نامرتبط است) دریافت می‌نمودند. مطالب دسته‌بندی شده پس از برچسب‌گذاری در اختیار هریک از مشارکت‌کنندگان در مصاحبه قرار می‌گرفت تا صحت و عدم صحت برچسب‌گذاری و هم چنین دقت، صحت و رعایت اصل امانت‌داری مصاحبه‌ها توسط محقق را تائید نمایند. در صورتی که هر دو فرایند مورد تائید شخص مشارکت‌کنندگان قرار می‌گرفت متن حاصل از مصاحبه که شامل انواع کدگذاری‌ها است وارد مرحله تدوین و نگارش نظریه و ارائه مدل نهائی می‌گردید، در صورتی که متون برچسب B دریافت می‌نمودند، کدگذاری‌های مختلف روش گراندد تئوری که توسط محقق و براساس متون مصاحبه‌های مشارکت‌کنندگان تنظیم گردیده بود مجدداً توسط محقق و براساس متون اصلی مصاحبه مورد بازبینی و کدگذاری مجدد قرار می‌گرفت، پس از بازبینی و کدگذاری، چرخه مذکور مجدداً در مورد محتواهای استخراج شده تکرار می‌گردید تا صحت، دقت و امانت‌داری محقق در خصوص محتواهای تولید شده مورد تائید مشارکت‌کنندگان قرار گیرد.
۳-۱۵- ارزیابی کیفیت داده‌ها و تفسیرها
روایی: روایی، پاسخ به این سؤال است که چقدر یافته‌های پژوهشگر با دنیای واقعی تطابق و هماهنگی دارد یعنی آیا یافته‌ها واقعاً وجود دارند؟ آیا چیزی که محقق در حال مشاهده و بررسی آن است همان چیزی است که او در حال سنجیدن و اندازه‌گیری آن است (دانایی فرد،۱۳۸۳،۵۸، برگرفته از خسروی، سروش. ۱۳۹۱). در این پژوهش از منابعی نظیر مصاحبه با اساتید و دانشجویان دکتری استفاده شده است. دامنه گردآوری داده‌ها و رسیدن به نظریه پژوهش، حدود ۸ ماه بوده است. یافته‌های این پژوهش برای مشارکت‌کنندگان ارائه و مدل تدوین شده توسط آن‌ها مطالعه و نقطه نظرات آن‌ها اعمال شده است. این پژوهش توسط ۲ نفر از اساتید مورد مطالعه و بازبینی قرار گرفته و مواردی جهت اصلاح یا تغییر مدل بیان شده است.
پایایی: پایایی به گستره تکرارپذیری یافته‌های پژوهش اشاره دارد. یکی از راه‌های نشان دادن پایایی مطالعه حسابرسی فرایند آن است. مطالعه و یافته‌های آن زمانی قابل حسابرسی هستند که محقق دیگر، بتواند مسیر تصمیم به کار رفته توسط محقق در طول مصاحبه را با روشنی و وضوح پیگیری کند و سازگاری مطالعه را نشان دهد. به علاوه محقق دیگر، باید بتواند به نتیجه‌گیری مشابه یا قابل مقایسه‌ای برسد، به عبارت دیگر نتیجه‌گیری وی در مورد داده‌ها، دیدگاه و موقعیت او متضاد با نتیجه‌گیری محقق نباشد. مسیر تصمیم راهی را برای محقق ایجاد می‌کند تا مسیر ارتباطات حسابرسی را تأیید کند. مسیر تصمیم متضمن بحث صریح و واضح تصمیمات گرفته شده درباره انتخاب‌های نظری، روشی و تحلیلی در طول مصاحبه است (مورفی،۲۰۰۸:۱۰۶، برگرفته از خسروی، سروش. ۱۳۹۱). بنابراین محقق پایایی داده‌ها و نتایج پژوهش را از طریق دو گام ذیل طی نمود:
-
- داده‌ها براساس تکنیک داده‌کاوی متنی برچسب‌گذاری شدند. (این گام توسط محقق پیشنهاد گردید)
-
- نقشه راه، مسیر تصمیمات و نحوه پیشبرد پژوهش را به طور شفاف در اخیار افراد ذی‌صلاح قرار داد.
-
- مجموعه داده‌های خام، داده‌های تحلیل شده، کدگذاری‌ها، مقولات، یادداشت‌ها، یادآورها، دیاگرام‌ها، فرایندهای پژوهش، اهداف و نتایج را در اختیار افراد ذی‌صلاح قرار داد.
پس از بررسی دقیق صاحب‌نظران و افراد ذی‌صلاح، پایائی و روایی تمام گام‌های پژوهش مورد تأیید قرار گرفت.
۳-۱۶- گام‌های پژوهش در یک نگاه
شکل (۳-۹) گام‌های پژوهش در یک نگاه
۳-۱۷- نرم‌افزار MAXQDA
نرم‌افزار مذکور ابزار حرفه‌ای برای تجزیه‌وتحلیل متن است که به‌عنوان یکی از پیشگامان دراین زمینه است (اولین نسخه در سال ۱۹۸۹ منتشر شد) که اولین انتخاب برای پژوهشگران و مؤسسات تحقیقاتی، از طیف وسیعی از رشته‌های علمی در سراسر جهان است. امروز، MAXQDA یکی از برنامه‌های پیشرو برای تحلیل کیفی داده‌ها در سراسر جهان است و ابزاری ضروری در درون طیفی از ابزارهای حرفه‌ای می‌باشد. این ابزار قوی برای ایجاد و آزمایش تئوری‌های نظری و نتیجه‌گیری از تجزیه‌وتحلیل متون مختلف دانشگاهی بکار می‌رود. در این نرم‌افزار طیف وسیعی از رشته‌های علمی و غیرعلمی، مانند جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، روانشناسی، بهداشت عمومی، مردم‌شناسی، آموزش، بازاریابی، اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری استفاده می‌شود. این نرم‌افزار به دلیل محیط کاربرپسند و سادگی کار و دارا بودن توابع بسیار، برنامه‌ای قوی برای دانشجویان و اساتید می‌باشد. لذا محقق در راستای پژوهش کیفی خود از نرم‌افزار MAXQDA نسخه ۱۰ استفاده نموده است.
فرم در حال بارگذاری ...
