وبلاگ

• آنکس که ازدواج کند نیمی از دین وسعادت خود را احراز کرده است بر اوست که بر نیمی دیگر توجه کند (پیامبر اسلام ).(همان)

ازدواج بنا به تعبیر قرآن از آیات خداست. از آن بابت که زمینه سکون وآرامش دو زوج را فراهم می‌سازد. خداوند در قرآن می فرماید :« و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها » (روم -۱۹‌). از دیدگاه اسلام ازدواج راه وصول به خوشبختی و سعادت آدمی را نزدیک تر می سازد . موجب قرار دل و آرامش روان است .
ازدواج پیمان و دوستی خالص است و چنین مودت و رحمتی به تعبیر قرآن از آیات خدا برای اندیشمندان است.« هن لباس لکم و انتم لباس لهن ». در سایه این مودت، زن و شوهر هم چون لباس وپوشش می شوند (روم-۱۹).

از طرفی اسلام ازدواج را تنها برای لذت جویی و ارضای غریزه معرفی نمی کند بلکه آنرا وسیله ای برای تولید مثل و ادامه بقای نسل معرفی می کند . هدف بقای نسل در سایه زناشویی را در این آیه از قرآن می بینیم که می فرماید:
« جعل لکم من انفسکم ازواجاً و من الانعام ازواجاً یذروکم فیه » (شوری-۱۱). خداوند برای شما از جنس خودتان همسرانی قرار داد و نیز از جنس حیوانات هم همسرانی از حیوانات، تا برشمار شما بیفزاید ونسل تکثیر یابد.
۱-۳: سن ازدواج :
حقیقت این است که سن معین وقطعی شده ای در این زمینه پیشهاد نشده است. ازدواج به منظور ایجاد رابطه زناشویی معمولاً از سن بلوغ و یا حتی قبل از آن است بشرطی که دو جنبه، یکی جنبه رشد و دیگری جنبه مصلحت رعایت شود. واقعیت این است که اسلام می خواهد تا شورو شوق جوانی از میان نرفته، افراد به ازدواج اقدام نمایند. در این زمینه روایاتی از بزرگان دین نقل شده که در ذیل به آنها اشاره می رود:

• از سعادت مرد این است که دخترش درخانه او قاعده (حیض) نشود.یعنی آغاز قاعدگی در خانه شوهرش باشد (پیامبر اسلام ).

• دختران خود را در تنهایی زندانی نکنید( در امر ازدواجشان) در فکر جمال و بهانه جویی مقام نباشید، مسلمان هم تراز وی مسلمان است (پیامبر اسلام).

• دختران به منزله میوه بر روی درختند، به هنگامی که میوه برسد و آن را نچینند، خورشید آن را تباه و تند باد حادثه آن را پراکنده می سازد(پیامبر اسلام ).( (قائمی ،۱۳۶۴: ۲۴)

در روایات آمده که همسری انتخاب کنید که عقیم نباشد.حتی در نظام خانوادگی اسلام عقیم بودن زن یا شوهر می تواند دلیل جدایی آنان از همدیگر باشد و روایات اسلامی نیز توصیه به تولید نسل دارند و ازدواج بدون فرزند خواهی را مذموم می شمارند . امام رضا می فرماید : آن کس که بمیرد ونسلی از خود باقی نگذارد آنچنان است که گویی در بین مردم نبوده است.
قانون مدنی ایران (مصوب قبل از انقلاب) سن ازدواج را برای زنان ۱۵ سال تمام و برای مردان ۱۸ سال کامل تعیین می کرد و جز در موارد استثنایی ازدواج در سنین پایین تر ممنوع بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ،( بر اساس تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، مصوب ۱۳۷۰شمسی) سن بلوغ (سن قانونی ازدواج) برای زن ومرد به ترتیب ۹ و ۱۵ سال قمری تعیین گردید (شهابی، ۱۳۷۲: ۴۶).
براساس قانونی که در تاریخ ۱/۴/۱۳۸۱ تصویب شده است:
« سن قانونی برای ازدواج در مورد دختر ۱۳ سال تمام قمری و در مورد پسر ۱۵ سال تمام قمری است و افرادی که به این سن رسیده اند برای ازدواج کردن احتیاج به اجازه نداشته و می توانند در مورد همسر آینده خود راساً تصمیم گیری کنند» (عبادی، ۱۳۸۱: ۱۱۰).
ابوحنیفه سن ۱۸ سال برای پسر و ۱۷ سال برای دختر در زمینه ازدواج پیشنهاد می کند. سنین پیشنهادشده توسط ابوحنیفه در قانون خانواده حکومت عثمانی قبل از جنگ جهانی اول حکمفرما بوده است. بعد از آن کشورهای مسلمان در مورد سنین ازدواج از قانون اساسی خود تبعیت میکنند که از هر کشور به کشور دیگر متفاوت است (مهتاب کریم،۲۰۰۴: ۴۶).
۱-۴: تعدد زوجات:
در زمینه تعدد زوجات در اسلام حکم به جواز تعدد همسر است نه امر بدان. به عبارت دیگر اسلام نه مردی را مجبور کرده است که همسران متعدد اختیار کنند و نه زنی را به جبر وامیدارد که زوجیت مرد زن داری را بپذیرد (قائمی ،۱۳۶۴: ۲۰۲).
شرایط تعدد همسری در اسلام:

• عدالت : به صریح قرآن مرد در صورت داشتن همسر متعدد وظیفه دارد بین آنها عدالت را رعایت کند. این عدالت در جنبه نفقه، کسوه، مسکن، کفالت های مالی، عاطفی، روابط جسمی و عاطفی است. اگر چنین وحشتی در میان است که نتواند رعایت عدل کند بحکم قرآن باید بهمان یک زن قناعت کند.

پیامبر فرمود: کسی که دو همسر داشته و در بین آنها عدالتی را مراعات نکند روز قیامت بسته به زنجیر وارد محشر و داخل جهنم می شود (قائمی، ۱۳۶۴: ۲۰۷).

• عاطفی: اسلام دراین زمینه حتی حکمی دارد که بدو خواهر اجازه نمی دهد که درآن واحد همسر یک مرد باشند.

• وجود امکانات: منظور وجود امکانات در حد مصالح وشئون خانوادگی (همان: ۲۰۶).

در اسلام حداکثر زنانی که مرد در آن واحد می تواند به عقد خود داشته باشد با حفظ شرائط، چهار زن است، حتی اگر مرد زنی را طلاق دهد مادام که او در عده است حق ازدواج با زن دیگر را ندارد (همان).
۱-۵: ازدواج با محارم:
زناشویی خویشاوندی عبارت است از وصلت بین دو زوج که با یکدیگر « قرابت نسبی» داشته و دارای شماری ژن مشابه باشند، مشروط بر اینکه ژنهای مزبور از گذشتگان و اجداد پدری یا مادری آنها، به آنان منتقل شده باشد (کتابی،۱۳۷۵: ۴۶).
در هیچ جای قرآن کریم، آیه ای که مستقیماً به مساله ازدواج های خویشاوندی مربوط شود وجود ندارد تنها آیه ای که به صورت غیر مستقیم به این موضوع ارتباط دارد آیه بیست و سوم سوره نساء است.
«حرمت علیکم امهتکم و بناتکم و اخواتکم و عمتکم و خلتکم وبنات الاخ و بنات الاخت و امهتکم التی ارضعنکم واخوتکم من الرضعه وامهت نسائکم وربئبکم التی فی حجورکم برشما حرام شده اند مادرانتان و دخترانتان و عمه هاتان و خاله هایتان و دختران برادر و دختران خواهر و مادرانی که شیرتان داده اند و خواهران همشیرتان ومادران زنانتان و دختران زنانتان که در کنارتان تربیت یافته اند» (نساء – ۲۳).
امام محمد غزالی در اثر معروف خود احیاء علوم الدین ، زناشویی با خویشاوندان نزدیک را عملی نامطلوب تلقی می کند زیرا به اعتقاد او، این گونه ازدواج به تولید فرزندان ضعیف منجر می‌گردد(کتابی،۱۳۷۵: ۵۳).
به حکایت شواهد موجود، هیچ سنت تقریری که حاکی از قائل شدن استحباب یا کراهت برای ازدواجهای خویشاوندی از جانب معصوم باشد، روایت نشده است. به موجب شواهد تاریخی موجود، پیامبر و ائمه در انتخاب همسر از الگو و قاعده ثابت و خاصی پیروی نمی کردند یعنی دایره همسر گزینی آنها، صرف نظر از آنچه اسلام ممنوع کرده است، محدودیت خاصی نداشته ودر بین همسران آنها هم زنان خویشاوند بودند هم غریبه.
مقدسی در کتاب احسن التفاسیم فی معرفه الاقالیم، ازدواج درون گروهی در بین دیلمیان و سخت گیری شدید آنها در این خصوص سخن می گوید (کتابی، ۱۳۷۵: ۵۶).
۱-۶: ازدواج موقت (متعه) :
ازدواج موقت یا متعه نوعی زناشوئی است که در سایه انعقاد پیمانی بین زن ومرد پدید آمده و بر اثر آن رفع نیاز جنسی، ایجاد روابط معاشرتی و بالاخره آنچه که در بین زن وشوهر است در نزد آنها مجاز شناخته می شود (قائمی، ۱۳۶۴: ۲۱۲).
ابن عباس در مورد متعه چنین می فرماید که مایه رحمتی برای امت محمد(ص) و علی (ع) بشمار می آید و فرمود اگر عمر آن را نهی نمی کرد زنایی در جامعه صورت نمی گرفت،جز بمقداری اندک (قائمی، ۱۳۶۴: ۲۱۴).
اهل سنت متعه را امری ممنوع وهمانند زنا می دانند در صورتی که شیعه آن را امری مباح و مجاز می داند. آیه ۲۱ سوره نساء گوید: «فما استمتعتم به منهن فآتوهن اجورهن فریضه ». بعقیده تمام مفسران شیعه و حتی بسیاری از مفسران اهل سنت این آیه در باره متعه یعنی ازدواج موقت است.
امام صادق (ع) می فرماید : من در بیان موضوع متعه هرگز تقیه نکرده ام (همان).
۱-۷ : ازدواج با بیگانگان:
قبل از پرداختن به بحث، توجه به این نکته مفید می نماید که در این زمینه از طریق عامه اهل سنت، حدیثی روایت نشده، جز این که بعضی از فقهای اهل سنت، مانند سرخسی روایتی از علی (ع) نقل کرده اند که ازدواج با مجوسیان نیز جایز است، چرا که آنان نیز دارای کتاب بوده اند ولی معمولا فقهای اهل سنت به این روایت عمل نکرده اند و ازدواج با مجوسیان را نیز جایز ندانسته اند.
مرحوم کلینی در کافی (ج۵ ، ۳۵۸) در روایتی از امام باقر (ع) نقل می کند که علی (ع) از خوردن صید و ذبائح نصارای عرب و نیز از ازدواج با زنان آنها منع می فرموده است. در روایت دیگری از امام صادق (ع) آمده است : دوست ندارم که شخص مسلمان با زنی یهودی یا نصرانی ازدواج کند، چه اینکه می ترسم فرزندان او یهودی یا نصرانی شوند. در روایت دیگر از امام باقر (ع) چنین آمده که برای مسلمان ازدواج با زن یهودی و نصرانی صحیح نیست، مگر کم خردان آنها.
همه فقهای اهل سنت اعم از حنفی ، مالکی، شافعی و حنبلی به حکم آیه پنجم از سوره مائده، ازدواج با زنان اهل کتاب را جایز دانسته اند. هر چند همه آنان قائل به کراهت این ازدواج بوده و به خصوص در مورد زنان غیرمعاهد، کراهت بیشتری قائل شده اند. اما عده ای دیگر از علمای اهل سنت ازدواج با زنان غیر آزاد از اهل کتاب را جایز ندانسته و این بدین دلیل است که زنان آزاد کنیزان را نیز در بر می گیرد. ازدواج با زنان غیر اهل کتاب از دیدگاه اکثریت علمای شیعه وسنی ممنوع است.
بسیاری از فقهای اهل سنت معتقدند که ازدواج با کنیزان غیر مسلمان جایز نیست در حالی که همه فقهای اهل سنت وشیعه، همخوابگی با آن را از طریق مالکیت جایز دانسته اند(.al- shia.2004).
۲: فرزند آوری: