جدول ۷-۳. .شاخص های نیکویی برازش پرسشنامه ی سازگاری اجتماعی در پژوهش حاضر ۷۸
جدول۸-۳. پایایی پرسشنامه سبک های فرزندپروری و خرده مقیاس های آن در دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف اسپیرمن براون ۸۰
جدول ۹-۳ شاخص های نیکویی برازش پرسشنامه ی سبک فرزند پروری در پژوهش حاضر ۸۵
جدول ۱-۴- میانگین، انحراف معیار، کمترین و بیشترین نمره های متغیرها و خرده مقیاس های آن در دانش آموزان ۸۷
جدول۲-۴- خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های سازگاری هیجانی، اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت ۸۸
جدول ۳-۴- نتایج تحلیل واریانس یکراهه در متن مانوا روی نمره های سازگاری هیجانی، اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت ۸۸
جدول ۴-۴ نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات سازگاری هیجانی در سبک های سه گانه فرزند پروری ۸۹
جدول ۵-۴ نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین سازگاری تحصیلی در سبک های سهگانه پرورشی متفاوت ۹۰
جدول ۶-۴. نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین سازگاری اجتماعی در سبک های سه گانه فرزند پروری متفاوت ۹۰
جدول ۷-۴- خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های مؤلفه های سازگاری هیجانی (منع خشونت و تنبیه فیزیکی و رفتار جسورانه) دانش آموزان پسر با سبک های پرورشی متفاوت ۹۱
جدول۸-۴- نتایج تحلیل واریانس یکراهه در متن مانوا روی نمره های مؤلفه های سازگاری هیجانی (منع خشونت و تنبیه فیزیکی و رفتار جسورانه) دانش آموزان پسر با سبک های فرزند پروری متفاوت ۹۱
جدول ۹-۴- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات منع خشونت و تنبیه فیزیکی در سبک های سه گانه فرزندپروری ۹۲
جدول ۱۰-۴ نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات تحمل نکردن رفتار جسورانه در سبک های سه گانه فرزندپروری ۹۳
جدول ۱۱-۴- خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های مؤلفه های سازگاری تحصیلی (همکاری و فعالیت یادگیری، توسعه فعالیت خلاقانه) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت ۹۳
جدول ۱۲-۴ نتایج تحلیل واریانس یک راهه در متن مانوا روی نمره های مؤلفه های سازگاری تحصیلی (همکاری و فعالیت یادگیری، توسعه فعالیت خلاقانه) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت ۹۴
جدول ۱۳-۴- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات همکاری و فعالیت یادگیری در سبک های سه گانه فرزندپروری ۹۴
جدول ۱۴-۴- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات توسعه فعالیت خلاقانه در سبک های سه گانه فرزندپروری ۹۵
جدول ۱۵-۴- خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های مؤلفه های سازگاری اجتماعی (جو حمایتی و پاداش دهنده، همکاری و فعالیت یادگیری، فرصت برابر و مشارکت در تصمیم گیری) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت ۹۵
جدول ۱۶-۴-نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه بر میانگین نمرات مؤلفه های سازگاری اجتماعی (جو حمایتی و پاداش دهنده، ارتباط خانواده و مدرسه، فرصت برابر و مشارکت در تصمیم گیری) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت ۹۶
جدول ۱۷-۴- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات ارتباط خانواده و مدرسه در سبک های سه گانه فرزندپروری ۹۷
جدول ۱۸-۴- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات ارتباط خانواده و مدرسه در سبک های فرزندپروری متفاوت ۹۸
فهرست جداول
عنوان صفحه
نمودار ۲-۳. ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به خرده مقیاس سازگاری هیجانی با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی ۷۱
نمودار ۲-۳. ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به خرده مقیاس سازگاری تحصیلی با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی ۷۴
نمودار ۳-۳ ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به خرده مقیاس سازگاری اجتماعی با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی ۷۷
نمودار ۴-۳. ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به مقیاس فرزند پروری با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی ۸۱
فصل اوّل
کلیات پژوهش
مقدمه
سبکهای فرزند پروری[۱] از جمله مفاهیمی است که مطرح کننده روشها و فنون برخورد والدین با فرزندان در خانواده میباشد. دارلینگ[۲] و استینبرگ[۳] (۱۹۹۳، به نقل از حیدری خواه، ۱۳۹۰) سبکهای فرزند پروری را منظومهای از نگرشها، نحوه برقراری ارتباط و روش نگهداری فرزند و همچنین جو عاطفی حاکم بر فضای رفتاری والدین تعریف میکنند. سبکهای فرزند پروری از سه جنبه مورد بررسی قرار گرفتهاند: اهداف مربوط به جامعهپذیری، عملکرد والدین در کسب اهداف از سوی فرزندان و جو عاطفی حاکم بر خانواده. منظور از اهداف، نتایج و غایتهایی است که والدین در جریان جامعهپذیری فرزندان خود در پی آن هستند. مقصود از عملکرد والدین نیز مجموعه کنشهای پدر و مادر، در نهایت منظور از جو عاطفی، مجموعه روابط عاطفی، دلبستگیها و انسجام میان اعضای دیگر خانواده میباشد (استینبرگ، ۲۰۰۱). نوع سبک فرزند پروری که والدین از خود نشان میدهند بر رشد کودک تأثیر بسیاری میگذارد (بورن استین[۴] و زلوتنیک[۵]، ۲۰۰۸). پژوهشهای مربوط به ارتباط والدین با کودک، که نگرشها و اعمال والدین را در فراینده فرزند پروری مورد بررسی قرار دادهاند، تحت تأثیر کارهای بامریند[۶] و بوری[۷] (۱۹۹۱) قرار دارد که به طور کلی سه الگوی حاکم بر روابط والدین و فرزندان را مطرح کرده است: قاطع[۸]، سهل گیر[۹] و مستبد[۱۰].
طبق یافته های استینبرگ، المن[۱۱] و مانتس[۱۲]، (۱۹۸۹) سبکهای فرزندپروری با موفقیت تحصیلی رابطه دارد و همچنین پژوهشهای استینبرگ (استینبرگ، ۲۰۰۱) نشان داده است که سبکهای فرزندپروری با شایستگی اجتماعی رابطه دارد. در مطالعات بامریند (۱۹۷۸)، بر این نکته تاکید شده است که سبکهای فرزند پروری یکی از عوامل مؤثر در سازگاری اجتماعی، هیجانی و تحصیلی میباشد. که بر این اساس سبکهای فرزندپروری را به عنوان یکی از عوامل مؤثر در سازگاری اجتماعی، هیجانی و تحصیلی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.
بیان مسأله
از نظر دارلینگ و استنبرگ (۱۹۹۳) شیوه فرزندپروری یکی از سازهای جهانی است که بیان گر روابط عاطفی و نحوه ارتباط کلی والدین با فرزندان است و عاملی مهم برای رشد و یادگیری کودکان بهشمار میرود. پژوهشهای مربوط به ارتباط والدین با کودک، که نگرشها و اعمال والدین را در فرایند فرزند پروری مورد برسی قرار دادهاند، تحت تأثیر کارهای بامریند و بوری (۱۹۹۱) قرار دارد که به طور کلی سه الگوی حاکم بر روابط والدین و فرزندان را مطرح کرده است: قاطع، سهل گیر و مستبد.
والدین قاطع به صورت افرادی گرم، صمیمی وحمایت هیجانی بیشترتوصیف شدهاند در عین حال که بر آنچه که کودکانشان انجام میدهند کنترل دارند. آنها برای خواسته هایی که از فرزندان خود دارند، از دلایل و توجیهات منطقی استفاده میکنند. این والدین تلاش دارند که به فرزندان خود گوشزد نمایند که رفتار آنها چه تأثیری بر دیگران میگذارد (بامریند، ۱۹۹۱؛ بوری، ۱۹۹۱).
والدین سهلگیر به صورت والدینی توصیف شدهاند که سعی دارند برای کودکان خود، محیطی گرم، آرام و صمیمی به وجود آورند، خواسته های اندکی از فرزندان خود دارند و بر آنچه که آنها انجام میدهند کنترل و نظارت ندارند. این والدین به فرزندان خود آزادی بیش از حد میدهند و خطای آنها را نادیده میگیرند (بامریند، ۱۹۹۱؛ بوری، ۱۹۹۱، به نقل از یوسفی، ۱۳۸۶).
والدین مستبد فاقد گرمی، صمیمیت و میزان پایین حمایت هیجانی در روابط خود با فرزندان هستند، انتظار دارند که فرزندان، خواسته ها و تقاضاهای آنها را بدون بحث و بی چون و چرا برآورده کنند. در این خانواده ها به کودکان اجازه ابراز عقیده داده نمیشود و فرصت کمی برای تفکر درباره موقعیتها یا به کارگیری استدلال وجود دارد (بامریند، ۱۹۹۱؛ بوری، ۱۹۹۱).
از جمله چالشهایی که دانش آموزان هنگام ورود به محیط آموزشی پیش روی دارند، تفکرات آنها در ارتباط با توانایی کنار آمدن با استلزاماتی است که بر سازگاری شان تأثیر گذار میباشد )زیچووسکی[۱۳]، (۲۰۰۷. دوران تحصیل، دورهای از زندگی است که در آن تغییرات شناختی و رفتاری سریعی اتفاق میافتد. کنار آمدن با چنین تغییراتی مستلزم آن است که فرد از توانایی سازگاری مناسبی برخوردار باشد (اسپیر[۱۴]، ۲۰۰۰). به طور کلی، سازگاری جریانی است که در آن فرد برای وفق دادن خود با فشارهای درونی و ملزومات بیرونی تلاش میکند (رد-ویکتور[۱۵]، ۲۰۰۳). سازگاری دارای عرصه های مختلفی است؛ سازگاری در انتقال به محیط یا موقعیت جدید، سازگاری در روابط بین فردی و سازگاری در موقعیتهای آموزشی که از آن تحت عنوان سازگاری تحصیلی[۱۶] یاد میشود، در واقع سازگاری تحصیلی ناظر به توانمندی فراگیران در انطباق با شرایط و الزامات تحصیل و نقشهایی است که مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی فراروی آنها قرار میگیرد (پیتوس[۱۷]، ۲۰۰۶). روسر[۱۸]، اکلس[۱۹] و سامرف[۲۰] (۱۹۹۸) معتقدند دانش آموزانی که در امر سازگاری تحصیلی با اشکال روبه رو میشوند، به احتمال، در سایر ابعاد زندگی نیز دچار مشکل خواهند شد. سازگاری تحصیلی با ورود نوجوان به دوره متوسطه اهمیت بیشتری پیدا میکند. بر اساس پژوهشهای صورت گرفته سبکهای فرزند پروری از جمله عوامل موثر بر سازگاری تحصیلی میباشد. کودکان دارای سبک فرزندپروری قاطع، دارای سطوح بالایی از پیشرفت تحصیلی هستند (پریش[۲۱] و مک کلاسکی[۲۲]، ۱۹۹۳). فرزندان والدین سهل گیر، از پیشرفت تحصیلی ضعیف برخوردارند (لامبرن[۲۳]، مونتس[۲۴]، استنبرگ و دارن بوچ[۲۵]، ۱۹۹۱؛ به نقل از یوسفی، ۱۳۸۶؛ و بامریند، ۱۹۹۱). فرزندان دارای سبک فرزندپروری مستبد، دارای پیشرفت تحصیلی پایینی هستند (استنبرگ، لامبرن، دارلینگ، مونتس و دارن بوچ ۱۹۹۴).
شکی وجود ندارد که سبکهای فرزندپروری بر سازگاری اجتماعی[۲۶] تاثیر دارد. اسکات[۲۷]، روث[۲۸] و اسکات (۱۹۹۸، به نقل از فلاطونی، ۱۳۹۱) سازگاری اجتماعی را، شامل سازوکارهایی که موجب پذیرش فرد در گروه میشود، میدانند. بنابراین برای ورود به گروه باید با ایجاد تغییراتی در خود، با معیارهای گروه هماهنگ شود تا به عنوان عضو جدید پذیرفته شود. برای مشخص کردن این نوع سازگاری، دو نوع ارزیابی لازم است. ارزیابیهای ذهنی که بیانگر میزان رضایت فرد از ارتباط با دوستانش است و ارزیابی عینی که منظور، پذیرش فرد توسط همسالان وی است.
عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی
عوامل فردی
ویژگیهای شخصیتی، بر سازگاری افراد موثر هستند. از جملهی این عوامل، میزان تحمل اجتماعی است که فرد میتواند در برابر به تأخیر انداختن ارضای فوری نیازهایش از خود نشان دهد. افرادی که از سازگاری بالایی برخوردارند، قادرند درکارهایی که در مسیر برآورده شدن نیازهایشان پدید میآید، تحمل کنند (مکتبی، ۱۳۸۷).
عوامل اجتماعی
یکی از منابعی که به وقوع سازگاری کمک میکند، حمایت اجتماعی است. حمایت اجتماعی شامل منابع اجتماعی است که افراد آمادهی دریافت آن هستند تا روابطشان را بهبود بخشند لورا، گراهام و ناامی(۲۰۰۷، فلاطونی، ۱۳۹۱).
عوامل خانوادگی
نوع روابط میان اعضای خانواده، شیوه تربیتی والدین، اندازه خانواده و نیز ترتیب تولد فرزندان از جمله عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی فرد به شمار میرود احدی (۱۳۷۹، به نقل از فلاطونی، ۱۳۹۱).
نتایج پژوهشها نشان داد که کودکان دارای سبک فرزندپروری قاطع، دارای سطوح بالایی از شایستگی، پیشرفت تحصیلی، رشد اجتماعی و خود ادراکی هستند دارن بوچ و همکاران (۱۹۷۸، به نقل از یوسفی، ۱۳۸۶؛ بامریند، ۱۹۹۱). فرزندان والدین سهلگیر، از پیشرفت تحصیلی ضعیف، بزهکاری زیاد و عملکرد پایین روانشناختی برخوردارند (لامبرن، مونتس، استنبرگ و دارن بوچ، ۱۹۹۱، به نقل از یوسفی، ۱۳۸۶). فرزندان دارای سبک فرزندپروری مستبد، دارای پیشرفت تحصیلی پایین و سطوح بالای اختلالات روانشناختی و جسمی هستند (استنبرگ و همکاران، ۱۹۹۴).
یکی از مفاهیم مربوط به سازگاری، سازگاری هیجانی[۲۹] است که فرد به طور مستمر نشانه های مربوط به سلامت هیجانی را در موقعیتهای مختلف نشان میدهد. از علایم سازگاری هیجانی توانایی کنترل هیجانات و ارضای نیازها، برقراری روابط مناسب و درک دیگران و درونیات خود، توانایی تحمل ناکامی و شکست. افرادی که چنین تواناییهایی دارند میتوانند با واقعیتهایی مانند ازدواج، طلاق و مرگ اعضای خانواده به خوبی کنار بیایند (ویج[۳۰] و جوسوال[۳۱]، ۲۰۱۰). مهارتهای هیجانی یعنی شیوهی آگاهانهای که یک شخص برای تشخیص، سازماندهی و ابراز هیجانهای دیگر پاسخ میدهد میراگین[۳۲] و کوردووا[۳۳] (۲۰۰۷، به نقل از حیات بخش، ۱۳۹۱). مک کوبی[۳۴] و مارتین[۳۵]، (به نقل از حقیقی، ۱۳۸۱) معتقدند که خانواده و شیوه های تربیتی حاکم بر آن بر نوجوانان و مسائل و مشکلات آنان، تأثیر مستقیم دارد. به طوری که نوجوانانی که مشکلات رفتاری و هیجانی دارند، کسانی هستند که والدین آنان در ابراز محبت و توجه به فرزندان خود ناتوان بوده و روش های تربیتی متناقضی دارند. برطبق پژوهشهای انجام شده سبک فرزندپروری دیکتاتوری با پیامدهای رفتاری منفی همچون پرخاشگری، اختلالهای برونسازی و درونسازی، و کارکرد هیجان پایینتر در ارتباط است، و از سوی دیگر سبک فرزندپروری اقتدار منش، با ترکیبی از کنترل بالا، حمایت هیجانی بیشتر، سطح مناسب استقلال، و روابط دوسویه بین والدین و کودک شناسایی میشود و در نهایت سبک فرزندپروری سهلگیرانه که با فقدان کنترل والدین، و پاسخدهی به خواسته های کودک مشخص میشود. این شیوه فرزند پروری با بزهکاری و پرخاشگری فرزندان، به دلیل فقدان نظارت و ویژگی اهمال کارانه والدین، ارتباط دارد (هیمسلو[۳۶] و ترمبلی[۳۷]، ۱۹۹۴، به نقل از حیات بخش، ۱۳۹۱).
سبکهای فرزند پروری از عوامل مهمی در سازگاری (هیجانی، اجتماعی و تحصیلی) میباشد که این سازگاری باعث پیشرفت تحصیلی و سلامت روانی میشود و والدین با بکار بردن شیوه های تربیتی نا مناسب، به طور نا خواسته باعث مشکلاتی در امر تحصیل و سلامت دانش آموزان میشوند. با توجه به این امر محقق بر آن شد تا به پژوهش در این زمینه که آیا بین دانشآموزان پسر سال اول دبیرستان دارای سبکهای فرزندپروری مختلف از لحاظ سازگاری هیجانی-اجتماعی و تحصیلی، در شهر اهواز تفاوت وجود دارد؟ بپردازد.
اهمیت و ضرورت پژوهش
خانواده به عنوان سلول اصلی جامعه تلقی میشود و بیشترین نقش را در جریان جامعه پذیری و آماده سازی نسل آینده برای اداره آتی جامعه و در نهایت موفقیت و شکست تحصیلی فرزندان ایفا میکند. بنابراین اصول تربیتی سرنوشت ساز و تعیین کننده است و کاربرد شیوه های تربیتی والدین، جهت زندگی نسل نوجوانان را به سوی سعادت و شقاوت رقم خواهد زد.
بین خانواده موفق در امر تعلیم و تربیت و وجود فرزندان موفق میتوان گفت یک رابطه دو سویه وجود دارد که داشتن شیوه های تربیتی مناسب متضمن داشتن نوجوانان و جوانان موفق برای جامعه، و نوجوانان و جوانان موفق متضمن کننده آینده خانواده و جامعه است. وجود این واقعیت اجتماعی، خود باید محرکی جدی و مهمی به منظور حرکت در وادی تعلیم و تربیت، خاص این قشر جامعه باشد. لذا انجام این پژوهش و بررسی سبکهای فرزندپروری از دو جنبه علمی و کاربردی اهمیت و ضرورت زیادی دارد.
از جنبه علمی، ضرورت انجام این پژوهش از آن جهت است که تا کنون مطالعه جامعی درباره سبکهای فرزندپروری و سازگاری اجتماعی- هیجانی و تحصیلی انجام نشده است. ضرورت دیگر انجام این پژوهش آن است که نتایج پژوهش میتواند به عنوان یک مرجع برای استفاده مدرسان، مؤلفان، پژوهشگران و علاقمندان قرار گیرد.
از جنبه کاربردی، در تمام جوامع امروزی از جمله کشور ما ضرورت دارد تا نارساییها و شیوه های ارتباطی که در سبکهای فرزندپروریوجود دارد و موجب آشفتگی نظام خانواده میشود، شناسایی گردد و در جهت کاهش تمایلات ناصحیح و آموزش شیوه های سازنده که موجب بالندگی خانواده و تربیت فرزندان متعهد و کارآمد میشود، برنامه ریزی و سرمایه گذاری شود. سازگار و هماهنگ شدن با خود و محیط پیرامون خود برای هر موجود زنده حیاتی است و تلاش همه آدمیان بر محور همین سازگاری دور میزند. بر این اساس فرد از راه های درست برای رسیدن به سازگاری، که شامل انواع مختلفی از جمله سازگاری اجتماعی، هیجانی و تحصیلی میباشد، استفاده میکند. یکی از این راه ها، توجه به تفاوتهای فردی از جمله سبکهای فرزندپروری میباشد. از این رو این پژوهش، به مقایسه دانشآموزان پسر با سبکهای فرزندپروری متفاوت از لحاظ سازگاری اجتماعی، هیجانی و تحصیلی در دبیرستان های شهر اهواز میپردازد. نتایج این پژوهش به والدین کمک میکند تا ضمن در نظر گرفتن تفاوتهای فردی فرزندان خود، شیوه های فرزندپروری مناسب را جهت شکوفایی سازگاری اجتماعی، هیجانی و تحصیلی آنان را به کار گیرند.
فرم در حال بارگذاری ...
