ساخت آغازگر-پایان‌بخشی در کتابهای آموزشی که منجر به درک سهلتر و سریعتر محتوای کتاب میشود کدام است.
-
- موضوع مورد بررسی
دبیرمقدم (۱۳۸۴: صص ۱۲۱-۱۲۲) هلیدی را احیاگر رویکرد نقشگرایی میداند و او را تداومدهنده راه مکتبهای پراگ و لندن معرفی میکند. او رویکرد هلیدی را رویکردی جامعهشناختی و نشانهشناختی به زبان میداند که اصولاً به ساختهای زبانی به عنوان شقوق و انتخابهایی متعلق به محور جانشینی عنایت دارد. او متذکر میشود که در منظر هلیدی منشأ وجودی هر یک از این انتخابها و شقها درواقع پاسخگویی به نیازی ارتباطی در جامعه است. به عبارت دیگر از منظر این رویکرد، متن ساخته میشود تا معنایی رد و بدل شود؛ یعنی هدف اصلی زبان انتقال معنی است و ساخت متنی کلام بر چگونگی سازمانبندی اطلاعات از رهگذر شیوه آرایش و ترتیب عناصر محتوایی کلام ناظر است. به تعبیر هلیدی و متیسون (۲۰۰۴: ص ۲۹) کارکردهای اصلی زبان عبارت اند از بیان تجربیات و نمایش روابط اجتماعی.
به نظر تامسون (۲۰۰۴: ص ۷) درست است که در رویکرد زایشی تنها معنایی گزارهای[۸] مورد توجه است اما بسیار سادهانگارانه است که معنی را محدود به معنای گزارهای نماییم. او توضیح میدهد اگر منظورمان از معنی مجموعه آن چیزهایی باشد که گوینده میخواهد شنونده آنها را بفهمد، آنگاه پر واضح است که درک چگونگی جاگرفتن پیام در بافت جزئی از معنی است. او تصریح میکند که با اتخاذ چنین موضعی، در واقع ما معنای[۹] جمله را معادل کارکرد[۱۰] آن قرار دادهایم.
هلیدی(۲۰۰۴: صص ۲۹-۳۰) سه لایه معنایی برای بند در نظر میگیرد که به طور همزمان در هر بند حاضر هستند. او این لایه های معنایی را فرانقش[۱۱] مینامد:
-
- فرانقش اندیشگانی[۱۲]که حاصل جمع دو فرانقش تجربی و منطقی[۱۳] است و ناظر به این امر است که زبان آدمی، توانایی بازنمایی تجربه انسان را دارد.
-
- فرانقش بینافردی که در آن کارکرد زبان به مثابه عملکننده دیده میشود و ناظر است به ارتباط با افراد مورد خطاب.
-
- فرانقش متنی نیز با اموری از قبیل توالی گفتمان، سازماندهی جریان گفتمان و ایجاد انسجام و تداوم در گفتار سر و کار دارد.
در این رویکرد، معنای یک بند در واقع مجموع این هر سه لایه است؛ به عبارت دیگر در این رویکرد، معنای بند یا جمله، چیزی است فراتر از مجموع معنای کلمات سازنده بند، یا حتی فراتر از معنای گزارهای.
در این رویکرد، فرانقش متنی به دو قسمت ساختاری تقسیم میشود که عبارتند از: ساخت آغازگر-پایانبخش و ساخت اطلاع. ساخت آغازگر-پایانبخش شامل دو نقش است: آغازگر و پایانبخش. آغازگر کانون و عنصر سازماندهنده هر بند است و پایانبخش عنصری دیگر در بند است که درباره آغازگر اطلاعاتی اضافی میدهد.
مفهوم آغازگر- پایانبخش (مبتدا و خبر) پیش از هلیدی در آثار دیگر زبانشناسان و همچنین در دستورهای سنتی به کار رفته بود. از جمله باید به ویلم متسیوس[۱۴] از اعضای مکتب پراگ اشاره کرد. اگرچه باید متذکر شد آنچه برای متسیوس مبتدا و خبر تلقی میگردد لزوماً بر آغازگر و پایانبخش هلیدی منطبق نیست و این به تفاوت تعریف این دو از این پدیده بر میگردد. نزد متسیوس مبتدا مساوی است با اطلاع کهنه و خبر یعنی اطلاع نو. حال آنکه برای هلیدی، آغازگر و پایانبخش مفاهیمی هستند که به گوینده بر میگردند، اما کهنگی یا نوی اطلاع متوجه شنونده است. در واقع برای گوینده اطلاع کهنه و نو وجود ندارد و تمام اجزای پیام برای گوینده کهنه محسوب میشوند.
-
- هدف پژوهش:
در زبان فارسی هر سازهای میتواند در جایگاه آغازگر ظاهر شود و الگوهای متنوعی در ساخت آغازگر-پایان‌بخشی در این زبان وجود دارد. چیستی و چگونگی نسبت میان اجزای بند با یکدیگر و روابط میان اجزای بندهای گوناگون در شکل کلام، در انتقال پیام نقش دارد. از اینرو الگوی ساخت آغازگر و پایانبخش مناسب به خواننده در فهم معنای مورد نظر نویسنده کمک شایانی میکند. هدف از انجام این تحقیق، مطالعه الگوهای توزیع آغازگر و پایانبخش در جملات کتابهای آموزشی جدید دبستان است تا مناسبترین الگو از منظر درک خواندن استخراج شود. به عبارت دیگر، هدف این تحقیق دستیابی به نظامی است که مؤلفان کتابهای آموزشی را در ارائه بهتر مفاهیم آموزشی برای دانشآموزان دبستانی یاری دهد.
-
- اهمیت پژوهش:
این پژوهش در چارچوب دستور نظاممند نقشگرا، توصیفی از ساخت زبان فارسی به کار رفته در متون آموزشی دبستان به دست میدهد و الگوهای رایج توزیع آغازگر و پایانبخش را در ساخت پارگراف استخراج می کند. سپس به مدد آزمونهای درک خواندن این الگوها بررسی میشوند تا مشخص گردد که آیا رابطهای معنادار میان این الگوها و درک خواندن وجود دارد یا خیر؟ این بحث میتواند در تألیف این قبیل کتب به مؤلفان کمک بسیار کرده و قدمی باشد برای بهبود وضع آموزش به کودکان دبستانی.
-
- سؤالهای تحقیق
-
- انواع الگوهای توزیع آغازگر و پایانبخش در جملات کتابهای آموزشی جدید دبستان کدام است؟
-
- آیا میان این الگوها و نحوه، زمان و کیفیت درک خواندن دانشآموزان ارتباط معناداری وجود دارد؟
-
- در صورت وجود رابطه، کدام الگو بالاترین بازده را از منظر درک بهتر و سریعتر جملات به همراه دارد؟
-
آیا ارائه اطلاعات با سطح شناختی دانشآموزان همخوانی دارد؟
-
- روششناسی تحقیق
-
فصول دوم و سوم، که مربوط به پیشینه پژوهشها در حوزه آغازگر/پایانبخش و نیز معرفی چارچوب نظری دستور نظاممند نقش‌گرای هلیدی است، با بهره گرفتن از منابع مختلف و با روش کتابخانهای انجام میگیرد. در فصل چهارم ابتدا داده ها به صورت میدانی جمعآوری میشود و سپس با روش همبستگی مورد تحلیل قرار میگیرد.
جامعه آماری برای استخراج الگوهای توزیع آغازگر/پایانبخش عبارت است از متون درسی کتابهای آموزشی جدید دبستان به جز سال اول. در آزمون درک خواندن، جامعه آماری عبارت است از دانشآموزان ۸ تا ۱۱ ساله به تفکیک سن و جنس که تا حد امکان از لحاظ طبقه اجتماعی همگن شدهاند.
-
- سازمانبندی پایان نامه
فرم در حال بارگذاری ...
