وبلاگ

Egypt
Canada
Philippines
Saudi Arabia
Argentina
Taiwan
Australia
Japan
سایر کشور ها

 

 

 

۴۹۶.۰۹۰

 

۳۴۴.۷۳۰

 

۸۴۰.۸۲۵

 

۶۰.۶

 

۴۵.۴۵۰

 

مجموع

 

 

 

Source : (stone,2008).

 

 

 

دوازده کشوری که می توانند ادعای سطح تولیدی بیش از یک میلیون تن را داشته باشند(شش کشور اروپایی شامل :ترکیه ، که بعد از ایتالیا و اسپانیا و جلوتر از پرتقال ، یونان و فرانسه قرار دارد ، و شش کشور غیر اروپایی شامل :چین ، هند، ایران، برزیل ، آمریکا و آفریقای جنوبی ، که سه تای اول آسیایی هستند ). چهار پنجم تولید کل جهانی را به خود اختصاص داده اند . همگام با آنچه در کمیت صادرات رخ داده است ، سال ۲۰۰۳ شاهد پیشی گرفتن هندوستان از ایتالیا بود . با این حال برتری کشور چین در صنعت سنگ های ساختمانی ، که هر سال در حال رشد است ، به حدی بوده که سهم این کشور از میزان تولید و به تبع آن بازار ، نسبت به هندوستان دو برابر شده است . در واقع چنین به نظر می رسد که ساختار تولید سنگ در جهان ، به شکل جدیدی متبلور شده است و در زمان کوتاهی مزیت رقابتی ، تعادل را به سمت کشور های در حال توسعه سوق داده است(stone,2008)
۲-۳-۲ : مبادلات بین المللی سنگ های ساختمانی
رونق سال های اخیر ، تمام بخش های اقتصاد را در بر گرفته ، و این امر منجر به رشد بی سابقه ای در صادرات و واردات گشته است. در این میان صنعت سنگ نیز مستثنی نبوده و میزان مبادلات جهانی سنگ ، به میزان چشمگیری رشد کرده است . به طوری که در قرن بیستم میلادی ، تجارت جهانی سنگ ، ۶.۶ درصد کل تجارت جهانی را تشکیل داد(reis,2007).
در سال ۲۰۰۱ تولیدات جهانی سنگ های ساختمانی حدودا ۶۵ میلیون تن (خالص ) اعلام شده که ۳۷ درصد آن صادر شده است و ارزش داد و ستد جهانی سنگ بیش از ۳۵ میلیارد دلار بوده است (نجفی تبریزی ، ۱۳۸۳) . طبق آمار ارائه شده میزان مبادله سنگ های آهکی خام ، نسبت به میانگین سال های قبل رشدی معادل ۱۷.۶ درصد داشته است، در حالی که سنگ های سیلیسی رشد چشمگیری نداشته است و تنها ۱.۷ درصد رشد داشته است . مواد پردازش شده ساده با حجم مبادله تجاری ۳.۲ میلیون تن ، افزایشی برابر۲۰.۶ درصد ، و مواد پردازش شده ویژه با ارزش افزوده زیادی که به ۱۱.۸ میلیون تن بالغ می شود ، افزایشی برابر ۲۲.۴ درصد داشته است. در کل میزان مبادله سنگ های خام با افزایشی در حدود ۱۰.۸ درصد همراه بود، در حالی که میزان مبادله سنگ پردازش شده با افزایش ناگهانی ، در حدود ۲۱.۹ درصد همراه بوده است . آنچه که حائز اهمیت است ، روند ده ساله مبادلات بین المللی صنعت سنگ با رشد ثابت و بی وفقه همراه بوده است (stone,2008).
تجارت جهانی سنگ در سال های اخیر ، بطور متوسط سالانه ۱۴.۶ درصد رشد داشته است، که این رقم دو برابر نرخ رشد تجارت کلیه کالاها در جهان محسوب می شود. نرخ مزبور نشانگر توسعه سریع صنعت سنگ می باشد و لذا هر تلاشی در راستای توسعه صادرات سنگ قابل توجیه است. بدیهی است که کشور های مختلف در این زمینه ، تاثیرات متفاوتی را بر جای گذاشته اند. در این میان سهم چین ، هند و ترکیه بارزتر از بقیه است ، و این یک قانون سیستم های اقتصادی است ، که بهترین نتایج در جایی حاصل می شود که مطلوبترین شرایط از لحاظ هزینه ها و سیاست های بنیادی حاکم باشد. بطور کلی می توان چنین بیان کرد،که با وجود رشد بی نظیر در مبادلات تجاری سنگ در جهان و ادامه این روند در دهه اخیر ، ولی باید اذعان داشت که کشور هایی که بیشترین سهم را در پیشرفت داشته اند ، معدود هستند.
البته به این نکته نیز باید اشاره کرد که هرچند ،تا مدتی قبل قاره اروپا به عنوان مرکز تجاری سنگ ، مرکز تولید و فرآوری و بالاخره مرکز عمده مصرف به شمار می رفت ، ولی امروزه این تمرکز تا حدودی به هم خورده است ، به طوری که پراکندگی این صنعت در تمامی نقاط جهان به چشم می خورد در این خصوص کشور های در حال توسعه به دلیل ارز آوری مناسب صادرات سنگ جنب و جوش خاصی یافته اند.(صیامی نمین ، ۱۳۷۸).
در زمینه صادرات سنگ باید به این نکته توجه کرد ، که تنها هفت کشور هستند که صادراتی بیش از یک میلیون تن به بازار های جهانی دارند. این هفت کشور عبارتند از : چین ، هند، ایتالیا ، اسپانیا ، ترکیه ، برزیل و پرتغال . در این رابطه طبق آمار ارائه شده ، بیشترین افزایش صادرات را کشور چین داشته است ، این در حالی است که ایتالیا هیچ گونه تمایلی به افزایش صادرات نشان نداده است و رتبه این کشور در زمینه صادرات سنگ ، به رتبه سوم تنزیل یافته است. این در حالی است که کشور هند با پیشرفت سال های اخیر خود در صنعت سنگ ، در زمینه صادرات این محصول به رتبه دوم دست یافته است. نکته ی مهمی که باید در اینجا به آن اشاره کرد این است که ، تقریبا ۷۰ درصد از کل صادرات سنگ در جهان به این هفت کشور اختصاص دارد . علاوه بر موارد فوق باید توجه داشت که طبق آمار جهانی ارائه شده ، در زمینه صادرات سنگ های پردازش شده و شکل داده شده ، دو کشور نخست یعنی چین و ایتالیا ، تقریبا ۶۰ درصد کل صادرات را به خود اختصاص داده اند (stone,2008).
با توجه به افزایش تولید سنگ ، کاهش قیمت (که به دلیل افزایش بهره وری و شدت رقابت رخ داده است) و همچنین معرفی کاربرد های جدید و مختلف برای سنگ ، میزان واردات این محصول در جهان رشد چشمگیری داشته است . در این رابطه علاوه بر کشور هایی مثل چین و ایتالیا که بیشتر ، سنگ ها از کشور هایی که دارای معادن سنگی مرغوب و با قیمت مناسب هستند به شکل خام وارد می کنند تا با انجام عملیات های پردازشی ، ارزش افزوده ایجاد کنند ، کشور های ایالت متحده آمریکا ، آلمان ، و کره جنوبی در بالای جدول از نظر میزان واردات سنگ قرار گرفته اند . همچنین تمایل به واردات و استفاده از سنگ ، در کشور هایی مثل عربستان سعودی ، امارات متحده عربی و قطر در سال های اخیر رشد خوبی داشته است که این امر می تواند ناشی از رشد تولید و توزیع در کشور های همسایه و به ویژه ایران باشد(stone,2008).

به طور خلاصه میتوان بیان کرد که بر عکس صادرات که سهم عمده ی آن مختص چند کشور خاص است . بیشتر به شکل متمرکز عمل می شود، واردات تمرکز کمتری دارد و کشور های مختلفی در زمینه واردات و استفاده از سنگ فعال هستند.
۳-۳-۲ : موقعیت صنعت سنگ ، در ایران
موقعیت ممتاز کشور ایران را از نظر تنوع و حجم ذخایر سنگی ، موضوعی است که طی ۱۰ سال گذشته بارها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . طبق آمار ارائه شده ، ایران از لحاظ غنای معادن پنجمین کشور دنیا ، و از حیث درجه خلوص معادن سومین کشور در جهان است (گوهریان ، ۱۳۷۹).
بعلاوه ، شرایط مناسبی که در بازار جهانی سنگ ، خصوصا در طی چند سال اخیر رخ داده است ، اهمیت استفاده و بهره برداری از این منابع خدادادی را دو چندان کرده است. طبق آمار بین المللی ارائه شده در بازار سنگ ، در ده سال گذشته ، مصرف جهانی سنگ دو برابر شده و با نرخ رشد سالیانه ای برابر ۸.۸ درصد از ۴۳۶ به ۸۱۸ ملیون متر مربع رسیده است (stone,2008).
اما از بررسی وضعیت موجود کشور ایران در صنعت سنگ ، و نتایج حاصله می توان چنین اظهار نظر نمود که هنوز بهره برداری اساسی از این موقعیت استراتژیک ، آنچنان که شایسته و مناسب بوده به عمل نیامده است و به عبارتی با وجود این همه مواهب خدادادی هنوز نتوانسته ایم جایگاه قابل توجهی را در صحنه جهانی کسب نماییم . این در حالی است که تولید سنگ در معادن سنگ کشور در سال ۱۳۸۵ از مرز ۱۱ میلیون تن نیز فراتر رفته و با این میزان تولید سنگ ، هر کشوری می تواند از مدعیان اصلی صنعت سنگ در بازار های جهانی باشد . بدیهی است که منابع طبیعی و ذخایر هر کشور اگر از حالت بالقوه به فعل درنیاید ، نمی توان صرفا آنها را به حساب ثروت ملی آن کشور منظور نمود ، و بنابر این باید از طریق علمی اینگونه ذخایر و منابع ، مورد بهره برداری قرار گیرند تا منافع حاصله به تدریج به عنوان یک محور اساسی در اقتصاد کشور تثبیت شود (فصلنامه ، دنیای سنگ ۱۳۸۵).
هم اکنون بخش عمده ای از سنگ های ساختمانی ایران ، به صورت خام و کار نشده ، به دیگر کشور های جهان صادر نمی شود. میزان سنگ های ساختمانی ایران ، که به صورت خام و کار نشده به دیگر کشور ها صادر می شود. (در یک نمونه خاص مثل مرمر و تراورتن ) تقریبا ۱۱ برابر میزان صادرات این نوع سنگ ها به شکل کار شده است (سالنامه آمار بازرگانی خارجی ۱۳۸۷).
طبق آمار ارائه شده ، بطور کلی میزان صادرات سنگ های تزئینی و ساختمانی ایران در سال های اخیر یک روند روبه رشد را طی کرده است ، ولی وقتی به صورت تفکیکی فرآوری شده و کار شده در سال های اخیر ، رشد منفی داشته است ، و اگر همچنان در همین مسیر حرکت کنیم در آینده نزدیک صرفا صادر کننده سنگ های خام خواهیم بود و به احتمال زیاد ، باید در انتظار واردات انواع سنگ های کار شده با کیفیت و قیمت به مراتب مناسب تر از تولیدات داخلی نیز باشیم ، و با وجود رقبای قدرتمندی مانند چین ، هند و ترکیه در منطقه قطعا دچار معضلات عمده و قابل توجهی خواهیم شد (فصلنامه دنیای سنگ ۱۳۸۷).
۴-۳-۲ :شرایط اقتصادی صنعت سنگ در ایران
در حال حاضر در کشور ایران بیش از ۴۵۰۰ واحد ، کارگاه سنگبری با تولیدی نزدیک به شصت میلیون متر مربع وجود دارد ، که در کنار آنها در حدود ۶۰۰ معدن سنگ ساختمانی در حال فعالیت هستند . از این تعداد معدن سالیانه بیش از هفت میلیون تن سنگ ساختمانی استخراج می گردد . این آمار بیانگر این موضوع است که سهم تولید سنگ ایران کمتر از ۱.۵ درصد تولید سنگ در جهان است ، که با توجه به وسعت و تنوع معادن کشور ، قابلیت و ظرفیت تولید سنگ کشور را بسیار بیشتر از میزان فعلی است (اتاق بازرگانی و صنایع معادن ، ۱۳۸۸). با توجه به آمار ارائه شده تعداد افرادی که در کارخانجات ، معادن ، بخش ماشین آلات و ستادی صنعت سنگ مشغول کار هستند ، حدود ۳۵۰۰۰۰ نفر هستند که با احتساب میانگین خانواده آنها حدودا بیش از یک میلیون نفر از این صنعت ارتزاق می نمایند . در کشور ایران علی رغم تولید بیش از هفت میلیون تن سنگ های مختلف تزئینی و ساختمانی ، توان صادراتی برای این محصولات ، حدود ۴ درصد کل این تولید بوده که این میزان صادرات برای کشور چین ۵۷درصد، ایتالیا ۴۰ درصد وترکیه ۳۲.۵ درصد بوده است. در ایران رسیدن به ارقام موثق و مطمئن یک مشکل اساسی است و این برای کشوری که از نظر سنگ طبیعی در جهان مورد توجه قرار دارد منطقی به نظر نمی رسد. در حقیقت رونق زیاد حفاری و استخراج سنگ و قابلیت کم در جمع آوری و پیشبرد اطلاعات ، از میزان شواهد آماری می کاهد. اگر چه معتبر ترین رقم قابل دسترسی برای دیگران ، آمار محصولات حفاری است که در سال های اخیر رشد قابل ملاحظه ای را نشان می دهد. با توجه به اینکه مرمریت ها از ثروت های غنی بخش صنعت سنگ ایران هستند.اما این نکته ضروری است که مرمر خام و تراورتن با ۲۹۹.۵۶۹ تن فروش در بازار های خارجی در سال ۲۰۰۸ رقمی نزدیک به ۴۰ درصد صادرات کل سنگ های ایران راتشکیل می دهد و در صدر صادرات این غول بزرگ خاور میانه قرار می گیرند. در این میان سنگ های ریز و شن که معمولا برای زیر سازی راه ها و خط های را آهن استفاده می شود نیز قرار دارند . ولی فروش سنگ در قطعه های خام و اسلب نقش بسیار عمده ای را ایفا کرد تا در سال ۲۰۰۸ رقم صادرات این محصولات به ۲۰۰.۹۰۰ تن برسد.
کشور چین با ۱۳۳.۶۰۰ تن واردات از ایران در سال ۲۰۰۸ (۵۶.۴۹درصد کل ) خریداران سنگ ایران و سپس ایتالیا ۳۰.۵۰۰ تن (۲.۹ درصد کل ) و هنگ کنگ با ۱۱.۶۰۰ تن (۴.۹ درصد کل ) در رتبه های بعدی هستند. بعد از این سه کشور ، تایوان ۱۰.۸۰۰ تن ، ژاپن ۴.۲۰۰ تن ، هند با ۴۰۰۰ تن رده های بعدی را اشغال کرده اند. یک نگاه اجمالی به این آمار و ارقام ، حضور گسترده کشور های آسیایی در ردیف های اول خریداران سنگ های خام ایرانی به همراه ایتالیا ، تنها پرچم دار اروپایی را بر روی اسکله های بارگیری ایران نشان می دهد . حضور ایتالیا دلیل دیگری بر رهبری نسبی این کشور در جهان سنگ های تزئینی است. آنچه که قابل توجه و تا اندازه ای نگران کننده است حضور به نسبت قدرتمند چین در مورد واردات سنگ های تزئینی ایرانی است که بر یک محور پر قدرت ایرانی- چینی دلالت دارد که با توجه به تولید محصولات چینی با هزینه ای پایین و اشتیاق بین المللی بر روی انواع سنگ های کرم و بژ ایرانی و همچنین کیفیت مطلوب سنگ های ایرانی ، این محور با قدرت به جلو می رود. این تشریک مساعی که کیفیت عالی با تولید ارزان را با یکدیگر ، تلفیق می نماید، می تواند توانایی چین را جهت پرواز در مزایده های بین المللی حال حاضر و آینده نزدیک ، بالا برد . این باعث ایجاد مشکلاتی برای رقبای بین المللی چین که در راس آن ها ایتالیا قرار دارد ، خواهد شد و به نظر می رسد در جایی که ایتالیا نقش عمده ای در صادرات ماشین ها و تجهیزات مربوط به سنگ به ایران را دارد. چین در حال تبدیل شدن به یک خریدار اصلی مواد خام ایرانی است .
حجم کل واردات سنگ خام توسط کشور های مختلف در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۱۴ میلیون تن بوده است.
کشور چین با ۵ میلیون و هشتصد و پانزده هزار تن ، ایتالیا با دو میلیون و دویست و شصت و سه هزار تن ، تایوان یک میلیون و چهارصدو پنجاه هزار تن ، اسپانیا نهصد و بیست و هفت هزار تن ، آمریکا پانصدو هفت هزارتن و یونان با سیصد و پنجاه و چهار هزار تن ضمن در اختیار داشتن رتبه اول تا ششم جهان ۸۱% از مجموع واردات سنگ خام جهان را به خود اختصاص داده اند . از مجموع ۲۴ میلیون تن واردات کل سنگ کار شده در سال ۲۰۰۸ آمریکا با خرید هشت میلیون و پانصد و پنجاه و سه هزار تن ، کره جنوبی با سه میلیون و نهصد و چهل هزار تن ، ژاپن با دو میلیون و پانصد و نود و چهار هزار تن ، آلمان یک میلیون و چهارصد و دوازده هزار تن ، ایتالیا هشتصد و سیزده هزار تن و بلژیک با هشتصد هزار تن مقام های اول تا ششم را در جذب صادرات سنگ های فرآوری شده را در اختیار دارند. آمریکا با این حجم خرید ، به تنهایی یک سوم بازار را به خود اختصاص داده است و به عبارت دیگر مقصد سی و پنج درصد از سنگ های فرآوری شده دنیا ، این کشور است. بازار بسیار بزرگی که ایران از دستیابی به آن محروم بوده و تنها بخش بسیار اندکی را به صورت غیر مستقیم و به نام کشور های دیگر به دست آورده بود . سهم ناچیزی که متاسفانه به دلیل افزایش بهای تمام شده داخلی ناشی از تورم و نیز ، رونق نسبی بازار داخلی ، آن را نیز از دست داد. یکی از دلایل اصلی رشد روزافزون صادرات ترکیه واردات انواع سنگ های ماربل ، خصوصا تراورتن توسط آمریکا از آن کشور می باشد به گونه ای که در چند سال اخیر مقام اول صادرات سنگهای ماربل به آمریکا را با پشت سر نهادن کشور ایتالیا بدست آورده است.هزینه حمل و نقل حدود یک سوم ایران و معافیت هزینه های گمرکی آمریکا تا سقفی مطلوب برای آن کشور به همراه حمایت های دولتی و همچنین سهولت ارتباط مستقیم با مشتریان و تسهیلات بانکی مناسب ، فضای رقابتی نابرابری ایجاد نمود تا در نهایت کشور ایران ، جدی ترین رقیب بالقوه آن کشور پس از ایتالیا بازنده این میدان باشد.از مجموع ۱۴ میلیون تن صادرات سنگ های خام و اسلب این کشور ها نقش عمده را ایفا نموده اند :

 

 

ارزش %

 

وزن%

 

ارزش هر تن $

 

ارزش کل $

 

وزن (تن)

 

نوع سنگ

 

شماره تعرفه

 

 

 

۰.۱۲