تعریف دوم؛ ارتباط را کنشی اجتماعی میداند که افرادی از یک فرهنگ مشخص در واکنش به تجربه خود از واقعیت به مبادلهِ معانی میپردازد.
با این وجود نمیتوان تعریف واحدی از ارتباط که همه افراد را قانع کند، ارائه داد. شاید هم اصلاً چنین تعریفی وجود نداشته باشد.
پژوهشگران ارتباطات ميان واژۀ ارتباط به معناي مفرد[27]و واژه ارتباطات به معناي جمع[28] تفاوت قائلند و كلمه ارتباطات را معمولاً به معناي وسائل و روشهاي ارتباطي، اما ارتباط را به معناي فرايند انتقال پيام ميدانند.( معتمدنژاد،1385: 27-25)
اين واژه در بيان صاحبنظران ارتباطات داراي تعاريف متعددي است. تعاريف اوليهاي كه براي اين مفهوم ذكر شده، بر حركت خطي از منبع به گيرنده تأكيد كردهاند، در حالي كه مفهومسازيهاي جديد از ارتباط بر دوسويگي و اشتراك ادراك تكيه ميكنند و آنرا فراگردي دو سويه ميدانند كه در آن مبادله و اشتراك اطلاعات، نگرشها، افكار و يا عواطف رخ ميدهد.( سون ویندال و دیگران ،1384 :59)
برخي صاحبنظران اين عرصه، تعريف ” كولي”[29]، (1909) که در كتاب معروف خود “سازمان اجتماعي"، ارائه كرده است، را جامعترين و كاملترين تعريف براي اين مفهوم قلمداد كردهاند. كولي اينگونه به تعريف ارتباط ميپردازد: «ارتباط مكانيسمي است كه روابط انساني بر اساس و به وسيله آن بوجود ميآيد و تمام مظاهر فكري و وسايل انتقال و حفظ آنها در مكان و زمان بر پايه آن توسعه پيدا كند. ارتباط، حالات چهره، رفتارها، حركات، طنين صدا، كلمات، نوشتهها، چاپ، راه آهن، تلگراف، تلفن و تمام وسايلي كه اخيراً در راه غلبه بر مكان و زمان ساخته شدهاند، همه را در بر ميگيرد.»
(معتمدنژاد، 1385: 28)
ارتباط سنگبناي جامعۀ انساني است و انسان از ديرباز براي شناخت واقعيت به نظامهاي ارتباطي مناسب با مقتضيات زمان خود متوسل شده است. دوران اوليه ارتباط به نحوۀ ديداري و شنيداري رقم خورد تا اينكه در قرن 16 ميلادي با اختراع چاپ انقلابی عظيم در اين عرصه رخ داد و ارتباط شكل تازهاي بخود گرفت.(دادگران،1385: 12-11)
ریشهاین لغت از کلمهلاتین Communisاست که میتوان آنرا به تفاهم و اشتراک فکر نیز ترجمهکرد. یعنی اینکه وقتی با شخصی ارتباط برقرارمیکنیم کار ما در حقیقت برقراری یک نوع اشتراک فکر و تفاهم اندیشه با اوست.
فرهنگ لغات “وبستر” ؛رساندن، بخشیدن، انتقال دادن، آگاهساختن، مکالمه و مراوده داشتن، معنا شدهاست.( همان: 23)
ارتباطات همیشه بر ارادة قانع کردن، انتظار توزیع یا تقسیم داشتن و ضرورت با هم زندگی کردن، استوار است و به همین لحاظ، سه بعد خاص، شامل انتقال، اشتراک و تبادل نظر را در بر دارد.
“واقعیت آن است که جهان بدون برخوردار شدن از شناخت مفهومها و نظریههای مربوط به ارتباطات در جوامع باز و دموکراتیک، ناگهان تغییر کرده است. بنابراین ضرورت ایجاب میکند که برای تدارک تعریف دقیق علمی از اطلاعات و ارتباطات، بیشتر فکر و کوشش شود و در مورد جایگاههای آن در جوامع معاصر، یک نظریة جامع ارائه گردد. برای نیل به این هدف باید سه بعد خاص ارتباطات، شامل جنبههای اجتماعی، جنبههای فرهنگی، جنبههای اقتصادی آن، طرف توجه قرار گیرند."(معتمدنژاد، 1385: 35)
امری[30] ؛
ارتباط عبارت از فن انتقال اطلاعات، افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر است. برای نمونه انسان وقتیمیخندد نشاط و شادی خود را با لبخند نشان میدهد. یا اگر فردی بهفرد دیگرسلام میدهد یا عصر بهخیر میگوید با بیان شفاهی دوستی و صمیمیت خود را به او ابراز میدارد و در واقع به گونهای احساس خود را نشان می دهد. همچنین زمانی که شخصی به شخص دیگرکارت تبریک یا نامهای ارسال میکند هدف و منظور خود را به شکل علائم نوشتاری ارائه میدهد و به این شکل ارتباط برقرار میکند.( همان: 37)
هاولند[31] ؛
معتقد است ارتباط یعنی از فراگرد انتقال یک محرک (معمولا علامت بیانی) از یک فرد (ارتباط گر) بهفردی دیگر (پیامگیر)به منظور تغییر رفتار او است.
ویلیامز[32]؛
ویلیامز میگوید کلمه ارتباط در زبان انگلیسی نسل کهن به معنای انتقال افکار، اطلاعات و رفتارها از شخصی به شخص دیگر گفته میشد. اما اکنون این کلمه به معنای راه و وسیله حمل و نقل از مکانی به مکان دیگر نیز استعمال میشود. البته بهتر است وسایلی را که جهت انتقال افکار و اخبار و رفتارهای انسانی از شخصی به شخص دیگر استفاده میشود، ارتباطات نامید. از جمله دستگاه های چاپ، تلفن، رادیو و تلویزیون.(دادگران،1385:25-24)
2-7- ارتباطجمعی
عبارتست از رساندن اطلاعات، انتقال اندیشه ها، ایده ها و برداشت ها به عده زیادی از انسانها در یک زمان بدون در نظر گرفتن مکان و مرزهای جغرافیایی.
ارتباط جمعیتعبیر جدیدی است که جامعهشناسان آمریکایی برای مفهوم Mass Media بکار بردهاند. این واژه که از ریشهلاتینMedia وسایل و اصطلاح انگلیسیMass یا توده تشکیل شده است.
از نظر لغوی به معنای ابزارهایی است که از طریق آنها میتوان با افراد بطور جداگانه یا با گروههای خاص در حد وسیع بطور یکسان و همزمان دسترسی پیدا کرد. امروزه این وسایلعبارتند از: روزنامهها، رادیو، تلویزیون،سینما،اعلان ها و …
بدیهی است که در میان ابزارهای پخش پیاممانند، روزنامه، رادیو و تلویزیون وجه اشتراک هایی وجود دارد. این وجه مشترک همان پخش پیامها بصورت متناوب است.(دادگران،1385:28-27)
2-8- انواع ارتباط
ارتباط را ميتوان به اعتبارات مختلف تقسيم كرد:
الف- به اعتبار محتوا: 1. ارتباط خصوصي و بدون واسطه؛ 2. ارتباط جمعي يا عمومي؛ 3. ارتباط نوشتاري؛ 4. ارتباط غيرنوشتاري؛ 5. ارتباط ملّی؛ 6. ارتباط فرا ملّی؛ 7. ارتباط كلامي؛ 8. ارتباط غيركلامي؛ 9. ارتباط انساني؛ 10. ارتباط ماشيني؛ 11. ارتباط زماني؛ 12. ارتباط غيرزماني؛ 13. ارتباط سازماني؛ 14. ارتباط غير سازماني؛ 15.ارتباط نمادين.
ب- به اعتبار كاركرد: « برلو» ارتباط را به لحاظ كاركردي به سه دسته تقسيم ميكند: 1. ارتباط در جهت توليد و انجام كار؛ 2. ارتباط در جهت ابداع؛ 3. ارتباط در جهت حفظ و بقاء، خواه هويت فرد و خواه حفظ روابط بين افراد.
ج- به اعتبار چگونگي ايجاد: 1. مستقيم؛ 2. غيرمستقيم.
د- به اعتبار افراد مشاركتكننده: 1. ارتباط شخصي؛ 2. ارتباط غيرشخصي؛ 3. ارتباط جمعي. (دادگران،32-29)
2-9- الگوها و مدلهاي ارتباط
نخستين كسي كه به تبيين مفهومي اين عنصر مهم زندگي بشري پرداخت، ارسطو فيلسوف يوناني بود كه 2300 سال پيش در كتاب مطالعه معاني بيان(ريطوريقا)، دست به تبيين اين مفهوم زد. به عقيده برخي صاحبنظران وي اولين دانشمندي است كه براي ارتباط شبحي از يك مدل ارائه كرد.این مدل شامل سه عنصرگوینده،گفتار و مخاطب است.از دید ارسطو ارتباط فاقد ویژگی خاص و اصول منظم میباشد. (محسنيان راد، 1384: 375)
مدلهاي مختلفي براي فراگرد ارتباط ارائه شده است كه بطور كلي ميتوان آنها را از نظر وسعت عناصر تشكيل دهنده به صورت دو قالب ساده و پيچيده نشان داد. برخي از اين مدلها عبارتند از:
1- مدل هارلد لاسول: وي مدل ارتباطي خود را در قالب پنج سؤال اساسي عنوان ميكند:
الف) چه كسي؛ ب) چه ميگويد؛ ج) در چه كانالي؛ د) به چه كسي؛ هـ) با چه اثري.
2- مدل “كلود شانون” و “وارن ويور": در اين مدل برای برقرای ارتباط نیاز به یک منبع است که بعد از رمزگذاری پیامی را تولید کند.این پیام به وسیله گیرنده رمزخوانی می شود رمزها به صورت نشانهها، از سوي منبع و از مسير كانال، به مخاطب ميرسند و پيامگير آنها را رمزگشايي ميكند. در چنين مسيري است كه علائم تبديل به پيام شده و قابل ادراك ميشوند. در اين ميان اختلال يا پارازيت در فاصلۀ ارتباطي بين رمزگذار و رمزگشاي ميتواند وجود داشته باشد و روی پيام اثر بگذارد.
به طور مثال یک مرد در پشت تلفن (منبع) با دهنی تلفن(رمز گذار) کلماتی به کار می برد(پیام) این پیام صوتی در سیستم تلفن به صورت تحریک الکتریکی عبور می کند (کانال) و توسط یک گوشی تلفن دیگر (رمز خوان) توسطذهن شنونده تلفن (گیرنده) درک و فهمیده می شود .در این مدل رمز خوانی و رمزگذار، هر نوع دستگاهی دانسته می شود که اطلاعات را در یک فرم به فرم دیگر تبدیل کند.
در این مدل توسعه کامپیوتر و توسعه اکثر مدلهایی که برای ارتباط طراحی شد تاثیر بسزایی داشته است.(دادگران، 39-38)
3- مدل دیوید برلو
این مدل حاوی چهار عنصر منبع، پیام، کانال و گیرنده می باشد:
منبع و گیرنده ؛ مسایل مطرح در مورد منبع[33]و گیرنده[34]عبارت است از مهارتهای عمومی، نگرش، دانش، سیستم های اجتماعی پیرامون، فرهنگ.
پیام؛ در این مدل شامل (محتوا، عناصر، نحوه ارائه ساختار و کد) می باشد.
کانال؛ کانالهای مطرح عبارتند از (کانال دیدن، شنیدن، لمس کردن، بوسیدن و چشیدن)
منبع می تواند شخص یا گروه معین باشد. یک منبع با ایده ها، نیازها، مقاصد، اطلاعات و هدفی برای ارتباط، جزء اول یک فراگرد ارتباط است.
اجزایی که در این مدل مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از: منبع ارتباط، رمزگذار، پیام، کانال، رمزخوان و گیرنده ارتباط
در این مدل پارازیت در مفهومی گسترده تر از مدل شرام مورد تاکید قرارگرفته استبرلو ،پارازیت را بطور گسترده شامل عواملی می داندکه در هر یک از اجزای ارتباطی می تواند باشد.پارازیت و صحت[35]مانند یک سکه دو رو هستند، با افزایش یکی دیگری کم می شود.
گفتیم چهار نوع عامل در منبع وجود دارد که می تواند صحت را افزایش بدهد:مهارتهایارتباطی، نگرش، سطح دانش، موقعیت منبع در یک سیستم فرهنگی اجتماعی.
مهارتهای ارتباطی: مهارت رمزگذاری/مهارت نوشتن/گفتن/مهارت خواندن /مهارت شنیدن/مهارت فکر یا تعقل/مهارت استفاده از اشارات و حرکات
2) نگرشها :
نگرش های موثر در ارتباط عبارتند از:
الف)نگرش منبع نسبت به خود
فرم در حال بارگذاری ...