منظم، قابل اعتماد، سخت کوش، خود تنظیم، وقت شناس، دقیق، تمیز، برانگیخته، خوداستقامت
به نقل از یخوابی (۱۳۸۹)
گستردگی پذیرش پنج فاکتور اصلی نظریه پنج عاملی شخصیت، که مدعی است پنج بعد اصلی شخصیت (روان رنجور خویی، برون گرایی، گشودگی به تجربه، موافق بودن، باوجدان بودن) برای قضاوت در مورد سازگاری و ثبات رفتاری، عاطفی و شناختی در نمونه‌‌های غیر بالینی، هم لازم و هم کافی است، اشاره به این دارد که دیگر ساز ه‌های ساختاری و شخص محور مانند راهبرد‌های یادگیری ممکن است به سادگی منعکس کننده ی تفاوت‌‌های بارز فردی مورد بحث در مدل پنج عاملی باشد (کامورو و فورنهام[۷۴] ۲۰۰۸).
فورنهام و جکسون[۷۵] (۱۹۹۹) با یافتن همبستگی بین ویژگیهای شخصیتی و سبکهای یادگیری، آشکارا بیان نموده‌اند که سبکهای یادگیری زیر مجموعه شخصیت هستند. آنها در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که بین سبکهای یادگیری و ویژگیهای شخصیتی رابطه وجود دارد، و بیان نموده اند که ویژگیهای شخصیتی ترجیحات شغلی افراد را توجیه می‌کند و سبکهای یادگیری نیز ترجیحات شغلی و تحصیلی افراد را پیش بینی می‌کند.
۲-۵- ارتباط بین مقیاسهای کلی آزمون نئو وعملکرد تحصیلی
۲-۵-۱- رابطه نوروزگرایی با پیشرفت تحصیلی:
نتیجه تحقیق لایدرا، پولمن وآلیک[۷۶] (۲۰۰۷) نشان دهنده رابطه منفی نوروز گرایی با پیشرفت تحصیلی است. افزون بر این، رگه نوروزگرایی بامتغیراضطراب امتحان رابطه مثبت معنادار دارد (زیدنر و میتیوز ۲۰۰۰نقل از پرموزیک و فورهام[۷۷] ۲۰۰۳). پرموزیک و فورهام (۲۰۰۳) بیان می‌کنند که پیش بینی پیشرفت و عملکرد تحصیلی از طریق نوروز گرایی حتی از امتحان نهایی ودیگر پیش بینی کننده‌ها نیز نیرومندتر است.
۲-۵-۲- رابطه برونگرایی با پیشرفت تحصیلی
نتیجه تحقیق پرموزیک و فورنهام (۲۰۰۳) بیانگر رابطه مثبت برونگرایی با پیشرفت تحصیلی است. پرموزیک، فورنهام، دیسو و هاون[۷۸] (۲۰۰۵) نیز عقیده دارند که دانش آموزان برونگرد در کارهای گروهی عملکرد بهتری دارند و ازآنها لذت می‌برند. همچنین میتوز (۱۹۹۹نقل ازپرموزیک و دیگران ۲۰۰۵) عنوان می‌کنند که دانش آموزان برونگرا در امتحان‌های شفاهی نمره‌های بالایی کسب می‌کنند وبه هنگام قرار گرفتن در برابر دیگر دانش آموزان عملکرد مناسب (بدون اضطراب) دارند و به ایفای نقش می‌پردازند. ملیسا، سمپو و پانوئن[۷۹] (۲۰۰۷) نیز به رابطه منفی بین این دو متغیر اشاره دارد.
۲-۵-۳- رابطه انعطاف پذیری با پیشرفت تحصیلی
در این زمینه، کنراد[۸۰] (۲۰۰۶) وفارسیدس و وودفیلد[۸۱] (۲۰۰۳) بیان می‌کندکه رگه بازبودن نسبت به تجربه با موفقیت و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت دارد. دی فرویت۱۹۹۶نقل از دیست ۲۰۰۳) به این نتیجه رسیدند که رابطه گشودگی با پیشرفت تحصیلی به ویژه در دانش آموزان دختر مثبت است.
۲-۵-۴- رابطه مقبولیت با پیشرفت تحصیلی
لایدرا، پالمن والیک[۸۲] (۲۰۰۷) بیانگر رابطه مثبت رگه مقبولیت با پیشرفت تحصیلی است. پرموزیک وفورنهام (۲۰۰۳) نشان دادندکه بین رگه مقبولیت و غیبت در کلاس درس رابطه منفی وجود دارد وارتباط مقبولیت با رفتار مثبت در کلاس مستقیم (مثبت) است.
۲-۶- پیشینه تحقیق
واگرمن و فاندر[۸۳] (۲۰۰۷) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که رابطه مثبتی بین وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی وجود دارد.
پتسکا[۸۴] (۲۰۰۶) چهار دلیل را برای تبییین این رابطه مثبت ذکر می‌کند. ۱-این افراد وقت زیادی را صرف انجام تکالیف خود می‌کنند۲-اطلاعات بیشتری در مورد شغل آینده خود کسب می‌کنند. ۳-هدفهایی را برای خود تعیین می‌کنندو در جهت رسیدن به آنها پافشاری و تلاش زیاد از خود نشان می‌دهند. ۴-درهر زمینه ای همواره بیش از آنچه نیاز است تلاش می‌کنند.
یافته‌‌های پژوهش ایزدی و رجبعلی (۱۳۸۶) نشان می‌دهد که هر یک از سبکهای یادگیری با ویژگی شخصیتی خاصی ارتباط دارد و این ارتباط و تناسب بین ویژگیهای شخصیتی و سبکهای یادگیری باعث می‌شود که یادگیرندگان بهتر مطالب درسی را بیاموزند و از خود و یادگیریشان احساس رضایت کنند و این خود موجب تشکیل یک خودپنداره مثبت در یادگیرندگان می‌شود. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیری در مورد رابطه سبکهای یادگیری و ویژگیهای شخصیتی با عملکرد تحصیلی به روش مرحله ای نشان داد که بهترین متغیر‌های پیش بین برای عملکرد تحصیلی دانش آموزان از بین چهار سبک یادگیری و پنج ویژگی شخصیتی به ترتیب، ویژگی شخصیتی وجدانی بودن و سبکهای یادگیری مفهوم سازی انتزاعی و آزمایشگری فعال است.
کونارد (۲۰۰۶) خاطر نشان ساخت که ضرورت توجه به نقش صفات شخصیت در تبیین عملکرد تحصیلی افراد مطالعات فراوانی را به همراه داشته است. این در حالی است که پیش بینی عملکرد تحصیلی، یکی از موضوعات محوری مورد علاقه روان شناسی تربیتی است و در این راستا برغم وجود حجم کثیری از مطالعات درباره نقش آزمون‌‌های هوش، تحقیقات - و توانایی در پیش بینی عملکرد تحصیلی اخیر تأکید کرده اند که عوامل شخصیتی به ویژه در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، در پیش بینی عملکرد تحصیلی نقش بسزایی ایفا می‌کنند. علاوه بر این، تعدادی از مطالعات نشان داده اند که رابطه بین هوش و عملکرد تحصیلی بویژه در محیط‌‌های دانشگاهی، به مراتب کمتر از اندازه مورد انتظار است. بر این اساس، به نظر می رسد که با کاهش توان پیش بینی کننده اندازه‌‌های مربوط به توانایی‌‌های شناختی در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، بر سهم متغیر‌های شخصیتی افزوده گردد. نتایج مطالعات مختلف نشان داده است که از میان صفات شخصیت، گشودگی جستجوی احتمالی و ظرفیت مواجه شدن با پدیده‌‌های ناآشنا) و وظیفه شناسی (سازماندهی، پشتکار و انگیزش در رفتار مبتنی بر هدف در روان شناسی تربیتی از جایگاه ویژه ای برخوردارند. اما صفات شخصیتی روان رنجورخویی، برون گرایی و خوشایندی به اندازه عاملهای پذیرش و وظیفه شناسی در پژوهش‌‌های انجام شده بر روی عملکرد تحصیلی مورد توجه قرار نگرفته اند.
چامورو[۸۵] پرموزیک و فرنهام (۲۰۰۳) در بررسی رابطه بین صفات شخصیت و عملکرد تحصیلی در دو نمونه از دانشجویان انگلیسی نشان دادند که نمرات به دست آمده از صفات شخصیتی افراد در طول هفته‌‌های اول سال تحصیلی با نتایج آزمون نهایی رابطه دارد. بر این اساس، آنها دریافتند که عاملهای شخصیتی ۱۰ تا ۱۷ درصد واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین می‌کند. دیست (۲۰۰۳) بیان کرد که روان رنجورخویی می‌تواند اثر مثبت یا منفی بر عملکرد تحصیلی به همراه داشته باشد.
ماتیوز و دورن[۸۶] (۱۹۹۵) در تبیین اثر دوگانه روان رنجورخویی بر پیشرفت تحصیلی بر سوگیری در استفاده از راهبرد‌های مقابله ای مبتنی بر هیجان و استفاده از راهبرد‌های مقابله ای مبتنی بر مسئله تأکید کردند.
مسگراو مارکوارت، براملی و دالی[۸۷] (۱۹۹۷) در مطالعه رابطه بین صفات شخصیت و پیشرفت تحصیلی، روابط مثبت و معناداری بین پیشرفت تحصیلی و عاملهای گشودگی، وظیفه شناسی و روان رنجورخویی یافتند.
اما نتایج مطالعه دفرویت و مرویلد[۸۸] (۱۹۹۶) از یک طرف بر رابطه منفی و معنادار بین روان رنجورخویی و عملکرد تحصیلی، و از طرف دیگر بر رابطه مثبت بین وظیفه شناسی و گشودگی با عملکرد تحصیلی تأکید کردند. نتایج مطالعات دیست و مک کینزی، نقل از دیست (۲۰۰۳)، نیز بر رابطه منفی روان رنجورخویی و عملکرد تحصیلی تأکید کرد.
ونکوسکی، نقل از دیست (۲۰۰۳)، همچنین از رابطه منفی بین عامل برون گرایی و پیشرفت تحصیلی خبر داد و در تبیین این یافته خاطر نشان کرد که برون گرایی فرد را علاقه مند به شرکت در فعالیت‌‌های فوق برنامه می‌کند. یافته مطالعه ونکوسکی مبنی بر رابطه منفی بین برون گرایی و عملکرد تحصیلی به وسیله دیست تکرار گردید.
لایدرا، پولمن وآلیک (۲۰۰۷) گزارش کرده اند که پیشرفت تحصیلی با روا ن نژندی رابطه منفی ولی بامقبولیت رابطه مثبتی دارد. در پژوهش دیگر به رابطه مثبت بین پیشرفت تحصیلی و برونگرایی (چامورو-پرموزیک، فورنهام (۲۰۰۳)، وظیفه شناسی (واگرمن و فاندر ۲۰۰۷) گشودگی (کنارد ۲۰۰۶؛ فارسیدس و وودفیلد ۲۰۰۳) اشاره شده است. به نظر می‌رسد نقش ویژگیهای شخصیتی بررفتار و شناخت گاه مستقیم و بی واسطه است و گاه هم با اثر گذاری بر عوامل واسطه ای موجب بروز پیامدهای رفتاری شناختی می‌شود.
نتایج پژوهش آتش روز، پاکدامن و عسگری (۱۳۸۷) نشان دادند که پیشرفت تحصیلی با رگه‌‌های شخصیتی برونگرایی، مقبولیت و وظیفه شناسی یا مسئولیت پذیری همبستگی مثبت ولی با روان نژندی همبستگی منفی دارد.
همایونی (۲۰۱۱) در پژوهشی با عنوان رابطه ویژگیهای شخصیتی و هوش هیجانی در یادگیری ریاضی و زبان انگلیسی دانشجویان به این نتیجه رسید که یادگیری ریاضی و انگلیسی رابطه منفی با روان رنجوری و رابطه مثبت با سایر ویژگیهای شخصیتی دارد. همچنین رابطه مثبتی بین ویژگیهای شخصیتی و هوش هیجانی وجود دارد.
از نظرگلمن[۸۹] (۱۹۹۵) هوش هیجانی توانایی شناسایی احساسات و عواطف خود و دیگران است تا بتوانیم با به کارگیری آنها در محیط کار ارتباط مؤثری با دیگران داشته باشیم.
«یکی از ویژگیهای شخصیتی که روانشناسان از آن برای تبیین و تشریح عملکرد افراد استفاده نموده اند، انگیزه پیشرفت تحصیلی است که دربرگیرندهی الگویی از تدبیر اندیشی، اعمال و احساسهایی است که با تلاش برای دستیابی به نوعی برتری، سازگار با استانداردهای برتر درونی، مرتبط میباشد» (کالاهان، به نقل از طهوریان ۱۳۶۸، ۸۶).
منظریتوکّلی (۱۳۷۵) در تحقیقی که به بررسی رابطه انگیزه پیشرفت، هسته کنترل و پیشرفت تحصیلی پرداخت، نشان داد که بین انگیزه پیشرفت و موفقیت دانش آموزان رابطه مثبت معنیدار وجود دارد. در تحقیقی دیگر که زارعی (۱۳۸۰) به بررسی رابطه بین سبکهای اسنادی و انگیزه پیشرفت با پیشرفت تحصیلی پرداخت، بین انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معنیدار یافت.
نتایج بررسی تابع بردبار (۱۳۹۱) نشان داد که میان ویژگیهای شخصیت دانشجویان دوره‌های انلاین و سبکهای یادگیری با موفقیت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. نوروزگرایی و توافق پذیری از ابعاد شخصیت و سبک یادگیری همگرا از ابعاد سبکهای یادگیری توانسته اند در پیشبینی موفقیت تحصیلی دانشجویان این دوره‌ها اثرگذار باشند.
وسترمن[۹۰] وهمکاران (۲۰۰۲) در بررسی‌های خود دریافتند که صفات شخصیتی می‌تواند پیش بینی کننده قوی و معناداری برای عملکرد تحصیلی دانشجویان فارغ التحصیل در رشته مدیریت باشد.
در همین راستا چری و نورای[۹۱] (۱۹۹۳) روابط معناداری میان ویژگیهای شخصیت و عملکرد تحصیلی گزارش کردند.
برخی از محققان در حوزه شخصیت، معتقدند که دانش آموزان با وجدان به کسب نمره‌های بالاتر و انجام دادن تکالیف فوق برنامه گرایش دارند (دیگمن[۹۲]، ۱۹۹۰).
یافته‌ها تحقیق جعفری نژادو همکاران (۱۳۹۱) نشان داد که رابطه بین ویژگی شخصیتی روان رنجوری با پیشرفت تحصیلی منفی، رابطه بین ویژگیهای شخصیتی برونگرایی، سازگاری، وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی مثبت و بین ویژگی شخصیتی گشودکی با پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره حاکی از آن بود که ویژگیهای شخصیتی وظیفه شناسی، روان رنجوری و برون گرایی توان پیش بینی پیشرفت تحصیلی را دارا می باشند. دانشجویانی که دارای ویژگیهای شخصیتی برونگرایی، سازگاری و وظیفه شناسی اند، پیشرفت تحصیلی بیشتری دارند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه پنج عاملی شخصیت نئو، پرسشنامه روش‌ها و مهارت‌های مطالعه، و برای متغیر پیشرفت تحصیلی، از معدل کل دانشجویان استفاده شده.
کامورو و فورنهام (۲۰۰۸) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تنها صفت بزرگ شخصیتی که با راهبرد‌های یادگیری همبستگی معنی داری دارد، صفت گشودگی به تجربه است که با راهبرد و انگیزه یادگیری عمیق، همبستگی مثبت و با راهبرد و انگیزه یادگیری سطحی، همبستگی منفی دارد.
در مقابل، پژوهشگرانی چون هیگوس و همکاران (۱۹۸۷) نتایج معناداری بین متغیر‌های فوق نیافته اند (نقل از عبادی ۱۳۸۴).
نتایج تحقیق فخاری وهمکاران (۱۳۸۱) با عنوان بررسی ارتباط بین صفات شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نشان داد ارتباط واضح و مستقیمی بین ۵ شاخص شخصیتی عمده و عملکرد تحصیلی دانشجویان وجود ندارد.
پژوهش حکیمی (۱۳۸۹) به بررسی سبکهای شناختی وابسته و نابسته به زمینه و ویژگیهای شخصیتی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه تهران می‌پردازد. این پژوهش بر روی ۲۸۵ نفر از دانشجویان دانشکده‌های اقتصاد و مدیریت دانشگاه تهران انجام شد (۱۹۱ نفر دختر و ۹۴ نفر پسر). جهت جمع آوری داده‌ها از آزمون اشکال نهفته گروهی ویتکین (۱۹۷۱) و پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت نئو استفاده شد. تحلیل نتایج پژوهش نشان داد که ویژگیهای شخصیتی (بجز عامل گشودگی به تجربه) و سبکهای شناختی با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار دارند. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که ویژگیهای شخصیتی سبکهای شناختی قادر به تبیین ۵۰% از تغییرات پیشرفت تحصیلی هستند. وظیفه شناسی با پیش بینی ۳۹% از واریانس پیشرفت تحصیلی قویترین پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی است. سهم سبکهای شناختی نیز در تعیین تغییرات پیشرفت تحصیلی ۱٫ ۲% معنادار است. بر اساس یافته پژوهش هیچ تفاوت معناداری در سبکهای شناختی، ویژگیهای شخصیتی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان وجود ندارد.
قلندری (۱۳۹۱) به منظور بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان، ۳۰۰ نفر از دانش آموزان پسر سوم دبیرستان شهر زنجان را که در سال تحصیلی ۹۰ - ۱۳۸۹ مشغول به تحصیل بودند، از طریق نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و برای سنجش ویژگیهای شخصیتی از پرسشنامه شخصیتی NEO مک کری و کاستا و برای سنجش عملکرد تحصیلی از معدل نمرات پایان ترم درسی دانش آموزان در سال تحصیلی ۹۰/۸۹ استفاده کرد. نتایج نشان داد که: بین ویژگیهای شخصیت و عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد و ویژگیهای شخصیت (مسئولیت پذیری، انعطاف پذیری، روان نژندی و برونگرایی) می‌تواند ۵۰ درصد عملکرد تحصیلی را تبیین کند.
نتایج تحقیق اشرف آبادی و کریمی (۱۳۹۲)، که به بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان می‌پردازد جامعه آماری آن کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه رازی کرمانشاه (دانشکده‌های فنی مهندسی و علوم اجتماعی) در سال تحصیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۱ میباشد. نمونه ای متشکل از ۲۰۰ آزمودنی انتخاب، و فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عاملی شخصیتی نئو اجرا شد. برای متغیر عملکرد تحصیلی دانشجویان، معدل آنها از طریق دانشگاه مورد مطالعه، جمع آوری شد. نتایج همبستگی نشان داد که پیشرفت تحصیلی با روانرنجوری همبستگی منفی معنادار، و باسازگاری و وظیفه شناسی همبستگی مثبت و معنادار دارد. نتایج رگرسیون مشخص کرد که ویژگیهای شخصیتی وظیفه شناسی، روانرنجوری و برونگرایی پیش بینی کننده‌های معدل (پیشرفت تحصیلی) می‌باشند که در مجموع توانستند ۵۴/۰ واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین می‌کنند.
شکری وهمکاران (۱۳۸۶) درپژوهش خود به منظور بررسی رابطه بین صفات شخصیت، استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی در دانشجویان، نمونه ای متشکل از ۴۱۹ دانشجو (۱۶۶ پسر و ۲۵۳ دختر) فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عاملی و پرسشنامه استرس دوران دانشجویی را تکمیل کردند.. نتایج ماتریس همبستگی بین متغیرها نشان داد که بین عاملهای وظیفه شناسی، برون گرایی، پذیرش و سازگاری با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنادار، و بین عاملهای روان نژند خویی با عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. نتایج، همچنین نشان داد که بین استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. عاملهای برونگرایی و وظیفه شناسی با استرس تحصیلی رابطه منفی و معنادار و با عامل روان نژند خویی رابطه مثبت و معنادار نشان داد. نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که صفات شخصیتی برون گرایی و روان نژند خویی هر کدام به ترتیب ۵% و ۳% از واریانس استرس تحصیلی را تبیین کردند. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی در پیش بینی عملکرد تحصیلی نشان داد که عاملهای شخصیتی وظیفه شناسی و روان نژند خویی و متغیر استرس تحصیلی هر کدام به ترتیب ۱۲%، ۱۰%، ۶% از واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین کردند.
تحقیق مقیمیان و کریمی (۱۳۹۱)، با عنوان ارتباط صفات شخصیت و انگیزش تحصیلی در دانشجویان پرستاری نشان داد انگیزش تحصیلی با صفت وظیفه شناسی (۲۳۴/۰=p؛ ۰۰۰/۰ r=) و برونگرایی (۰۰۱/۰r=؛ ۲۰۲/۰p=) همبستگی مستقیم و با صفت روان رنجور خویی همبستگی معکوس (۲۱۹/۰p=؛ ۰۰۰/۰ r=) دارد. بین انگیزش تحصیلی و صفت پذیرش و سازگاری رابطه معنی داری مشاهده نشد. یافته‌ها این مطالعه نشان داد برخی از صفات شخصیت تبیین کننده انگیزش پیشرفت تحصیلی در دانشجویان پرستاری می باشند.
انگیزش تحصیلی تنها پیامد هوش فردی یا امکانات سخت افزاری موجود در محیط نیست، بلکه جنبه‌‌های روان شناختی افراد مانند صفات شخصیت و سبکهای یادگیری نیز نقش مهمی دارند (بیزاتو وهمکاران ۲۰۰۰).
فرم در حال بارگذاری ...
