وبلاگ

اصولاً بهره وری عبارتست از به دست آوردن حداکثر سود ممکن از کلیه عوامل در دسترس اعم از منابع کار، توان، استعداد و مهارت انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات، زمان، مکان و . . . جهت تولید و خدمات. ناگفته پیداست از یک طرف منابع و عوامل تولید، یا عامل های تشکیل دهنده
فعالیت های تولیدی ( یعنی منابع طبیعی انرژی، سرمایه، کار و مدیریت) در هر سرزمینی محدود
می باشد و از طرف دیگر نیازمندی های بشر روز افزون، متعدد و نامحدود است. حاصل آنکه تقاضا یا مصرف دائماً رو به افزایش است و ممکن است بعضاً بر میزان عرضه یا تولید برتری و پیشی جوید و فاصله و شکاف بین این دو، روز به روز بیشتر شود. درنتیجه اینجاست که بهترین و اقتصادی ترین روش، بهره برداری از منابع و امکانات ذاتاً محدود، برای پاسخگویی به نیاز های نامحدود بشر مطرح

می شود و لذا پدیده بهره وری یا استفاده بهینه از عوامل تولید خودنمایی می کند (نهاوندیان ۱۳۷۵)
مفهوم بهره وری نیز، هنگام با تعالی و تکامل بشر به تدریج از نظر شکل و محتوا دگرگرنی، تکامل و توسعه پذیرفته و پیوسته تعاریف جدیدتر و کامل تری برای آن عرضه شده است که در این بخش به آن پرداخته خواهد شد.

تعریف کلی بهره وری
بهره وری را می توان در دو سطح صنعت و پروژه تعریف کرد. تعریف بهره وری در سطح صنعت توسط اقتصاددانان و به منظور تعیین پارامترهای اقتصادی همچون نرخ رشد اقتصاد انجام می گیرد. تعریف دیگر بهره وری در سطح پروژه و در حوزه های مدیریت و برنامه ریزی، تخمین، محاسبه و کنترل هزینه صورت می گیرد (Proverbs et al.1999,17). در این بخش به تعریف بهره وری از لحاظ لغوی و کاربردی پرداخته می شود.
۲-۲-۱- تعریف لغوی بهره وری
شاید بتوان گفت که به طور رسمی برای نخستین بار لغت بهره وری در مقاله ای توسط فردی به نام کوئیزی در سال ۱۷۶۶ میلادی بکار گرفته شد. بعد از بیش از یک قرن یعنی در سال ۱۸۸۳ میلادی آن طور که فرهنگ لغت شناسی لاروس بیان می کند فردی بنام لیتر بهره وری را این گونه تعریف نمود: «قدرت و توانایی تولید کردن» که در واقع در اینجا بهره وری اشتیاق به تولید را بیان می کند. (ابطحی و کاظمی،۱۳۷۵)
واژه Productivity که واژه ای انگلیسی است در لغت به معنی قدرت تولید، باروری و یا مولد بودن است. مثلاً زمینی که استعداد زراعت دارد و بذر در آن نشو و نمو می کند اصطلاحاً زمینی Productive یعنی زمینی مولد و بارور گفته می شود و یا افرادی در اجتماع که ضمن داشتن توان انجام کار، فاقد شغل هستند و اصطلاحاً بیکار محسوب می شوند. افرادی Productive Non- یعنی افراد غیر مولد خوانده می شوند.
کلمه بهره وری از نظر ادبی حاصل مصدر است و از واژه بهره ور مشتق شده است و کلمه
بهره ور به استناد فرهنگ فارسی معین به معنای بهره ور، سود برنده و کامیاب است و نتیجتاً بهره وری در ادبیات فارسی به فایده بردن، سود برندگی و کامیابی معنا شده است. چنانچه ملاحظه می شود بین معنای لغوی کلمه Productivity در زبان انگلیسی و معنای لغوی کلمه بهره وری در ادبیات فارسی تفاوت کمی وجود دارد که با چشم پوشی از آن به صورت معادل استفاده می کنیم.
همان طور که در متون انگلیسی گاه «Productivity» , « Efficiency »، « Performance» به جای یکدیگر به کار می روند در متون فارسی نیز کلماتی مانند «راندمان»، «باز دهی»، «قدرت تولید» و … هم معنا با «بهره وری» به کار می روند.
۲-۲-۲- تعریف کاربردی بهره وری
بهره وری عبارت است از میزان خروجی به ازای هر واحد از ورودی، که از آن به عنوان معیار اصلی سلامت اقتصاد استفاده می شود.
پس به طور کلی بهره وری را می توان به صورت رابطه(۲-۱) تعریف کرد :
(۲-۱)
در حوزه صنعت برای بهره وری تعاریف زیر مطابق جدول (۲-۱) ارائه شده است (حاجی زمانی، ۱۳۸۳)
(جدول۲-۱): تعاریف کاربردی بهره وری