وبلاگ

هدف از آموزش مهارت‌های زندگی، افزایش توانایی‌های روانی- اجتماعی و در نهایت پیشگیری از ایجاد رفتارهای آسیب زننده به بهداشت جسمانی و روانی و ارتقای سطح سلامت روان افراد است (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۰).

هدف اصلی برنامه آموزش مهارت‌های زندگی بر این اصل استوار است تا به وسیله این برنامه، در خلال آموزش و تحصیل، فرصت‌هایی فراهم گردد تا کودکان و نوجوانان علاوه بر کسب توانایی‌های خواندن، نوشتن، ریاضی و … مهارت‌های زندگی را نیز فرا گیرند و یا فرصت‌هایی برای سراسر افراد جامعه ایجاد شود تا مهارت‌هایی را کسب کنند تا بتوانند ‌در مورد خود، انسان‌های دیگر و کل اجتماع به طور شایسته، مؤثر و مطمئن عمل نمایند. در حقیقت در برنامه آموزش مهارت‌های زندگی عوامل روانی- اجتماعی مانند عزت نفس، خودپنداره، شبکه های حمایتی- اجتماعی، استرس‌ها و نحوه کنار آمدن با آن‌ ها مورد توجه قرار می‌گیرد. این برنامه یک برنامه آموزشی است که مهارت‌های لازم جهت ارتقاء بهداشت روان و پیشگیری از ‌آسیب‌های اجتماعی را به گروه مخاطب، آموزش دهد (نیک پرور و عربستانی، ۱۳۸۴).

اهداف عمده برنامه آموزش مهارت‌های زندگی نیز عبارت است از:

۱- ارتقاء بهداشت روانی و پیشگیری اولیه از ‌آسیب‌های اجتماعی

هدف اصلی این برنامه، ارتقاء بهداشت روانی و پیشگیری اولیه از ‌آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، خودکشی، بزهکاری و انواع مختلف بی بند و باری هاست. آموزش مهارت‌های زندگی بر عوامل زیربنایی مشترک در بسیاری از زمینه‌های ارتقاء بهداشت روانی و پیشگیری اولیه، تأثیر گذاشته و همین توان و ویژگی آن‌هاست که فضای آموزشی آن را وسیع ساخته و زیربنای هر رویکرد آموزشی به زندگی شده است. اگرچه دانش و کاربرد تخصصی مهارت‌های زندگی در ارتقاء بهداشت روانی و پیشگیری اولیه متفاوت است. ولی مهارت‌های زندگی به صورت عام در همه آن‌ ها نقش دارد. ‌بنابرین‏ برنامه آموزش مهارت‌های زندگی برنامه جامعی است که هم برای آموزش دامنه وسیعی از مهارت­ های شخصی و اجتماعی طراحی شده و هم پتانسیل بالایی برای پیشگیری از مشکلات و آسیب­های مختلف اجتماعی دارد.

۲- توانمند کردن افراد

برنامه آموزش مهارت‌های زندگی یک رویکرد کل‌نگر برای توانمند کردن افراد جهت شناخت خود، دیگران و محیط دارد. یادگیری مهارت‌ها، تنها نوع یادگیری نیست که اتفاق می‌افتد بلکه افراد، دانش و اطلاعات را به دست می‌آورند و آموزش مهارت‌ها، نگرش‌ها و ارزش‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد علاوه بر اینکه یاد می‌گیرند مهارت‌های زندگی را در موقعیت‌های واقعی زندگی به کار‌گیرند، حقایقی را نیز درباره موقعیت‌های مختلف می‌آموزند.

۳-تحقق توانایی‌های بالقوه و انطباق با تغییرات زندگی

این برنامه از طرفی سبب تبدیل دانش و نگرش به توانایی‌های بالفعل شده و از طرف دیگر موجب انطباق افراد با شرایط متغیر زندگی مانند شهری شدن، تغییر در ساختارهای خانوادگی و تکامل طبیعی فرهنگ‌ها گشته و به آنان کمک می‌کند تا با شیوه هایی که خانواده و جامعه، مثبت می‌دانند با موقعیت‌های روزمره، مواجه شوند (نیک پرور، ۱۳۸۷).

اهداف آموزش مهارت­ های زندگی به طور اخص عبارت است از:

1. 1. ارائه آموزش متناسب با نیازهای زندگی و شغلی مخاطبان و کمک به بهبود شرایط زیستی آن ها

1. 1. گسترش آگاهی­ های اجتماعی، فردی، شغلی و خانوادگی فراگیران در خصوص مسایل زندگی

1. 1. توانمندسازی مخاطبان به منظور تسهیل در برقراری ارتباط و برخورد مناسب با مسایل زندگی

1. 1. افزایش توانایی روانی- اجتماعی، ارتقای سطح بهداشت روانی

1. 1. محافظت از حقوق انسان­ها

1. 1. پیشگیری از شکل­ گیری رفتارهای آسیب­رسان

1. 1. ارتقای سازگاری فرد با دیگران و با محیط زندگی بدون آسیب­رساندن به خود و دیگران و رسیدن به حداکثر شادمانی

1. 1. پیشگیری از آسیب­های اجتماعی مانند سوء مصرف مواد مخدر، خودکشی و بزهکاری و …

1. 1. کمک به ایجاد احساس تعهد و مسئولیت پذیری در برابر خود، دیگران و در برابر تصمیم­ها، انتخاب­های خود در برابر منابع طبیعی و انسانی محیط اطراف

1. 1. کمک به شکوفایی توانمندی­های بالقوه و حرکت از ناتوانی­ها به سوی مهارت­ های توانمند و سازنده

1. 1. توانایی همکاری (مانند توانایی کار مشترک تا رسیدن به هدف مشترک گروهی)

1. 1. توانایی تصمیم ­گیری سنجیده در تمام سطوح زندگی بر اساس جمع‌ آوری اطلاعات صحیح، ساماندهی و ارزشیابی و نتیجه ­گیری از آن ها

1. 1. توانایی مدیریت درگیری با افراد مانند توانایی گریز از برخورد، روش­های میانجیگری در درگیری، مواجهه یادگیری به گونه ­ای که کمترین انرژی را از دست بدهد و بیشترین بهره را از نیروی خلاق خود ببرند.

1. 1. توانایی اظهار وجود (توانایی بیان روشن، محکم و در عین حال محترمانه عواطف، احساسات، نیازها، علایق و نگرانی­ها و ترس ها)

1. توانایی اندیشیدن همراه با استدلال، تفکر انتقادی ارزشیابی انتخاب­ها و تصمیم ­گیری صحیح و منطقی و مثبت بر اساس آن تفکرات (مرشدی، ۱۳۸۷).

اهمیت مهارت‌های زندگی

در مطالعه‌ای که توسط کلینگمن^[۱۰۱] (۱۹۹۸)، انجام گرفت اهمیت مهارت‌های زندگی در زمینه‌هایی مانند برقراری ارتباط صمیمانه، مسائل تحصیلی و شغلی، رفتارهای خودتخریبی، زندگی اجتماعی و بهداشت، اثربخش بود. یکی از مؤلفه‌های اساسی آموزش مهارت‌های زندگی، بحث‌های گروهی است. بحث‌های گروهی موجب می‌شود که دانش‌آموزان استعدادها و توانایی‌های فردی خود را کشف کنند. در ضمن از طریق مشکل‌گشایی گروهی، راه‌ حل‌ هایی را برای مشکلات زندگی روزمره تجربه می‌کنند. در این روش دانش‌آموزان احساس می‌کنند که مورد پذیرش هم‌سالانشان هستند. از دیگر محاسن بحث‌های گروهی، افزایش توانایی خودرهبری، خودکنترلی، توانایی تصمیم‌گیری، خوداثربخشی، منبع کنترل درونی و شایستگی‌های رفتاری اجتماعی دانش آموزان می‌باشد (میلر و نان^[۱۰۲]،۲۰۰۱؛ نقل از صفرزاده، ۱۳۸۲).

پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که آموزش مهارت‌های زندگی در زمینه‌های ذیل، مؤثر بوده است:

الف: افزایش سلامت روانی و جسمانی:

۱- تقویت اعتماد به نفس و احترام به خود

۲- مقابله با فشارهای محیطی و روانی

۳- کمک به تقویت ارتباط بین‌فردی

۴- افزایش سطح رفتارهای سالم و مفید اجتماعی

ب: پیشگیری از مشکلات روانی، رفتاری و اجتماعی:

۱- کاهش مصرف سیگار و موادمخدر

۲- کاهش اضطراب و افسردگی

۳-کاهش آزار جسمانی دانش‌آموزان در محیط مدرسه و خانه

۴-کاهش تمایلات و افکار خودکشی‌گرایانه

۵-کاهش افت تحصیلی (طارمیان، ۱۳۷۸).