وبلاگ

این فیلم، فاقد موسیقی متن است. حتی در تیتراژ ابتدایی و انتهایی از موسیقی متن استفاده نشده است. این ویژگی یعنی نداشتن موسیقی از پیش ساخته شده، حضور بزرگسالان را در فیلم حذف می کند. در قسمت هایی از انیمیشن، سرودهایی که خود کودکان می خوانند باعث می شود که خلأ بعد موسیقیایی در انیمیشن دیده نشود. در واقع موسیقی انیمیشن توسط خود کودکان نواخته می شود. این ویژگی یکی دیگر از شاخصه هایی است که انیمیشن پرنده ماه را هرچه بیشتر به فضای ذهنی کودکان نزدیک می کند.
می توان به طور کلی اینگونه نتیجه گرفت که، هابلی ها در نمایش فضای تخیلی کودکان بسیار موفق عمل نموده اند. آنها با مهارت از تمام المان هایی که بازی ها و رویاهای کودکان را نشان می دهد، استفاده کرده اند. این انیمیشن بیننده را با خود همراه کرده و او را با ظرافت به درون کودکی ناب می برد. این فیلم یکی از برجسته ترین نمونه های انیمیشن مستند می باشد، زیرا در نمایش خیال و واقعیت و پیوستن این دو امر متضاد، بخوبی عمل نموده است.
تصویر شماره ۱۳-۴ انیمیشن پرنده ماه
بازماندگان^[۱۳۳] (۱۹۷۷) (تصاویر ۱۴-۱۵)
شیلا سوفیان^[۱۳۴]سازنده انیمیشن های مستند فراوانی بر پایه مصاحبه هایش از افراد مختلف می باشد. در انیمیشن بازماندگان، وی در تلاش است تا با بهره گرفتن از استعاره های بصری و انیمیشن انتزاعی، صدای افراد حاضر در فیلم را جان بخشی نماید. سوفیان خود شیوه پویانمایی آثارش را طراحی هایی مابین سبک فراواقعی و اکسپرسیونیسم می داند. وی بطور همزمان هم به صدای افراد تجسم می بخشد و هم معنا و تفسیر صحبت های آنان را به تصویر می کشد.
برای ساخت انیمیشن بازماندگان، سوفیان از تعدادی از قربانیان خشونت های خانوادگی و همچنین یکی از متخصاصان این زمینه، مصاحبه می گیرد. وی قسمت های مختلف این مصاحبه ها را برای ساخت این انیمیشن ۱۶ دقیقه ای در کنار یکدیگر قرار داده است. می توان گفت که شیوه تصویرسازی اثر، هم سمبولیک و هم بسیار تخیلی می باشد. سوفیان در این انیمیشن نیز مانند باقی آثارش، جریانی سیال میان تجسم دقیق برخی از کلمات و جملات افراد مصاحبه شونده، و مفاهیم انتزاعی پنهان در صحبت ها و صدایشان، ایجاد نموده است. از سوی دیگر در این فیلم، تصاویر افکار مصاحبه شوندگان که در صحبت هایشان بطور ضمنی به آنها اشاره می کنند را، با وضوح تمام نمایش می دهد.

این انیمیشن با به تصویر کشیدن مستند مشکلات و تجربیات زنان قربانی خشونت خانوادگی، یکی از تاثیرگذارترین نمونه های ساخته شده انیمیشن مستند می باشد. چرا که سوفیان شیوه ای برای ساخت این انیمیشن برگزیده است که نه تنها جنبه مستند اثر را حفظ می کند بلکه، با طراحی های زیبا و تاثیرگذار از لحاظ مفهومی و هنری نیز جایگاه شاخصی دارد.
با اینکه طراحی و فضا سازی بسیار ساده و به دور از هر پیچیدگی ای انجام شده است، از لحاظ بصری بسیار تاثیرگذار است. چرا که نمایش دهنده احساسات و لایه های پنهانی و درونی زنان قربانی خشونت است. از آنجائیکه این شیوه ساخت انیمیشن مستند برخلاف تکنیک های کاملا واقع گرا مانند روتوسکوپی و موشن کپچر به گونه ای ظریف احساسات کارگردان اثر را نیز در مورد موضوع نمایش می دهد، می توان اینگونه نتیجه گرفت که برای ساخت فیلم هایی که جنبه آگاهی سازی و تاثیر گذاری در آنها مهمتر است، شیوه مناسب تری در ساخت انیمیشن مستند می باشد و سوفیان به خوبی از پس اجرای این شیوه د این انیمیشن برآمده است.
تصویر شماره ۱۴-۴ انیمیشن بازماندگان
زیبایی شناسی انیمیشن بازماندگان
سوفیان غالبا تکنیک هایی را برای خلق آثارش برمی گزیند که سیالی و حرکات انتقالی نرم بین تصاویر کار را ایجاد کند. به همین دلیل نه تنها تک تک تصاویر معنی و مفهوم خود را دارند بلکه دگردیسی و تبدیل یک تصویر به تصویری دیگر، خود بر معنا و زیبایی فیلم می افزاید. وی به همین منظور در انیمیشن بازماندگان از طراحی دستی استفاده می کند، زیرا به او برای تغییر فرم و تبدیل تصاویر آزادی کامل می بخشد.
تصویر شماره۱۵- ۴ انیمیشن بازماندگان
وی در آثارش از تکنیک مورف^[۱۳۵] بسیار استفاده می کند. همانگونه که می دانیم در این تکنیک به مهارتی فرا تر از تبدیل صرف تصاویر به یکدیگر نیاز است و باید هماهنگی و تجانس زیادی میان تصاویر مختلف که در پی یکدیگر می آیند، وجود داشته باشد. وی به شیوه ای بسیار ماهرانه ازین تکنیک در کارهایش و به ویژه در انیمیشن بازماندگان، استفاده نموده است.
سوفیان اغلب در انیمیشن هایش تکنیک ها و ابزار گوناگونی را، با توجه به موضوع مورد نظرش و همچنین فضای کار انتخاب می کند. همانگونه که گفته شد، وی برای طراحی انیمیشن بازماندگان، تصاویر را با طراحی دستی و به وسیله مداد شمعی خلق نمود. زبری و بافت مومی تصاویر، به این صورت ایجاد شده است. سادگی تکنیک انیمیشن و کودکانه بودن و حس پاکی که در طراحی ها موج می زند، در عین اینکه بی رحمی و خشونت را نمایش می دهد، حسی دوستانه و صمیمانه به فضای کار می بخشد. سوفیان به زیبایی ازین تضاد استفاده نموده است و بیننده را با موضوع و فضای کار بخوبی درگیر می نماید.
حرکات دوربین در این انیمیشن، با مهارت بسیاری انجام شده است. سوفیان با بهره گرفتن از زوم ها و بزرگ نمایی های به جا و به موقع در صحنه های مختلف، بر مقصود و منظورش تاکید می کند.از آنجائیکه این انیمیشن از روال داستان سرایی پرهیز می کند و طبق اصول اکثر فیلم های مستند از حاشیه پردازی پیش گیری می نماید، این بزرگ نمایی ها و تاکیدات، در رساندن پیام کارگردان کمک شایانی می نماید.
همانگونه که اشاره شد، این فیلم به روایت مستند مشکلات زنانی می پردازد که قربانی خشونت های خانوادگی شده اند.مشکلات و تجاربشان را در فیلم به تصویر می کشد و نقشی آگاهی دهنده و آموزنده را در این راستا ایفا می کند. بدین منظور سوفیان در طراحی فضا و شخصیت های این انیمیشن، بیشتر از خطوط نرم و دوار که نشان دهنده شخصیت و خصوصیات زنانه است، استفاده می کند.
در این انیمیشن سوفیان، زنانی را که با آنها مصاحبه نموده است به گونه ای به تصویر می کشد که هیچ شباهتی به خودشان ندارد. این زنان به دلیل مشکلاتی که برایشان ایجاد شده است با نمایش تصویر واقعی شان مخالف بوده اند، در نتیجه سوفیان تصمیم می گیرد که آنها را به گونه ای طراحی کند که ناشناس باقی بمانند. وی همچنین، شیوه ای ساده را برای تصویر سازی برمی گزیند که تا حد امکان مخاطبان بیشتری در سرتاسر جهان برای همدردی با زنانی که در شرایطی اینچنینی قرار دارند، با اثر ارتباط برقرار نمایند. برای نزدیک شدن بیشتربه این اهداف، وی برای نمایش دیدگاه های مختلف هریک از این زنان، شخصیت های متعدد و مختلفی را طراحی می کند، به همین دلیل قابل تشخیص نیست که کدام صدا مربوط به کدام شخصیت طراحی شده است. در نتیجه، شخصیت ها فقط نماینده زنان به طور عام هستند و شباهتی به زنان مصاحبه شونده ندارند. نمایش نژادهای مختلف و خصوصیات فیزیکی متفاوت به کلی و جهانشمول بودن تصاویر کمک شایانی نموده است، درنتیجه این پیام را متبادر می کند که قربانیان خشونت های خانوادگی می توانند از هر نژاد و با هر ویژگی ظاهری باشند.
فیلم از لحاظ ضرب آهنگ و ریتم، بسیار تند است. در نتیجه خلا فکری برای بیننده در طول فیلم برای نتیجه گیری و قضاوت های ممکن، ایجاد نمی شود. این شیوه باعث می شود که بیننده درگیر افکار و تعصبات ذهنی نشده و بدون پیش داوری تا انتهای فیلم به عنوان یک شاهد باقی بماند. این موضوع به جنبه مستند فیلم کمک شایانی می نماید. چرا که یکی از اهداف فیلم های مستند، آگاه سازی و آموزش انسان ها، بدون دخالت افکار و تعصبات کارگردان و بیننده است.
سوفیان به طور کلی در این انیمیشن از رنگ های کم و ترکیب خاکستری های مختلف، استفاده کرده است. این موضوع باعث می شود که، تاثیر صدای مصاحبه شوندگان بر بیننده افزایش یابد. به بیانی دیگر، بیننده کمتر درگیر فضاهای رنگی و تاثیرات بصری شده و تمرکز بیشتری بر روی صحبت های افراد حاضر در فیلم دارد. یکی از اهداف کارگردان این انیمیشن همسان سازی احساسات مخاطبان با افراد آسیب دیده بوده است، به همین دلیل استفاده از فضاهای خلوت، جزئیات کم و رنگ های خاکستری، روند همسان سازی و همذات پنداری را تسهیل می نماید.
به طور کلی سوفیان در راستای نمایش مشکلات و معضلات زنان آسیب دیده، به خوبی عمل کرده است. وی با بهره گرفتن از ساده ترین ابزارها و شیوه های تولید انیمیشن، پیام خود را که همانا توجه هرچه بیشتر به اینگونه معضلات موجود در بطن برخی از جوامع است، به نمایش کشیده است.
فصل پنجم: نتیجه گیری
در این تحقیق سعی بر این بوده است که قدمی در راستای شناساندن هرچه بهتر انیمیشن مستند و توانایی های آن در نمایش واقعیت برداشته شود. همواره بحث های متعددی پیرامون این سبک از انیمیشن، در محافل گوناگون آکادمیک و سینمایی در جریان بوده است که نتیجتأ، باعث ایجاد تردید در ماهیت و اصالت این سبک سینمایی گردیده است. برخی از محققین همچنان انیمیشن مستند را به عنوان زیر مجموعه ای از سینمای مستند می دانند که کاربرد آن تنها برای نمایش رخدادهایی است که امکان ضبط آنها به وسیله دوربین وجود ندارد و در مقابل، عده ای دیگر از محققین مستند انیمیشنی را به عنوان سبکی مستقل از سینمای مستند بر می شمارند.
با وجود اختلاف نظرها در این زمینه، ما شاهد رواج هرچه بیشتر انیمیشن مستند در سال های اخیر، و حضور چشمگیر فیلم هایی با این سبک سینمایی در جشنواره های مطرح جهانی هستیم. آثار موفقی که در این سبک ارائه شده است ما را بر این می دارد، تا به قابلیت ها و توانمندی های منحصر به فرد انیمیشن مستند نگاهی تازه بیاندازیم.
از دیدگاه زیبایی شناسی، انیمیشن مستند ترکیبی جذاب از واقعیت مرسوم در سینمای مستند و تخیلات و درونیات سازنده فیلم و یا سوژه مورد نظر، ارائه می دهد. ترکیبی که با وجود سایه ای از خیال، همچنان به حقیقت متعهد می ماند. مرزهای واقعیتی را که تا پیش از این به طور ناقص، تنها از دریچه دوربین فیلمبرداری کارگردان فیلم مستند ارائه می شد، تا جایی